Villaviciosa de Odón

Villaviciosa de Odón é un municipio español da provincia e Comunidade de Madrid, situado ao oeste da área metropolitana da capital. Limita cos termos municipais de Móstoles, Alcorcón, Boadilla del Monte, Brunete, Villanueva de la Cañada e Sevilla la Nueva. A poboación supera os 26.000 habitantes (2006).

Villaviciosa de Odón

Localización
40°21′30″N 3°54′12″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Comunidade de Madrid
Capital	Villaviciosa de Odón
Poboación
Poboación	28.750 (2023) (422,79 hab./km²)
Xeografía
Superficie	68 km²
Altitude	650 m
Comparte fronteira con	Alcorcón Brunete (pt) Villanueva de la Cañada Sevilla la Nueva (pt) Móstoles Navalcarnero Boadilla del Monte
Organización política
• Alcalde	José Jover Sanz (2007–)
Identificador descritivo
Código postal	28670–28679
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	28181
Páxina web	aytovillaviciosadeodon.es

Villaviciosa de Odón é ademais a localidade onde se sitúa o campus principal da Universidade Europea de Madrid, que é privada.

Historia

Sábese que o primeiro núcleo de poboación das terras que agora ocupa Villaviciosa de Odón era a antiga Calatalifa ou Castelo do Califa, poboado árabe citado polo cronista Ibn Hayyan no ano 939, aínda que probablemente a súa fundación sería anterior.

Como tantos outros pobos da Comunidade de Madrid, Calatalifa foi ocupado polas tropas Castelán-Leonesas durante a Reconquista, no avance cristián que, despois de conquistar Mayrit (Madrid), concluíu coa conquista de Toledo polo rei Afonso VI. Con habitantes das tres culturas, cristiáns, musulmáns e xudeus, foi subsistindo até desaparecer cara a finais do século XIII.

A poboación volve aparecer a mediados do século XV xa co nome de Odón, posto que un documento manuscrito datado en 1459 que dá fe dunha compra-venda de terreos e consérvase no Concello sérvenos de fonte fidedigna. Con todo, descoñécese a orixe do devandito nome, aínda que Sebastián de Covarrubias di que "Odón é nome hebreo e vale tanto como o louro, o colorado".

É xa a principios do século XVIII cando aparece o nome de Villaviciosa de Odón en documentos oficiais, e mesmo alterna os dous nomes, como podemos comprobar nun decreto de Filipe V que converte a zona en Bosque Real: "Vin en declarar que o novo Bosque da vila de Odón ou Villaviciosa, que é propio do infante don Filipe, o meu fillo, e os seus límites, cos seus aumentos ou extensións que en diante tiver, son e han de ser Bosque Real, con todos os seus privilexios e liberdades".

O de 'vila' é título que levan moitas poboacións, aínda que non o expliciten no nome, e o de 'viciosa', do latín 'vitiosus', é pola bonanza do lugar, segundo a cuarta acepción de 'vicioso' do DRAE: 'abundante, provisto, deleitoso'.

Xeografía

Situado na conca media do río Guadarrama, o municipio ocupa 6.810 hectáreas. Este río, xunto cos seus afluentes, os arroios de la Vega e da Nai, define o territorio. Ao municipio accédese desde a estrada (antiga) M-501, km 6-9. Villaviciosa de Odón atópase situada nas coordenadas 40°21′30″N 3°54′12″O / 40.35833, -3.90333.

Cultura

Festas locais

Igrexa de San Sebastián

• 20 de xaneiro: San Sebastián, Patrón de Villaviciosa de Odón, a festa consiste en celebrar a Misa e despois a procesión do Santo polas rúas do pobo, unha vez terminada sortéase o ramo de loureiro de Villaviciosa que leva o Santo, adornado con laranxas e rosquillas entre os Irmáns da Irmandade, a continuación vaise á praza do Concello, onde se celebran as "poxas" (son lotes con produtos de caza, rosquillas, froitas e demais obsequios) que se poxan entre os asistentes e cando se terminan é tradición ofrecer a todos os asistentes un vaso de limoada, que se toma acompañada de bocadillos ou pratos preparados que adoitan levar cada familia para comer na praza. Unha vez terminada a comida, báilase facendo a roda ao redor da praza o tradicional "Rondón" que adoita durar ao redor dunhas 2 ó 3 horas.
• Terceiro domingo de setembro: festas patronais en honra do Santísimo Cristo do Milagre e da nosa Señora da Soidade. O comezo das festas empeza o terceiro domingo á medianoite cunha gran pólvora, e o domingo celébrase a procesión do Santísimo Cristo do Milagre, na que é tradición a ofrenda dos nenos nados no ano. Durante a semana hai peches, corridas de touros, vaquillas, bailes e atraccións, terminándose o domingo seguinte, coa Festa en honra da nosa Señora da Soidade, a súa procesión e pólvora de fin de festas.

Monumentos

Castelo de Villaviciosa de Odón.

O castelo de Villaviciosa de Odón atópase na avenida de Madrid s/n. Construíuse a principios do século XV por iniciativa dos primeiros Condes de Chinchón. Sobre a edificación desta fortaleza, no ano 1496 os Marqueses de Moya, Andrés Cabrera e Beatriz Fernández de Bobadilla, construíron o castelo. Durante o levantamento comuneiro, os Capitáns Diego de Heredia e Antonio de Mesa, arrasárono en 1521. En 1583 Diego Fernández de Cabrera e Bobadilla, terceiro Conde de Chinchón, encargou a súa reconstrución a Juan de Herrera, o arquitecto real, cambiando unha das torres a súa base, por outra de forma cadrada e máis alta, sendo esta distinta ás outras tres que son redondas. Dous séculos máis tarde, en 1738, Filipe V comprou o condado de Chinchón, incluído o seu Castelo. O título de conde de Chinchón foille concedido uns anos despois ao medio irmán de Fernando VI, que se afeccionou a visitar o Castelo. Tanto lle gustou a contorna, que encargou a Ventura Rodríguez a súa rehabilitación e restauración. Mesmo lle deu o seu actual nome á localidade, Villaviciosa de Odón. O 17 de agosto de 1758, morta a súa esposa Bárbara de Barganza, Fernando VI instalouse na fortaleza, até a súa morte. A soada condesa de Chinchón inmortalizada por Goya, tamén tivo relación co Castelo de Odón ao casar con Manuel Godoy, favorito de Carlos IV. En 1808, o mesmo ano en que se separaba da condesa, Godoy caeu en desgraza polo motín de Aranjuez e o destino conduciulle preso á capela do Castelo de Odón, antiga posesión do seu sogro. En 1846, creábase a Escola Especial de Enxeñeiros de Montes, que ocuparía e adaptaría o Castelo e a leira anexa dous anos despois. A fortaleza recuperou o uso militar en 1886, coa instalación do Colexio de Educandos do Corpo de Carabineros, aínda que por pouco tempo. Igual que outros castelos, foi usado como celeiro e casa de labor durante moitos anos. Durante a Guerra Civil foi saqueado e serviu como aloxamento tanto das tropas republicanas como das do bando nacional. Finalmente en 1965 os propietarios, os Condes de Chinchón, entran en negociación co Estado, que o adquiriu e restaurouno en profundidade; desde 1972 acolle o Arquivo Histórico do Exército do Aire.

Concello de Villaviciosa de Odón.

Outros monumentos son: a Fonte do Tres Caños construída por Ventura Rodriguez, a coñecida Casa Huerta do Arroio de Manuel de Godoy reconstruída uns anos antes da Guerra Civil, o Palacio da Candelaria, Palacio dos Duques de Gandía, e a Casa do Concello.

Literatura

O pobo aparece retratado mágicamente, mesmo cunha curiosa lenda sobre a súa orixe, no volume de relatos As fadas de Villaviciosa de Odón, de María Luisa Gefaell.

No libro escrito o 27 de marzo de 1910 " Historia dunha árbore" de Gonzalo López-Polín e Morais de Castela. Autobiografía dunha árbore (olmo) que naceu nos Testerales, e relaciona a súa vida coa de Villaviciosa de Odón. Aínda que xa non existe a gran maioría do bosque como el descríbeo, pola súa información detallada pódese saber como era a vida naqueles anos, a riqueza das súas augas, os dereitos e servidumes dos regadores, os legados outorgados ao pobo e que se creou a primeira Escola de Enxeñeiros de Montes en 1848, o castelo, as casas (palacetes, fraguas, muíños, conventos etc.) que existían, os lugares e recunchos que comentan os maiores do lugar.

Educación

En Villaviciosa de Odón hai 5 gardarías (1 pública e 4 privadas), 3 colexios públicos de educación infantil e primaria, 2 institutos de educación secundaria e 5 colexios privados (con e sen concerto) ademais dun campus da Universidade Europea de Madrid (privada).

Transportes

A localidade de Villaviciosa está unida polas empresas de autobuses: De Blas y Cía, S.L., Empresa Llorente, CEVESA e Autoperiferia.

• Liñas de De Blas y Cía S.L.

Autobuses interurbanos operados por De Blas y Cía.
liña	percorrido
510	Alcorcón - Villaviciosa de Odón (El Bosque) [Por Campodón y El Castillo]
510A	Alcorcón - Villaviciosa de Odón (El Bosque) [directo]
518	Madrid (Príncipe Pío) - Villaviciosa de Odón
519	Móstoles - Villaviciosa de Odón
538	Villaviciosa de Odón (Universidade Europea de Madrid) - Puerta de Boadilla
N504	Madrid (Príncipe Pío) - Villaviciosa de Odón

• Liñas de Llorente S.A.

Autobuses interurbanos operados por Llorente
567	Majadahonda - Boadilla del Monte - Villaviciosa de Odón [Por urbanizaciones]
567E	Majadahonda - Boadilla del Monte - Villaviciosa de Odón [Express]

• Liñas de CEVESA

Autobuses interurbanos e interregionales operados por CEVESA
551	Madrid (Príncipe Pío) - Villaviciosa de Odón - San Martín de Valdeiglesias - El Tiemblo Madrid (Príncipe Pío) - Villaviciosa de Odón - San Martín de Valdeiglesias - Cebreros

• Liñas de Auto Periferia S.A.

Autobuses interurbanos operados por Auto Periferia
581	Madrid (Príncipe Pío) - Villaviciosa de Odón - Brunete - Quijorna

Arredores

Existen varias urbanizacións, "El Castillo", "Campodón" (Esta pertence tanto a Villaviciosa como a Alcorcón), "El Cerro de las Nieves (I y II)" e "El Bosque".

Véxase tamén

Ligazóns externas

• VillaviciosaHoy, proxecto de xornalismo cidadán en Villaviciosa de Odón Arquivado 07 de maio de 2021 en Wayback Machine.
• Portal de información local de Villaviciosa de Odón
• Instituto de Estatística da Comunidade de Madrid > Ficha municipal Arquivado 05 de febreiro de 2010 en Wayback Machine.
• Instituto de Estatística da Comunidade de Madrid > Series estatísticas do municipio Arquivado 30 de setembro de 2007 en Wayback Machine.
• Páxina de Villaviciosa de Odón en Madridpedia.com^{[Ligazón morta]}