Luis Rosales

Luis Rosales Camacho, nado en Granada o 31 de maio de 1910 e finado en Madrid o 24 de outubro de 1992, foi un poeta e ensaísta español da xeración de 1936. Membro da Real Academia Española e da Hispanic Society of America desde 1962, obtivo o Premio Cervantes en 1982 polo conxunto da súa obra literaria.

Luis Rosales

Biografía
Nacemento	31 de maio de 1910 Granada, España
Morte	24 de outubro de 1992 (82 anos) Madrid, España
Causa da morte	Morte natural  (Hemorraxia cerebral )
Lugar de sepultura	Cercedilla
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Educación	Universidade de Granada Universidade Central
Actividade
Ocupación	poeta , escritor , ensaísta
Membro de	Real Academia Española The Hispanic Society of America (pt) Privy Council of the Count of Barcelona (en)
Xénero artístico	Poesía e ensaio
Movemento	Generación del 36
Lingua	Lingua castelá
Premios (1982)  Premio Miguel de Cervantes (1973)  Premio Nacional de Ensaio en España (1972)  Premio Internacional de Cuentos Miguel de Unamunoby (1970)  Premio da Crítica Española (1962)  premio Mariano de Cavia (1951)  Premio Nacional de Poesía  Premio Internacional de Poesía Ciudad de Melilla

Traxectoria

Naceu en Granada en 1910, no seo dunha familia moi conservadora. Os seus inicios na formación literaria están relacionados coa contorna de artistas de revístaa Gallo (aínda que el nunca chegase a publicar nela), cuxos compoñentes —Enrique Gómez Arboleya, Manuel López Banús, Joaquín Amigo e Federico García Lorca, entre outros—, converteranse en grandes amigos seus. En 1930, tras un par de publicacións na revista vangardista Granada Gráfica, realiza a súa primeira lectura poética no Centro Artístico, Literario e Científico de Granada, que foi considerado un éxito —fixo eco a prensa granadina, e a partir de entón as súas intervencións nesta institución foron numerosas—; meses despois, comeza os seus estudos de Filosofía e Dereito na Universidade de Granada.

En 1932 trasladouse a Madrid para continuar os seus estudos de Filoloxía, obtendo o doutoramento. Alí comeza a súa amizade con Pedro Salinas e Jorge Guillén, os cales o introducen no Catro Ventos, considerada como a última revista colectiva do grupo de poetas da Xeración do 27. No segundo número de devandita revista, en abril de 1933, colaboran os grandes intelectuais da época como Miguel de Unamuno, Benjamín Jarnés, Manuel Altolaguirre, María Zambrano, Luis Felipe Vivanco, Leopoldo Vivanco, Claudio de la Torre, Vicente Aleixandre, Antonio Marichalar, Jaime Torres Bodet e Rainer María Rilke; e o mesmo Rosales publica os seus primeiros poemas: Égloga del sueño e Oda del ansia..

Continuou a súa actividade literaria en Cruz y RaYa, revista dirixida por José Bergamín. Tamén publica os seus versos en Vértice e en Caballo Verde para a Poesía, revista dirixida por Pablo Neruda na que saían así mesmo poemas doutros escritores como Vicente Aleixandre ou Miguel Hernández. Na capital de España coñeceu aos Panero (Juan e Leopoldo) e a Luis Felipe Vivanco, compañeiros da que se denominará despois Xeración do 36 (ou da Guerra), da que tamén forma parte Dionisio Ridruejo, e cuxos eixos comúns, ademais da súa afinidade e camaradería, foron o seu catolicismo intimista e o seu conservadorismo no social.

En agosto de 1936, xa iniciada a guerra civil española, Ramón Ruiz Alonso, que era membro de CEDA, arresta a Federico García Lorca. O poeta refuxiouse na casa dos Rosales, crendo así porse a salvo de represalias, xa que nesa familia había destacados membros falanxistas. Luis Rosales non puido evitar o seu arresto e posterior execución a pesar da amizade que tiña con Lorca e a súa posición dentro da dereita granadina. Nese mesmo fatídico ano, tamén foi asasinado Joaquín Amigo, catedrático de filosofía e membro dos intelectuais creadores de revístaa Gallo e moi próximo de ambos. Neste caso, Joaquín Amigo foi asasinado polos republicanos, lanzándoo polo Tajo de Rolda, mentres estaba destinado na devandita localidade malagueña como catedrático de instituto. Esas dúas mortes marcan a vida, tanto persoal como literaria, de Rosales, en cuxa obra —tanto nun rostro en cada onda como no seu inacabado Nueva York después de muerto, e noutros moitos escritos, tanto poéticos como de ensaio— reflíctense as influencias de ambos os dous amigos.

En 1937 publica no diario Patria de Granada, o poema «La voz de los muertos», probablemente un dos máis importantes escritos durante a guerra civil, elixía a todas as vítimas de ambos os bandos, no que queda fóra fose calquera expresión de triunfalismo ou exaltación. A partir dese mesmo ano Rosales colabora na revista falanxista Jerarquía.

Colaborou tamén no diario Arriba España e na revista Escorial. Foi secretario de redacción e director de Cadernos Hispanoamericanos. A partir de 1978 dirixiu Nova Estafeta, revista única na súa época por incorporar entre as súas colaboracións obras escritas nas distintas linguas de España (castelán, catalán, éuscaro ou galego). Ideoloxicamente foi evolucionando desde as ideas autoritarias da súa mocidade cara a posicións democráticas na súa madurez.

A finais de 1949 e comezos de 1950, participou da "misión poética" cos poetas Antonio Zubiaurre, Leopoldo Panero e o embaixador Agustín de Foxá, que percorreu diferentes países iberoamericanos (entre outros Honduras) previo ao restablecemento de relacións diplomáticas entre estes países e o réxime de Franco.

En 1962 ingresou na Hispanic Society of America e na Real Academia Española, aínda que non leu o seu discurso de ingreso, Pasión y muerte del Conde de Villamediana, até 1964.

Membro do Consello Privado do Conde de Barcelona, apostou activamente, alentando ás esquerdas e dereitas por unirse e apoiar a restauración da monarquía en España (primeiro con este e posteriormente con Juan Carlos de Borbón).

Aínda que residía en Madrid desde 1968, pasaba os veráns en Cercedilla, época na que escribía os seus libros de poesía. En 1982 recibiu o Premio Cervantes, o galardón literario máis importante en lingua castelá.

En 1970 foi nomeado asesor do director do Instituto de Cultura Hispánica e en 1973, director do Departamento de Actividades Culturais de devandito Instituto.

Entre 1986 e 1992 colaborou de maneira periódica co diario ABC, ben escribindo nunha columna ou publicando no suplemento semanal Blanco y Negro. Os temas dos escritos no devandito medio eran principalmente a música, a pintura e a literatura. Entre as súas achegas figuraron «La originalidad de la segunda parte del Quijote», «Un modelo de teatro», «Historia de un soneto» (escrito este en diferentes partes), «El libro de los gorriones», «Rafael Alberti o la libertad poética», «La temporalidad de Antonio Machado», «La hora del cubismo», «La contemplación creadora» (sobre Picasso) e «La herida del cante jondo», entre outros moitos. O 28 de outubro de 1988, no Salón dos Espellos do Concello de Málaga, pronunciou a conferencia Y de pronto, Picasso.

Faleceu aos 82 anos o 24 de outubro de 1992 na antiga clínica Puerta de Hierro de Madrid tras sufrir un embolismo cerebral.

Obra

Abril (1935), publicado inmediatamente antes do estalido da Guerra Civil española, enlaza co estilo da poesía da xeración anterior pola súa procura estética e pola importancia das imaxes, aínda que sen pretensións vangardistas. Do mesmo xeito que algúns poetas do 27, hai nesta obra de mocidade un gusto polas estrofas clásicas e, en xeral, pola poesía do Século de Ouro, en concreto Garcilaso e Fernando de Herrera. No entanto, a súa principal innovación é a combinación da temática amoroso-relixiosa.

A súa obra seguinte, La mejor reina de España. Figuración en prosa y verso (1939), escrita en colaboración con L.F. Vivanco, é un ensaio con temática moi propia da época, imbuída pola ideoloxía falanxista e rememorando glorias pasadas. En 1941 aparece El contido del corazón, de ton clásico e amoroso.

En 1949 publica a primeira versión de La casa encendida, considerada pola crítica a súa mellor obra. O libro foino refacendo e ampliando até producir unha nova versión, publicada en 1967. Algo parecido sucedeu coa súa primeira obra, Abril, que foi corrixida e aumentada con novos poemas e publicada de novo en 1972 co título Segundo Abril, case 40 anos despois da súa primeira edición. La casa encendida é un poema-libro –escrito en verso libre sen estrofas– onde Rosales mestura lirismo e narración, existencialismo e imaxinación, racionalidade e irracionalidad, dando inicio a unha nova poética persoal que incorpora recursos de César Vallejo e de Antonio Machado.

Entre 1937 e 1951 traballou no libro Rimas (1951), onde explora co poema curto, demostrando a súa gran versatilidade e dominio técnico. Entre os seus ensaios destacan Cervantes y la liberdad (1960) e Pasión y muerte del Conde de Villamediana (1962). As súas últimas obras, máis autobiográficas e desengañadas, manteñen a unión do lírico e o narrativo, con achados surrealistas xa presentes na casa acesa.

En 1966 publica El sentimiento del desengaño en la poesía barroca, e tres anos despois El contenido del corazón polo cal en 1970 obtén o Premio da Crítica. En 1972 publica Teoría de la liberdad e Lírica española, cuxo ensaio Garcilaso, Camoens y la lírica española del Siglo de Oro obtén o Premio Miguel de Unamuno. En 1973 publicouse o Gran Diccionario Enciclopédico Ilustrado del Reader's Digest en oito volumes, cuxo grupo de colaboradores españois dirixiu e que tivo unha segunda edición posterior en doce volumes.

A Editorial Trotta publicou a súa Obra completa en seis tomos, e Félix Grande, que foi discípulo e amigo de Rosales, preparou a antoloxía Porque la muerte no interrumpe nada, con selección e prólogo seu, que apareceu na Biblioteca Sibila en 2010. Grande escribiu tamén o ensaio La calumnia. De cómo a Luis Rosales, por defender a Federico García Lorca, lo persiguieron hasta la muerte (Mondadori, 1987). Coa Edición de Luis García Montero, a Colección Visor de Poesía publica El naufrago metódico, Antoloxía, Madrid, 2005.

Estilo poético

A obra de Luis Rosales, que abarca todo o período histórico da posguerra, foi evolucionando desde un clasicismo a un estilo propio próximo ao vanguardismo surrealista. Adóitanse distinguir dúas etapas na súa obra, unha máis preocupada por cuestións estéticas, próxima ao clasicismo garcilasista, e outra posterior de experimentación vangardista. Fúndense ambas en La casa encendida, onde a estética xa non supón unha preocupación, senón o exercicio de técnicas que xa domina.

A grandes liñas, o estilo literario de Rosales caracterízase por:

• O dominio da técnica poética.
• A construción do poema baixo orzamentos de sinxeleza espiritual e sentimental.
• O dominio e facilidade de uso do verso rimado ou libre, segundo convéñalle ao ton do poema ou ao tema tratado.
• A ausencia de adxectivos, resaltando a substancia das cousas.

En canto ao contido, falouse da poesía de Rosales como a «poesía do cotián». O amor aparece en toda a súa obra de forma sosegada e tranquila, así como a memoria e o recordo. O período de posguerra caracterízase, ademais, polo sentimento relixioso.

Premios

• Premio Nacional de Poesía 1951
• Premio Mariano de Cavia 1962
• Premio da Crítica 1970 polo contido do corazón
• Premio Miguel de Unamuno 1972
• Premio Nacional de Ensaio 1973
• Premio José Lacalle 1975
• Premio Internacional de Poesía Ciudad de Melilla 1981
• Premio Cátedra de Poesía Fray Luis de León-Ciudad de Salamanca 1982
• Premio Cervantes 1982
• Medalla de honra da Fundación Rodríguez Acosta (1986)

Obra completa

Editorial Trotta publicou a súa Obra completa:

1. Poesía, ISBN 978-84-8164-113-4
2. Cervantes y la libertad, ISBN 978-84-8164-131-8
3. Estudios sobre el Barroco, ISBN 978-84-8164-153-0
4. Ensayos de filosofía y literatura ISBN 978-84-8164-206-3
5. La obra poética del conde de Salinas, ISBN 978-84-8164-236-0
6. La mirada creadora. Pintura, música y otros temas, ISBN 978-84-8164-274-2.