Lingua fula

A lingua fula (tamén chamada peul, fulani, pulaar, fulbe, fulfulde) é unha lingua de África Occidental, especialmente da África subsahariana máis próxima ao Sahel, falada pola etnia fula, que abrangue dende Senegal até o Camerún e o Sudán. É falada por unhas 10-16 millóns de persoas e ten un status de lingua oficial en Mauritania, Senegal, Malí, Guinea, Burkina Faso, Níxer, Nixeria e mais no Camerún.

Fula Fulfulde, Pulaar, Pular
Outros nomes:	fulani
Falado en:	Sahel
Rexións:	África Occidental, África Central
Total de falantes:	10-16 millóns
Familia:	Atlántico-Congo   Atlántico    Atlántico setentrional     Senegambiano      Fula-wolof       Fula
Status oficial
Lingua oficial de:	Malí e Burkina Faso Recoñecido como lingua minoritaria en Níxer, e o Camerún.
Códigos de lingua
ISO 639-1:	sw
ISO 639-2:	swa
ISO 639-3:	swa
SIL:	SWA
Mapa
Status
O fula está clasificado como "en estado seguro" polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

Fonoloxía

O inventario de consoantes do fula é o seguinte:

	Labial	Alveolar	Palatal	Velar	Glotal
oclusiva	p, b	t, d		k, g	ʔ
implosiva	ɓ	ɗ	ʄ
fricativa	f	s	ʝ	x
nasal	m	n	ɲ	ŋ
aproximante		r, l	y	w

Nalgúns dialectos do fula non existe a serie de implosivas. Polo demais o inventario anterior é moi semellante á da lingua wolof, coa excepción de que nesa outra lingua atlántica non existe nin serie de implosivas nin a oclusiva glotal.

Xeitos de escritura

alfabeto latino

Cando se escribe úsase o alfabeto latino, con algúns caracteres adicionais para representais fonemas ou sons específicos Ɓ/ɓ, Ɗ/ɗ, Ŋ/ŋ, Ñ/ñ, Ƴ/ƴ (ex. implosiva B, implosiva D, velar N [sons coma o grafo "nh" galego en "unha" por exemplo], palatal N, exectiva Y). O apóstrofo (ʼ) úsase coma unha pausa glotal. En Nixeria ʼy substitúe ƴ, e no Senegal ñ úsase no canto de ɲ.

Alfabeto fula

a, aa, b, mb, ɓ, c, d, nd, ɗ, e, ee, f, g, ng, h, i, ii, j, nj, k, l, m, n, ŋ, ny (ou ñ ou ɲ), o, oo, p, r, s, t, u, uu, w, y, ƴ

As letras q, x, z só se empregan nalgúns casos en estranxeirismos. No pular de Guinea atopamos unha letra adicional: ɠ.

Escritura árabe

O fula tamén se escribiu no pasado con caracteres árabes ou Ajami pero foi antes da colonización. Nalgunhas zonas de Guinea aínda os usan.

Véxase tamén

Outros artigos

• Wikipedia en fula

Bibliografía

• M. Orozco e F. Roca (2006): El Fula i el Wòlof:Estudi comparatiu entre les gramàtiques del Fula i el Wòlof, Barcelona, ISBN 84-393-7034-2.