Estación de Atocha

estación ferroviaria en Madrid

A Estación de Atocha (ou do Mediodía), situada no barrio de Atocha de Madrid, é o maior complexo ferroviario de España.

Madrid-Puerta de Atocha
Madrid-Atocha Cercanías
Atocha Renfe
Vista exterior da estación de Atocha
Vista exterior da estación de Atocha
Vista exterior da estación de Atocha
SituaciónMadrid
ServizosAccesible PMR Aparcamiento en estación Información restauración
Liñas
Alta velocidadeAVE, Avant
Longa DistanciaAlaris, Altaria, Alvia, Talgo
Media distanciaR-1, R-2, R-6, R-7, R-8, R-10
Cercanías
Intermodalidade
Metro
Liñá 1
Bus
autobús EMT
OutrosTaxi

É a primeira estación ferroviaria de España en traxectos nacionais, e a segunda en traxectos internacionais, só superada por Barcelona-Sants. Non constitúe unha estación única, senón que por mor da reforma integral á que foi sometida entre 1985 e 1992 divídese en tres:

Estes dous últimos elementos á súa vez están integrados nun intercambiador de transportes que conecta con outras liñas de autobuses urbanos e interurbanos. Deste xeito constitituye un nodo fundamental na rede de transporte da cidade de Madrid, da área metropolitana e da rede ferroviaria de España en definitiva ao ser punto de intercambio entre rede de Metro, autobuses urbanos e interurbanos, taxis, trens de proximidades, de Media Distancia, de Longa Distancia e de Alta Velocidade. Ademais nela conflúen tres anchos distintos de vía: o ancho ibérico en Madrid-Atocha Cercanías; o ancho madrileño de 1.445mm en Atocha Renfe e, o ancho internacional ou UIC en Madrid-Puerta de Atocha. Isto débese a que o Goberno de España decidiu que as liñas AVE faríanse neste ancho para adaptar definitivamente a rede española, illada tradicionalmente de Europa.

Inaugurada no século XIX, a estación é un dos lugares máis castizos de Madrid, sempre chea de multitude como a que despedía aos soldados que partían á Guerra de África, escenario de obras como as de Galdós, pero sobre todo escenario do acontecemento clave na historia española que foron os atentados islamitas do 11-M en 2004 e a súa intensa resposta popular.

Da estación en xeral é característica a xustaposición da modernidade das súas constantes ampliacións e o estilo do século XIX da súa fachada ou o seu atrio, agora convertido nun húmido invernadoiro para facer cómoda a espera do viaxeiro. Este xardín tropical cuberto de 4.000 m² está poboado por máis de 500 especies, entre elas plantas carnívoras, acuáticas, peixes de cores e os seus famosos galápagos.

Nos seus arredores atópanse o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación. o museo Etnológico, o observatorio Astronómico, o Goberno Militar e a Basílica da nosa Señora de Atocha.

Historia

editar
 
Fachada decimonónica

O edificio da estación de Atocha, construído para a compañía ferroviaria MZA (Madrid a Zaragoza e Alacant), foi inaugurado o 9 de febreiro de 1851 co nome de Estación do Mediodía (do Sur). Era a primeira estación de ferrocarril de Madrid.

 
Invernadoiro

Un incendio destruíu gran parte da súa estrutura. En 1888 comezan as obras da nova estación, baixo a dirección de Alberto de Palacio, un colaborador de Gustave Eiffel, as cales duraron catro anos. A nave tiña 152 m de longo, e 40 m de luz. A cuberta de ferro construír en Bélxica co sistema de estrutura ríxida tipo De Dion. A estrutura quedou pechada polo extremo que dá á glorieta do Emperador Carlos V, onde se acha a característica fachada. Está considerada unha obra de arte da arquitectura ferroviaria decimonónica.

A última ampliación e remodelación realízase entre os anos 1985 e 1992 (data na que a antiga estación queda fóra de servizo) e é obra do arquitecto Rafael Moneo. O obxectivo da remodelación era cuadruplicar a capacidade da estación creando un gran intercambiador que acollese tanto trens de proximidades e longa distancia —entre eles os trens de alta velocidade a Sevilla—, como metro, autobuses e un aparcadoiro. Os novos edificios foron deseñados como unha nova terminal situada detrás da antiga estación, con pouca altura para que non competisen con aquela. O vello edificio, xa sen plataformas, foi convertido nun espazo comercial con tendas, bares, a discoteca Ananda e un xardín tropical cuberto; este último, atópase onde antes chegaban os trens. Non é o único caso de bóveda utilizada para outros fins, como o caso da Estación d'Orsay de París.

Puerta de Atocha

editar
 
Vías e trens parados na Puerta de Atocha

Situada tras a marquesiña histórica, constitúe a terminal principal da estación e debe a denominación á antiga Puerta de Atocha que, situada a poucos metros da estación, era unha das entradas á Vila de Madrid. Proxecto de Rafael Moneo inaugurado en 1992 como gran estación terminal da nova liña de alta velocidade entre Madrid e Sevilla, o edificio concíbese como unha gran sala hipóstila que alberga 15 vías de topera.

Esta terminal repite, polo menos en parte, o esquema da antiga estación ao ser unha estación terminal, sen vías pasantes, aínda que o nivel das plataformas é lixeiramente inferior ao da praia de vías orixinal.

O acceso á nova terminal realízase desde a marquesiña histórica, en cuxa zona máis próxima ás plataformas dispón dunha zona comercial e de lecer para viaxeiros. Pola súa banda a marquesiña histórica dispón dun acceso directo desde a Rúa de Méndez Álvaro, o acceso desde a ponte de taxis que o separa da nova terminal e a galería subterránea que a comunica co intercambiador de proximidades e Metro.

Orixinalmente todos os tránsitos da terminal realizábanse desde o nivel inferior, pero ante o crecemento do número de usuarios fundamentalmente debido á alta velocidade, a chegada de viaxeiros realízase polo nivel inferior, mentres que a saída de viaxeiros e as salas de esperas e controis de pasaxeiros sitúanse un nivel por encima.

Aínda que a terminal desde o principio albergou trens de alta velocidade, a electrificación de todas as vías foi en orixe a 3kV CC (a tradicional de RENFE) e non a 25kV CA que é a usada pola rede de alta velocidade en España. Das 15 vías actuais 4 conservaron o ancho ibérico ata xuño de 2009, mentres que as 11 restantes presentan ancho internacional desde 1992 para poder responder á demanda de servizos por liñas de alta velocidade.

A partir de xuño de 2009 empeza a reforma da terminal de Puerta de Atocha, que prevé a construción dun novo vestíbulo ao sur que complemente ao actual, saíndo desde o mesmo ás rúas Méndez Álvaro e Tellez, así como unha nova estación pasante subterránea de 4 vías de ancho internacional que conectará co terceiro túnel Atocha-Chamartín, en construción desde 2008. As 15 vías terminais quedarán tras a reforma en ancho internacional, motivo polo cal, os servizos ferroviarios de ancho ibérico que partían de aquí pasaron a saír de Chamartín (os de longa distancia), á estación pasante de Atocha-Cercanías ou ata a estación de Villaverde Bajo para algúns de media distancia.

Intercambiador

editar
 
Acceso á estación de tren Atocha Cercanías e á estación de metro Atocha Renfe

O intercambiador constitúe a outra metade do complexo ferroviario. Atópase ao leste de Puerta de Atocha, entre esta e a Avenida Ciudad de Barcelona. A imaxe exterior do intercambiador queda claramente marcada pola presenza do edificio de planta circular deseñado por Rafael Moneo. Consta de dous partes fundamentais: a estación de Atocha Cercanías e a estación de Metro de Madrid da liña 1 de Atocha Renfe. Complétase ademais co intercambiador con autobuses en superficie e coas paradas de taxis da contorna xunto coa área principal de taxis xunto a Puerta de Atocha.

Atocha Cercanías

editar

Ante o deseño de Puerta de Atocha como unha estación terminal, Atocha Cercanías (Atocha Proximidades) complementa ao complexo permitindo aos trens continuar cara ao norte e o oeste ao ser unha estación pasante. Esta estación vén substituír o primitivo apeadoiro semienterrado que se situaba xunto á vella estación e que servía de extremo sur do túnel ferroviario entre a estación de Chamartín e a de Atocha. Coa reforma de Atocha entre 1985 e 1992 ademais aprovéitase para reordenar todo o deseño da rede ferroviaria ao redor de Madrid, así como mellórase a rede de proximidades. En todo este conxunto de accións hai que incluír diversas actuacións máis ou menos coetáneas no tempo como son o Corredor Verde Ferroviario que permitirá unir Príncipe Pío con Atocha así como o novo túnel ferroviario desde Aluche ata Atocha por Embajadores para integrar o servizo de proximidades a Alcorcón e Móstoles co resto do núcleo. Desta forma Atocha Cercanías convértese no nodo principal do núcleo de Proximidades Madrid, sendo estación de paso de todas as liñas da rede salvo a C-9. A estación é o final así de dous túneles que a comunican con Aluche e Chamartín. Igualmente cara ao sueste localízase a praia de vías da estación coas liñas que parten cara ao Corredor del Henares por Vallecas (liña Madrid-Zaragoza), Aranjuez (e desde aí cara ao Levante e Andalucía), Cáceres por Talavera de la Reina e o enlace co Corredor Verde Ferroviario cara a Príncipe Pío por Méndez Álvaro e Delicias.

Ademais do servizo de proximidades, a estación alberga os servizos pasantes de trens de Media Distancia e Longa Distancia que atravesan a península ou que teñen como cabeceira Madrid-Chamartín e diríxense cara ao sur. É por iso que a estación é tamén punto fundamental no servizo ferroviario nacional, facendo ás veces de estación pasante para Puerta de Atocha.

O acceso ás plataformas de Atocha Cercanías realízase baixo o gran vestíbulo que se sitúa no edificio circular de Moneo e que se comunica coa antiga marquesiña, coa superficie a través de devandito edificio e coa contigua estación de Metro.

O nivel das 10 vías pasantes é sensiblemente inferior ao de Puerta de Atocha ao continuar as vías baixo o centro da cidade, o cal tamén obriga a unha particular configuración da praia de vías de todo o complexo como un continuo de vías a diferentes niveis e saltos de carneiro, complicados ademais pola presenza dos dous tipos de anchos de vías e as dúas electrificacións.

Estación de Metro: Atocha Renfe

editar
 
Vestíbulo da estación de metro

Atocha Renfe é unha estación da liña 1 da rede do Metro de Madrid, que se sitúa baixo a Avenida Ciudad de Barcelona e o Paseo da Infanta Isabel, entre os distritos de Retiro (barrio de Jerónimos) e Arganzuela (barrio de Atocha), xusto á beira da Estación de Atocha de ferrocarril, coa cal está interconectada.

Inaugurouse en 1988, intercalándose entre as estacións de Atocha e Menéndez Pelayo, para facer posible a conexión directa coa estación ferroviaria.

Liñas de Metro que prestan servizo na estación
<< cabeceira < estación Liña estación > cabeceira >>
Pinar de Chamartín Atocha   Menéndez Pelayo Valdecarros
Distribución das vías
Vía Liñas/Destinos Observacións
Atocha-Cercanías
1-2   Madrid-Chamartín
  Madrid-Chamartín
  El Escorial / Cercedilla
  Pitis
MD-R1 Santa María de la Alameda / Ávila
MD-R2 Segovia
> Túnel da risa 1
3   Alcalá de Henares / Guadalaxara
  Alcalá de Henares
> Corredor do Henares
4   Príncipe Pío - Alcalá de Henares
  Villalba
MD-R6 Cuenca / Valencia-Sant Isidre
MD-R10 Talavera de la Reina / Plasencia / Mérida / Badaxoz
5 MD-R7 MD-R8 Altaria Talgo Alaris Madrid-Chamartín (non admiten viaxeiros)
Alvia Madrid-Chamartín > Xixón-Cercanías / Santander
Talgo Madrid-Chamartín > A Coruña-San Cristovo / Pontevedra
servizos con cabeceira en Madrid-Chamartín
6   Chamartín
  Alcobendas-San Sebastián de los Reyes / Colmenar Viejo
MD-R7 Alcázar de San Juan / Albacete
MD-R8 Cidade Real / Xaén
Altaria Alacant / Murcia / Cartagena
Talgo Almería / Badaxoz
Alaris València-Nord / Oropesa / Gandia
Se un tren de MD ou LD está na vía 6, os de proximidades pasan á vía 5.
7   Aranjuez
  Parla
8   Móstoles-El Soto exclusiva proximidades
9   Humanes[1] exclusiva proximidades
10 apartadoiro
Puerta de Atocha
1-11 AVE: Sevilla-Santa Justa / Barcelona-Sants / Zaragoza-Delicias / Huesca / Málaga-María Zambrano
Altaria: Alxeciras / Granada
Alvia: Cádiz / Huelva-Término / Pamplona / Logroño / Hendaia
Avant: Toledo / Puertollano
ancho internacional
12-15 sen servizo en obras de adaptación a ancho internacional (AVE)

Atentados do 11 de marzo de 2004 en Madrid

editar
 
Atocha nos días posteriores ao atentado

A estación de Atocha foi un dos lugares nos que explotaron as bombas que quitaron a vida de 191 persoas o día 11 de marzo do 2004 xunto coa estación de El Pozo e a estación de Santa Eugenia.

  1. A metade dos trens da C-5 teñen como orixe ou destino a estación de Fuenlabrada

Véxase tamén

editar

Outros artigos

editar

Ligazóns externas

editar