Folga laboral

Nas relacións entre traballadores e empresarios poden xurdir conflitos de dous tipos; por un lado encóntranse os conflitos individuais, e, por outro lado os conflitos colectivos, competencia deste traballo.

Policía reprimindo unha manifestación en favor da folga en Minneapolis, Estados Unidos, en 1934.

Nos conflitos colectivos, un grupo de traballadores enfróntase a un empresario ou grupo de empresarios, polo interese que incumbe a todos nas súas relacións laborais. Os suxeitos lexitimados para iniciar o conflito colectivos son os representantes dos traballadores.

Existen dúas formas de exteriorizar os conflitos colectivos: a folga e o peche patronal.

A folga laboral consiste no cesamento temporal da prestación de servizos, acordada por unha colectividade de traballadores dunha ou varias empresas, con motivo de conflito laboral e con abandono do centro de traballo, co fin de impoñer a aceptación das súas demandas polas empresas ou de resistir as esixencias dos empresarios, unha vez fracasados as negociacións colectivas ou outros esforzos de persuasión.

A folga non se debe confundir co peche patronal, peche da fábrica polo empresario co obxecto de impoñer aos traballadores novas condicións laborais ou defender os seus intereses.

Aínda que a folga se exerce de forma colectiva, o exercicio do dereito á folga recoñécese de forma individual. Así, o recoñecemento á folga implica que ningún traballador pode renunciar a este dereito por acordo contractual. Por outro lado, o exercicio colectivo deste dereito supón que un traballador non pode declararse en folga de forma individual. Entre os efectos da folga, cabe destacar os seguintes puntos:

O contrato de traballo queda en suspenso (os traballadores non cobran o seu salario).

Durante a folga suspéndese a obriga de cotizar á Seguridade Social (traballador e empresario).

O empresario non pode substituír os traballadores folguistas.

Os días de folga non deben ser descontados das vacacións.

Evolución e regulación

Coa organización industrial do traballo, na que grupos de obreiros sometidos a condicións similares e situados fisicamente nun taller ou mina organizaron por primeira vez a súa actuación como grupo homoxéneo, a folga cobrou importancia. O dereito á folga estivo severamente penado nos primeiros anos da Revolución Industrial. Co paso dos anos, aumentará a tolerancia, é dicir, os Estados admiten a folga pero castígana dende o punto de vista civil como incumprimento das obrigas laborais.

Esta situación continúa ata a difusión da socialdemocracia a principios do século XX, recoñecéndose o dereito á folga a nivel internacional como un dereito dos traballadores constitutivo da liberdade sindical. Na actualidade recoñécese na maioría dos ordenamentos internos e en tratados internacionais de alcance universal como o Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais.

Segundo a sentenza do Tribunal Constitucional de España n.º 11/1981, trátase de "unha perturbación que se produce no normal desenvolvemento da vida social e, en particular, no proceso de produción de bens e servizos, que se leva a cabo de forma pacífica e non violenta, mediante un concerto dos traballadores e dos demais intervenientes no devandito proceso, que pode ter como obxecto reivindicar melloras nas condicións económicas ou, en xeral, nas condicións de traballo, e pode supoñer tamén unha protesta con repercusión noutras esferas ou ámbitos".

En España, recoñécese o dereito á folga como un dereito fundamental, reflectido no artigo 28.2 da Constitución de 1978 e regulado polo Real Decreto-Lei 17/1977, que a cualifica como medida de conflito colectivo de traballo adoptada por acordo dos traballadores, coa finalidade de defender e promover os seus intereses. Deste modo, responde á idea do Estado Social e Democrático de Dereito (artigo 1.1 da Constitución) e ao principio de igualdade substancial (artigo 9.2 da Carta Magna). Así pois, é un dereito de titularidade individual e exercicio colectivo. Os estranxeiros gozan tamén deste dereito aínda que non dispoñan da preceptiva autorización de traballo.

Clasificación

Reunión do sindicato británico UNISON en Oxford durante unha folga en 2006.

Criterios de clasificación:

1. Segundo os suxeitos que exercitan a folga; a folga pode ser exercitada por:

• Os traballadores por conta allea.
• Os funcionarios.

2. Segundo as causas que motivan a folga:

• Folga laboral.
• Folga extralaboral.
• Folga de solidariedade ou simpatía.

3. Segundo o comportamento que se leve a cabo na folga:

• Folga turnante ou rotatoria: é realizada de modo sucesivo nas distintas unidades produtivas dunha empresa ou centro de traballo, alterándose sucesivamente na cesación no traballo, coa finalidade de afectar á coordinación da produción.
• Folga estratéxica, tapón ou trombose: é aquela que afecta só de forma directa á actividade produtiva básica da empresa, ou aos sectores estratéxicos do sistema económico, pero que comunica os seus efectos en cadea aos demais ámbitos, conseguindo a paralización de todo o proceso produtivo.
• Folga de celo ou regulamento: é unha execución minuciosa e regulamentaria do traballo, co conseguinte atraso no desempeño deste.
• Folga intermitente: son aquelas nas que se alterna o momento de normalidade laboral e de cesación do traballo.
• Folga de brazos caídos: nas que os traballadores non abandonan as instalacións da empresa, establecéndose unha quenda de relevo para ocupala permanentemente.
• Folga graduada: cando as actividades produtivas son paralizadas progresivamente, unhas despois doutras.
• Folga xeral: a que se formula á vez en todos os oficios dunha ou varias localidades.

4. De acordo á legalidade da folga, pode ser:

• Legais: convocadas de acordo cos prazos que marcan as leis vixentes.
• Ilegais: desencadeadas sen previo aviso ou nun prazo menor do que marcan as leis.

Procedemento para o inicio

Divídese en tres fases:

Nun primeiro momento realízase a declaración da folga, que esixe a adopción de acordo expreso en cada centro de traballo. Poden acordar a declaración da folga os representantes dos traballadores e os propios traballadores do centro de traballo afectados polo conflito, neste caso, é necesario que o 25% do equipo decida someter a votación o devandito acordo.

O seguinte paso é realizar o comunicado da folga e a súa correspondente notificación. Neste sentido, comunicarase ao empresario/s afectado/s e á Autoridade Laboral polos representantes dos traballadores, polo menos con cinco días naturais antes da súa data de inicio. No caso de que a folga afecte a empresas de servizos públicos, o aviso previo será de dez días naturais. A comunicación da folga farase por escrito, onde constarán os obxectivos desta, as xestións realizadas para resolver as diferenzas, a data de inicio e a composición do comité de folga.

O último paso é crear o comité de folga. Este componse, como máximo, de 12 traballadores afectados polo conflito. Recoñécese como o órgano que representa os folguistas. As súas funcións son tratar de chegar a un acordo e garantir os servizos mínimos.

Véxase tamén

Bibliografía

• Martínez Abascal, Vicente-Antonio; Herrero Martín, José Bernardo (2012). Tecnos, ed. Curso de Derecho del Trabajo. Madrid. p. 850. ISBN 978-84-309-5591-6. 
• García-Perrote Escartín, Ignacio (2012). Tirant lo Blanch, ed. Manual de Derecho del Trabajo. Valencia. p. 903. ISBN 978-84-9033-332-7. 
• Mercader Uguina, Jesús R. (2012). Tirant lo Blanch, ed. Lecciones de Derecho del Trabajo. Valencia. p. 770. ISBN 978-84-9033-253-5. 
• Gárate Castro, Francisco Javier (2013). Bomarzo, ed. Derecho de huelga. Albacete. ISBN 978-84-150-0094-5. 

Outros artigos

• Folga
• Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais