Formentera

Formentera é unha illa mediterránea e concello español que forma parte das Illas Pitiusas, no arquipélago Balear. Cunha superficie de 77 km² é a illa habitada de menor extensión das Illas Baleares. Ocupa a posición máis meridional, separada da illa de Eivisa por un estreito paso de auga e de illotes chamado Es Freus, de 7 km de lonxitude.

Formentera

Localización
38°42′N 1°27′L
Estado	España
Comunidade autónoma	Illas Baleares
Capital	Sant Francesc de Formentera
Poboación
Poboación	11.389 (2024) (136,82 hab./km²)
Xeografía
Superficie	83,24 km²
Bañado por	Mar Mediterráneo
Punto máis alto	la Talaiassa (en) (194 m)
Santo padrón	Santiago o Maior
Organización política
• Alcalde	Jaume Ferrer Ribas (en)
Identificador descritivo
Código postal	07871
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	07024
Sitio web	consellformentera.com

Historia

A primeira presenza humana coñecida de Formentera atópase na Idade de Bronce, cando se construíu o sepulcro megalítico de Ca na Costa, datada no 1600 a. C. Logo dunha época na que permaneceu despoboada, tense vestixios do paso das culturas fenicia, púnica e romana.

Non se ten referencias a se a illa estivo poboada tras as invasións visigodas, pero polo menos a partir do século XI, durante a ocupación árabe, a illa contaba cunha poboación estable, pois quedan restos de vivendas, pozos e alxibes de devandita época.

As tropas de Xaime I de Aragón, comandadas por Guillem de Montgrí, conquistaron as Pitiusas en 1235, as cales foron incorporadas ao Reino de Mallorca. Formentera estaba aínda habitada por sarracenos, segundo relata o Llibre dels feits.

Tras a expulsión da poboación musulmá, o intento de establecer unha poboación permanente na illa fracasou; a dureza da illa e a inseguridade provocada polas incursións berberiscas puxeron fin, nos últimos anos do século XIV, ao que se coñece como o primeiro repoboamento. Desta época é a Capela románica de "Sa Tanca Vella", en Sant Francesc Xavier, construída no ano 1336.

Durante o resto da Idade Media e o Renacemento, Formentera só se atopou poboada ocasionalmente por habitantes da illa de Eivisa.

Vista da illa desde La Mola.

Foi en 1695 cando se produciu o definitivo repoboamento da illa, realizado por xentes de Eivisa; tras a doazón dunha parte da illa ao eivisenco Marc Ferrer, en pago polos servizos prestados. Algúns anos despois, en 1726, erixiuse a primeira igrexa de Formentera, dedicada a Sant Francesc Xavier, construída como unha fortaleza na que poder refuxiarse dos ataques dos piratas. Algunhas torres de defensa e vixía no litoral complementaron o sistema defensivo da illa e converteron o segundo repoboamento en definitivo. Co paso do tempo, fóronse empezando a crear uns pequenos núcleos de poboación ao redor das igrexas que se ían construíndo, aínda que a maioría da poboación atopouse sempre dispersa en pequenas casas de campo. Cara a mediados do século XVIII a poboación de Formentera era de catrocentas persoas e a finais do século XIX a illa tiña xa case dous milleiros de habitantes.

A partir das décadas de 1960 e 1970 empezouse a desenvolver unha incipiente industria turística, caracterizado por un ambiente de relax e tranquilidade (un pouco a diferenza da de Eivisa). De forma paralela, a finais dos 60 iniciouse o movemento hippy en Formentera, feito que marcou profundamente a personalidade da illa.

Xeografía

A illa de Formentera é a illa habitada de menor tamaño das Baleares e a máis meridional. Atópase situada ao sur da illa de Eivisa, da que está separada polo paso de Es Freus, duns 7 km. O seu punto máis próximo na Península Ibérica é Dénia (Alacant), a 40 millas.

Ten 69 km de litoral, repletos de praias e barrancos de gran beleza. Trátase dunha illa case plana, sendo a súa altura máxima de 192 metros (La Mola). O clima é suave, cunha temperatura media anual de 18,6 graos centígrados e 2.883,1 horas de sol anuais de media. A vexetación, de tipo mediterráneo, combina zonas de dunas con bosques de piñeiro e de sabina.

Ao norte da illa atópanse varios illotes deshabitados, os máis importantes dos cales son S'Espalmador (dunhas 240 ha) e S'Espardell (de 60 ha), que pertencen ao concello.

Demografía

Igrexa de El Pilar de la Mola

A illa de Formentera está conformada administrativamente por un único municipio (chamado igualmente Formentera e que inclúe aos illotes de S'Espalmador e S'Espardell) e conta cinco núcleos urbanos: Sant Francesc de Formentera (capital da illa), Sant Ferran de ses Roques, el Pilar de la Mola, la Savina e es Pujols. A poboación total da illa era de tan só 10.365 habitantes no 2011.

Entidades de poboación:

• Sant Francesc de Formentera (capital): 2.228 hab.
• Sant Ferran de ses Roques: 1.997 hab.
• Es Cap de Barbaria: 1.136 hab.
• El Pilar de la Mola: 576 hab.
• Es Pujols: 555 hab.
• La Savina: 439 hab.
• Es Caló: 318 hab.
• Ses Bardetes: 247 hab.
• Ses Salines: 10 hab.

Organización territorial

Vendas de Formentera

A organización tradicional do territorio é en parroquias e vendas (véndes en catalán). A illa está dividida en 3 parroquias e 14 vendas.

As tres parroquias da illa son: Sant Francesc de Formentera, Sant Ferran de ses Roques e El Pilar de la Mola. Nos últimos anos desenvolvéronse outros pobos eminentemente turísticos como Es Pujols, Es Caló ou La Savina.

As vendas son unha organización típica de Eivisa e Formentera motivada pola poboación tradicionalmente diseminada. As 14 vendas nas que se divide a illa son:

Es Brolls Es Ca Marí-Mitjorn Es Camatge Es Cap Es Molí-S'Estany Es Monestir Es Pi des Català

Porto-salè Sa Miranda-Cala Saona Sa Punta Sa Talaiassa Ses Clotades Ses Roques Ses Salines

Goberno

Artigo principal: Consello Insular de Formentera.

Coa aprobación do Estatuto de Autonomía das Illas Baleares en 2007, créase o Consello Insular de Formentera. Desde entón, Formentera queda independente de vínculos de Eivisa, xa que deixa de depender do Consello Insular de Eivisa e Formentera.

A institución está formada por trece concelleiros escollidos nas eleccións do Concello, que son ademais conselleiros insulares. As primeiras eleccións, celebradas o 27 de maio de 2007, gañounas Gent per Formentera, unha formación localista e de esquerdas. Jaume Ferrer foi escollido alcalde e, consecuentemente, presidente do primeiro Consello de Formentera.

Economía

Praias da península des Trucadors.

Sant Francesc de Formentera é a capital da illa e onde se concentran as administracións públicas. En La Savina é onde se atopa o porto do mesmo nome, única vía de acceso á illa. A industria principal é o turismo, que explota as paradisiacas praias da illa: Illetes, Llevant, Es Arenals, Migjorn, Cala Saona etc.

Comunicacións

A única maneira de acceder á illa é en barco desde Eivisa, e durante os meses de verán prográmanse tamén varias conexións entre Formentera e Dénia, na costa da Comunidade Valenciana. O único porto da illa está en La Savina. O barco é unha forma económica de viaxar a Formentera que ademais permite a viaxe con automóbil. As liñas JET unen os portos de Eivisa e La Savina, con barcos provistos de hidrojet, en menos de 30 minutos.

Para moverse dentro da illa existen varias opcións; hai 4 liñas de autobús que unen os principais puntos da illa como o porto de La Savina ou Sant Francesc de Formentera. Tamén hai unha pequena rede de estradas entre as que destaca a PM-820, que atravesa a illa pasando polas localidades máis importantes.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Consello Insular de Formentera (en catalán)
• Concello de Formentera (en catalán)
• Portal Oficial de Turismo de Formentera (en catalán)