Década de 1880
| Segundo milenio | |||||
| Século XIX | |||||
| |||||
|
1880
- Artigo principal: 1880.
Literatura galega
- Publicación de Follas Novas, de Rosalía de Castro.
- Publicación de Aires da miña terra de Curros Enríquez.
- Publicación de Saudades gallegas, de Valentín Lamas Carvajal.
- Publicación de Maxina, ou a filla espúrea, de Marcial Valladares Núñez, escrita en 1870.
Europa
Península Ibérica
- Francisco Giner de los Ríos funda a Institución Libre de Enseñanza en Madrid, centro de cultura laica e progresista.
Alemaña
- 19 de novembro: Constitúese a Asociación liberal, dirixida por von Stauffenber, que reúne os adversarios do proteccionismo e do abandono do Kulturkampt após Bismarck adoptase en xullo unha lei que beneficia a Igrexa católica.
- O Partido Nacional Liberal alemán, que conta co 17% dos votos no Reichstag, debilítase. O partido progresista (Fortschristtspartei), adversario de Bismarck obtén a mesma representación.
Francia
- 6 de xullo: Declárase o 14 de xullo Festa nacional francesa. Adóptase a bandeira tricolor.
- 11 de xullo: Amnistía dos Communards.
- 23 de setembro: Goberno de Jules Ferry (até o 14 de novembro de 1881). Jules Ferry, presidente do Consello, persegue a laicización da sociedade apoiándose nunha reforma do ensino público.
- As seis leis que se aprobaron neste ano e no seguinte excluíron os eclesiásticos do Consello Superior de Instrución Pública e o ensino católico dos xurados universitarios, convidaban ás congregacións a disolvérense e a abandonar os seus institutos de ensino (xesuítas, maristas, dominicos etc), creaban distintas institucións de ensino para rapaces e "escolas manuais públicas", primeiros centros de aprendizaxe.
- Jules Guesde e Paul Lafargue fundan o Partido Obreiro Francés.
Italia
- 14 de marzo: Reúnense en Boloña os socialistas da Emilia-Romaña liderados polo revolucionario Andrea Costa. Este encontro é un primeiro paso cara a federación de todos os socialistas de Italia.
- Maio: Eleccións lexislativas. A dereita obtén 170 escanos, a esquerda gobernamental 220 e a extrema esquerda un cento. Esta relación de forzas leva a Depretis a procurar un acordo coa dereita e a compor coalicións ("transformismo").
- Xullo: Abólese a lei sobre a fariña. Esta medida aplícase paulatinamente.
Reino Unido
- 28 de abril: Remata o goberno conservador de Benjamin Disraeli. Comeza o liberal de William E. Gladstone, que é primeiro ministro até 1885.
- A caída do goberno de Disraeli débese aos problemas en Suráfrica e na India, asociados á crise económica, agrícola (aumento do éxodo rural) e social (aumento do desemprego).
- Iníciase un período de disturbios antibritánicos en Irlanda (até 1885).
- A educación primaria faise obrigatoria. O analfabetismo desaparecerá practicamente a finais do século, se ben en 1885 só entre o 68% e o 75% dos nenos en idade escolar asisten a clase.
Suíza
- 29 de febreiro: Perfórase o túnel de Saint Gothard.
- Fúndase a unión Sindical Suíza
- Créase unha rede telefónica privada en Zúric
- Fúndase o Comité Internacional da Cruz Vermella en Xenebra.
- 25 de agosto: o vapor Neptuno afúndese durante unha tempestade no Lago de Bienne e morren 15 persoas.
Europa Central e os Balcáns
- Febreiro: Francia, o Reino Unido e a Alemaña recoñecen oficialmente a independencia da Romanía.
- 23 de marzo: O príncipe Alexandre I de Bulgaria, que convocara novas eleccións lexislativas á Sabranía após ter rexeitado nomear un goberno liberal, é desautorizado polo pobo, que volve a darlle a vitoria aos liberais.
- Abril: A raíz dun conflito fronteirizo cos montenegrinos, baixo a presión de Occidente, Istambul cede as rexións de Hoti e Gruda a Montenegro.
- 17 de setembro: o sultán otomán abandona a vila de Ulqin, en Montenegro.
- Hungría: O partido dos cidadáns privados de dereito de voto é substituído polo Partido obreiro unificado húngaro (Magyarorszagi Altalanos Munkaspart), de inspiración marxista. Léo Frankel é condenado a dezaoito meses en prisión e parte ao exilio.
Rusia
Datas do calendario xuliano
- 5 de febreiro: Novo atentado frustrado contra o tsar. Unha explosión destrúe salón de comidas imperial do Palacio de Inverno.
- 12 de febreiro: O xeneral Loris Melikov preside a Comisión executiva suprema, dotada de plenos poderes. A comisión suprímese o 6 de agosto e as súas atribucións pasan ao ministerio do interior.
- 15 de febreiro: Alexandre II de Rusia decide combater politicamente o terrorismo. Fai concesións á oposición, co que logra en parte debilitar o terreo sobre o que medra o radicalismo.
África
Maghreb
- En maio inaugúrase a Conferencia de Madrid sobre os privilexios capitulares dos europeos en Marrocos. Confírmanse os privilexios definidos pola convención Béclard: mantéñense o dereito de protección e a exención de impostos para os protexidos das potencias estranxeiras e xeneralízase a cláusula da nación máis favorecida.
- Italia obtén a concesión do camiño de ferro Tunisia-La Goulette, disputada cos os franceses.
- Misión do coronel Flatters ao Sáhara para recoñecer o trazado do futuro camiño de ferro transahariano. Chega ao lago Menkhough mais debe retornar.
- Benjamin Cases e Salomon Reinach, da Alianza Israelita, abren escolas e traballan a prol da alfabetización e a occidentalización dos xudeus da Tunicia.
América
- 1 de xaneiro - Panamá: comezan os traballos para a construción do Canal de Panamá.
1881
- Artigo principal: 1881.
África
- 12 de maio - Asínase o tratado de Qasr el-Said, en El Bardo, Tunisia, que recoñece o protectorado francés sobre ese país norteafricano.
- Derrotan ás tropas británicas os boers en Suráfrica
1882
- Artigo principal: 1882.
Galicia
- 4 de xaneiro: fúndase o xornal La Voz de Galicia por Juan Fernández Latorre.
- representación d' A fonte do xuramento de Francisco María de la Iglesia, considerada a primeira obra teatral representada en galego
Europa
- 24 de marzo: Robert Koch anuncia a descuberta da bacteria responsábel da tuberculose, a Mycobacterium tuberculosis.
- 28 de marzo: En Francia as Leis Jules Ferry fan obrigatorio, gratuíto e laico o ensino primario entre os 6 e os 13 anos.
- 20 de maio: Tripla Alianza entre Alemaña, Austria et Italia.
África
- Os ingleses toman o control do Exipto, reprimindo os levantamentos nacionalistas contra Tawfiq Pacha.
- 11 de xullo: As tropas británicas ocupan Alexandría e o Canal de Suez.
- 13 de setembro: As tropas británicas ocupan O Cairo. Exipto convértese nun protectorado británico.
- O rei zulú Cetshwayo retorna a Suráfrica.
América
- 2 de xaneiro: John D. Rockefeller concentra as súas posesións petroleiras no trust Standard Oil.
- 7 de febreiro: Último combate de boxeo sen luvas nos Estados Unidos.
- 22 de marzo: O Congreso dos Estados Unidos declara ilegal a poligamia.
- 3 de abril: O foraxido do oeste americano Jesse James é asasinado polas costas por Robert Ford por unha recompensa de 5 000 dólares.
- 4 de setembro - Thomas Edison acciona o interruptor da primeira planta comercial de enerxía eléctrica da historia, iluminando unha milla cadrada de Manhattan . Este feito é considerado por moitos como o día en que se iniciou a era eléctrica.
- Os Estados Unidos comezan a restrinxir a inmigración mediante a Lei de exclusión chinesa.
- Tratado de paz entre Paraguai e o Uruguai.
1883
- Artigo principal: 1883.
- 4 de agosto - Chega á Coruña o primeiro tren directo desde Madrid, quedando así Galicia comunicada por ferrocarril co resto de España. A inauguración oficial atrasouse a setembro pois este tren do 4 de agosto foi unha proba [1].
- 26-27 de agosto - Grande erupción do volcán Krakatoa, en Indonesia.
1884
- Artigo principal: 1884.
Europa
- 15 de agosto - A Academia de Medicina de París dá a súa aprobación ao método Pasteur de curación da rabia.
- 1 de novembro - Fúndase a Asociación Atlética Gaélica en Irlanda.
- 25 de decembro - Un terremoto sacode a provincia de Granada.
- Establécese en España o monopolio do servizo telefónico a favor do Estado.
- Edison descobre o "efecto Edison", base da electrónica moderna.
América
- 1 de maio - A Federación de Oficios Organizados e Sindicatos dos Estados Unidos proclama a loita pola xornada de oito horas.
- 5 de agosto - Primeira pedra para a estatua da liberdade en Nova York
África
- O 15 de novembro a Conferencia de Berlín reúne a 14 países até o 25 de febreiro de 1885. Consagra a partición de África entre os países europeos.
- Descóbrense minas de ouro en Suráfrica.
- Créase a África oriental xermánica con Ruanda, Mozambique, Tanzania e Burundi.
- A Alemaña ocupa Camerún
Asia
1885
- Artigo principal: 1885.
- 5 de febreiro - O rei Leopoldo II de Bélxica establece o Estado Libre do Congo como unha posesión persoal.
- 22 de decembro - O samurai Ito Hirobumi convértese no primeiro Primeiro Ministro do Xapón.
- Louis Pasteur descobre a vacina contra a rabia.
Arte e cultura
- 18 de febreiro - Primeira edición de As Aventuras de Huckleberry Finn de Mark Twain.
- 21 de marzo - Publícase "Germinal", novela de Zola, décimo terceira do ciclo "Les Rougon-Macquart".
- Andrés Martínez Salazar e mais Juan Fernández Latorre fundan "Biblioteca Gallega".
- Fúndase na Habana, A gaita gallega, primeira publicación monolingüe en galego na emigración.
Ciencia e tecnoloxía
- 4 de xaneiro - O doutor William Grant realiza a primeira apendicectomía con éxito.
- Construción da primeira bicicleta por John K Starley.
1886
- Artigo principal: 1886.
- 2 de xaneiro, Francia establece o seu protectorado en Madagascar.
- 1 de maio, comeza unha folga xeral de traballadores en Chicago para pedir a xornada laboral de oito horas, morren ducias de obreiros polos disparos da policía. É a orixe do Día Internacional dos Traballadores.
- 19 de setembro, pronuncimento republicano en Madrid do xeneral Manuel Villacampa del Castillo.
- 1 de outubro, aparece en Santiago de Compostela o xornal La Región Gallega dirixido por Manuel Murguía.
- 28 de outubro, nos Estados Unidos, o presidente Grover Cleveland inaugura a Estatua da Liberdade.
- Eugene Goldstein produciu raios anódicos.
1887
- Artigo principal: 1887.
- 11 de xaneiro - O médico Joseph Grancher defende o tratamento creado por Louis Pasteur contra a rabia na Academia Nacional de Medicina de Francia.
- 5 de febreiro - Primeira presentación da ópera Otelo, de Giuseppe Verdi.
- 4 de marzo - Gottlieb Daimler presenta o seu primeiro automóbil.
- 21 de xuño - Celebración do Xubileu de Ouro do reinado de Vitoria do Reino Unido.
- 2 de xullo na cidade de Lugo apróbase o proxecto de Constitución para o futuro estado galaico polo Consello Federal de Galicia presidido por Segundo Moreno Barcia
- 26 de xullo - O doutor polaco Zamenhof dá a coñecer o idioma Esperanto, creado por el mesmo durante anos.
- 11 de novembro - Executan en Chicago (Estados Unidos) a 4 obreiros anarquistas que loitaban pola xornada de 8 horas.
- 13 de novembro - Londres. Domingo Sanguento.
- Valentín Lamas Carvajal publica "Gallegada. Tradicións, costumes, tipos e contos da terriña".
- Iemen - Adén convértese en protectorado inglés.
- Créase a Unión Indochina.
- Xapón anexa Iwo Jima.
1888
- Artigo principal: 1888.
Europa
- Jack o Destripador asasina cinco mulleres en Londres.
- William Wynn Westcott e Samuel Liddell MacGregor Mathers fundan en Londres a Fraternidade da Esotérica Orde da Aurora Dourada, coñecida máis tarde como Orde Hermética da Aurora Dourada.
- Inaugúrase o Instituto Pasteur en París.
África
- Os británicos instálanse en Kenya.
- A Convención de Constantinopla declara o Canal de Suez zona neutral baixo protección británica.
América
- 13 de maio - A Princesa Isabel do Brasil asina a lei de libertazón da escravitude (Lei Áurea)
- 27 de xaneiro - Fundación da National Geographic Society en Washington, D.C.
- 4 de setembro - George Eastman rexistra a marca Kodak e recibe unha patente para a súa cámara que usa película en rolo.
- 6 de novembro - Eleccións presidenciais nos Estados Unidos: gaña o republicano Benjamin Harrison (polo voto do Colexio Electoral), perdera no voto popular).
- 9 de setembro - Chile anexiona a Illa de Pascua.
Asia
- Sarawak e Borneo convértense en protectorados británicos
- Primeiros camiños de ferro na China
Arte e cultura
- O escritor noruegués Knut Hamsun publica "Fame".
1889
- Artigo principal: 1889.
- 31 de marzo - Inauguración da Torre Eiffel en París.
Os Tratados de Prisciliano son publicados por primeira vez, 1503 anos despois da morte deste importante pensador galego.
- ↑ ”El primer tren directo de Madrid llegó hace 125 años”, en La Voz de Galicia 4.08.2008.