Maimónides

Moshé ben Maimón ou Musa ibn Maymun (en hebreo משה בן מימון, e en árabe, موسى بن ميمون), tamén chamado dende o Renacemento Maimónides ("fillo de Maimon") ou RaMBaM (o acrónimo das súas iniciais en hebreo, רמב"ם) coñecido entre os cristiáns casteláns como Rabí Moisés o Exipcio, nado en Córdoba o 30 de marzo de 1135 e finado no 1204 en Fustat (Exipto), foi un médico, rabino e teólogo xudeu da Idade Media. Tivo importancia como filósofo no pensamento medieval.

משה בן מימון
موسى بن ميمون
Maimónides

Maimónides
Nome orixinal	Moshé ben Maimón
Biografía
Nacemento	1135 Córdoba (Al-Ándalus)
Morte	1204 Fustat (Exipto)
Lugar de sepultura	Tiberíades
Nagid of Egypt (en)
1171 – 1204 – Abraham ben Moisés ben Maimon (pt)  →
Datos persoais
País de nacionalidade	Al-Andalus
Relixión	Xudaísmo
Educación	Universidade Al Quaraouiyine (pt)
Actividade
Campo de traballo	Filosofía, medicina, Tora, Halacá (pt) , filosofia judaica (pt) e xudaísmo
Ocupación	Filósofo, médico, rabino e teólogo
Profesores	Maimon ben Yossef HaDayan (pt) e Yehuda Ha-Cohen Ibn Susan (en)
Influencias	Avicena, Al-Farabí, Avempace, Aristóteles e Averroes
Lingua	Lingua hebrea e árabe
Obra
Obras destacables Mishné Torá (pt) Sefer Hamitzvot (en) Hakdamot HaRambam (en) Treatise in Eight Chapters (en) Treatise on logic (en) Pirush Hamishnayot (en) (1174) Epistle to Yemen (en) (1190 (Gregoriano)) Guia dos Perplexos (pt)
Familia
Fillos	Abraham ben Moisés ben Maimon (pt)
Pai	Maimon ben Yossef HaDayan (pt)
Sinatura

Traxectoria

Naceu no seo dunha distinguida familia, por vía paterna, de xuíces rabínicos, estudosos e dirixentes comunitarios, documentada dende o século X e que pretendía descender do Rabí Yehudá ten-Nasí (da segunda metade do século II), redactor da Mishná. A súa familia materna, pola contra, era de humilde condición; a súa nai, que morreu ao dalo a luz, era filla dun carniceiro; e o seu pai volveu casar. Era este un erudito formado en Lucena por Rabí Yosef ten-Leví ibn Migash. Iniciou xa de pequeno os seus estudos bíblicos ao talmúdicos na cidade de Córdoba, pero en 1148 unha onda de fanatismo almohade fixo que a súa familia tivese que aparentar a súa conversión ao islam e cambiar a miúdo de residencia pola España musulmá. Viviu na cidade de Almería, onde deu acubillo na súa casa ao seu mestre Averroes, ata trasladarse en 1160 cos seus fillos a Fez. Alí residiu durante só cinco anos, debido á intolerancia almohade que lles obrigou a exiliarse, primeiro durante uns meses, en Palestina e finalmente en Exipto. Maimónides residiu alí o resto da súa vida xunto á súa familia, na cidade de Alexandría ao despois en Fustat (hoxe O Cairo, Exipto), onde se gañou a vida exercendo a medicina na corte do visir Saladino, e logo na do visir ao-Fadl, fillo máis vello de Saladino. Con este oficio obtivo unha gran fama e admiración popular. En 1177 foi nomeado dirixente da comunidade xudía de Exipto. Morreu en Al-Fustat o 13 de decembro de 1204. Posteriormente a súa tumba foi trasladada a Tiberíades, no actual Israel.

A súa fama na cultura europea débese á súa obra filosófica. Aínda que esta fose moi discutida polo xudaísmo, entre outras razóns pola súa forte oposición ao misticismo dos cabalistas e a súa influencia aristotélica, considéraselle a maior figura postbíblica (segundo o proverbio "De Moisés a Moisés non houbo outro Moisés"). En certos ámbitos máis conservadores chegóuselle a considerar herexe da súa relixión, en especial, por ser o responsable de convencer aos caraístas de apartarse das súas prácticas orixinais, e achegándoos ao xudaísmo rabínico.

Foi moi coñecido polos seus coetáneos como médico, deixando unha importante pegada na tradición popular que mostra a Maimónides, sobre todo, como un médico a quen se atribúen milagres que o elevan ao nivel de santo, un sabio xuíz e un rabino.

Obra

Estatua de Maimónides en Córdoba.

Na súa xuventude escribiu poesías relixiosas e unha epístola en árabe.

Sobre os seus coñecementos en medicina escribiu un bo número de tratados, como o que dedicou ao sultán Saladino, o 'Tratado sobre os velenos e os seus antídotos o ano 1199, ao fillo do sultán, Al-Fadl, Guía da boa saúde (1198) e a Explicación das alteracións (1200).

As súas obras maiores de tema rabínico (talmúdico) son dúas: un comentario en árabe da Mishná, O Luminar (1168), tamén titulado Libro da elucidación , e a Segunda lei ou Repetición da lei do ano 1180, que constitúe a súa obra magna e consiste nunha ampla e minuciosa recompilación por materias de todas as leis e normas relixiosas e xurídicas da vida xudía (é dicir, do Talmud).

Estas obras tiveron moita fama e outorgáronlle numerosos discípulos. Tamén é autor de obras filosóficas de gran peso no pensamento medieval, escritas durante os últimos anos da súa vida, como o Tratado sobre a resurrección dos mortos (1191).

A guía de perplexos (1190), mal alcumada Guía dos descarreirados, é a clave do seu pensamento filosófico e exerceu unha forte influencia en círculos tanto xudeus como cristiáns e sobre todo escolásticos.

Nela establece unha conciliación entre a fe e a razón dirixida aos que vacilan entre as ensinanzas da relixión xudía e as doutrinas da filosofía aristotélica que entón imperaban, demostrando que non hai contradición nos puntos en que fe e razón parecen opoñerse. É dicir, unha conciliación entre o sentido literal das escrituras e as verdades racionais, acudindo á interpretación alegórica en casos de conflito.

Foi así que xurdiron polémicas por parte de "antimaimonistas" -basicamente, por parte dun grupo de musulmáns que pretendían unha lectura literal do Corán, os mutallajim- que o riscaron de racionalista. A pesar diso foi unha obra moi comentada e de grande influencia no mundo musulmán e a escolástica cristiá, por exemplo en Tomé de Aquino.

Como xudeu en territorio islámico tivo unha vasta formación en ambas as dúas culturas: o tradicional feixón e a árabe profana (coas súas incorporacións da grega), a partir das ensinanzas do seu erudito pai Maimum, polo que escribiu obras tanto en hebreo como en árabe, nunha prosa que se caracteriza sobre todo pola sistematización e a claridade expositiva.

De Maimónides xorde o movemento intelectual xudaico dos séculos XIII e XIV que se estendeu por España e o sur de Francia. Partidario do realismo teolóxico chegou a ser considerado precursor das ideas de Spinoza, pero filosoficamente non se lle considera moi orixinal por seguir basicamente a Aristóteles, apartándose del en puntos que parecen contraditorios ás crenzas e tradicións xudías. Polo tanto, o seu carácter é conciliador.

Versións de Mishné Torá (O código de Maimónides)

Artigo principal: Mishné Torá.

No texto de Mishné Torá agregáronse co correr dos anos numerosos erros no texto de cada precepto, nas súas divisións ou en comentarios. As razóns dos erros son de transcrición, que quedaron fixos no texto. Edicións nas cales algúns dos transcritores "corrixiron" o texto segundo o seu entendemento e a censura da Igrexa en certas nacións europeas (Hashkenaz) que alterou todas as referencias a ela e aos seus puntos de vista (por exemplo nas relacións matrimoniais) do texto orixinal. Se agregamos a isto o feito de que o propio Maimónides corrixiu o texto en varias oportunidades, encontrarémonos con que o texto actual non representa o orixinal escrito por Maimónides.

Co propósito de dilucidar o texto correcto e exacto, é necesario basearse en manuscritos e edicións exactas, que non foron influenciadas polos transcritores nin pola censura. En numerosas oportunidades as versións incorrectas foron a causa de interrogantes sobre as palabras de Maimónides na súa obra O Código de Maimónides, e en canto se dilucidou o erro no texto as interrogantes pasaron a ser irrelevantes.

Dende mediados do século XX imprimíronse catro edicións científicas da obra:

• A edición de Sabetai Frenkel. Edición na cal hai comentaristas clásicos xunto con outros, e así mesmo un conxunto complexo de índices. Ata agora imprimíronse todos os libros (a obra está dividida en 14 partes segundo temas. Cada unha é chamada "libro") agás o libro do Amor (Ahava).
• A edición do Rabino Iosef Kapaj. Edición baseada fundamentalmente en manuscritos iemenís á que lle foi agregada un resumo dos esclarecementos dos comentaristas de Maimónides no transcurso das xeracións.
• A edición "Man Simple" (Yad Pshuta) do Rabino Nahum Eliezer Rabinovich. Edición baseada en varios manuscritos (que cambian de tomo en tomo segundo a súa exactitude) cun agregado de comentarios orixinais. Ata hoxe imprimiuse aproximadamente a metade da obra.
• A edición "O Código de Maimónides Exacto" do Rabino Itzjak Shilat. Edición sen comentarios na cal se encontran as versións máis coñecidas contrapostas e revisadas. Ata o momento editáronse catro tomos. O plan orixinal é editar dous tomos por ano.

A edición que presenta as versións baseadas en manuscritos sen ningún comentario, con numerosos índices e nun único tomo (1000 páxinas), foi editada por "Yeshivat Or VeYeshua" Mishne Tora nun só tomo con 8 índices. A edición presenta a versión exacta e revisada do texto baseada na edición do Rabino Iosef Kapaj e inclúe as diferenzas de versións máis importantes respecto das edicións máis renomeadas.

No marco do "Proxecto Mishne Tora (O Código de Maimónides)" da Yeshivat Or VeYeshua, está planeada a edición dunha versión de peto, comentada segundo distintas obras de Maimónides. Ata o momento foi editado o Libro do Coñecemento.

Guía de perplexos

Artigo principal: Guía de perplexos.

Tumba de Maimónides.

En Guía de perplexos encóntrase todo o seu pensamento filosófico. As ideas que moi probablemente influenciaron a Alfonso de la Torre na Visión deleitable son:

• Maimónides distingue tres grupos de seres creados:
  • os minerais, as plantas e os seres vivos (incluíndo o home), compostos de materia e forma perecedoiras.
  • As esferas e as estrelas, nas cales a forma é permanente.
  • Os seres dotados de forma, pero sen materia, como son os anxos.
• Admite a creación como un acto conforme á esencia divina, o cal abrangue todos os seres, non ten outro fin que a si mesmo e polo tanto a súa duración é ilimitada.
• Proba a existencia de Deus a partir de argumentos aristotélicos, e afirma a súa unidade e incorporeidade.
• A alma é unha en esencia, pero ten cinco facultades: a forza vital, os sentidos, a imaxinación, o apetito (paixóns e vontade) e a razón (liberdade e entendemento).
• O entendemento é a facultade que caracteriza o home, pero as demais sonlle comúns coa maior parte dos animais. Este pode ser pasivo (entendemento material que sofre a acción da vida orgánica, é inseparable do corpo e individual) ou activo (adquirido ou comunicado, separado do corpo).
• Fala do estado profético, constituído por unha iluminación superior ao que cada un pode aspirar que produce o máximum de ciencia e dita, entendendo a profecía como unha emanación de Deus que se estende por medio do intelecto á facultade racional e despois sobre a facultade imaxinativa.
• O home é libre e a liberdade é unha función da intelixencia, e este intelecto, como forma da alma humana, é inmortal porque non necesita da alma para as súas operacións, senón que entende separado absolutamente do corpo.
• A resurrección dos corpos débese á fe pero a razón non a pode demostrar aínda que tampouco negar e admítea como un milagre compatible coa creación.
• O entendemento constitúe o verdadeiro fondo do noso ser, a parte inmortal do home e por iso o home debe encamiñar todos os seus actos a obter a perfección suprema desta facultade mediante o coñecemento de Deus; coñecer e amar a Deus é o fin último da vida.
• O home é libre e esta liberdade, actuando como tal, pode polas súas soas forzas realizar o ben desinteresadamente.

Véxase tamén

Bibliografía

• Maimónides (2008). Guía de perplejos. ISBN 978-84-8164-222-3. 
• Guía de los Perplejos, 3 tomos. Ed. Conaculta: México D.F., 2001
• Libro de los preceptos. 2 tomos. Ed. Jabad-Lubavitch: Argentina, 1985
• Mishné Torá. Ed. Sinai: Tel Aviv-Israel, 1998.
• Aguinis, Marcos. Maimónides. Biblioteca Popular Judía: Buenos Aires, 1976
• Beltrán, Miquel & Fullana, Guillema (2005). El Dios de Maimónides. Zaragoza: Editorial Certeza. ISBN 978-84-96219-44-1. 
• Dubnow, Simón. Manual de la Historia Judía. Ed. Sigal: Buenos Aires, 1977
• El Correo de la UNESCO. Averroes y Maimónides. Dos grandes espíritus del siglo XII. Nº9: 1986.
• Gaos, José (1940). La filosofía de Maimónides.
• Hayoun, Maurice-Ruben. Maimónides o el otro Moisés. Ed. Dolmen: Santiago, 1998
• Heschel, Abraham Joshua. Maimónides. Ed. Amia: Buenos Aires, 1997
• Orián, Meir. Maimónides. Maestro de Generaciones. Editado pola Comunidade Israelita do Uruguai: Montevideo, 1975
• Perednik, Gustavo. Grandes pensadores judíos en la civilización occidental. Universidad ORT: Montevideo, 2005

Ligazóns externas

• Maimonides Rabbi Moses ben Maimon, 1135-1204 ("Rambam")
• Rambam In Russian
• Mishné Torá traducido ao portugués e ao español
• Mishne Tora nun só tomo con 8 índices
• JUDERIA.NET: Páxina multilingüe, adicada á Xudería de Córdoba e a Maimónides, con preto dun millar de imáxenes e textos traducidos ó inglés, hebreo, castelán e árabe
• José Gaos, La filosofía de Maimónides Arquivado 12 de agosto de 2010 en Wayback Machine.. Ed. digital: Alacant, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, 2000 a partir da ed. de México, La Casa de España en México, 1940.
• Estudo Audiovisual Diario en castelán do Mishne Tora Arquivado 29 de abril de 2013 en Wayback Machine.