Puntlandia

Puntlandia, oficialmente Estado de Puntlandia de Somalia (en somalí, Maamul Goboleedka Buntlaand ee Soomaaliya; en árabe, أرض البنط Ārḍ al-Bunṭ), é un estado autoproclamado autónomo de Somalia.

Puntlandia

ولاية أرض البنط الصومالية (ar) Dowlada Puntland ee Soomaaliya (so)
Bandeira
Localización
8°24′N 48°30′L
Estado	Somalia
Capital	Garoowe (pt)
Poboación
Lingua oficial	Lingua somalí árabe
Xeografía
Parte de	Nugaal (pt) Sanaag (pt) Haylaan (en) Sool (pt) Bari (pt) Mudug (pt) Ra'as Aseir (en)
Superficie	212.510 km²
Creación	1 de agosto de 1998
Organización política
• President of the Puntland (en)	President of the Puntland (en) Vice President of Puntland (en)
• Xefe do goberno	Said Abdullahi Mohamed (Deni) (en) (2019–) Ahmed Elmi Osman (en) (2019–)
Órgano lexislativo	Puntland Parliament (en) , (Escano: 66)
Moeda	xelim somaliano (pt)
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+03:00
Dominio de primeiro nivel	.so
Prefixo telefónico	+252

Ocupa o extremo do chamado Corno de África, ao nordeste de Somalia, e ao leste da autoproclamada República de Somalilandia.

Puntlandia, a diferenza de Somalilandia, formaba parte da Somalia italiana na época colonial, pero a desintegración do Estado somalí, no que non hai goberno central efectivo, e a atroz guerra civil somalí, trouxo como consecuencia que cada rexión estea controlada por señores da guerra. Puntlandia tomou esta decisión en 1998.

A rexión autónoma está nun dos puntos xeográficos máis estratéxicos do mar Vermello e o océano Índico.

Non foi recoñecido por ningún país, nin por ningunha organización internacional. Ademais, desde a súa creación, Puntlandia ten conflito coa tamén separada Somalilandia, por zonas fronterizas, e así tamén cos clans do resto de Somalia.

Ao mesmo tempo Puntlandia segue considerándose parte de Somalia coa autoimposta obriga de restaurar e manter a unidade de Somalia con base nun sistema federal.

Demografía

A nación somalí, repartida entre varios países, componse de tres grupos sociais: os pastores nómades; os agricultores sedentarios; e os habitantes das cidades. A nación somalí divídese en grupos de clans confederados: Digil, Rahanweyn (agricultores), Dir, Issaq, Hawiye e Darod (pastores), á súa vez divididos en clans e sub-clans. En Puntlandia predomina a confederación Darod. Existen tamén aqueles de estatuto inferior que realizan tradicionalmente traballos non desexados para os pastores, como os Yibro, Tumuaal e Midgo, e os que falan linguas exteriores (os que falan munshungulu e oromo por exemplo).

Nos outeiros e montañas chamadas ogo e golis cultívase a árbore do incenso cuxo comercio vén dándose desde hai séculos. Puntland é a terra por excelencia do incenso, que pode ser considerado o seu produto máis típico.

Benerbayla, poboación costeira de Puntlandia

Historia

Os exipcios deron o nome de Punt á rexión do cabo Guardafui. Os relevos que decoran os muros do templo en Deir el-Bahari mostran unha expedición naval exipcia ao País de Punt organizada por Hatshepsut, raíña gobernante e rexente con Thutmose III (Dinastía XVIII). Enuméranse os produtos da terra: ouro, incenso, marfil, peles de leopardo, plumas de avestruz, ébano entre outros produtos da época. Aparecen outras mencións exipcias do País de Punt, que foi tributario do Imperio exipcio durante a dinastía XVIII e cuxos distritos teñen analoxías con lugares do actual Puntland. O País de Punt é mencionado tamén na Biblia.

O país foi coñecido por gregos e romanos, que desenvolveron o comercio. Algúns rituais relixiosos esixían o uso de incenso e mirra, e o primeiro destes recursos atopábase abundantemente en Puntlandia, e tamén diversas variedades de mirra, que eran orixinarias da zona. O periplo do mar Eritreo (50 d. C.) cita diversas cidades da costa de Somalia: Ayalites (Assab?); Malao (Berbera), Mundi (Heis), Mosyllon (Bandar Kassim?), Akannai (Alula?). Plinio o Vello menciona "o Porto e o promontorio das especies Barbaroi", referíndose ao Cabo Guardafui.

Máis tarde chegaron os árabes. O primeiro viaxeiro do que queda constancia é Al Khwarizmi (847). Os viaxeiros árabes mencionan escasamente de Bilad ao Barbara (ou Barabra), é dicir o norte e nordés de Somalia, aínda que consta que comerciaban alí con marfil, ouro e escravos, en cambio, o comercio de incenso e mirra cesara. O chinés Tuang Cheng Shih menciona a costa somalí baixo o nome de Po-pa-li, máis tarde mencionada como Chu Ju Kua baixo o nome de Pi-pa-o, como dividida en catro distritos (informacións probablemente baseadas nunha obra de Chu Chu Fei de 1178), e cítanse como produtos da zona os camelos, ámbar gris, marfil, goma de styrax, mirra, caparazóns de tartaruga, colares de perlas, incenso, avestruces, xirafas e cebras.

Os primeiros establecementos musulmáns datáronse no século VIII e aínda que foron inicialmente pequenos enclaves, o islam estendeuse con facilidade, estando islamizadas as poboacións no século XII ou XIII. As principais cidades constituíron pequenos estados comerciais, pero só constan achados arqueolóxicos, e non quedou rastro escrito. No nordés probablemente non se desenvolveu ningún estado, pois non existen achados de moedas, e a vida pastoril do territorio debeu continuar durante séculos. Son os árabes os que dan aos habitantes do país o nome de somalís. A tradición atribúe a orixe dos somalís a Akil ben Abu Talib, primo de Mahoma.

Toda a rexión estaba baixo influencia musulmá no século XIII, a cal se estendía desde a zona ao oeste do Cabo Guardafui (no norte) ata Merca (Marka), capital do dominio dos somalís Hawiyya. Os Hawiyya de Merca, mesturados con emigrantes árabes, deron orixe no século XV, á dinastía Ajuran, que gobernou a zona do río Shibeli. Máis ao norte de Merca sitúase Mogadiscio, a cal constituía unha cidade-estado. Máis ao norte estaba Obbia (Hobyo), onde se creou un sultanato xurdido igualmente da fusión de árabes e somalís; outro sultán exerceu a hexemonía no actual Puntland.

Os portugueses empezaron a frecuentar estas costas no século XVI, e consideraron o territorio baixo a súa xurisdición, pero a presenza portuguesa foi moi escasa. En 1516, os portugueses chegaron ata Zeila, e pouco despois os otománs empezaron a disputarlles a influencia na rexión.

Desde 1698 (tras o sitio vitorioso de Mombasa) os sultáns yarebitas de Omán e Mascate establecéronse permanentemente na costa africana e arrebataron aos portugueses todos os seus asentamentos, nun proceso que concluíu entre 1728 e 1729. A dinastía Al Busaid de Omán e Mascate iniciouse en 1741 e deu un impulso decisivo á colonización da costa africana. Foi nesta época na que a cidade de Mogadiscio, o sultán de Obbia, o sultán de Mijurtin e outros poderes locais recoñeceron a soberanía dos sultáns de Omán e Mascate, que ata entón era máis ben nominal.

Século XIX

En 1803 o sultán de Omán e Mascate aliouse con Inglaterra e combateu aos wahabitas do Nejd. En 1840 o sultán Sayyid Said trasladou o seu capital a Zanzíbar e o dominio zanzibarí fíxose máis efectivo, aínda que nunca excedeu a zona costeira. En 1858 a dinastía Al Busaid fraccionouse nunha rama africana (que deu orixe á casa real de Zanzíbar) e outra que gobernou en Omán con residencia en Mascate. Os Al Busaid usaban bandeira lisa vermella (que persistiu en Zanzíbar ata 1963) cuxo uso se estendeu por toda a costa africana Oriental desde Tadjurah ata Mozambique e as Comores. Gran Bretaña recoñeceu a independencia de Zanzíbar en 1856.

As exploracións europeas na costa iniciáronse en 1833 con Owen e Butler, aos que seguiron Carless, Grieve e Selby (1837?38). O capitán Guillain da mariña francesa explorou a zona en 1848 e logo o capitán Fleuriot de Langle ao mando da Cordelière (1861). As investigacións etnográficas iniciáronse anteriormente no interior por Salt (1809) e o tenente Smee (1811), e sobre todo con Antonio de Abadie que recompilou moita información (1838-41). En 1883 menciónase ao sultán de Guelidi, que retivo prisioneiro ao explorador Jorge Revoil. Os británicos establecéronse no norte de Somalia en 1887, á vez que Leonce Lagarde era nomeado gobernador francés en Obock. Os etíopes ocuparon Harrar no mesmo ano 1887.

A penetración italiana foi iniciada en 1886 por unha compañía comercial que arrendou un territorio ao sultán de Obbia (Hobyo) que foi chamado Benadir. As actividades escravistas da compañía consideráronse inconvenientes, e Italia decidiu a súa penetración directa, comprando os dereitos da compañía e asinando un Tratado co sultán de Obbia en 1889. O sultán utilizaba a bandeira vermella propia do sultán de Zanzíbar, cuxa influencia na zona estaba en decadencia fronte á penetración europea.

De acordo co anterior, no devandito ano 1889 o Benadir foi adquirido por Italia, e o sultán de Obbia quedou baixo o protectorado italiano; o Puntland con todo, quedou fóra da esfera de influencia italiana baixo o sultán de Mijirtuni, feudatario do sultán de Zanzíbar. En 1890, Zanzíbar foi recoñecido protectorado británico a cambio da cesión de Helgoland, renuncia a Madagascar e outros acordos. Consecuencia do establecemento do protectorado foi a limitación do sultán de Zanzíbar nos seus dereitos na costa africana de Somalia, Kenya e Tanganica, que se repartiron entre Italia, Gran Bretaña e Alemaña. Italia e Gran Bretaña pagaron arrendamento ao sultán e Alemaña comprou os seus dereitos. En 1892 o protectorado italiano estendeuse ao norte (ao Sultanato de Mijurtini) tras un acordo co sultán de Zanzíbar abarcando entón o actual Puntlandia.

O sultán de Mijurtini, que dominaba esencialmente o actual Puntland, recoñeceu o protectorado italiano o mesmo ano pero de feito a rexión non quedou pacificada ata os anos vinte tras a derrota de Mullah. O sultán Osman Mahmud de Mijurtini (ou Mijertin) utilizaba, como o de Obbia, a bandeira vermella lisa. A residencia do sultán era Bergal, pero o comisario italiano estableceuse en Alula (Caluula).

As posesións do sultán comprendían desde Bender Ziada no Golfo de Adén ao cabo Gabee ou Nivel Maber, no océano Índico. Ao oeste estendíanse as posesións británicas (durante anos dominadas polo líder nacionalista Mullah, chamado polos británicos "O Tolo"). Ao sur quedaban os dominios do sultán de Obbia, Alí Yusuf. Mogadiscio era posesión directa italiana integrando unha parte da colonia chamada de Benadir, dividida en tres distritos: o comisariado de Xuddur (na fronteira con Abisinia e ata o océano Índico na zona de El Gabobe), distrito ou comisaría do Juba (ital. Giuba) con capital en Brava; e a rexión ou comisaría do río Shebeli con capital Mahaddli. Máis tarde, en 1925, por cesión de Gran Bretaña, incorporóuselle a rexión do Transjuba (ital. Oltre Giuba) con capital en Kismayu (ital. Chisimaio).

Século XX

Rexións de Puntlandia, e zona de conflito con Maakhir.

Todo o territorio quedou baixo a autoridade dun gobernador asistido por un secretario xeral. As forzas militares no país comprendían 56 oficiais italianos e 2500 soldados indíxenas.

Os límites da Somalia italiana foron fixados en diversos tratados: con Abisinia (16 de maio de 1908), con Gran Bretaña na zona da Somalia británica (British Somaliland) (1915) e na zona con Kenya (que incluíu a incorporación aos dominios italianos do Oltre Giuba (Jubaland), segundo tratado do 1 de xuño de 1925).

O 1 de xuño de 1936 creouse con Somalia, Eritrea e Etiopía a colonia da África Oriental italiana. Somalia adquiriu o Ogadén, segregado de Etiopía. O gobernador e o secretario xeral colonial de cada unha das colonias que compoñían o África Oriental italiana estaban baixo a autoridade dun vicerrei.

A situación prolongouse ata a segunda guerra mundial. En 1940 os italianos ocuparon a Somalia británica que foi agregada á Somalia italiana. Avanzado 1941, coa contraofensiva aliada, Somalia e toda o África Oriental italiana foi ocupada polos británicos e permaneceu baixo administración militar ata 1950. O Ogadén foi reintegrado a Etiopía en 1948 cando as Nacións Unidas asumiron o mandato internacional sobre Somalia, na cal, de facto, persistiu a administración británica.

O 10 de novembro de 1949 as Nacións Unidas confiaron o mandato fideicomisario do territorio a Italia por dez anos. Italia asumiu o control en 1950.

Pouco despois creouse o primeiro consello territorial consultivo, cuxa primeira reunión tivo lugar en Mogadiscio en 1951. Neste período usouse a primeira bandeira propia de Somalia, que aparece nunha serie de selos de correo de 1951 aínda que practicamente indistinguible. A bandeira era probablemente vermella co emblema do territorio: dúas medias lúas enfrontadas cunha estrela no centro. As dúas medias lúas simbolizarían os dous sultanatos e a estrela á nación somalí.

O 12 de outubro de 1954, Somalia (a zona de mandato italiano) adoptou unha bandeira nacional. Consistiu en bandeira de cor azul clara, propio da ONU (en cuxo nome se exercita o fideicomiso) cunha estrela branca de cinco puntas no centro, representando as cinco rexións habitadas por somalís: Kenya, Xibutí, Etiopía, Somalilandia e a propia Somalia ex-italiana.

O 1 de xullo de 1960, Somalia foi recoñecida independente. A Somalilandia británica (que se independizou catro días antes) uniuse en virtude de acordos previos á nova república e constituíuse a República de Somalia, adoptándose para o novo estado a bandeira xa existente desde 1954 (adoptada tamén na Somalilandia exbritánica desde o 26 de xuño de 1960). O primeiro presidente foi Aden Obdullah Osman.

A vida independente de Somalia veu marcada pola cuestión nacional: dunha parte un forte nacionalismo instigaba a guerra contra Etiopía para recuperar o Ogadén, onde habitaban somalís. Doutro as forzas centrífugas interiores mostrábanse insatisfeitas co Estado unitario, polas diferenzas rexionais existentes. En 1964 houbo unha primeira guerra con Etiopía. Grupos somalís (os Shiftas) efectuaron durante os anos sesenta e setenta incursións en territorio de Kenya.

En 1967 foi elixido presidente Abdirashid Ali Shermarke o cal foi asasinado por un policía en 1969. Sucedeulle o presidente da Asemblea Nacional Sheikh Mukhtar Muhammad Husaid pero aos cinco días un golpe militar levou ao poder ao xeneral comunista Mohamed Siad Varre. O país foi rebautizado República Democrática de Somalia. Non cabe negar os logros do réxime de Varre, con forte apoio soviético. Pero en 1977 unha nova aventura en Etiopía, en apoio do Fronte de Liberación de Somalia Oriental, obrigou aos soviéticos para optar entre Varre ou Menguistu Haile Mariam de Etiopía. A URSS e Cuba apoiaron ao segundo e Varre rompeu relacións co seu antigo protector e aliouse aos Estados Unidos. Desde decembro de 1979 promulgouse unha nova constitución e estableceuse o réxime de partido único, sendo o partido dirixente o Partido Socialista Revolucionario Somalí (PSRS) dirixido polo propio Varre, quen pasou de presidente do Consello revolucionario a Presidente da República.

A resistencia empezou en 1980. En 1981 iniciou as súas accións o Fronte de Salvación de Somalia. O estado de emerxencia estivo vixente de 1980 a 1982. En 1982 renovouse a guerra fronteiriza con Etiopía que persistiu ata 1988. Varre foi reelixido como presidente en 1986.

En 1987 Ali Samatar asumiu o cargo de primeiro ministro e Hadji Muhammad o de secretario adxunto do PSRS. A paz con Etiopía de 1988 puxo fin ao apoio prestado polo réxime etíope aos Issaq, que integrando o Movemento Nacional Somalí, combatían polo restablecemento da independencia de Somalilandia (en cuxa rexión habitaban). As forzas gobernamentais recobraron a zona de Hargeisa-Burao-Berbera, provocando o éxodo de 300.000 issaq cara a Etiopía, mentres que se desorganizaba a distribución de axuda aos 800.000 etíopes refuxiados en Somalia. A falta de alimentos provocou disturbios xa en 1988 que houberon de ser reprimidos pola policía de Varre.

En 1989 o Ministro de defensa, xeneral Nur, foi destituído, e pouco despois arrestado. Os militares da etnia Ogadení, a mesma que Nur, rebeláronse e crearon o Movemento Patriótico Somalí, no sur. Outro grupo creou o Exército Nacional Somalí no centro onde operaba un terceiro grupo chamado Congreso da Somalia Unificadda (dominado polo Clan Hawiye). O MNS recobrou desde 1990 todo o norte do país excepto as grandes cidades.

Residencia presidencial, en Garowe, capital de Puntlandia

Establecemento de Puntlandia

En xaneiro de 1991, Varre, ao que só apoiaba o clan Marehan, fuxiu do país. Ali Mahdi Muhammad, do CSU, se autoproclamó presidente non sendo aceptado por outros líderes, sobre todo por Mohamed Farrah Aidid, do Exército Nacional de Somalia (Marehan), reiniciándose a guerra civil. O 18 de maio de 1991 o norte de Somalia (Somalilandia), dominado polos Issaq do MNS, proclamouse independente.Nesta situación os majeerteen do nordés tentaron establecer un goberno regular que preservase a súa rexión das loitas e a desorganización. Despois de 1997 o estado conseguiu establecer institucións democráticas e unha administración organizada, culminando co establecemento do Estado de Puntlandia en 1998.

Mapa de Somalia que mostra o estado autónomo de facto de Puntlandia

Reclamacións fronteirizas.
Liña vermella: fronteira de Somalilandia de acordo con Puntlandia.
Liña amarela: fronteira de Somalilandia de acordo con Somalilandia.
Liña violeta: estado Maajir (agora incorporado a Puntlandia).

O 13 de xullo de 1998 os líderes de diversas faccións (Husayn Muhammad Aydid, Ali Mahdi Muhammad, Uthman Hasan Ali, alias Uthman Ato, e Muhammad Qanyareh Afrah) estableceron un acordo de 7 puntos en Mogadiscio polo cal se formou o Alto Comité para a Administración de Benadir dirixido por dous presidentes Husayn Muhammad Aydid e Ali Mahdi Muhammad, e dous vicepresidentes, Uthman Hasan Ali, alias Uthman Ato, e Muhammad Qanyareh Afrah. O Alto Comité velaría polos intereses da rexión de Benadir e decidiría sobre todos os asuntos rexionais, incluso formulando leis e ditando ordes. A rexión de Benadir tomaba forza legal desde o 18 de xullo de 1998 e abríanse o porto e aeroporto de Mogadiscio. Tras este acordo sobre Benadir fíxose público o acordo dos clans do nordés de Somalia, a través dunha reunión de 450 delegados celebrada nos últimos dous meses en Garowe, no distrito de Nugal (15 de maio a 18 de xullo), para a creación dunha rexión autónoma que constituía unha nova fase do proceso iniciado en 1991. Todos os delegados pertencían aos clans ou subclans Darods de Majerteen, Dulbahanti, Warsangeli, Lelcase e Awrtable.

O venres 24 de xullo de 1998 a BBC anunciaba esta decisión, e adiantaba que o nome elixido para o novo poder rexional sería Puntland ou ben Terra do Incenso (Frankincense Land) que é o principal dos seus produtos. Finalmente optouse por Puntland.

Puntlandia comprende aproximadamente a antiga provincia de Bari. A capital é Garowe pero non é a cidade máis importante, que é Bossaso na costa norte. Algunhas zonas consideradas incluídas en Puntland atópanse baixo o control do goberno de Somaliland.

A axencia France Press comunicaba o mesmo día que as faccións do nordés elixiran presidente do goberno autónomo ao coronel Abdullahi Yussuf Ahmed, da Fronte Democrática de Salvación de Somalia (presidido polo xeneral Mohamed Abshir Musa), e a Mohamed Abdi Hashi do Partido Unido de Somalia como deputado-xefe. O influente xefe do clan Majerteen, Abdullahi Boqor Musa, fillo do último sultán Bokor Musa, e que presidiu o congreso das faccións do nordés, non participou na reunión final nun posible episodio das loitas polo poder rexional. Persoas próximas a Musa advertiran dunha fisura se un grupo nomeaba o seu líder propio á fronte do novo poder rexional.

Nunha conferencia de prensa os dous líderes da principal facción da rexión, xeneral Mohamed Abshir Musa e Abdullahi Boqor Musa, da Fronte Democrática de Salvación de Somalia denunciaron o acordo. Parte da oposición dos dous líderes é a desconfianza cara ao coronel Yussuf e o establecemento da capital en Garowe en lugar da cidade de Bossaso. Con todo recoñeceron que a Conferencia apoiou a Yussuf. Con todo producíronse incidentes en Bossaso, reclamando a capitalidade. Finalmente acordouse o traslado da capital a Bossaso.

Creouse un Parlamento de 69 deputados e anunciouse un goberno de 9 membros cuxa composición quedaría establecida no prazo de 45 días.

Feitos recentes

Puntlandia comezou a experimentar malestar político no 2001 cando o presidente Abdullahi Yusuf Ahmed quixo que o seu mandato fose prolongado. Ahmed e Jama Ali Jama loitaron polo control do estado, que Ahmed gañou en 2002. Ahmed serviu como presidente ata outubro do 2004 cando o elixiron presidente do Goberno Transicional de Somalia. Foi sucedido por Muhammad Abdi Hashi, que gobernou ata xaneiro de 2005 cando foi rexeitado para a reelección polo parlamento, que elixiu o xeneral Mohamud Muse Hersi ("Adde"). En decembro de 2004 Puntlandia sufriu danos serios durante o tsunami que seguiu ao terremoto do océano Índico. Acusouse á comunidade internacional de non facer caso de Puntlandia e doutras áreas africanas onde o tsunami causou grave dano.

As tensións entre Puntlandia e Somalilandia estalaron nun encontro violento en outubro de 2006. En novembro de 2006 a Unión de Cortes Islámicas da veciña Somalilandia capturou Bandiiradley, un asentamento situado estratexicamente preto da fronteira de Puntlandia con Mudug. Con todo, un portavoz do señor da guerra Abdi Hassan Awale Qeybdiid afirmou que as súas tropas só fixeran unha retirada táctica da zona. Mohamed Mohamud Jama, un portavoz dos tribunais islámicos baseado en Mudug, anunciou a intención de marchar sobre Gaalkacyo, parte da cal é reivindicada por Puntlandia. Ata agora, os tribunais evitaron facer incursións en Puntlandia. Ese mesmo mes, o xeneral Adde anunciou que gobernaría segundo a lei islámica, pero dunha maneira diferente da dos tribunais islámicos co fin de evitar "politizar a relixión." Adde logo anunciou que Puntlandia opoñeríase a calquera ataque realizado polas Cortes Islámicas.

O 23 de decembro de 2009 o Parlamento aprobou a nova bandeira. En abril de 2024 Puntlandia anunciou que operaría como un Estado funcionalmente independente no medio dunha disputa sobre os cambios constitucionais somalís.

Comunicación

A emisora de radio estatal é Radio Gaalkacyo, antes chamada Radio Free Somalia.

Véxase tamén

Bibliografía

• Düminchen: Die Flotte einer Ägyptischen Königin, Leipzig; Leipzig 1868.
• J. F. AdeAjay & Michael Crowder: Historical Atlas of Africa, Leeds 1985.
• Roland Oliver & Anthony Atmore: Africa since 1800 - Cambridge 1972.
• Hess, Italian colonialism in Somalia, Chicago 1966.
• A. I. Samatar, The State and rural transformations in Nothern Somalia 1885-1906, Madison 1989.
• Roland Oliver & Anthony Atmore: Africa since 1800 - Cambridge 1972.
• Catálogo de selos Ivert & Tellier.^{[cómpre nº de páxina]}
• Referencias á bandeira de Somalia poden atoparse en W. Smith (FTTAW), E. Inglefield (Flags), W. Crampton (Flags of the World) e outros.
• Informe político do FLSO, 1978.^{[cómpre nº de páxina]}
• Enciclopedia Universal Europeo-Americana,^{[cómpre nº de páxina]} A-Z, Madrid 1996.
• Mejertin Republic- Banks et al., Day and Muller, p. 749; Which is: Banks, Arthur S., Day, Alan J., Muller, Thomas C., editors. Political Handbook of the World, 1997- Governments and Intergovernmental Organizations do 1 de setembro de 1996. Binghampton, NY: CSA Publications, 1997.
• Merriam Webster's Geographical Dictionary: "Mijertins" or "Mijjarten" o en Italiano "Migiurtinia".

Outros artigos

• Somalia

Ligazóns externas

• Web oficial do Goberno de PuntlandiaArquivado 01 de abril de 2017 en Wayback Machine. (en somalí) e (en inglés).