O protomaia é o devanceiro hipotético das linguas maias, tanto das que aínda se falan hoxe, como das xa extintas, incluíndo o maia clásico documentado nas inscricións xeroglíficas maias.

Xenealoxía das linguas maias.

Fonoloxía

editar

O protomaia ten as seguintes sons, de acordo coa reconstrución feita por Campbell e Kaufman (1985).[1]

Cinco vogais: a, e, i, o e u. Cada unha delas ten unha versión curta e unha longa versión: aa, ee, ii, oo e uu.

  Bilabial Alveolar Palatal Velar Uvular Glotal
  sinxela exectiva sinxela exectiva sinxela exectiva sinxela exectiva sinxela exectiva sinxela
Oclusivas p  [p] b'  [ɓ] t   [t] t'  [t'] ty  [tʲ] ty'  [tʲ'] k  [k] k'  [k'] q  [q] q'  [q']  '   [ʔ]
Africadas   ts  [ʦʰ] ts'  [ʦ’] ch  [ʧʰ] ch'  [ʧ’]          
Fricativas   s  [s] x  [ʃ]   j  [X] h  [h]
Nasais   m  [m]   n  [n]     nh  [ŋ]    
Líquidas   l  [l]  r  [r]        
Liscantes       y  [j]   w  [w]    

Regras sonoras

editar

O seguinte conxunto de cambios no protomaia para as linguas modernas emprégase como base da clasificación das linguas maias. Cada cambio de son pode ser compartido por moitas linguas, un fondo agrisado sinala que non goubo ningún cambio.

Resumo das correspondencias fonéticas entre o protomaia e grupos modernos das linguas maias.
Huasteca Iucateca Chol-tzeltal Q’anjob’al-Chuj K'iche'-Mam
Chol Tzeltal Q’anjob’al Chuj K'iche' Mam
K'iche' Kaqchikel Mam Ixil
*w > b
*h > w/_o,u
*q > k, *q' > k'
*ŋ > h *ŋ > n *ŋ > x
*e: > i, *o: > u
*a: > ɨ
*-t > -tʃ *t > tʃ
*-h > -j
CVʔVC > CVʔC
*r > t
*r > j
*tʃ > tʂ
*-ɓ > -ʔ/VCV_#
  1. Lyle Campbell, Terrence Kaufman. 1985. "Mayan Linguistics: Where are We Now?" Annual Review of Anthropology.