Helena Almeida
Helena Almeida, nada en Lisboa en 1934, é unha artista plástica portuguesa.
  | |
| Nome orixinal | (pt) Maria Helena de Castro Neves de Almeida |
|---|---|
| Biografía | |
| Nacemento | (pt) Helena Maria de Castro Neves de Almeida 1934 Lisboa, Portugal |
| Morte | 25 de setembro de 2018 (83/84 anos) Sintra, Portugal |
| Causa da morte | Morte natural (Infarto agudo de miocardio ) |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade |  portuguesa |
| Educación | Universidade de Lisboa |
| Actividade | |
| Ocupación | fotógrafa , pintora , artista |
| Lingua | Lingua portuguesa e lingua inglesa |
| Familia | |
| Cónxuxe | Artur Rosa (pt)  |
| Pai | Leopoldo de Almeida (pt) |
Premios | |
Helena Almeida iniciou a súa carreira ao final da década de 1960 e é unha figura imprescindíbel no panorama artístico portugués contemporáneo. Autora dunha obra multifacetada, sintonizada coas prácticas artísticas máis avanzadas da época, viría a centrarse nun territorio onde o seu propio corpo é elemento nuclear. Unha grande retrospetiva da súa obra, titulada "A minha obra é o meu corpo, o meu corpo é a minha obra", foi exposta no Museo de Serralves, Porto (2015), e en París (2016); será posteriormente presentada en Bruxelas.
Biografía / Obra editar
Filla do escultor Leopoldo de Almeida (1898 - 1975) Helena Almeida nace en Lisboa en 1934. En 1955 termina o curso de pintura da Escola Superior de Belas Artes de Lisboa; xa entón casada co arquitecto Artur Rosa e nai de dous fillos, irá dedicar os anos inmediatos ás tarefas familiares. En 1964 obtén unha bolsa de estudos e desprázase a París.
Expón individualmente por primeira vez en 1967 (Galeria Buchholz, Lisboa), presentando traballos que revelan xa algúns trazos da obra futura; nas súas pinturas tridimensionais, inverte as compoñentes físicas da pintura ("o que estaba virado para a fronte era o gradeamento e a estrutura de madeira"), adicionándolles unha serie de elementos tridimensionais (estor; portada). Estamos así, desde o inicio, perante un exercicio crítico a través do cal "desmonta a estrutura lóxica e a perceción da pintura".
Influída polos principios da arte concetual, ese exercicio crítico irá extravasar para alén do territorio restrinxido da pintura e do deseño, realizándose nunha práctica multidisciplinar articulada primeiramente co soporte fotográfico (segundo João Pinharanda, "a fotografía é a placa central do seu discurso"), mais que se cruza identicamente coa performance e a escultura.
A partir de 1969 Helena Almeida define un novo aspecto nuclear da súa obra, o desexo de autorrepresentación, "o desexo de que a pintura e o deseño se tornen corpo, de que se anule a distancia entre corpo e obra". No inicio da década de 1970 interroga o deseño, que se torna en globo sonda do que estaba para vir. A utilización de fío de crina permítelle "tornar o trazo tridimensional e facer que o deseño salte do papel, se autonomize da superficie". O cuestionamento esténdese despois á pintura, materializada agora a través de manchas azuis ou vermellas que se independendizan, cubrindo a boca, espallándose (ou sendo espalladas) polas mans… Nas súas Pinturas habitadas de 1975-77 a pintura "agárrase coas mans, entra pola boca ou derrámase nunha bágoa. En 1976 a artista afirmaba: «creo estar preto da verdade se dixer que pinto a pintura e deseño o deseño»".
A partir de 1975 fotografía, pintura e deseño conxúganse nunha práctica artística que se constrúe "nos limiares de todas esas disciplinas, creando a súa propia linguaxe e co corpo da artista como primeiro soporte de intervención plástica". No entanto en ningún caso poderá falarse de autorretrato – estas obras "nada nos din sobre o corpo concreto ou a natureza psicolóxica da artista" –, nin de teatralización ou montaxe doutros personaxes.
Se a pintura e o deseño son esenciais para o entendemento do traballo de Helena Almeida nas décadas de 1970 e 1980, a escultura e a performance son as linguaxes ás que debemos recorrer para pensar moitas das obras posteriores onde se focaliza na relación entre o corpo e o espazo, especialmente o espazo do seu taller. É o que acontece en Dentro de mim, 2001, en que cola un espello estreito, vertical, ao seu corpo, afirmando "o desexo de que o corpo se prolongue, que saia e supere os seus límites físicos", ou na serie Voar, do mesmo ano, onde arrisca unha vez máis "a relación entre o seu corpo e o espazo, de modo simultaneamente irónico e lúdico.'O desexo de superar os límites físicos está novamente presente, mais agora é este propio desexo que é sometido a un exercicio de autocrítica ou autoironía" .
"Ando en círculo; os ciclos volven. O traballo nunca está completo, ten de se volver a facer. O que me interesa é sempre o mesmo: o espazo, a casa, o teito, a esquina, o chan; despois, o espazo físico da tea, mais o que eu quero é tratar de emocións. Son maneiras de contar unha historia".
Exposicións / Premios editar
Exposicións individuais editar
Helena Almeida representou Portugal na Bienal de São Paulo, Brasil (1979), na Bienal de Venecia (1982 e 2005) e na Bienal de Sidney (2004).
Do seu vasto currículo de exposicións individuais en Portugal e no estranxeiro, poden destacarse: Musée Charleroi, Bélxica (1991); Fundação de Serralves, Porto (1995); Centro Galego de Arte Contemporánea, Santiago de Compostela (2000); MEIAC, Museo Estremeño e Ibero-americano de Arte Contemporánea, Badaxoz (2000); Drawing Art Centre, Nova York (2004); Centro Cultural de Belém, Lisboa (2004); Kettle’s Yard, Cambridge (2009); Fundación Telefónica, Madrid (2009); Museu de Serralves, Porto (2015-2016).
E aínda: Galeria Buchholz, Lisboa (1967, 68, 69); Galeria Quadrante, Lisboa (1970); Galeria Judite Dacruz, Lisboa (1971); Galeria Módulo, Porto (1972, 76); Sociedade Nacional de Belas Artes, Lisboa (1972, 76); Galerie e+o Friedrich, Bern (1978, 80); Galerie Bama, París (1978, 81); Galeria EMI Valentim de Carvalho, Lisboa (1985, 90); Galerie Kara, Xénova (1986); Cooperativa Diferença, Lisboa (1988); Richard Demarco Gallery, Edimburgo (1989); Casa de América, Madrid (1997); Galeria Presença, Porto (1998, 2002); Galeria Estrany de la Moto, Barcelona (2000); Thomas Erben Gallery, Nova York (2001); Galeria Filomena Soares, Lisboa (2001); Galería Helga Avelar, Madrid (2001); etc.
Premios editar
Obtivo varios premios, dos que se poden destacar: 1º Premio de Deseño, Coímbra, 1969; Premio da 11ª Bienal de Tokio; Premio da Bienal de Vila Nova de Cerveira, 1984; Premio da Fundación Calouste Gulbenkian, 1984; Premio BESphoto, 2004; Premio AICA, 2004.
Ligazóns externas editar
- (en inglés) Fotográficos de Almeida
- Centro de Arte Moderna José de Azeredo Perdigão, Fundación Calouste Gulbenkian, Lisboa – Helena Almeida[Ligazón morta]
- Instituto Camões – Helena Almeida Arquivado 03 de marzo de 2016 en Wayback Machine.
- Infopédia – Helena Almeida