Lavadores, Vigo

Santa Cristina de Lavadores é unha parroquia civil do concello de Vigo. Segundo o IGE, en 2022 tiña 17.291 habitantes (8.215 homes e 9.076 mulleres).

Lavadores
Igrexa de Santa Cristina de Lavadores.
Concello	Vigo
Provincia	Pontevedra
Coordenadas	42°14′10″N 8°43′36″O
Poboación	17.291 hab. (2022)
Entidades de poboación	15
[ editar datos en Wikidata ]

Entre 1836 e 1941 foi un concello independente composto polas parroquias de Santa Cristina de Lavadores, Beade, Bembrive, Cabral e Candeán. En 1941 o concello foi anexionado ao concello de Vigo.

O arco da vella en Lavadores.

Segundo o traballo do filólogo Iván Sestay Martínez, Toponimia do Val do Fragoso 2. Lavadores, a parroquia divídese en oito barrios históricos: O Caride, San Paio, Riomau, Pardavila, A Bouciña, A Bagunda, Sabaxáns e A Gandariña. Estes, á súa vez, subdivídense en 30 lugares históricos ou aldeas, tales como O Calvario, O Viso, San Paio de Baixo, Pardavila, Gandarón ou Barreiro.

Historia

Nos seus altos consérvanse esteos de varios dolmens en mal estado, así como achados soltos de machados de cuarzo paleolíticas.

Foi concello independente durante 104 anos. Creouse en 1836 dentro dun proxecto que pretendía a racionalización e centralización político-administrativa dos concellos da Provincia de Pontevedra. A súa creación supuxo a desaparición do antigo concello do Fragoso. As súas parroquias dividíronse entón entre os concellos de Vigo, Bouzas e o novo de Lavadores. En 1941 foi anexionado ao concello de Vigo. Durante os dez primeiros anos da súa vida, formaban parte do concello as parroquias de Santa Cristina (actual parroquia de Lavadores), Candeán, Cabral, Beade, Bembrive, Valadares e Zamáns. En 1846, a parroquia de Teis segregouse de Vigo e pasou a formar parte de Lavadores.

O de Lavadores foi o primeiro concello de Galiza onde se derrotou electoralmente a un candidato caciquil. Nas eleccións municipais de 1914 resultou elixido como alcalde Julián Estévez, dirixente do Sindicato de Agricultores de Teis. Esta vitoria electoral fala de importancia e da potencia que as organización agrarias tiñan no antigo Concello. De feito, tanto a Sociedade de Agricultores de Lavadores como o Sindicato de Agricultores de Teis foron referencias para a clase labrega galega entre 1900 e 1936.

O desenvolvemento da actividade industrial no veciño concello de Vigo dende as primeiras décadas do século XX fixo que o concello e as parroquias de Santa Cristina e mais de Teis experimentasen unha serie de transformacións que as foron convertendo aos poucos nun espazo entre o mundo rural e o urbano. Precisamente por isto, a parroquia experimentou un gran presenza de actividade política e sindical, con importantes núcleos do PSOE, da CNT ou do PCE, o que lle valería o sobrenome da Rusia pequena ou Rusia chiquita.

Na guerra civil foi o último reduto de resistencia fronte as tropas da gornición e da Fortaleza do Castro contra as barricadas obreiras, que comezou trala lectura do bando de estado de guerra na Porta do Sol de Vigo e rematou co abandono das barricadas fronte o cuartel de Pardavila, onde foran asediados polo exército e a Garda Civil.

A actual igrexa, construída no século XIX, ocupa o lugar dun antigo templo do século XII do que quedan varios canzorros no tellado. Na porta principal gárdase o Cristo do antigo cruceiro que deu nome ó barrio do Calvario.^{[Cómpre referencia]} Preto da igrexa atópase o pazo de Rivera Atienza, actualmente convertido en escola-taller.

División eclesiástica

Dálle nome ao Arciprestado de Vigo-Lavadores, composto polas parroquias relixiosas de Santiago de Bembrive, Santa Mariña de Cabral, San Cristovo de Candeán, San Paio de Lavadores, Santa Cristina de Lavadores, San Pedro de Sárdoma, Santa Clara de Vigo, Santa Lucía de Vigo e Santa Teresa de Xesús de Vigo .

Tras as sucesivas ereccións de novas parroquias eclesiásticas, a vella parroquia de Lavadores foi perdendo terreo. En 1947, os barrios do Caride e Riomau pasan para as parroquias de Nosa Señora de Fátima e a Inmaculada Concepción de María. Tamén unha pequena franxa, onde se sitúa a capela de San Xoán do Caride, xunto con terreo da freguesía lindeira de Teis, conforma San Xoán do Monte. A continuación, eríxese San Paio de Lavadores, coa práctica totalidade do barrio vello de San Paio. San Paulo segrégase de Nosa Señora de Fátima. Finalmente, de Lavadores sepáranse Santa Tareixa de Lavadores (lugares de Pardavila, A Bouciña, Cambeses, Subride, Curros, A Brea), Santa Clara (tamén con lugares de Candeán e Cabral) e Nosa Señora da Paz (A Dobrada).

Deportes

Estadio Municipal de Barreiro.

Ten instalacións deportivas de relevancia na zona de Ceboleira, entre elas unha piscina cuberta e un pavillón de deportes de parqué. Na parte alta está o Estadio Municipal de Barreiro, onde xogaba o Turista e agora xogan o Gran Peña e o Celta B. Fronte o campo de fútbol estaba o Cuartel de Barreiro, que durante anos acolleu varias compañías do Exército de Terra, e ao carón había un coñecido baile, A Palmera.

O maior logro dun equipo de fútbol de Lavadores acadouno o Unión Sporting Club, entidade nacida en 1922 pola fusión do Victoria Sporting Club e mais o Club Comercial, que militou na 2ª División da liga española na campaña 1935/36.^{[Cómpre referencia]}

No aspecto deportivo cabe nomear a Unión Balonmán Lavadores, o AD Lavadores CF de fútbol e o Nieto CF, que xogan no Campo do Meixoeiro. O club de balonmán logrou éxitos deportivos na primeira década dos anos 2000, e acadou o seu cumio na primeira nacional durante anos na parte alta desa categoría.

Música tradicional

Na música tradicional, contou cun dos cuartetos de Gaiteiros máis coñecidos na Galicia da posguerra, como foron Os Morenos de Lavadores. Existe un monólito adicado ao grupo nos xardíns da sede veciñal na rúa Ramón Nieto, ademais dunha praza no Camiño do Sobreiro, de onde eran orixinarios.

Festas

A parroquia de Lavadores antigamente tiña varias festas o longo do ano: Santa Lucía, Nosa Señora de Lourdes, Nosa Señora do Carme e a festa da patroa Santa Cristina que se celebra o día 24 de xullo, ademais da Nosa Señora do Rosario, o primeiro domingo do mes de outubro. Actualmente, estas dúas últimas son as únicas que seguen celebrándose. Tamén existe a procesión do Corpus Christi, celebrada na segunda quincena do mes de xuño e na que os veciños dos barrios de Fontáns e Pardavila confeccionan alfombras con varios altares.

Galería de imaxes

• 
  Parroquia de Santa Tareixa de Xesús de Lavadores
• 
  Igrexa de Santa Clara
• 
  Antiga Fábrica de Santa Clara, xa desaparecida.
• 
  CIFP Valentín Paz Andrade.
• 
  IES Ricardo Mella.
• 
  Parque comercial do Meixoeiro.

Lugares e parroquias

Véxase tamén

Bibliografía

• Giráldez Rivero, Xesús (2007). O antigo concello de Lavadores. Unha aproximación histórica. Pontevedra: Deputación de Pontevedra. ISBN 978-84-8457-281-1. 
• Sestay Martínez, Iván (2010). Toponimia do Val do Fragoso 2. Lavadores (PDF). Servizo de Publicacións da Universidade de Vigo. ISBN 978-84-8158-513-1. 

Outros artigos

• Concello de Lavadores
• Lugares de Vigo
• Río Lagares
• Arciprestado de Vigo-Lavadores

Ligazóns externas

• Parroquia de Lavadores na páxina web do Concello de Vigo.