Juana de Ibarbourou

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Fernández Morales.

Juana Fernández Morales, máis coñecida como Juana de Ibarbourou, nada en Melo o 8 de marzo de 1892 e finada en Montevideo o 15 de xullo de 1979, foi unha poeta uruguaia de orixe galega. Está considerada unha das máis grandes escritoras de América Latina do século XX.

Juana de Ibarbourou

Biografía
Nacemento	(es) Juana Fernández Morales 8 de marzo de 1892 Melo (Uruguai)
Morte	15 de xullo de 1979 (87 anos) Montevideo (Uruguai)
Causa da morte	Morte natural  (Infarto agudo de miocardio )
Lugar de sepultura	Cemitério de Buceo (pt)
Datos persoais
País de nacionalidade	Uruguai
Actividade
Campo de traballo	Poesía
Ocupación	escritora , poeta
Membro de	Real Academia Galega
Xénero artístico	Poesía e poesia lírica (pt)
Lingua	Lingua castelá
Obra
Arquivos en	Stanford University Libraries Department of Special Collections and University Archives (en)
Premios (1975)  Condecoración Protector de los Pueblos Libres General José Artigas (1945)  Ordem Nacional do Cruzeiro do Sul (pt) (1938)  Orde do Sol do Perú

Traxectoria

Aínda que ela afirmaba que nacera en 1895, segundo o Rexistro Civil naceu en 1892 co nome de Juana Fernández Morales. O seu pai, de Lourenzá, emigrara ao Río da Prata na década de 1880, e establecérase na cidade de Melo, no Departamento de Cerro Largo. A súa nai pertencía a unha das familias españolas máis antigas do Uruguai. Pasou a ser coñecida como Juana de Ibarbourou ao casar co capitán Lucas de Ibarbourou con vinte anos.

Acadou gran popularidade polas súas primeiras escolmas de poemas. En 1947 foi elixida membro da Academia uruguaia, e en 1959 foille concedido o Premio Nacional de Literatura, outorgado ese ano por primeira vez. As súas obras están marcadas polo modernismo. Temáticamente, loan e exaltan a maternidade, a beleza física e a natureza, con certo lastre retórico.

Na súa obra influíu a súa orixe galega por parte paterna. Como proba de tal vencello quedaron os vestixios que Galiza deixou na súa poesía e a pegada de Rosalía de Castro, xa que escoitara os seus versos sendo nena a través do seu pai.

Amais da súa prosa, a lembranza da escritora polo amor á terra do seu pai, tamén aparece reflectido nos seus versos:

Patria de mi padre, luminosa y grande, Qué profundamente te quiero también. Me crié soñando con tu maravilla, No quiero morirme sin verte una vez. Cuando a ti yo llegue, has de conocerme Por el gozo trémulo, por la palidez, Por la emoción honda de risa y de llanto, Por el canto puro que te llevaré. Con el niño mío, que también te ama, ¡oh! Galicia mía, hemos de traer, a la tierra india que amparó a mi padre, de tu hechizo y tu placidez.

Non hai dúbida de que, nas súas propias palabras, a súa alma sentíase moi galega, feito que coñecían no seu contorno. O 8 de xuño de 1963 inaugurouse en Lourenzá, concello do seu pai, a biblioteca Juana Ibarbourou. Con motivo desta homenaxe Ibarbourou fixo chegar unha serie de mensaxes onde expresa este sentimento de galeguidade:

Nacín e crecín andando e soñando Galicia canda o meu pai, que foi para ela un fillo amoroso e fiel ata a morte. E eu sigo sendo galega polos dous

Débense engadir as palabras de Dora Isella Russel atopadas na biografía da poeta sobre a profundidade desa "herdanza paterna":

O pai, pois, naceu en Galicia, nesa terra doce e recia que se fai amar polos seus fillos vaian onde vaian. Del herda a nena un sentimento profundo que a ligará estreitamente sempre ás cousas que constitúan o seu cotián universo

Os seus tres primeiros libros foron o poemario Las lenguas de diamante (1919), a colección de prosa poética El cántaro fresco (1920) e o poemario Raíz salvaje (1922). Tiveron repercusión internacional e foron traducidos a varias linguas.

A orixinalidade do seu estilo consistiu en unir o rico cromatismo con imaxes modernistas, o que lle daba un sentido optimista da vida. Empregaba unha linguaxe sinxela, sen complexidades conceptuais, que redundaba nunha expresividade fresca e natural. Dende entón, publicou máis de trinta libros, a maioría deles foron coleccións de poesía, aínda que escribiu tamén memorias da súa infancia e mais un libro infantil (ver Obras). A súa ampla popularidade deulle o sobrenome de Juana de América, co que se lle rendeu unha homenaxe oficial en 1929. Pola súa banda, ela declarouse "filla da natureza".

Os seus derradeiros anos de vida pasounos soa e recluída nunha antiga residencia de avoengo, na Avenida 8 de octubre fronte á rúa Mariano Moreno, nos límites do barrio de La Unión de Montevideo. Alí faleceu en 1979.

O 15 de setembro do ano 2007 foille concedido o título póstumo de «Filla adoptiva de Lourenzá», vila da que procedían os seus devanceiros galegos.

Obras

En verso

En 1964.

• Las lenguas de diamante (1919)
• Raíz salvaje (1922)
• La rosa de los vientos (1930)
• Perdida (1950)
• Azor (1953)
• Mensaje del escriba (1953)
• Romances del Destino (1955)
• Angor Dei (1967)
• Elegía (1968)
• Obra completa (Acervo del Estado) (1992, cinco volumes ao coidado de Jorge Arbeleche)

En prosa

• Cántaro fresco (1920)
• Ejemplario (1928, libro de lectura infantil)
• Loores de Nuestra Señora (1934, comentario aos nomes da Virxe María)
• Estampas de la Biblia (1934)
• Chico Carlo (1944, contos autobiográficos sobre a súa infancia)
• Los sueños de Natacha (1945, teatro infantil sobre temas clásicos)
• Canto Rodado (1958)
• Juan Soldado (1971, colección de dezaoito relatos)

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliografía

• Os vínculos culturais Galicia-Uruguay. José Alonso y Trelles / Juana de Ibarbourou : Actas do congreso celebrado en Ribadeo e Lourenzá, 14, 15 e 16 de setembro de 2007. San Roman, G. (ed.). Deputación de Lugo. 2010. 

Ligazóns externas

• Páxina con biografía e diversos poemas (en castelán).
• "Juana de Ibarbourou". Álbum da Emigración do Consello da Cultura Galega.