Lingua protomaia
O protomaia é o devanceiro hipotético das linguas maias, tanto das que aínda se falan hoxe, como das xa extintas, incluíndo o maia clásico documentado nas inscricións xeroglíficas maias.
Fonoloxía
editarO protomaia ten as seguintes sons, de acordo coa reconstrución feita por Campbell e Kaufman (1985).[1]
Cinco vogais: a, e, i, o e u. Cada unha delas ten unha versión curta e unha longa versión: aa, ee, ii, oo e uu.
Bilabial | Alveolar | Palatal | Velar | Uvular | Glotal | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
sinxela | exectiva | sinxela | exectiva | sinxela | exectiva | sinxela | exectiva | sinxela | exectiva | sinxela | ||
Oclusivas | p [p] | b' [ɓ] | t [t] | t' [t'] | ty [tʲ] | ty' [tʲ'] | k [k] | k' [k'] | q [q] | q' [q'] | ' [ʔ] | |
Africadas | ts [ʦʰ] | ts' [ʦ’] | ch [ʧʰ] | ch' [ʧ’] | ||||||||
Fricativas | s [s] | x [ʃ] | j [X] | h [h] | ||||||||
Nasais | m [m] | n [n] | nh [ŋ] | |||||||||
Líquidas | l [l] r [r] | |||||||||||
Liscantes | y [j] | w [w] |
Regras sonoras
editarO seguinte conxunto de cambios no protomaia para as linguas modernas emprégase como base da clasificación das linguas maias. Cada cambio de son pode ser compartido por moitas linguas, un fondo agrisado sinala que non goubo ningún cambio.
Huasteca | Iucateca | Chol-tzeltal | Q’anjob’al-Chuj | K'iche'-Mam | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Chol | Tzeltal | Q’anjob’al | Chuj | K'iche' | Mam | ||||
K'iche' | Kaqchikel | Mam | Ixil | ||||||
*w > b | |||||||||
*h > w/_o,u | |||||||||
*q > k, *q' > k' | |||||||||
*ŋ > h | *ŋ > n | *ŋ > x | |||||||
*e: > i, *o: > u | |||||||||
*a: > ɨ | |||||||||
*-t > -tʃ | *t > tʃ | ||||||||
*-h > -j | |||||||||
CVʔVC > CVʔC | |||||||||
*r > t | |||||||||
*r > j | |||||||||
*tʃ > tʂ | |||||||||
*-ɓ > -ʔ/VCV_# |
Notas
editar- ↑ Lyle Campbell, Terrence Kaufman. 1985. "Mayan Linguistics: Where are We Now?" Annual Review of Anthropology.
A Galipedia ten un portal sobre: Pobos indíxenas de América |