Manuel Puig

Juan Manuel Puig Delledonne, nado en General Villegas o 28 de decembro de 1932 e finado en Cuernavaca o 22 de xullo de 1990, foi un escritor arxentino de relevancia mundial polas súas novelas Boquitas pintadas, El beso de la mujer araña e Pubis angelical.

Manuel Puig

Biografía
Nacemento	(es) Juan Manuel Puig Delledonne 28 de decembro de 1932 General Villegas, Arxentina (en)
Morte	22 de xullo de 1990 (57 anos) Cuernavaca, México (pt)
Causa da morte	Morte natural  (Infarto agudo de miocardio )
Datos persoais
País de nacionalidade	Arxentina
Educación	Universidade de Buenos Aires
Actividade
Ocupación	escritor , novelista , guionista , dramaturgo , activista
Pseudónimo literario	Manuel Puig
Lingua	Lingua castelá
Sinatura

A súa avoa era galega e o avó catalán.

Pasou a súa infancia no seu pequeno pobo natal e emigrou á capital arxentina para levar a cabo os seus estudos secundarios. Despois de iniciar diferentes estudos superiores, optou por formarse na cinematografía, para o que se trasladou a Italia. Non concretou a súa formación e terminou realizándose como escritor. Viviu en Roma, París, Londres, Estocolmo, México, Nova York, Río de Janeiro e Cuernavaca. É autor de oito novelas e catro obras de teatro, ademais de relatos breves e guións cinematográficos. É moi recoñecido polo seu uso da polifonía literaria e o monólogo interior.

Aínda que desde a puberdade se asumiu como homosexual, escribiu e militou respecto deste tema, chegando a declarar que algo tan «banal» como a sexualidade non pode definir a identidade dunha persoa e, doutra banda, opinou que a actividade das agrupacións homosexuais tendían a incorrer no erro de separar a cuestión homosexual doutras agrupacións, comunidades ou sectores sociais. Con todo, foi membro fundador da Fronte de Liberación Homosexual en 1971 xunto ao sociólogo e historiador Juan José Sebreli, o avogado e escritor Blas Matamoro e o poeta e escritor Néstor Perlongher.

Traxectoria

Nacemento e infancia

Manuel Puig (coñecido na contorna familiar polo sobrenome Coco) naceu en General Villegas o 28 de decembro de 1932. O seu pobo natal converteríase no escenario das súas primeiras novelas, baixo o nome de "Coronel Vallejos".

O seu pai, Baldomero Puig, atendía un fraccionamiento de viños na parte dianteira da súa casa. A súa nai, María Elena Delledonne (Male) estaba diplomada en química e traballaba no hospital rexional; foi ela quen lle transmitiu a Manuel a súa afección polo cine. Tras o nacemento de Manuel e sen a posibilidade de deixar a ninguén ao seu cargo, a súa nai comezou a levalo con ela ao cine.

Asistiu por primeira vez a unha función ao tres anos de idade, pero a escuridade da sala aterrábao e era imposible lograr que permanecese alí sen chorar. O seu pai solucionou o problema conseguindo que vise a súa primeira película, aos catro anos, desde a cabina de proxección. Tratábase de A noiva de Frankenstein, dirixida por James Whale con Boris Karloff e Elsa Lanchester como protagonistas. A partir de entón, o seu pasatempo predilecto era ir ao Cine Teatro Español, único no pobo, ao que asistía regularmente, acompañado da súa nai (quen lle lía no caso de que a cinta fose subtitulada) ou a súa aia Kika. Ía luns, mércores, xoves, sábados e domingos. A maioría das ocasións vía un filme norteamericano, ocasionalmente unha película italiana ou francesa, e os domingos, cine nacional. Con todo, a Puig non lle gustaba, xa desde pequeno, o cine arxentino. Por mor diso a súa actriz arxentina preferida era Mecha Ortiz, á cal el vía como unha artista de corte europeo nas súas actitudes e o seu modo de falar. Entre as hollywoodenses, sentía admiración por Eleanor Powell e Ginger Rogers, no xénero de comedia musical, e Luise Rainer, Greta Garbo e Marlene Dietrich no xénero dramático. Con todo, a súa actriz preferida (a quen chamaba a Raíña) era Norma Shearer.

O seu pai non se sentía conforme cos pasatempos do seu fillo. Consideraba que debía divertirse cos demais nenos do barrio e facer outro tipo de actividades recreativas, tales como ir en bicicleta. Segundo Manuel Puig, a súa nai axustábase ao seu mundo, o da ficción cinematográfica, mentres que o seu pai quería que se adaptase ao seu, o da vida cotiá en General Villegas.

Entre 1940 e 1945 coleccionou recortes de anuncios e críticas de películas que adoitaba revisar eventualmente. En 1942 comezou a estudar inglés, "a lingua do cine". O tempo que non ocupaba na escola (que estaba a unha cuadra do seu fogar) e o cine, compartíao co seu primo Jorge. A partir dos 10 anos estudou piano. Facíao na casa da súa veciña, quen era a súa mestra.

En 1943 tiveron lugar dous acontecementos moi negativos. A súa nai deu a luz a quen sería o seu irmán máis novo, pero o bebé naceu sen vida e, paralelamente, un raparigo de quince anos tentou violalo. A partir deses episodios, a súa nai procurou afastalo do cine para facerlle ver a realidade.

En 1944 naceu o seu irmán máis novo, Carlos, quen se convertería en pintor.

Manuel Puig atravesou a súa nenez nun contexto global signado pola guerra. As noticias chegaban a través do xornal que a súa nai lle lía ao seu pai en voz alta cada noite. A situación mundial contrastaba altamente coa calma de Xeneral Villegas. Durante a súa adolescencia comezou a percibir un paralelo semellante na relación entre as persoas: estaban quen eran violentas e mandaban, e quen eran considerados débiles e eran desprezados polos primeiros. O paralelo activo/pasivo (tradicionalmente correspondido cos roles masculino/feminino) sería unha cuestión problemática durante toda a súa vida. Xa maduro, acaba opinando que a sexualidade é demasiado banal como para definir (mesmo parte) da identidade dunha persoa.

Mocidade

Debido a que en Xeneral Villegas non había colexio secundario, en 1946 os seus pais trasladárono á cidade de Buenos Aires onde cursou os seus estudos de bacharel no Colexio Ward de Vila Sarmiento, partido de Morón.

A partir de entón, comezou a ler sistematicamente. Dedicouse, primeiramente, a unha colección que agrupaba aos autores gañadores do Premio Nobel.

Un compañeiro chamado Horacio, en cuxa casa viviu como pensionista o primeiro tempo de estadía en Buenos Aires, introduciuno na lectura da escola psicanalítica. Tamén lía a Hesse, Huxley, Sartre e Mann. A primeira novela non adaptada que leu foi A sinfonía pastoral de André Gide.

Horacio introduciuno, ademais, no cine europeo. Incitado por el, viu Crime en París. A partir de entón decidiu que estudaría Dirección cinematográfica. Para iso aprendeu con dedicación italiano, francés e alemán, "as novas linguas do cine".

Suxeríronlle que estudase Enxeñaría para especializarse en Son cinematográfico. Con todo el non o considerou adecuado. En 1950 inscribiuse na Facultade de Arquitectura, pero só cursou durante seis meses.

En 1951 cambiou por Filosofía e Letras. Estudou con afán, a pesar de que tivo dificultades en materias como Latín. Ao culminar a carreira, xa estaba a traballar no cine. Con todo, o mundo de Hollywood decepcionárao. Non atopaba unha substitución xeracional apta para as estrelas que o cativaron durante a súa infancia, fóra de Marilyn Monroe e Gloria Swanson.

Unha nota na revista Radiolandia sobre a futura estrea da película Deshonra, impulsouno a coñecer ao director da mesma, Daniel Tinayre. Sentía certa admiración por el pola súa comedia A vendedora de fantasías. Dado que o director lle negou o acceso á filmación, falou sen permiso coa protagonista, a actriz Fanny Navarro. Non sentía simpatía cara a ela xa que era expresamente peronista e el opúñase a ese movemento político desde que o seu líder, Juan Domingo Perón, prohibira a importación de películas norteamericanas á Arxentina. Navarro mandouno con outra das actrices da repartición, Herminia Franco, quen conseguiu que entrase. Ao pouco tempo, empezou a traballar nos laboratorios Alex.

En 1953 debeu cumprir co servizo militar na área de Aeronáutica. Tomárono como tradutor.

Incursión no cine

En 1956, con 23 anos cumpridos e logo de cursar no instituto Dante Alighieri, gañou unha bolsa para viaxar a Roma, Italia e estudar no Centro Sperimentale dei Cinematografia. Alí "Hollywood era unha mala palabra, a imaxinación o inimigo número un do cine, as obras de autor unha blasfemia". Era a época do neorrealismo. Tras ver nunha clase Metrópolis, de Fritz Lang, o expresionismo alemán cegouno. Durante as vacacións visitou París, no auxe da Cahiers du Cinéma, a revalorización do cine imaxinativo e da obra de autor.

En 1957, David O. Selznick producía un remake de Adeus ás armas, dirixida por Charles Vidor. A esposa do produtor, Jennifer Jones, desempeñaba o papel da enfermeira. Manuel foi designado para cumprir nesa filmación as súas prácticas de efectos especiais. Segundo Puig, Jones destacábase en roles "histéricos". Cada vez que Vidor quería dirixir ao personaxe cara á dozura, Jones negábase, ao momento de abandonar o estudio en reiteradas ocasións. Ao presenciar eses episodios de prepotencia, Puig considerou que xamais podería ser director pois non tiña o carácter necesario para dirixir aos actores co propósito de obter o resultado desexado.

Ao ano seguinte trasladouse a Londres e logo a Estocolmo, onde ensinou español e italiano. Tamén traballaba nun restaurante onde todos os empregados, ademais do dono, eran actores desempregados. Foi nestas cidades onde escribiu os seus primeiros libretos para cine. Entre os seus primeiros borradores atopábase un en inglés, titulado Ball cancelled, imaxinado para Ingrid Bergman e Anthony Perkins.

Tras o seu regreso a Roma, o seu amigo arxentino Mario Fenelli suxeriulle escribir no seu idioma natal. Tivo en conta o seu consello, e en 1960, en Buenos Aires, elaborou La Tajada. Trátase da historia dunha actriz que, durante o goberno peronista, casa cun deputado e utilízao nunha vinganza. Ao mesmo tempo, traballou en dúas coproducións como asistente de diálogos: Casi al fin del mundo e Una americana en Buenos Aires. Entre 1961 e 1962 traballou como asistente de dirección de cine en Buenos Aires e Roma. Na capital italiana, o seu amigo Fenelli reiterou o seu consello e insistiu en que escribise sobre algún tema coñecido, algo autobiográfico. Manuel elixiu o seu curmán Jorge e os amoríos que o rodearon. Ao segundo día de escritura soubo que non estaba fronte a un guión, estaba fronte a unha novela.

Falecemento

O sábado 21 de xullo de 1990 fora internado na Central Cirúrxica das Palmas por risco de peritonite. Pronto tivo que ser operado de urxencia da vesícula. A intervención foi exitosa pero o cadro clínico foi desfavorable. Comezou a delirar e deberon amarralo á padiola. Na madrugada do domingo empezou a ter problemas respiratorios e finalmente morreu dun Infarto agudo de miocardio. Nos meses previos deixara de fumar por orde do médico e realizaba camiñadas diarias. Pero a altura de México non lle sentaba ben. Tamén se ten constancia de que mantiña os seus coidados nunha clínica próxima á súa casa para non estar lonxe da súa nai, pero tanto por cuestións económicas como por dispoñibilidade de contactos, podía acceder a unha atención médica de maior calidade.

A súa morte transcendeu rapidamente nos medios. Aínda que había antecedentes dos seus problemas cardíacos, a primeira suposición pública foi que morrera por mor de Sida. Pronto se constatou que Manuel Puig non era portador de VIH. Con todo, a certeza deste feito foi posta en cuestión en reiteradas oportunidades. Ao velorio só asistiron seis persoas entre as que estaban a súa nai, os seus amigos Javier Labrada e Agustín García Gil e o seu colega Tununa Mercado (quen se atopaba alí a razón dun coloquio ao que debía presentarse na cidade de Xalapa, en Veracruz.

Cando se lle pediu ao embaixador da Arxentina en México, Jorge Abelardo Ramos, que pronunciase unhas palabras pola morte de Manuel Puig para os medios, el limitouse a explicar que non estaba ao tanto da morte dun arxentino con ese nome. Con todo, trasladado o corpo ao Distrito Federal para as exequias na Sociedade de Escritores, o embaixador presentouse e deu un discurso. Os restos do escritor foron trasladados á Arxentina nos días sucesivos e enterrados no panteón da familia Puig, no cemiterio da Prata.

Actividade literaria

La traición de Rita Hayworth

Máis tarde mudouse a Nova York, onde seguiu traballando no texto que acabou sendo a súa primeira novela, La traición de Rita Hayworth. O guión que a despuntou comezaba cun monólogo do protagonista que, ao estenderse vinte e catro páxinas, fíxolle ver a Puig que non era algo que debese destinarse ao cine.

Por entón traballaba de aeromozo para Air France, no aeroporto Kennedy de sete e media da mañá a dúas e media de tárdea. Logo de tomar a súa sesta diaria, escribía. Regularmente, ás once da noite ía durmir, para comezar de novo ás cinco da mañá do día seguinte. Durante a escritura, cambiou o seu sobrenome Coco por "Toto" así como o nome do seu primo Jorge por "Héctor". Estes cambios simples e referenciales serían comúns nos seus seguintes libros. Concluíu a novela en 1965. Un dos seus amigos, o cineasta Néstor Almendros pasou o manuscrito a Juan Goytisolo, da editorial francesa Gallimard.

La traición de Rita Hayworth, ambientada en Coronel Vallejos (unha recreación ficticia do seu pobo natal), adianta as características fundamentais da obra de Puig: experimentación narrativa (a partir da utilización de técnicas como montaxe, desprazamento, asociación de ideas) e emprego de formatos e estereotipos provenientes de xéneros considerados "menores", tales como o folletín, o radioteatro sentimental ou a telenovela.

En 1969 a editorial Gallimard publicouna en Francia. Posteriormente, o diario Le Monde considerouna unha das mellores novelas do ano. Goytisolo pasoulle o manuscrito ao seu amigo Carlos Barral. Ese ano participou no Concurso Biblioteca Breve Seix Barral, sendo finalista. Con todo, ese mérito non alcanzou para que fose publicada, xa que Mario Vargas Llosa, que integraba o xurado do certame, ameazou con renunciar se gañaba "ese arxentino que escribe como Corín Tellado". A gañadora foi Últimas tardes con Teresa de Juan Marsé. Finalmente, Jorge Álvarez publicouna en Buenos Aires.

Tempo despois, Manuel tivo un breve encontro con Rita Hayworth en México. Aínda que ela non lera a novela, estaba ao tanto do seu éxito nos Estados Unidos a través das críticas. Hayworth aseguroulle que dado o seu prestixio, a novela sería levada ao cine. Con todo, isto non sucedeu até o presente.

Comezou a súa segunda novela, que sería Humedad relativa 95%, da que alcanzou a escribir catro capítulos, pero que abandonou por considerar que as referencias autobiográficas se esgotaran coa primeira novela. Un erro levou aos primeiros lectores dos seus manuscritos a pensar que este proxecto era posterior.

Boquitas pintadas

Regresou a Buenos Aires en 1967, cando escribiu Boquitas pintadas, novela que foi publicada en 1969. Preséntase como un "folletín en dezaseis entregas" e converteu a Puig nun escritor de renome na Arxentina.

A novela conta a historia do donjuán Juan Carlos Etchepare, vinculado, fundamentalmente, con tres mulleres: Nené, unha humilde rapariga que está verdadeiramente namorada del; Mabel, unha moza ben que é tan infiel como o é Juan Carlos; e a viúva Di Carlo, mal vista polos rumores de que non respecta a súa viudez. Ao mesmo tempo, entrelázanse as historias da irmá de Juan Carlos, Celina (unha solteira empedernida) e Pancho e a Rabadilla, entre outros. Cando Juan Carlos debe internarse en Córdoba porque contraeu tuberculose, comeza unha formidable exposición das relacións humanas e o valor dos lazos afectivos contra a impunidade dos vínculos establecidos polo desexo. Toda a novela está contada a través de diálogos directos, cartas, diarios íntimos, expedientes e publicacións, habendo un mínimo de narración convencional.

A historia causou un sinal moi negativo en General Villegas. A publicación foi recibida por algunhas persoas como unha intromisión na vida privada dalgúns cidadáns, dado que as situacións e relacións narradas puideron ser facilmente identificadas polos villeguenses. Precisamente, o autor tomáraas, do mesmo xeito que co seu libro anterior, de conversacións ouvidas ás agachadas. Juan Carlos, en Boquitas pintadas, era unha combinación de Danilo Caravera, un raparigo atractivo que padecía tuberculose, e o seu irmán Hernán, un raparigo folgazán e licencioso. Nené corresponderíase nada menos que coa nai do autor, Male (nótese, entre outras coincidencias, a de que Nené, na ficción, ten dous fillos homes) en combinación cunha veciña de apelido Fumagallo. A diferenza estaba en que, segundo testemuñaron anos máis tarde en diversas entrevistas persoas que viviran por entón, Male casou co home máis desexado do pobo, que era Baldomero, non Danilo. Coa posterior adaptación cinematográfica (prohibida en Villegas, presuntamente por presión de Acción Católica) a situación empeorou. Chegou a ser tanta a conmoción causada que, aínda que a familia Caravera xa non residía en G. Villegas, o pai de Danilo ordenou retirar o seu cadáver do cemiterio para que a prensa non o fotografase.

A adaptación cinematográfica, estreada en 1974, foi impulsada e levada a cabo polo prestixioso director Leopoldo Torre Nilsson. Alfredo Alcón ocupou o rol de Juan Carlos Etchepare, mentres que Marta González interpretou a Nené.

As traducións portuguesa e italiana da novela apareceron nas listas dos libros máis vendidos. Iso, sumado á crítica francesa, afianzou o nome de Puig. La traición de Rita Hayworth publicouse nos Estados Unidos e chegou a figurar na lista dos máis vendidos do New York Times.

El beso de la mujer araña

No exilio, terminou El beso de la mujer araña en 1976. Conta a historia de dous prisioneiros que comparten unha cela na Arxentina do terceiro goberno de Juan Domingo Perón. Un deles é un militante dunha organización revolucionaria e o outro un homosexual efeminado acusado de corrupción de menores. Ambos os dous traban unha relación complexa cuxo transfondo poético alimentado polo cine e a fantasía os fai explorar os límites de roles e convencionalismos sociais.

A novela outorgoulle ao seu autor recoñecemento internacional. Con todo, Gallimard, que até entón publicara todas as súas novelas, rexeitouna. A responsable desta decisión foi Ugné Karvelis, co xustificativo de que a imaxe do revolucionario abrandado polo homosexual efeminado ía en contra dos ideais leninistas cos cales a editorial se correspondía. Seguindo o seu exemplo, outras editoriais europeas tamén o vetaron.

En 1980 Manuel Puig radicouse en Río de Xaneiro e en 1985 fixo unha adaptación para cine de El beso de la mujer arañao, que foi filmada polo arxentino Héctor Babenco. Ao principio Manuel Puig mostrouse en desacordo en canto á elección dos personaxes. Consideraba que Raúl Juliá era demasiado grande para interpretar a Valentín e que William Hurt tiña un físico que non se correspondía co do corentón Molina. Cando viu a película só, por primeira vez, na cabina de montaxe, quedou decepcionado. Pero unha vez que a viu na estrea, xunto ao público, sentiu que podía funcionar.

Esta novela tamén se converteu nunha comedia musical de grande éxito en Broadway, nunha ópera con música do alemán Hans Werner Henze e nunha obra de teatro escrita polo propio Puig.

Pubis angelical

Entre 1978 e 1980 viviu en Nova York, onde ditou cursos de escritura creativa na Universidade de Columbia. En 1979 publicou Pubis angelical, que foi un best seller en España e foi levada ao cine por Raúl de la Torre. A película está protagonizada por Graciela Borges, quen entón era esposa do director. Charly García, no seu debut como solista, é o responsable da banda sonora do filme.

Maldición eterna a quien lea estas páginas

O ano que se estableceu no Brasil, publicou a novela Maldición eterna a quien lea estas páginas, inspirada nos seus últimos anos neoiorquinos. Respecto da concepción desta novela, Puig declarou que a idea xurdiu despois de coñecer a un nadador da Gran Mazá e intercambiar correspondencia con el. Narra a historia de como Larry coida do señor Ramírez nun hospital de Nova York. O primeiro é un profesor de historia estadounidense de trinta e seis anos que se divorciou e non pode esquecer a súa exmuller. O segundo, un escritor arxentino de setenta e catro anos, ex preso político que, tras unha terrible traxedia, non pode e, en parte, non desexa lembrar o que viviu no seu país natal.

Aparentemente, a novela foi escrita simultaneamente en español e inglés. Aínda que non hai estudos fehacientes respecto diso, suponse que a versión orixinal do texto foi en inglés.

Sangre de amor correspondido

En 1982 publicou Sangre de amor correspondido. A novela, que narra a historia dunha parella de mozos brasileiros, é probablemente a súa obra máis complexa e difícil de ler. Se nas tres novelas anteriores Puig recorrera á construción dunha voz ficcional (Molina, Ana, Ramírez) que se contrapón ou complementa a unha real (Valentín, Pozzi, Larry), nesta obra a voz real (Josemar, o mozo) é reconstruída a través dun narrador externo que utiliza o estilo indirecto libre, pero é apenas contradita pola voz ficcional, que a interroga, a contradí e pon en dúbida algúns detalles. Puig inspirouse no relato dun albanel que traballou nunha das súas casas en Río de Xaneiro, sobre cuxa historia escribiu a novela.

Cae la noche tropical

En 1988 publicou a súa novela Cae la noiche tropical. A historia é contada por Luci, unha anciá arxentina que vive en Río de Xaneiro, e Nidia, a súa irmá, que está de visita tras a morte da súa filla, e para aproveitar a influencia positiva do clima carioca nos seus problemas de presión arterial. As protagonistas fan uso dunha práctica discursiva socialmente desprestixiada, á que Puig lle saca todo o mollo no seu exercicio literario: o chisme. Nidia interroga constantemente á súa irmá e ambas argumentan, imaxinan e até se censuran por dicir algo que non corresponde. Chismorrean cunha ambivalente mestura de tenro carisma e inútil abxección, ocupadas e ás veces preocupadas pola vida da súa veciña e os demais personaxes que as rodean.

Producións posteriores

Entre finais de 1989 e principios de 1990 trasladouse a unha vila en Santa Marinella, Italia, onde escribiu o guión inédito Vivaldi, sobre a vida do compositor. Os produtores querían que o protagonizase William Hurt, quen gañara un Óscar polo seu papel de Molina en El beso de la mujer araña, e o actor pediu a colaboración de Manuel Puig. O proxecto non se concretou e Puig regresou a México, onde comprou unha casa en Cuernavaca, no número 210 da rúa Orquídea.

Alí dedicouse a seguir traballando. Utilizaba unha máquina de escribir Lettera que eventualmente substituíu por unha computadora IBM (serían as súas máis prezadas pertenzas, xunto coa súa videoteca composta por catro mil películas segundo unhas fontes ) e 2500 segundo outras. Escribía varias horas pola tarde aínda que o traballo dos albaneis, que remodelaban a gusto de Manuel a residencia recentemente adquirida, non era propicio para levar a cabo o seu traballo. Aínda que xa non ía ao cine, tiña estritamente axendados dous ou tres títulos por día para ver na súa casa.

Recibía moitas chamadas desde lugares como Londres, Finlandia e Los Ángeles, solicitándolle comedias musicais e conferencias.

Por ese entón decidira non regresar á Arxentina. Ningún colega se interesou por el, no exilio. Logo das ameazas da Triple A, que prohibiran varias das súas novelas polo seu contido, revísta La Gente e a Canle 7 pecháronlle as súas portas. A crítica comezou a deostalo. Puig xa observara que a crítica usaba a súa novela anterior para manifestar unha opinión negativa á súa última produción.

Obras

Novela

• La traición de Rita Hayworth (1968)
• Boquitas pintadas (1969)
• The Buenos Aires affair (1973)
• El beso de la mujer araña (1976)
• Pubis angelical (1979)
• Maldición eterna a quien lea estas páginas (1980)
• Sangre de amor correspondido (1982)
• Cae la noche tropical (1988)

Teatro

• Bajo un manto de estrellas (1981)
• El beso de la mujer araña (1983)
• La cara de villano (1985)
• Recuerdos de Tijuana (1985)

Pezas póstumas

• El misterio do ramo del rosas (1997, Beatriz Viterbo Editora), con prólogo de Julia Romeu e o de Angelo Morino.
• A tajada - Gardel, uma lembrança (1998, Beatriz Viterbo Editora) Con prólogo de Graciela Goldchluk e o de Julia Romeu
• Triste golondrina macho - Amor del bueno- Muy señor mío (1998, Beatriz Viterbo Editora) con prólogo de Julia Romeu e de Graciela Goldchluk. A versión elixida ten un final inédito. Nomeada para o premio “Teatro do Mundo”, Centro Cultural Ricardo Vermellas, Universidade de Buenos Aires.

Relatos

• Los ojos de Greta Garbo (1993)
• Estertores de una década. Nueva York 78, seguido de Bye-bye, Babilonia. Crónicas de Nueva York, Londres y París (1993)

Cartas

• Querida familia. Cartas europeas, 1956-1962 (2005)
• Querida familia. Cartas americanas, 1963-1983 (2006)

Legado

Deixou varios guións e proxectos inconclusos. Ademais de Vivaldi, comezara a traballar para unha película sobre a participación de brigadistas internacionais na Guerra Civil Española, co nome Jarama, pola soada batalla. En canto a novelas, quedaron algúns esquemas de Mere Fantasie, pero ningún capítulo desenvolvido.

Recentemente publicáronse textos reunidos nos volumes Un destino melodramático, Los 7 pecados tropicales y otros guiones, e Teatro reunido, que retoma algúns textos publicados a fins dos 90 por Julia Romeu e Graciela Goldchluk.

Tamén se publicou postumamente Querida familia. Tomo 1: Cartas europeas, e Querida familia. Tomo 2: Cartas americanas, unha compilación da correspondencia enviada por Manuel Puig á súa familia entre 1956 e 1982.

Na Universidade Nacional da Prata fundouse en 1994 un grupo de investigación que ordenou o arquivo durante dous anos e levou adiante senllos proxectos, dirixidos primeiro por José Amícola e, logo, por Julia Romeu e Graciela Goldchluk. Este grupo ordenou, estudado os manuscritos e editado textos inéditos, ademais de realizar o primeiro ordenamento e clasificación.

Tamén se publicou unha edición crítica de El beso de la mujer araña na colección Arquives N.º 42, CNRLA-Poitiers e Fondo de Cultura Económica, cun cederrón coa xénese formulada e comentada por Julia Romeu co fundamento da orde dos facsímiles propostos para esa edición, e os apuntamentos do cárcere ordenados e comentados por Graciela Goldchluk. Algúns facsímiles das obras atópanse no sitio da biblioteca da Facultade de Humanidades da Universidade da Prata.

No ano 2004 estreouse unha película chamada Vereda tropical, de Javier Torre, cunha interpretación libre sobre o período en que Manuel Puig estivo en Río de Xaneiro. O papel do escritor foi interpretado por Fabio Aste. Na película recréanse as conversacións que mantivo Puig cun albanel, que lle serviron para redactar a súa novela Sangre de amor correspondido. As cintas das entrevistas consérvanse transcriptas no Arquivo de Manuscritos de Manuel Puig.

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliografía

• Ezquerro, Milagres. Que raconter, c’est apprendre à mourir. Essai d’analyse de El beso de la mujer araña; Presses universitaires du Mirail; Toulouse; 1981.
• Guedán Vidal, Manuel. Yo dormí con un fantasma: el espectro de Manuel Puig en Alan Pauls y Mario Bellatin. México, D. F., Aldvs (Casa Aldo Manuzio), 2013
• Larrieu, Gérald; Deas genres qui dérangent. A transgression de Manuel Puig; L'Harmattan; París; 2009.
• Larrieu, Gérald; Il limitei, elle l'imitée, Genre(s) Formes et identités génériques 2 ; Université Montpellier III; CERS; 2004.
• Larrieu, Gérald; L'étatique os meus à mâle par l'extatique. The Buenos Aires Affair de Manuel Puig, Colloque International: «L'écriture et l'extase»; ENS; París; outubro de 2006.
• Larrieu, Gérald; La traición de la mujer araña (o el nexo de Rita Hayworth: The Manuel Puig affair, Genre(s) Formes et identités génériques 1; pp. 363-375; Université Montpellier III; CERS; 2003.
• Larrieu, Gérald; Araignée! Pourquoi pas libellule ou papillon?, L'hybride/O híbrido, Cultures et littératures hispano-américaines; pp. 223-233; INDIGO & Côté-femmes éditions; París; 2005.
• Larrieu, Gérald; L'hypertexte puiguie: da loi mosaïque au meurtre du père, Lle texte et ses liens, Cultures et littératures hispano-américaines; pp. 119-128; INDIGO & Côté-femmes éditions; París; 2006.
• Larrieu, Gérald; Inter-dit et auto-suggestion, Colloque International: Interdits & genre. Constructions, représentations et pratiques du féminin et du masculin; Université François Rabelais; Tours; maio de 2009.
• Páez, Roxana; Manuel Puig, Del Pop a la Estrañeza, Editorial Almagesto, Buenos Aires, 1995.
• Páez, Roxana; La intimidad de una escritura, Cadernos LIRICO [En liña], 7 | 2012.
• Romeu, Julia, "La imaginación melodramática: sentimiento y vida nacional. Sobre la escritura de Manuel Puig" (INCLÚE UN APÉNDICE COA TRANSCRICIÓN DUN INÉDITO DE MANUEL PUIG: "Un destino melodramático") En Revista Orbis Tertius ano I, número 2-3, 1996. ISSN 1851-7811 ISSN 1851-7811, Centro de Estudos de Teoría e Crítica Literaria, Universidade Nacional da Prata (Buenos Aires, Arxentina) ano I, número 2-3, 1996. Dispoñible en liña.
• Julia Romeu/Graciela Goldchluk Cuadernillo de propuestas metodológicas para el docente” en conjunto para acompañar la edición de Boquitas pintadas, Planeta, 2000, 61 páxinas. ISBN 950-49-0587-0
• Romeu, Julia: "Puig, la sedución y la historia" en Cadernos Angers-A Prata, 1996. Recuperado en: http://sedici.unlp.edu.ar/handle/10915/14017
• Romeu, Julia; Puig por Puig. Imágenes de un escritor; Iberoamericana- Vervuert-Verlag, Franckurt am Main/Madrid; 2006. [Selección anotada de entrevistas do arquivo xornalístico compilado en vida polo autor coa inclusión da correspondencia con dúas dos tradutores das súas obras, Albert Bensoussan (ao francés) e Angelo Morino (ao italiano). Inclúe ademais varios artigos inéditos de Puig]
• Romeu, Julia, "La ciudad como problema. Sobre maldición eterna a quien lea estas páginas". Versión orixinal en liña, 2004 http://www.geocities.ws/aularama/relatorios/rstz/romeu.htm
• Romeu, Julia et Logie, Ilse e Ilse Logie, "Extranjeridad: lengua y traducción en la obra de Manuel Puig", Revista iberoamericana, 222, 2008, pp. 33-51.
• Romeu, Julia "Manuel Puig: del delito de la escritura al error gay", Revista iberoamericana, 187, 1999 pp 305-325. [INCLÚE A TRANSCRICIÓN GENETICISTA DUN MANUSCRITO DE MANUEL PUIG]
• Romeu, Julia e Graciela Goldchluk, "Puig secreto: el cuidado de los textos", Hispamérica: Revista de literatura, 80-81, 1998, pp. 91-112.
• Romeu, "Cine inédito: los manuscritos de "El beso de la mujer araña", Hispamérica: Revista de literatura, 80-81, 1998, pp. 81-90.
• Souquet, Lionel; Le bilinguisme intérieur de Manuel Puig: da langue deas dominants à une langue mineure polyphonique en LAGARDE, Christian (ed.), Ecrire en situation bilingüe (marzo de 2003); pp. 335-346; Université de Perpignan, Presses Universitaires de Perpignan; 2004.
• Souquet, Lionel; Manuel Puig: de l'écriture da trahison à a trahison de l'écriture, pp. 109-118; Centre de Recherche Universités Angers-Le Mans-Orléans; marzo de 2005.
• Souquet, Lionel; Les liens dangereux: réactualisation du roman épistolaire libertin dans Boquitas pintadas de Manuel Puig et Historia calamitatum de Diego Vecchio; Université Paris-Sorbonne; 2007.
• Souquet, Lionel; Manuel Puig; Encyclopédie Larousse en ligne.
• Zapata, Mónica; L'Œuvre romanesque de Manuel Puig. Figures de l'enfermement; L’Harmattan; Recherches et Documents Amérique Latine; 1999.

Ligazóns externas

• "Regreso a Coronel Vallejos", película documental que retrata o pobo no que Manuel Puig construíu as súas dúas primeiras novelas "Boquitas Pintadas" e "A traizón de Rita Hayworth".
• El beso de la mujer araña. Primeira edición con facsímiles en CD-ROM. Edición Arquivos N.º 42, Potiers (Francia).
• Imaxes^{[Ligazón morta]} de manuscritos de Manuel Puig na Biblioteca da Facultade de Humanidades da Universidade Nacional de La Plata.
• Tese de doutoramento de Graciela Goldchluk Intertextualidad y génesis en los textos mexicanos de Manuel Puig: Novelas, guiones, comedias musicales (1974-1978), en Memoria Académica da Facultade de Humanidades, Universidade Nacional de La Plata.
• Tese de doutoramento de Julia Romero "Manuel Puig: recepción e inserción en el campo intelectual" A partir dos manuscritos e arquivo do escritor, Facultade de Humanidades e Ciencias da Educación, Universidade Nacional de La Plata (Buenos Aires, Arxentina) Tese, máis dous apéndices documentais: 1) obras inéditas 2) selección de entrevistas e artigos inéditos encontrados nos arquivos periodísticos do autor.
• Sobre a ópera inédita de Manuel Puig https://www.memoria.fahce.unlp.edu.ar/art_revistas/pr.12676/pr.12676.pdf