Lingua huna

lingua morta falada polos antigos hunos

A lingua huna[1] era a lingua falada polo hunos, unha confederación tribal heteroxénea que invadiu Europa Oriental e Central, e gobernou a maioría da chaira panónica durante os séculos IV e V. Dentro do Imperio Huno falábanse unha gran variedade de linguas.[2] Un informe contemporáneo de Prisco de Panio afirmaba que o huno se falaba xunto ao gótico e as linguas doutras tribos sometidas polos hunos.[3]

Huno
Falado en: Imperio Huno
Extinción: século VII
Familia: Sen clasificar
 Huno
Códigos de lingua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: xhc
Mapa
Status

Como non se conservan inscricións ou frases enteiras na lingua huna, o corpus testemuñado é moi limitado, composto case na súa totalidade por nomes propios en fontes gregas e latinas.[4]

Orixe editar

Hipótese turca editar

A lingua huna non se pode clasificar no presente,[5][6] pero debido á orixe destes nomes propios comparouse principalmente coas linguas turcas,[6][7] as linguas mongólicas, as linguas iranias orientais e as linguas ieniseianas,[8] cunha maioría de estudosos apoiando a tese turca.[9] Estes considerána como unha lingua relacionada coa lingua turca falada polos antigos búlgaros e co chuvaxo moderno. Hoxe, todas estas linguas clasifícanse, xunto co khazar e o ávaro-turco, como membros da póla ogúrica das linguas turcas.

Esta teoría de que o huno pertence á póla ogúrica deriva da identificación dalgúns dos nomes hunos como turcos; algúns rexistrados na escasa literatura supervivente e outros de artefactos recuperados polos arqueólogos.[10] Mais esta teoría tamén ten algúns problemas. Así, palabras como medos, kamos, strava e, posiblemente, cucurun que non parecen ser turcas[11] foron estudadas durante máis de século e medio, e ningún intento de conectalas co resto dos nomes de ningún grupo lingüístico coñecido ten conseguido un consenso académico. Igualmente, a inscrición na placa de Khan Diggiz interpretouse como unha forma turca do nome Dengizik, coñecido como o rei huno, fillo de Atila. Esta conclusión baséase no razoamento de que o vocabulario coñecido da lingua huna indica que pertence ao tipo r- e l- das linguas turcas e que a migración dos hunos foi a responsable da aparición desta lingua en Occidente. Este caso das linguas tipo r- e l- (turco "lir") só se observa actualmente en lingua chuvaxa, o único membro da rama turca ogúrica que non desapareceu. As outras linguas turcas ("turco común" ou "shaz"-túrquico) son de tipo z- y š-.

Hipótese ieniseiana editar

Outros académicos, en particular Lajos Ligeti (1950/51) e Edwin G. Pulleyblank (1962), afirmaron que as linguas de Siberia, especialmente a lingua keta, membro das linguas ieniseianas, puideron ser (ou quizais foron) unha parte importante (ou talvez o núcleo lingüístico) das linguas xiongnu e huna.[12][8] Vajda (et al. 2013) propuxo que a elite gobernante huna falaba unha lingua yeniseiana e influíu noutras linguas da rexión.[8]

Porén, outros estudosos consideran que a evidencia dispoñible non é concluínte e, polo tanto, a lingua huna é inclasificable.[13]

Notas editar

  1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para huno.
  2. Maenchen-Helfen 1973, p. 377.
  3. Maenchen-Helfen 1973, p. 382.
  4. Maenchen-Helfen 1973, p. 376.
  5. Sinor 1990, p. 201.
  6. 6,0 6,1 Pronk-Tiethoff 2013, p. 58.
  7. Kim 2013, p. 30.
  8. 8,0 8,1 8,2 Vajda, 2013, pp. 4, 14, 48, 103–6, 108–9, 130–1, 135–6, 182, 204, 263, 286, 310.
  9. Savelyev & Jeong 2020.
  10. Pritsak 1982, pp. 428-476.
  11. Maenchen-Helfen, 1973 & Language of Huns. Chapter IX. Language.
  12. Pulleyblank 1962.
  13. Doerfer 1973, p. 50; Golden 1992, pp. 88-89; Sinor 1997, p. 336; Róna-Tas 1999, p. 208.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar