Wikipedia

Aranga, Aranga

parroquia civil do concello de Aranga
Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Aranga (homónimos).

San Paio de Aranga[1] é unha parroquia que se localiza no centro-leste do concello coruñés de Aranga na comarca de Betanzos. Segundo o IGE en 2018 tiña 476 habitantes (250 homes e 226 mulleres) distribuídos en 31 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando tiña 643 habitantes.

Aranga
Igrexa parroquial de San Paio de Aranga.
ConcelloAranga[1]
ProvinciaA Coruña
Coordenadas43°13′22″N 8°01′07″O / 43.2228, -8.0186Coordenadas: 43°13′22″N 8°01′07″O / 43.2228, -8.0186
Área36,84 km²
Poboación476 hab. (2018)
Densidade12,92 hab./km²
Entidades de poboación31[1]
[ editar datos en Wikidata ]

Eclesiasticamente pertence ó arciprestado de Pruzos.[2]

Aranga no Catastro de Ensenada (1752).

Xeografía editar

A parroquia de Aranga ten unha superficie de 36,84 km²[3] e 31 núcleos de poboación.[4]

 
Aranga no Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar de Pascual Madoz (1845).[5]

Situación editar

Está situada no centro-leste do concello de Aranga, estendéndose de norte a sueste do municipio, e no extremo sur do arciprestado de Pruzos.

Limita ó norte coa parroquia de Verís (do concello de Irixoa), ó nordeste coa de Cambás, ó leste coa de Santa Mariña de Lagostelle (Guitiriz), ó sur coa de Foxado (Curtis) e ó oeste coas de Muniferral e Vilarraso.

Noroeste: Muniferral Norte: Verís (Irixoa) Nordeste: Cambás
Oeste: Muniferral e Vilarraso   Leste: Santa Mariña de Lagostelle (Guitiriz)
Suroeste: Vilarraso Sur: Foxado (Curtis) Sueste: Santa Mariña de Lagostelle (Guitiriz)

Historia editar

Na reforma parroquial de 1867, levada a cabo persoalmente polo arcebispo de Santiago de Compostela, García Cuesta, os lugares de Carballo Torto, A Graña, Orosa e Santiso pasaron a formar parte da nova parroquia de Vilarraso.[6] Así e todo, no censo de 1887 aínda aparecían incluídos na parroquia de Aranga.[7]

Demografía editar

No Censo de Pecheros de 1528, a parroquia aparece con 114 pecheros ―os que teñen que pagar un tributo― mentres no censo de 1591 ten 161 veciños, dos cales 153 son pecheros.[8]

Século XVIII editar

1752[9] 1768[10] 1787[11]
Veciños Habitantes
206 960 1052

Século XIX editar

1816/17[12] 1826[13] 1836[14] 1845[5] 1857[15] 1860[16] 1887[7] 1900[17]
Veciños 147 184 158 200 288 295 – –
Habitantes – 892 632 1500 1542 1657 2006[b] 1640

     Expediente de alistamento militar do arquivo de Betanzos     Dicionarios xeográficos     Boletín Oficial da Provincia da Coruña (BOPC)     Censos (poboación de feito)

Século XX editar

1910[17] 1920[17] 1930[17] 1940[17] 1950[17] 1960[17] 1970[17] 1981[17] 1986[18] 1991[17] 1999[19] 2000[20]
Habitantes 1439 1432 1542 1580 1318 1158 865 707 675 640 643 625

     Censos (poboación de feito)     Padrón municipal

Século XXI editar

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
620 607 595 588 576 570 566 553 549 540
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
544 528 520 512 502 503 488
Fonte: IGE (padrón municipal)[21]
Gráfica de evolución demográfica de Aranga entre 1887 e 2017
     Poboación de feito segundo o censo de poboación; incluíndo Orosa, Carballo Torto e Santiso que pasaron a Vilarraso.     Poboación de feito segundo os censos de poboación.     Poboación segundo o padrón municipal.

Etnografía editar

Aranga na cultura popular editar

  • A verdadeira Cruz de Aranga / queda sentada na porta / mirando para os romeiros / como lle soben a costa.[22]
  • Pasei a ponte de Aranga, / non a pasei por ladrón, / paseina por bo mozo, / porque tamén eu son.[23]
  • Verdadeira Cruz de Aranga / que has de dar aos teus romeiros? / auguiña da túa fonte, / sombra dos teus castiñeiros.[22]

Galería de imaxes editar

  •  
    Igrexa de San Paio.
  •  
  •  
  •  
    Pombal
  •  
    Casa do concello en Ponte Aranga.
  •  
    A ponte de Ponte Aranga sobre o río Mandeo.
  •  
    O río Mandeo visto desde dita ponte.
  •  
    Área recreativa en Ponte Aranga, na ribeira do Mandeo.
  •  
    A ponte do muíño.
  •  
    Fonte ao pé do adro da igrexa.
  •  
    Fonte de Santa Cruz.
  •  
    Baliza quilométrica do Plan Peña de 1939 no pk 1 da antiga C-544, actual N-634.

Lugares e parroquias editar

Lugares de Aranga editar

Lugares da parroquia de Aranga no concello coruñés de Aranga

O Apeadeiro | As Barbudas | O Barreiro | A Bragaña | O Cal | O Carballal | Congostro | As Cubas | A Follanzá | A Fraga | Gomil | A Igrexa | A Irixe | Manide | Maques | Montemeá | Outeiro | Pasarín | Pedramaior | Penelas | Pereira | Ponte Aranga | O Pousadoiro | A Reborica | Roibos | Santo Estevo | Seoane | Soutullo | A Veiga | Vilares | Vilaúxe

Parroquias de Aranga editar

Galicia | Provincia da Coruña | Parroquias de Aranga

Aranga (San Paio) | Cambás (San Pedro) | Feás (San Pedro) | Muniferral (San Cristovo) | San Vicente de Fervenzas (San Vicente) | Vilarraso (San Lourenzo)

Notas editar

  1. ↑ O número de habitantes de Aranga non se conserva no Censo de Floridablanca (faltan case tódalas parroquias galegas que comezan coa letra ‹A›). Porén, pódese obter ó ser a única parroquia da xurisdición de Sobrado que falta.
  2. ↑ Este é o último censo no cal aínda se contabilizan os lugares de Orosa (220 habitantes), Carballo Torto (136 habitantes) e Santiso (38 habitantes). Após a reforma parroquial de 1867 pasaron a formar parte da nova parroquia de Vilarraso.
Referencias
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 DECRETO 189/2003, do 6 de febreiro, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades de poboación da provincia da Coruña.
  2. ↑ "Arciprestado de Pruzos". Arquidiocese de Santiago de Compostela. Arquivado dende o orixinal o 08 de decembro de 2018. Consultado o 8.12.2018. 
  3. ↑ Monteoliva Díaz 2013 (mapa).
  4. ↑ "Nomenclátor de Galicia: Aranga (San Paio)". Xunta de Galicia. Consultado o 8.12.2018. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Madoz, Pascual (1845). Aranga (San Pelayo de). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar (en castelán) II (Madrid). p. 428. 
  6. ↑ "A reforma parroquial de 1867: a diocese de Santiago de Compostela". A parroquia en Galicia: pasado, presente e futuro (PDF). Xunta de Galicia. 2009. pp. 127–128, 142. ISBN 978-84-453-4777-5. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 03 de agosto de 2017. Consultado o 08 de decembro de 2018. 
  7. ↑ 7,0 7,1 "Provincia de La Coruña". Nomenclátor de las ciudades, villas, lugares, aldeas y demás entidades de población de España en 1.º de enero de 1888 (en castelán). III: Ciudad Real á Gerona. Madrid. 1892. p. 11. 
  8. ↑ Censo de Pecheros. Carlos I 1528 (PDF) (en castelán) I. Madrid: INE. 2008. pp. 148 e 160. 
  9. ↑ Censo de Población de la Corona de Castilla. Marqués de la Ensenada 1752 (PDF) (en castelán). II: Nomenclatores. Madrid: INE. 2016 [1993]. p. 120. ISBN 978-84-260-2716-0. 
  10. ↑ Censo de Aranda (PDF) (en castelán). IX: Diócesis de Santiago, Segorbe y Segovia. Madrid: INE. 2013 [2011]. p. 33. ISBN 978-84-260-3760-2. 
  11. ↑ Censo de 1787 “Floridablanca” (PDF) (en castelán). IV: Comunidades autónomas del Norte Atlántico. Madrid: INE. 2016 [1990]. pp. 3776, 3839, 3840, 3842, 3850, 3857, 3860, 3878, 3886, 3887, 3891. ISBN 978-84-260-1970-7. [a]
  12. ↑ Erias Martínez, Alfredo; González Fernández, Juan Miguel (1989). "O marco xurisdiccional na antiga provincia de Betanzos" (PDF). Anuario Brigantino. 12. Betanzos. p. 37. ISBN 84-505-9464-2. 
  13. ↑ Miñano, Sebastián (1826). Aranga (San Pelagio de). Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal (en castelán) I (Madrid). p. 234. 
  14. ↑ Fariña Jamardo, Xosé (1990). Os concellos galegos. Parte Xeral. Fundación Barrié. p. 145. ISBN 978-84-87819-06-3. 
  15. ↑ Nomenclátor de los pueblos de España (en castelán). Madrid. 1858. p. 250. 
  16. ↑ Nomenclátor estadístico de las parroquias que componen la provincia de La Coruña (en castelán). A Coruña. 1863. pp. 6–7. Arquivado dende o orixinal o 17 de novembro de 2018. Consultado o 16 de novembro de 2018. 
  17. ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 Pazo Labrador, Alberto Xosé; Santos Solla, Xosé Manuel (1995). Poboación e territorio. As parroquias galegas nos últimos cen anos. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. p. 31. ISBN 978-84-605-3156-2. 
  18. ↑ Torres Luna, María Pilar de; Pérez Fariña, María Luisa; Santos Solla, Xosé Manuel (1989). Municipios y parroquias de Galicia (en castelán). Universidade de Santiago de Compostela. p. 24. ISBN 978-84-7191-529-0. 
  19. ↑ "Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 1999" (XLS). Instituto Galego de Estatística (IGE). 
  20. ↑ "Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 2000" (XLS). Instituto Galego de Estatística (IGE). 
  21. ↑ Nomenclátor estatístico de Galicia. Anos "2001" (XLS) ; "2002" (XLS) ; "2003" (XLS) ; "2004" (XLS) ; "2005" (XLS) ; "2006" (XLS) ; "2007" (XLS) ; "2008" (XLS) ; "2009" (XLS) ; "2010" (XLS) ; "2011" (XLS) ; "2012" (XLS) ; "2013" (XLS) ; "2014" (XLS) ; "2015" (XLS) ; "2016" (XLS)  e "2017" (XLS) . Instituto Galego de Estatística (IGE).
  22. ↑ 22,0 22,1 Castro Santamariña, Manuel (2013). Cancioneiro das terras de Aranga. Deputación da Coruña. p. 104. ISBN 978-84-9812-210-7. 
  23. ↑ "Lugar de referencia: Aranga". Portal de ditados tópicos galegos. 

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • Monteoliva Díaz, Ángel L. (2013). Aranga: Poboación (Mapa). 1:25.000. Plan Xeral de Ordenación Municipal. 
  • Veiga Ferreira, Xosé María; Sobrino Ceballos, Juan (2017) [1994, corrixido e aumentado en 2016]. "San Paio de Aranga". Patrimonio da comarca da Mariñas (artigos publicados na revista A Xanela: Revista Cultural das Mariñas. Na sección O Noso Patrimonio). Betanzos: A. C. Eira Vella. pp. 41–46. ISBN 978-84-697-2988-5. 

Outros artigos editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aranga,_Aranga&oldid=6209722»