Gertrudis de la Fuente

Gertrudis de la Fuente Sánchez, nada en Madrid o 21 de agosto de 1921 e finada o 23 de xaneiro de 2017, foi unha pioneira española en bioquímica especializada en enzimas. Doutora en ciencias químicas e profesora de investigación do Consello Superior de Investigacións Científicas, foi a encargada de coordinar a comisión creada polo goberno español para a resolución do problema da síndrome do aceite tóxico (1981). O seu legado foi recollido nunha curtametraxe estreada na primavera de 2016 baixo o título Gertrudis (la mujer que no enterró sus talentos).

Gertrudis de la Fuente

Biografía
Nacemento	21 de agosto de 1921 Madrid, España
Morte	23 de xaneiro de 2017 (95 anos) Madrid, España
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Educación	Universidade Complutense de Madrid Instituto Isabel la Católica, Madrid (en)
Actividade
Ocupación	bioquímica
Empregador	Consello Superior de Investigacións Científicas Universidade Autónoma de Madrid
Membro de	Sociedad Española de Bioquímica y Biologia Molecular (en)
Lingua	Lingua castelá

Traxectoria

Gertrudis era filla dun maquinista do ferrocarril de tendencias políticas liberais. Á idade de seis anos trasladouse xunto á súa familia ao poboado ferroviario de Estación Arroyo-Malpartida, na provincia de Cáceres, onde realizou os seus estudos primarios nunha zona rural, onde as mulleres non afacían ser educadas máis aló da primaria ou secundaria. Iso provocou que non puidese acceder ao bacharelato ata que o seu pai xubilouse e mudáronse á capital. Destacou moi pronto, demostrando unha gran paixón pola xeometría.

Escola Gertrudis.

Ao pouco tempo, asistiu ás clases impartidas a homes, sendo a única moza en participar, con materias máis completas. Naquela época as mulleres recibían unicamente unha educación básica.

Cando o seu pai xubilouse en 1935, a familia regresou a Madrid, onde Gertrudis comezou o bacharelato. Tivo que interromper os seus estudos polo comezo da guerra civil española. En 1942 finalizou o bacharelato, con aproximadamente sete anos de atraso respecto dos seus compañeiros. Ao terminar o bacharelato, estudou Ciencias Químicas na Universidade Complutense de Madrid, onde se licenciou en 1948. Á vez que realizaba os seus estudos universitarios de química atendía, sen estar matriculada, a clases pertencentes á carreira de Ciencias Físicas, debido á súa boa relación cos profesores que impartían as clases.

Comezou a súa carreira investigadora traballando gratis na facultade de Farmacia con Santos Ruiz, o único catedrático de Bioquímica que entón se achaba en España. Ao mesmo tempo, daba clases de ciencias nun colexio de ensino primario e gañou así o seu primeiro soldo. En 1950 conseguiu unha bolsa que lle permitiu comezar a súa tese doutoral que leu finalmente en 1954. Antes de finalizala coñeceu a Alberto Sols co que realizou numerosas investigacións e co que escribiu artigos, entre outras, para a prestixiosa revista Nature.

En 1956 conseguiu por oposición o posto de colaboradora no CSIC; en 1960 a praza de investigadora e en 1962 a de profesora de investigación. Posteriormente, foi nomeada catedrática ad honorem na facultade de Medicina da recentemente creada Universidade Autónoma de Madrid.Ademais de ser pioneira na investigación bioquímica en España, foi tamén impulsora de que esta disciplina se integrase dentro dos plans de estudos de medicina, xa que numerosas investigacións (moitas realizadas por ela) concluían que as enzimas tiñan un papel determinante para o diagnóstico de certas patoloxías.

En 1981, foi destinada a coordinar a investigación da síndrome do aceite tóxico, sendo un ano máis tarde presidenta da Comisión Asesora de Toxicoloxía. Continuou dirixindo teses e dando clases até a súa xubilación aos 70 anos.

En 2018 foi incluída na A Táboa Periódica das Científicas para conmemorar o Ano Internacional da táboa periódica dos elementos, ao celebrarse en 2019 o 150º aniversario da publicación de Dmitri Mendeleiev.

Dra. Gertrudis de la Fuente en 1981.

Investigacións

Gertrudis de la Fuente é principalmente coñecida polo seu traballo como coordinadora da comisión encargada polo goberno para a investigación da enfermidade da colza, aínda que non foi a única investigación que realizou ao longo da súa carreira. Tamén levou a cabo diversos proxectos sobre enzimas, patoloxía molecular e metabolismo dos azucres.

Síndrome Tóxica

A Enfermidade da Colza foi unha intoxicación masiva sufrida en España en 1981. Causada pola desnaturalización de aceite de colza con fins industriais que terminou no mercado para consumo humano, a síndrome afectou a máis de 20 000 persoas, deixando máis de 1100 vítimas mortais.

A investigación que dilucidou aquilo que causaba a síndrome durou aproximadamente 40 días. Ao longo deste período de tempo tivéronse en conta unha gran cantidade de hipótese, deixando como válida a do aceite de colza proveniente de Francia con fins industriais.

Véxase tamén

Bibliografía

• Martínez Pastor, Juan Ignacio (2003): Xénero e clase na biografía dunha científica de elite. EN: Revista Complutense de Educación. Vol. 14, núm. 2, pp. 315-336.
• Pascual - Leoa, Ana María (editora) (2012): Retroceso no tempo: a investigación biomédica en España. Instituto de España Real; Real Academia Nacional de Farmacia. p. 27.
• Miras, María Teresa e De Pablo, Flora: Mulleres científicas na SEB/SEBBM. Centro de Investigacións Biolóxicas, CSIC, pp. 209-225.
• De Pablo, Flora: Bioloxía e Biomedicina: unha área de mulleres fértiles Arbor pp. 579-603.

Ligazóns externas

• Gertrudis de la Fuente, la pionera de la bioquímica que se empeñó en estudiar a pesar de todo no blog Mujeres con Ciencia,

• Amor, Medardo: Gertrudis: La mujer que no enterró sus talentos
• Almazán, Ángel: Gertrudis de la Fuente
• Martinena Cepa, Borja: Dra. Doña Gertrudis de la Fuente Sánchez

• Martín Ludeiro, Marco: Gertrudis: La mujer contra la tormenta