XXIII dinastía exipcia
A XXIII dinastía de Exipto (XXII Dinastía), adoita clasificarse como a terceira dinastía do Terceiro Período Intermedio do antigo Exipto. Esta dinastía consistía nun número de reis Meshwesh (bérberes) da antiga Libia, que gobernaban como faraóns ou reis independentes de partes do Alto Exipto do 880 a.C. ao 720 a.C. e faraóns do 837 a.C. ao 728 a.C.
| Localización | |||
|---|---|---|---|
| Datos históricos | |||
| Precedido por | |||
| Creación | 818 a. C.  | ||
| Disolución | 715 a. C. | ||
| Sucedido por | XXIV dinastia egípcia (pt)  | ||
Historia editar
Hai moitos debates en torno a esta dinastía, que puido estar situada en Heracleópolis Magna, Hermopolis Magna e Tebas. Os monumentos do seu reinado mostran que controlaban o Alto Exipto en paralelo coa XXII dinastía, pouco antes da morte de Osorkon II.
Aínda que a vixésimo terceira dinastía é considerada unha dinastía tanita, como a orixinaria da cidade Tanis, nunca reinou desde alí. A vixésimo segunda dinastía, procedente de Bubastis, fíxose cargo de Tanis e Menfis e conseguiu reter estas cidades case ata o final da súa dinastía. Como resultado, a vixésimo terceira dinastía, sendo máis ou menos unha ramificación da vixésima segunda dinastía, orixinouse en Tanis. Pola contra, como se mencionou anteriormente, a maioría dos historiadores argumentan que empregaron Leontópolis como capital.[1] Isto está confirmado pola estela de Piankhy, que sitúa a Iuput II en Leontopolis.[2] Non obstante, algúns historiadores argumentan que Iuput II non debería considerarse en absoluto un rei da vixésimo terceira dinastía, xa que sen dúbida non se demostrou que a vixésima terceira dinastía gobernase desde Leontópolis, simplemente que gobernou Iuput II desde algún lugar do Delta.[3] E se Iuput II é a única conexión entre a vixésimo terceira dinastía e Leontopolis, este punto de vista eliminaría a estela de Piankhy como proba de que Leontopolis era a capital da vixésima terceira dinastía.
Outra razón pola que hai moito debate é porque xunto aos conflitos ques existían entre o Baixo e o Alto Exipto, agora tamén había conflitos no propio Delta. Parte destes conflitos foron loitas de sucesión, pero outra parte foron os sumos sacerdotes de Amón en Tebas, que durante un período da XXI dinastía gobernaron efectivamente o Alto Exipto, malia non ser considerada como unha dinastía separada (con todo, algúns convertéronse en faraóns como parte dunha dinastía, como Psusennes I). Aínda que o seu poder diminuíu despois da XXI dinastía, os sumos sacerdotes de Amón seguiron sendo persoas poderosas e influentes, e os matrimonios coa familia real non foron pouco comúns.[4] Como resultado, varios reinados dentro da vixésima terceira dinastía, superpóñense entre a XXII dinastía e a vixésima terceira dinastía. Isto débese a que algúns membros da vixésima terceira dinastía reinaron como reis independentes (como Harsiese A) e como unha dinastía separada despois da morte de Osorkon II (da vixésima segunda dinastía). Algúns historiadores argumentan que a vixésimo terceira dinastía comezou con Takelot II, e consideran Pedubastis I como unha parte independente (e de curta duración) desa dinastía. Outros consideran a liña de Takelot II como unha parte independente separada da vixésima segunda dinastía e consideran a liña de curta duración de Pedubastis I como a vixésima terceira dinastía.[1]
Cando morreu Osorkon II, o príncipe herdeiro Shoshenq xa morrera, polo que o seu irmán máis novo, Takelot II, tomou o trono en Tanis. O sumo sacerdote de Amón nese momento era Nimlot, o medio irmán de Takelot II. Nimlot foi nomeado por Osorkon II e Nimlot casou coa súa propia filla, Karomama Merytmut II, con Takelot II. Como resultado, Nimlot sería avó de calquera fillo e, polo tanto, tería herdeiros do trono Takelot II. Cando Nimlot morreu no undécimo ano de Takelot II,,[5] estalou unha loita pola súa sucesión. Takelot II elixiu o príncipe Osorkon, pero Harsiese, neto do sacerdote principal, non estivo de acordo. Tebas sublevouse da súa man, pero o príncipe Osorkon conseguiu esmagar a revolta.
Esta relativa paz durou catro anos, xa que no décimo quinto ano de Takelot II estalou unha guerra civil. Este conflito durou case dez anos e, despois doutros dous anos de relativa paz, os tebanos subleváronse unha vez máis. Takelot II morreu antes de resolver este novo conflito e co príncipe Osorkon lonxe de Tanis, o seu irmán máis novo Shoshenq III tomou o poder. Aínda que isto axudou á resolución do conflito con Tebas, porque aceptaron a Shoshenq III como rei, comezou un novo conflito. En lugar dun conflito entre familias reais, isto foi dentro da familia real. O príncipe Pedubastis proclamouse rei e reinou en Leontópolis, simultaneamente con Shoshenq III. [5]
Se ben o príncipe Osorkon foi usurpado polo seu irmán Shoshenq III, Shoshenq volveu nomealo como sacerdote xefe de Amón. Debido a que Harsiese, o da sublevación tebana mencionada anteriormente, desapareceu no vixésimo noveno ano do reinado de Shoshenq III, o príncipe Osorkon controlou efectivamente o Alto Exipto durante aproximadamente unha década como sacerdote principal de Amón. Mentres tanto, Shoshenq III era e seguía sendo máis poderoso que os reis de Leontópolis. Naquela época, Pedubastis e o seu fillo Iuput, a quen nomeara co-rexente, xa morreran, aparentemente no mesmo ano (804 a.C.). Shoshenq IV sucedera a Pedubastis, [1] pero non polo tempo que o príncipe Osorkon sucedeuno seis anos despois como Osorkon III,[6] reinando simultaneamente con Shoshenq III durante os últimos anos do seu reinado.
En Herakleópolis un rei da XXII dinastía aínda estaba no poder en nome de Shoshenq V ao redor do 766 a.C. Non obstante, Osorkon III instalou alí ao seu fillo máis vello Takelot, permitíndolle ser sacerdote xefe de Amón ao mesmo tempo. Como resultado, o papel da XXII dinastía na área tebana reduciuse considerablemente. Cando morreu Osorkon III, Takelot xa coreinara co seu pai, [1] e, polo tanto, agora era o único gobernante.[5]
Takelot III renunciara ao seu papel de sacerdote xefe cando se converteu en faraón e a súa irmá, Shepenwepet I, parece que asumiu ese papel, ademais de ser nomeada como Divina Adoratriz de Amón. Como resultado, gobernou efectivamente sobre a rexión tebana xunto co seu irmán. Takelot III tamén renunciou ao seu goberno de Herakleópolis a Peftjauawhybastet, que estaba casada cunha filla de Rudamon, o irmán de Takelot. Rudamon sucedeu a Takelot III, pero pouco despois sucedeuno Iuput II (tamén coñecido como Ini / Iny). Baixo o seu reinado a rexión volveuse a dividir de novo, xa que Peftjauawybastet e Nimlot, gobernador de Hermopolis, adoptaron títulos reais. Rudamon e Iuput II só reinaron sobre Tebas na fase final da XXIII dinastía, xa que Piankhy, rei de Napata, puxo fin á chamada "anarquía libia".[5]
Faraóns e reis da XXIII dinastía editar
- Artigo principal: Lista de faraóns.
| Faraón / Rei | Imaxe | Nome de trono / Prenome | Reinado | Consorte(s) | Comentarios |
|---|---|---|---|---|---|
| Harsiese A |  |
Hedjkheperre Setpenamun | 880 – 860 a.C. | Isetweret I | Rei independente de Tebas; Gobernou durante os reinados de Takelot I e Osorkon II |
| Takelot II |  |
Hedjkheperre Setpenre | 840 – 815 a.C. | Karomama D Tashep Tabeketenasket A |
Contemporáneo do rei Shoshenq III da XXII dinastía, que controlaba o Baixo Exipto. |
| Pedubasto I |  |
Usermaatre Setpenamun | 829 – 804 a.C. | Involucrado nunha longa civil co rei Takelot II/Píncipe herdeiro Osorkon B. | |
| Iuput I | 829 – 804 a.C. | co-rexente | |||
| Shoshenq VI | Usermaatre Meryamun | 804 – 798 a.C. | Sucedeu a Pedubasto I en Tebas e gobernou o Alto Exipto durante 6 anos. | ||
| Osorkon III |  |
Usermaatre Setpenamun | 798 – 769 a.C. | Tentsai A Karoatjet |
Envolto nuha guerra civil contra Pedubasto I e Shoshenq VI. |
| Takelot III |  |
Usermaatre Setepenamun | 774 – 759 a.C. | Kakat Irtiubast |
Fillo máis vello de Osorkon III, correxente e sucesor. |
| Rudamun | 
|
Usermaatre Setepenamun | 759 – 755 a.C. | Tadi[...] | O irmán máis novo e sucesor de Takelot III. Un rei mal testemuñado. |
| Shoshenq VII | Hedjkheperre Setepenre | 755 – 732 a.C. | Un rei mal testemuñado. | ||
| Ini | Menkheperre | 720 – 715 a.C. | Só controlou Tebas duranteo seu reinado. Posiblemente un usurpador contra a XXV dinastía. |
Notas editar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Kitchen, K. A. (Kenneth Anderson) (2009). The third intermediate period in Egypt, 1100-650 B.C. Aris & Phillips. ISBN 9780856687686. OCLC 297803817.
- ↑ Breasted, James Henry, 1865-1935. (2001). Ancient records of Egypt. University of Illinois Press. pp. 406–444. ISBN 0252069900. OCLC 49621223.
- ↑ Spencer, P. A.; Spencer, A. J. (1986). "Notes on Late Libyan Egypt". The Journal of Egyptian Archaeology 72 (1): 198–201. ISSN 0307-5133. doi:10.1177/030751338607200124.
- ↑ Broekman, Gerard P. F. (2010). "The Leading Theban Priests of Amun and their Families under Libyan Rule*". The Journal of Egyptian Archaeology 96 (1): 125–148. ISSN 0307-5133. doi:10.1177/030751331009600107.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Grimal, Nicolas (1992). A History of Ancient Egypt. Oxfordd: Blackwell. pp. 311–333. ISBN 978-0631193968.
- ↑ Lloyd, Alan B., editor. (2010). A companion to ancient Egypt. Wiley-Blackwell. pp. 120–139. ISBN 9781444320060. OCLC 712990151.
Véxase tamén editar
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: XXIII dinastía exipcia  |
| Dinastía precedente | Dinastía | Dinastía seguinte |
|---|---|---|
| Vixésimo segunda Dinastía | Vixésimo terceira Dinastía c. 818 - 715 a.C. |
Vixésimo cuarta Dinastía |