Sitio de unión

rexión dunha macromolécula, como unha proteína, á que se une outra molécula especificamente

En bioquímica e bioloxía molecular, un sitio de unión é unha rexión dunha macromolécula, como unha proteína, á que se une outra molécula especificamente.[1] A molécula que se une á macromolécula adoita denominarse ligando.[2] Os ligandos poden ser outras proteínas (orixinando unha interacción proteína-proteína),[3][4] substratos encimáticos,[5] segundos mensaxeiros, hormonas ou moduladores alostéricos.[6] A unión da molécula está a miúdo (pero non sempre) acompañada dun cambio conformacional que altera a función da proteína.[7] A unión dunha molécula ao sitio de unión dunha proteína adoita ser reversible e non covalente (transitoria), pero pode tamén ser covalente e igualmente reversible[8] ou irreversible.[9]

A glicosa únese á hexoquinase no seu sitio activo ao principio da glicólise.

Función editar

A unión dun ligando a un sitio de unión dunha proteína adoita desencadear un cambio de conformación na proteína e ten como resultado a alteración da súa función celular. Por tanto, o sitio de unión na proteína é unha parte fundamental no funcionamento das vías de transdución de sinais.[10] Entre os tipos posibles de ligandos están os neurotransmisores, toxinas, neuropéptidos e hormonas esteroides.[11] Os sitios de unión sofren cambios funcionais en diversos contextos, como a catálise encimática, vías de sinalización molecular, regulación homeostática e funcionamento fisiolóxico. A carga eléctrica, forma estérica e xeometría do sitio permite selectivamente que se unan ligandos moi específicos, activando un determinado cadoiro de interaccións celulares das cales a proteína é responsable.[12][13]

Catálise editar

 
A enerxía de activación diminúe en presenza dun encima para catalizar a reacción

Os encimas realizan a catálise orixinando un estado de transición ao unirse o substrato. No sitio de unión catalítico, poden producirse varias interaccións diferentes sobre o substrato. Estas poden ser desde unha catálise eléctrica, ácida ou básica, a unha catálise covalente ou unha catálise de ión metálico.[11] Estas interaccións fan decrecer a enerxía de activación dunha reacción química ao proporcionar interaccións favorables que estabilizan a molécula de alta enerxía. A unión ao encima realízase por maior proximidade e exclusión das substancias irrelevantes na reacción. As posibles reaccións colaterais son minimizadas por esta unión tan específica.[14][11]

Estas reaccións poden realizalas todo tipo de encimas como oxidorredutases, transferases, hidrolases, liases, isomerases e ligases.[15]

Por exemplo, a transferase hexoquinase cataliza a fosforilación da glicosa para producir glicosa-6-fosfato. Os residuos do sitio activo da hexoquinase estabilizan a molécula de glicosa e dan inicio a unha serie de interaccións favorables, diminuíndo a enerxía de activación.[16]

Inhibición editar

Artigo principal: Inhibidor encimático.

A inhibición dunha proteína pola unión dunha molécula inhibidora pode inducir o bloqueo dunha vía de regulación, dunha regulación homeostática ou unha función fisiolóxica.

Os inhibidores competitivos compiten cun substrato por unirse a encimas nos sitios activos e así impedir a formación do complexo encima-substrato (se entran eles, non entra o substrato), polo que diminúe a formación de produto. Por exemplo, o monóxido de carbono é un veleno respiratorio que actúa competindo co oxíxeno por unirse ás moléculas de hemoglobina.

Os inhibidores acompetitivos únense xunto co substrato nos sitios activos, formándose un complexo encima-substrato-inhibidor (ESI), que non orixina o produto, polo que a velocidade de formación do produto diminúe.[5]

Outros inhibidores mixtos, únense ao encima nun sitio de unión diferente do sitio activo (onde se une o substrato), chamado sitio ou centro alostérico. A unión do inhibidor ao sitio alostérico causa cambios conformacionais no encima que poden diminuír a afinidade do encima polo substrato (modulación negativa). Inversamente, en certos casos a unión destas moléculas reguladoras ao sitio alostérico pode orixinar un aumento da velocidade encimática (modulación positiva).[17]

Tipos editar

Sitio activo editar

No sitio activo o substrato únese ao encima para inducir unha reacción química.[18][19] Os susbtratos, estados de transición e produtos poden estar unidos aos sitios activos, así como os inhibidores competitivos.[18] Por exemplo, no contexto da contracción muscular, a unión do calcio á troponina nas células musculares pode inducir un cambio conformacional na troponina. Isto permite que a tropomiosina expoña o sitio de unión actina-miosina ao cal se une a cabeza da miosina para formar unha ponte cruzada e inducir a contracción muscular.[20]

No sangue, un exemplo de unión competitiva é a competición do monóxido de carbono co oxíxeno para unirse ao sitio activo no grupo hemo da proteína hemoglobina dos glóbulos vermellos. O monóxido de carbono ten unha alta afinidade polo sitio e supera na competencia ao oxíxeno en condicións de baixa concentración de oxíxeno. Cando se une o monóxido de carbono prodúcese un cambio conformacional que impide que o hemo se una ao oxíxeno, orixinando un envelenamento por monóxido de carbono.[5]

 
Unión competitiva e non competitiva nos sitios activo e regulatorio (alostérico), respectivamente.

Sitio alostérico editar

No sitio alostérico ou regulatorio dun encima, a unión dun ligando pode amplificar ou inhibir o funcionamento da proteína.[5][21] A unión dun ligando a un sitio alostérico dun encima multimérico adoita inducir unha cooperatividade positiva, é dicir, a unión dunha molécula de substrato induce un cambio de conformación favorable e incrementa a probabilidade de que o encima se una a unha segunda molécula de substrato.[22] Os ligandos dos sitios regulatorios poden ser homotrópicos ou heterotrópicos ; os primeiros son un só tipo de molécula que afecta a actividade encimática (a mesma substancia funciona como susbtrato e como regulador), mentres que os segundos son varios tipos de moléculas, que afectan a actividade do encima (o susbtrato e o regulador son substancias distintas).[23]

Os encimas que están moi regulados adoitan ser esenciais nas vías metabólicas. Por exemplo, a fosfofrutoquinase (PFK), que fosforila a frutosa na glicólise, está moi regulada polo ATP. A súa regulación na glicólise é imperativa porque é a reacción limitante da vía metabólica. A fosfofrutoquinase tamén controla a cantidade de glicosa que se vai destinar a impulsar a formación de ATP pola vía catabólica. Por tanto, cando hai un suficiente nivel de ATP, este encima é inhibido alostericamente polo ATP. Esta regulación conserva eficazmente as reservas de glicosa, que poden ser necesarias para outras vías. O citrato, un intermediario do ciclo do ácido cítrico, tamén funciona como regulador alostérico da fosfofrutoquinase.[23][24]

Sitios de unión dunha soa cadea e de cadea múltiple editar

Os sitios de unión poden caracterizarse tamén polas súas características estruturais. Os sitios de cadea simple (de ligandos “monodésmicos”, de μόνος, 'unha', e δεσμός, 'unión') están formados por unha soa cadea proteíca, mentres que os sitios de cadea múltiple (de ligandos "polydésmicos”, de πολοί, 'moitos') [25] encóntranse frecuentemente en proteínas complexas e están formados máis dunha cadea proteica, normalmente en ou preto das interfaces das proteínas. Investigacións recentes mostraron que a estrutura do sitio de unión ten profundas consecuencias na bioloxía das proteínas complexas (evolución da función, alostería).[26][27]

Sitios de unión crípticos editar

Os sitios de unión crípticos son os sitios de unión que se forman transitoriamente nunha forma apo ou que son inducidos pola unión dun ligando. Considérase que os sitios de unión crípticos incrementan as posibilidades de tratamento con medicinas do proteoma humano do ~40% ao ~78% das proteínas asociadas a enfermidades.[28] Os sitios de unión foron investigados por medio de: máquina de vectores de soporte aplicada a un conxunto de datos "CryptoSite",[28] extensión de conxunto de datos "CryptoSite",[29] simulación dinámica molecular a longa escala de tempo co modelo do estado de Markov e con experimentos biofísicos,[30] e índice de sitios crípticos, que está baseado na área superficial accesible relativa.[31]

Sitios de unión en ácidos nucleicos editar

O termo sitio de unión tamén se usa moito referido a ácidos nucleicos. No ADN e ARN encóntranse diversas secuencias e tramos que serven de sitio de unión para outras moléculas, como encimas ou factores de transcrición.

Sitios de unión de anticorpos editar

Tamén se utiliza ás veces o termo sitio de unión para as partes do anticorpo onde se unen outras moléculas, como son os dos extremos Fab (parátopos), onde se unen os antíxenos.

Curvas de unión editar

 
Padróns de unión sigmoidal e hiperbólico que mostran o carácter cooperativo ou non cooperativo dos encimas.

As curvas de unión son os gráficos que serven para describir as caracterñisticas da unión do ligando coa proteína. As curvas poden caracterizarse pola súa forma, que pode ser sigmoidal ou hiperbólica, e que reflicte se a proteína e o ligando teñen un comportamento cooperativo ou non cooperativo, respectivamente.[32] O eixe X indica a concentración do ligando e o eixe Y a saturación fraccional dos ligandos unidos a todos os sitios de unión dispoñibles.[5] Normalmente utilízase a ecuación de Michaelis-Menten para determinar a forma da curva hiperbólica. A ecuación de Michaelis-Menten derívase baseándose nas condicións do estado estacionario e describe as reaccións do encima que están tendo lugar na disolución. Porén, cando a reacción ten lugar mentres o encima está unido á superficie do substrato, a cinética é diferente.[33]

É útil facer modelos utilizando as curvas de unión cando se avalían as afinidades de unión de, por exemplo, o oxíxeno á hemoglobina e mioglobina no sangue. A hemoglobina, que ten catro grupos hemo, mostra unha unión cooperativa. Isto significa que a unión do oxíxeno a un grupo hemo da hemoglobina induce un cambio de conformación favorable que fai que se incremente a afinidade de unión do oxíxeno nos seguintes grupos hemo. Nestas circunstancias, a curva de unión da hemoglobina será sigmoidal debido ao incremento de afinidade polo oxíxeno. Como a mioglobina ten só un grupo hemo, mostra unha unión non cooperativa e unha curva de unión hiperbólica.[34]

Aplicacións editar

As diferenzas bioquímicas entre diferentes organismos e os humanos son útiles para o desenvolvemento de novas medicinas. Por exemplo, a penicilina mata as bacterias ao inhibir o encima bacteriano DD-transpeptidase, que intervén na construción da parede celular bacteriana, de modo que impide a correcta formación desta e a supervivencia da bacteria. Así, o estudo dos sitios de unión é importante en moitos eidos da investigación científica, como na investigación dos mecanismos do cancro,[35] formulación de fármacos,[36] e a regulación fisiolóxica.[37] A preparación dun inhibidor para que mute a función dunha proteína é unha maneira común de terapia farmacéutica.[38]

 
O metotrexato inhibe a dihidrofolato redutase ao vencer na competencia co substrato ácido fólico. O sitio de unión está debuxado en azul, o inhibidor en verde e o substrato en negro.

Na investigación do cancro utilízanse ligandos modificados para que teñan unha aparencia similar á do ligando natural para que inhiban o crecemento do tumor. Por exemplo, o metotrexato, unha substancia quimioterapéutica, actúa como inhibidor competitivo no sitio activo da dihidrofolato redutase.[39] Esta interacción inhibe a síntese de tetrahidrofolato, detendo a produción de ADN, ARN e proteínas.[39] A inhibición desta función reprime o crecemento neoplástico e mellora a psoríase grave e a artrite reumatoide adulta.[38]

En doenzas cardiovasculares utilízanse fármacos como os beta-bloqueantes para tratar pacientes con hipertensión arterial. Os β-bloqueantes son axentes antihipertensivos que bloquea a unión das hormonas adrenalina e noradrenalina aos receptores β1 e β2 no corazón, vasos sanguíneos e outros tecidos. Estes receptores normalmente son intermediarios da resposta simpática de "loitar ou fuxir", causando a constrición dos vasos sanguíneos.[40]

Os inhibidores competitivos tamén se usan moito con distintas finalidades. Por exemplo, a toxina botúlica, coñecida comercialmente como Botox, é unha neurotoxina que causa parálise fláccida no músculo porque se une a receptores dos nervios acetilcolinérxicos e impide a transmision nerviosa ao músculo. Esta interacción inhibe a contracción muscular.[41]

Predición editar

Desenvolvéronse varias ferramenttas computacionais para a predición da localización de sitios de unión nas proteínas.[21][42][43] Estes poden ser clasificados a grandes trazos segundo se baseen na secuencia ou na estrutura da proteína.[43] Os métodos baseados na secuencia dependen da asunción de que as secuencias das porcións conservadas funcionalmente das proteínas, como os sitios de unión, están conservadas. Os métodos baseados na estrutura requiren dispoñer da estrutura tridimensional da proteína. Estes métodos, á súa vez, poden subdividirse en métodos baseados no molde e baseados no peto.[43] Os métodos baseados no molde (template) buscan as semellanzas tridimensionais entre a proteína diana e as proteínas con sitios de unión coñecidos. Os métodos baseados no peto (pocket) buscan superficies cóncavas ou petos enterrados na proteína diana que posúen características como a hidrofobicidade e a capacidade de formar enlaces de hidróxeno que lles permitiría unirse a ligandos con alta afinidade.[43] Aínda que se use o termo peto, poden utilizarse métodos similares para predicir sitios de unión usados nas interaccións proteína-proteína que son xeralmente máis planares, non en petos.[44]

Notas editar

  1. "Binding site". Medical Subject Headings (MeSH). U.S. National Library of Medicine. As partes dunha molécula que participan directamente na súa combinación específica con outra molécula. 
  2. "Ligands". Medical Subject Headings (MeSH). U.S. National Library of Medicine. unha molécula que se une a outra molécula, usado especificamente para referirse a unha pequena molécula que se une especificamente a unha molécula máis grande. 
  3. Amos-Binks A, Patulea C, Pitre S, Schoenrock A, Gui Y, Green JR, Golshani A, Dehne F (xuño de 2011). "Binding site prediction for protein-protein interactions and novel motif discovery using re-occurring polypeptide sequences". BMC Bioinformatics 12: 225. PMC 3120708. PMID 21635751. doi:10.1186/1471-2105-12-225. 
  4. Nazem F, Ghasemi F, Fassihi A, Mehri Dehnavi A (abril de 2021). "3D U-Net: A Voxel-based method in binding site prediction of protein structure". Journal of Bioinformatics and Computational Biology 19 (1): 1–10. ISSN 1757-6334. PMID 33866960. doi:10.1142/S0219720021500062. 
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Hardin CC, Knopp JA (2013). "Chapter 8: Enzymes". Biochemistry - Essential Concepts. Nova York: Oxford University Press. pp. 51–69. ISBN 978-1-62870-176-0. 
  6. Kenakin TP (abril de 2016). "Characteristics of Allosterism in Drug Action". En Bowery NG. Allosteric Receptor Modulation in Drug Targeting. CRC Press. p. 26. ISBN 978-1-4200-1618-5. 
  7. Spitzer R, Cleves AE, Varela R, Jain AN (abril de 2014). "Protein function annotation by local binding site surface similarity". Proteins 82 (4): 679–94. PMC 3949165. PMID 24166661. doi:10.1002/prot.24450. 
  8. Bandyopadhyay A, Gao J (outubro de 2016). "Targeting biomolecules with reversible covalent chemistry". Current Opinion in Chemical Biology 34: 110–116. PMC 5107367. PMID 27599186. doi:10.1016/j.cbpa.2016.08.011. 
  9. Bellelli A, Carey J (xaneiro de 2018). "Reversible Ligand Binding". Reversible Ligand Binding: Theory and Experiment. John Wiley & Sons. p. 278. ISBN 978-1-119-23848-5. 
  10. Xu D, Jalal SI, Sledge GW, Meroueh SO (outubro de 2016). "Small-molecule binding sites to explore protein-protein interactions in the cancer proteome". Molecular BioSystems 12 (10): 3067–87. PMC 5030169. PMID 27452673. doi:10.1039/c6mb00231e. 
  11. 11,0 11,1 11,2 Wilson K (marzo de 2010). Principles and Techniques of Biochemistry and Molecular Biology. Cambridge University Press. pp. 581–624. ISBN 9780511841477. doi:10.1017/cbo9780511841477.016. 
  12. Ahern K (2015). Biochemistry Free For All. Oregon State University. pp. 110–141. 
  13. Kumar AP, Lukman S (2018-06-06). "Allosteric binding sites in Rab11 for potential drug candidates". PLOS ONE 13 (6): e0198632. Bibcode:2018PLoSO..1398632K. PMC 5991966. PMID 29874286. doi:10.1371/journal.pone.0198632. 
  14. Dobson JA, Gerrard AJ, Pratt JA (2008). Foundations of chemical biology. Oxford University Press. ISBN 9780199248995. OCLC 487962823. 
  15. Azzaroni O, Szleifer I (2017-12-04). Polymer and Biopolymer Brushes. ISBN 978-1-119-45501-1. doi:10.1002/9781119455042. 
  16. Dictionary of Food Science and Technology (2nd ed.). International Food Information Service. 2009. ISBN 978-1-4051-8740-4. 
  17. Clarke KG (2013). Bioprocess engineering. Woodhead Publishing. pp. 79–84. ISBN 978-1-78242-167-2. doi:10.1533/9781782421689. 
  18. 18,0 18,1 Wilson K (marzo de 2010). "Enzymes". En Wilson K, Walker J. Principles and Techniques of Biochemistry and Molecular Biology (en inglés). Cambridge University Press. pp. 581–624. ISBN 9780511841477. doi:10.1017/cbo9780511841477.016. Consultado o 2018-11-01. 
  19. Schaschke C (2014). Dictionary of Chemical Engineering. Oxford University Press. ISBN 978-1-62870-844-8. 
  20. Morris J (2016). Biology How Life Works. Estados Unidos de América: W.H. Freeman and Company. pp. 787–792. ISBN 978-1-4641-2609-3. 
  21. 21,0 21,1 Konc J, Janežič D (abril de 2014). "Binding site comparison for function prediction and pharmaceutical discovery". Current Opinion in Structural Biology 25: 34–9. PMID 24878342. doi:10.1016/j.sbi.2013.11.012. 
  22. Fuqua C, White D (2004). Prokaryotic Intercellular Signalling. Cell Signalling in Prokaryotes and Lower Metazoa (Springer Netherlands). pp. 27–71. ISBN 9789048164837. doi:10.1007/978-94-017-0998-9_2. 
  23. 23,0 23,1 Creighton TE (2010). The Biophysical Chemistry of Nucleic Acids & Proteins. Helvetian Press. ISBN 978-0956478115. OCLC 760830351. 
  24. Currell BR, van Dam-Mieras MC (1997). Biotechnological Innovations in Chemical Synthesis. Oxford: Butterworth-Heinemann. pp. 125–128. ISBN 978-0-7506-0561-8. 
  25. Abrusan G, Marsh JA (2019). "Ligand Binding Site Structure Shapes Folding, Assembly and Degradation of Homomeric Protein Complexes.". Journal of Molecular Biology 431 (19): 3871–3888. PMC 6739599. PMID 31306664. doi:10.1016/j.jmb.2019.07.014. 
  26. Abrusan G, Marsh JA (2018). "Ligand Binding Site Structure Influences the Evolution of Protein Complex Function and Topology.". Cell Reports 22 (12): 3265–3276. PMC 5873459. PMID 29562182. doi:10.1016/j.celrep.2018.02.085. 
  27. Abrusan G, Marsh JA (2019). "Ligand-Binding-Site Structure Shapes Allosteric Signal Transduction and the Evolution of Allostery in Protein Complexes.". Molecular Biology and Evolution 36 (8): 1711–1727. PMC 6657754. PMID 31004156. doi:10.1093/molbev/msz093. 
  28. 28,0 28,1 Cimermancic P, Weinkam P, Rettenmaier TJ, Bichmann L, Keedy DA, Woldeyes RA, et al. (febreiro de 2016). "CryptoSite: Expanding the Druggable Proteome by Characterization and Prediction of Cryptic Binding Sites". Journal of Molecular Biology 428 (4): 709–719. PMC 4794384. PMID 26854760. doi:10.1016/j.jmb.2016.01.029. 
  29. Beglov D, Hall DR, Wakefield AE, Luo L, Allen KN, Kozakov D, et al. (abril de 2018). "Exploring the structural origins of cryptic sites on proteins". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 115 (15): E3416–E3425. PMC 5899430. PMID 29581267. doi:10.1073/pnas.1711490115. 
  30. Bowman GR, Bolin ER, Hart KM, Maguire BC, Marqusee S (marzo de 2015). "Discovery of multiple hidden allosteric sites by combining Markov state models and experiments". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 112 (9): 2734–9. Bibcode:2015PNAS..112.2734B. PMC 4352775. PMID 25730859. doi:10.1073/pnas.1417811112. 
  31. Iida S, Nakamura HK, Mashimo T, Fukunishi Y (novembro de 2020). "Structural Fluctuations of Aromatic Residues in an Apo-Form Reveal Cryptic Binding Sites: Implications for Fragment-Based Drug Design". The Journal of Physical Chemistry B 124 (45): 9977–9986. PMID 33140952. doi:10.1021/acs.jpcb.0c04963. 
  32. Ahern K (xaneiro de 2017). "Teaching biochemistry online at Oregon State University". Biochemistry and Molecular Biology Education 45 (1): 25–30. PMID 27228905. doi:10.1002/bmb.20979. 
  33. Anne A, Demaille C (outubro de 2012). "Kinetics of enzyme action on surface-attached substrates: a practical guide to progress curve analysis in any kinetic situation". Langmuir 28 (41): 14665–71. PMID 22978617. doi:10.1021/la3030827. 
  34. Morris JR, Hartl DL, Knoll AH (19 de novembro de 2015). Biology: how life works (Second ed.). Nova York, NY. ISBN 9781464126093. OCLC 937824456. 
  35. Spitzer R, Cleves AE, Varela R, Jain AN (abril de 2014). "Protein function annotation by local binding site surface similarity". Proteins 82 (4): 679–94. PMC 3949165. PMID 24166661. doi:10.1002/prot.24450. 
  36. Peng J, Li XP (novembro de 2018). "Apolipoprotein A-IV: A potential therapeutic target for atherosclerosis". Prostaglandins & Other Lipid Mediators 139: 87–92. PMID 30352313. doi:10.1016/j.prostaglandins.2018.10.004. 
  37. McNamara JW, Sadayappan S (decembro de 2018). "Skeletal myosin binding protein-C: An increasingly important regulator of striated muscle physiology". Archives of Biochemistry and Biophysics 660: 121–128. PMC 6289839. PMID 30339776. doi:10.1016/j.abb.2018.10.007. 
  38. 38,0 38,1 Widemann BC, Adamson PC (xuño de 2006). "Understanding and managing methotrexate nephrotoxicity". The Oncologist 11 (6): 694–703. PMID 16794248. doi:10.1634/theoncologist.11-6-694. 
  39. 39,0 39,1 Rajagopalan PT, Zhang Z, McCourt L, Dwyer M, Benkovic SJ, Hammes GG (outubro de 2002). "Interaction of dihydrofolate reductase with methotrexate: ensemble and single-molecule kinetics". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 99 (21): 13481–6. Bibcode:2002PNAS...9913481R. PMC 129699. PMID 12359872. doi:10.1073/pnas.172501499. 
  40. Frishman WH, Cheng-Lai A, Chen J, eds. (2000). Current Cardiovascular Drugs. ISBN 978-1-57340-135-7. doi:10.1007/978-1-4615-6767-7. 
  41. Montecucco C, Molgó J (xuño de 2005). "Botulinal neurotoxins: revival of an old killer". Current Opinion in Pharmacology 5 (3): 274–9. PMID 15907915. doi:10.1016/j.coph.2004.12.006. 
  42. Roche DB, Brackenridge DA, McGuffin LJ (decembro de 2015). "Proteins and Their Interacting Partners: An Introduction to Protein-Ligand Binding Site Prediction Methods". International Journal of Molecular Sciences 16 (12): 29829–42. PMC 4691145. PMID 26694353. doi:10.3390/ijms161226202. 
  43. 43,0 43,1 43,2 43,3 Broomhead NK, Soliman ME (marzo de 2017). "Can We Rely on Computational Predictions To Correctly Identify Ligand Binding Sites on Novel Protein Drug Targets? Assessment of Binding Site Prediction Methods and a Protocol for Validation of Predicted Binding Sites". Cell Biochemistry and Biophysics 75 (1): 15–23. PMID 27796788. doi:10.1007/s12013-016-0769-y. 
  44. Jones S, Thornton JM (setembro de 1997). "Analysis of protein-protein interaction sites using surface patches". Journal of Molecular Biology 272 (1): 121–32. PMID 9299342. doi:10.1006/jmbi.1997.1234. 

Véxase tamén editar

Ligazóns externas editar