Estándar Daubert

Na lei federal dos Estados Unidos, o estándar Daubert (en inglés Daubert standard) é unha regra de proba relativa á admisibilidade do testemuño. Unha parte pode presentar unha moción Daubert, unha moción in limine especial presentada antes ou durante o xuízo, para excluír a presentación de evidencia non cualificada ao xurado.

Triloxía Daubert

A Triloxía Daubert son os tres casos do Tribunal Supremo dos Estados Unidos que articularon o estándar Daubert:

• Daubert v. Merrell Dow Pharmaceuticals, Inc. (1993), que sostiña que a Regra 702 das Regras Federais de Evidencia non incorporaba o estándar Frye como base para avaliar a admisibilidade do testemuño de expertos científicos, pero que a regra incorporou no seu lugar un estándar de fiabilidade flexible;
• General Electric Co. v. Joiner (1997), que sostiña que un xuíz do tribunal de distrito pode excluír o testemuño de perito cando hai lagoas entre os probas na que se basea un experto e a conclusión desa persoa, e que un estándar de revisión de abuso de discreción é o estándar adecuado para que os tribunais de apelación utilicen para revisar a decisión dun tribunal de primeira instancia sobre se debe admitir o testemuño de perito;
• Kumho Tire Co. v. Carmichael (1999), que sostivo que a función de garda do xuíz identificada en Daubert se aplica a todo testemuño pericial, incluído o non científico.

Entre as opinións importantes a nivel de apelación que aclaran a norma inclúense a do xuíz Alex Kozinski sobre Daubert e a prisión preventiva e a opinión do xuíz Edward R. Becker en En re Paoli R.R. Yard PCB Litig. (1994).

Definición

En Daubert, sete membros do Tribunal acordaron as seguintes pautas para admitir testemuños de expertos científicos:

• O xuíz é garda: Segundo a Regra 702 das Regras Federales de Evidencia, a tarefa de "gardar" (gate keeping), ou asegurar que o testemuño de expertos científicos realmente procede do "coñecemento científico", depende do xuíz.
• Relevancia e fiabilidade: Esixe que o xuíz do xuízo se asegure de que o testemuño do perito é "relevante para o cometido en cuestión" e que se apoia "sobre un fundamento fiable".. As preocupacións sobre o testemuño de expertos non poden ser remitidas ao xurado simplemente como cuestión de peso. Ademais, a admisibilidade do testemuño pericial réxese pola regra 104(a), non pola regra 104(b); así, o xuíz debe considerar máis probable que non que os métodos do perito sexan fiables e aplíquense de forma fidedigna aos feitos de que se trate.
• Coñecemento científico = método/metodoloxía científica: Unha conclusión cualificarase como coñecemento científico se o proponente pode demostrar que é o produto dunha boa "metodoloxía científica" derivada do método científico.
• Factores ilustrativos: O Tribunal definiu a "metodoloxía científica" como o proceso de formular hipóteses e despois realizar experimentos para probar ou falsificar a hipótese, e proporcionou un conxunto de factores ilustrativos (é dicir, non unha "proba") para determinar se é que se cumpren estes criterios:

1. Se a teoría ou técnica empregada polo experto é xeralmente aceptada na comunidade científica;
2. Se foi sometido a revisión e publicación por pares;
3. Se pode ser e foi probado;
4. Se ten unha taxa de erro coñecida; e
5. Se a investigación se levou a cabo independentemente do litixio en particular ou depende da intención de proporcionar o testemuño proposto.

No ano 2000, a Regra 702 foi modificada nun intento de codificar e estruturar os elementos plasmados na "triloxía de Daubert". A norma modificada queda redactada do seguinte xeito:

Regra 702. Testemuño de peritos Se os coñecementos científicos, técnicos ou doutro tipo especializado axudan ao xuíz do feito a comprender a evidencia ou a determinar un feito en cuestión, unha testemuña cualificada como experta por coñecementos, habilidade, experiencia, formación ou educación, poderá testemuñar iso na forma dunha opinión ou non, se (1) o testemuño está baseado en feitos ou datos suficientes, (2) o testemuño é o produto de principios e métodos fiables, e (3) a testemuña aplicou os principios e métodos de forma fiable ao feitos do caso.

(Modificada o 17 de abril de 2000, en vigor o 1 de decembro de 2000). En 2011, a regra 702 foi modificada de novo para facer máis clara a linguaxe. A regra agora di:

Regra 702. TESTEMUÑO DAS TESTEMUÑAS EXPERTAS

Unha testemuña que estea cualificada como experta por coñecementos, habilidade, experiencia, formación ou educación pode declarar en forma de opinión ou doutro xeito se:

(a) O coñecemento científico, técnico ou doutro tipo especializado do experto axudará ao xuíz do feito a comprender a evidencia ou a determinar un feito en cuestión;

(b) O testemuño baséase en feitos ou datos suficientes;

(c) O testemuño é o produto de principios e métodos fiables; e

(d) O perito aplicou de forma fiable os principios e métodos aos feitos do caso.

(Modificada o 26 de abril de 2011, en vigor o 1 de decembro de 2011) Mesmo que algúns tribunais federais aínda dependen das opinións anteriores ao ano 2000 para determinar o alcance de "Daubert", como cuestión técnica xurídica, calquera sentenza xudicial anterior que entre en conflito coa linguaxe da Regra 702 modificada xa non é un bo precedente.

Influencia internacional

Alén das características particulares dos EEUU, a cuestión da valoración xudicial da proba pericial foi abordada noutros sistemas. Para iso, o sistema estadounidense centrouse na fiabilidade das declaracións de expertos, obrigando ás partes a demostrar non só a relevancia das probas senón tamén a proporcionar información sobre a súa "fiabilidade". O caso Daubert v. Merrell Dow Pharmaceuticals Inc. non só marcou a axenda americana en relación ás probas periciais, senón tamén a de todo o mundo anglosaxón e boa parte doutros países. O Tribunal Supremo do Canadá discutiu expresamente o estándar Daubert en R. v. J.-L.J., [2000].

O Tribunal deu unha ollada ao desenvolvemento da lei sinalando o rexeitamento do Tribunal Supremo dos Estados Unidos ao estándar Frye e a súa substitución polo estándar Daubert. Observaron que: "Daubert debe lerse á luz do texto específico das Regras Federais de Evidencia, que difire dos nosos propios procedementos", o Tribunal tamén afirmou na mesma sentenza que "o Tribunal Supremo dos Estados Unidos enumerou un número de factores que poderían ser útiles para avaliar a solidez da ciencia nova." e incorporou entón elementos do estándar Daubert na súa decisión sobre o fallo do Tribunal de Apelación de Quebec.

En 2005, o Comité de Ciencia e Tecnoloxía da Cámara dos Comúns do Reino Unido recomendou a creación dun Consello Asesor de Ciencias Forenses para regular as probas forenses e observou que:

A ausencia dun protocolo acordado para a validación de técnicas científicas antes da súa admisión no xulgado é totalmente insatisfactoria. Os xuíces non están ben situados para determinar a validez científica sen a aportación dos científicos. Recomendamos que unha das primeiras tarefas do Consello Asesor de Ciencias Forenses sexa desenvolver unha proba de "gate-keeping" para probas de expertos. Isto debería facerse en colaboración con xuíces, científicos e outros actores clave do sistema de xustiza penal, e debería basearse na proba Daubert dos Estados Unidos.

A Comisión de Dereito de Inglaterra e Gales propuxo un documento de consulta (núm. 190) para adoptar un criterio como o Estándar de Daubert para axudar a reformar a lei de probas no que se refire á admisibilidade da evidencia científica.

En Colombia os lexisladores incorporaron os criterios Daubert no Código de Procedimiento Penal (artigo 422, véxase Nieva, 2010: 285 ss).

Véxase tamén

Bibliografía

• Ferrer B., J., 2007: La valoración racional de la prueba, Barcelona: Marcial Pons.

Ligazóns externas

• La prueba pericial en la experiencia estadounidense - Vídeo en YouTube da conferencia da profesora de Filosofía do dereito na Universidade de Xirona Carmen Vázquez Rojas.