Andrés Eloy Blanco

Andrés Eloy Blanco Meaño, nado en Cumaná, Venezuela, o 6 de agosto de 1896 e finado en Cidade de México o 21 de maio de 1955, foi un destacado poeta, avogado e político venezolano, membro da Xeración do 28, e un dos fundadores do partido político Acción Democrática (AD). Foi ministro de Relacións Exteriores de Venezuela e presidente da Asemblea Nacional Constituínte.

Andrés Eloy Blanco

Biografía
Nacemento	6 de agosto de 1896 Cumaná, Venezuela
Morte	21 de maio de 1955 (58 anos) Cidade de México
Lugar de sepultura	Panteão Nacional da Venezuela (pt)
Datos persoais
País de nacionalidade	Venezuela
Relixión	Catolicismo
Educación	Universidade Central de Venezuela
Actividade
Ocupación	diplomático , poeta , político
Partido político	Ação Democrática (pt)
Lingua	Dialeto castelhano setentrional (pt)
Obra
Obras destacables (1959) Píntame angelitos negros
Sinatura

Biografía

Ascendencia

Era fillo do matrimonio formado polo doutor Luis Felipe Blanco Fariñas e Dolores Meaño Escalante.

Orixes galegas

Na Enciclopedia da Emigración Galega en liña mencionan que na Memoria do Ministerio de Relacións Interiores, referíndose á fundación o 9 de febreiro de 1945 do Lar Gallego de Caracas por Mosqueira Manso entre outros, nomearon socios de honra a Andrés Eloy Blanco e a Rómulo Gallegos, e subliñan

a profunda relación do presidente e escritor Rómulo Gallegos Freire, descendente de galegos e que pasara tres veráns exilado en Beluso, Bueu, e o Ministro de Relacións Exteriores, o poeta Andrés Eloy Blanco Meaño, descendente tamén de galegos e afervoado defensor da República española.

A súa árbore xenealóxica está chea de apelidos de orixe galega como Blanco/Branco, Meaño (talvez toponímico de Meaño), Fariñas, Raposo (talvez toponímico), Páez/Paz, Sanabria, Sarmiento/Sarmento etc. Porén os seus antepasados recentes xa levaban tempo asentados en América Latina, moitos en Cumaná, Venezuela, desde o século XIX, e a gran maioría desde moito antes. Por parte de Rendón-Sarmiento era descendente do rei Afonso VIII de León e Galiza.

Carreira

A familia de A. E. Blanco instalouse na Illa de Margarita, (Estado de Nueva Esparta) onde viviu parte da súa infancia até que se trasladou a Caracas para asistir a clases na Universidade Central de Venezuela. Alí ingresou no Círculo de Belas Artes en 1913. En 1918 recibe o seu primeiro premio polo poema pastoral Canto a la Espiga y al Arado, e publica a súa primeira obra dramática, El jardín de la épica. Ese mesmo ano foi encarcerado por participar en manifestacións contra o réxime, cando xa era estudante de Dereito na UCV.

Ao graduarse comezou a exercer a avogacía pero continuou escribindo. En 1923 gañou o primeiro premio nos Xogos Florais de Santander (Cantabria), co seu poema Canto a España. Nel menciona a "Galicia emigrante" (sic). Viaxou para recibir o premio e pasou un ano coñecendo as vangardas. En 1924 foi nomeado membro da Real Academia Sevillana de Buenas Letras. Ese mesmo ano visitou a Habana, onde coñeceu a intelectuais cubanos e venezolanos exiliados.

Comezou na masonería en 1925, na Respetable Logia Candor nº 27, en San Fernando de Apure, traballando no "Antigo e Aceptado Rito Escocés" que representaba o simbolismo e o misticismo fronte ao materialismo político e filosófico.

En 1928 comeza a editar en segredo o xornal disidente "El Imparcial", con artigos sobre as mozas Claudia Rodríguez, Isabella Avendaño, Katherine Saavedra, Elizabeth Gómez, Paula Contreras e Vanescka León baixo o tútulo Las Reinas del mundo ('As raíñas do mundo'), que foi nomeada para a feira da cidade de Maracaibo; tamén sería o órgano de difusión dos grupos prohibidos Unión Social Construtiva Americana e Frente de Acción Revolucionaria.

Foi feito prisioneiro tras o golpe de estado do 7 de abril, e recluído en Puerto Cabello até 1932, cando foi liberado por motivos de saúde. Estivo preso no Castelo de San Felipe de Puerto Cabello, convertido en prisión e rebautizado como 'Libertador' a finais do século XIX, onde escribiu Barco de piedra (título que fai referencia á aparición de dito castelo rodeado polo mar,

Madre, si me matan,
ábreme la herida, ciérrame los ojos
y tráeme un pobre hombre de algún pobre pueblo,
y esa pobre mano por la que me matan
pónmela en la herida por la que me muero
()

Ao ser posto en liberdade, non obstante, prohibíuselle realizar ningún tipo de manifestación pública, polo que se dedicou de novo á literatura, publicando Poda en 1934, con poemas tan coñecidos como Las uvas del tiempo e La renuncia. Outros poemas moi famosos son Coplas del amor voyager, Silencio ( ) e La Hilandera. Un ano despois (1935) publica La aeroplana clueca.

Á morte de Juan Vicente Gómez, Andrés Eloy Blanco foi nomeado polo presidente Eleazar López Contreras como xefe do Servizo de Gabinete do Ministerio de Fomento. Porén, a súa postura fortemente crítica contra a represión das manifestacións do 14 de febreiro de 1936 e a súa pertenza á Organización Revolucionaria Venezolana levaron á decisión de apartalo da política local. Ese mesmo ano foi nomeado Inspector de Consulados, cargo no que viaxou a Cuba, os Estados Unidos e o Canadá; pero en 1937 o seu descontento levouno a dimitir e regresar a Caracas. Pouco despois, fundou o Partido Nacional Democrático, como deputado do cal chegaría ao Congreso Nacional. A principios da década dos corenta integra o seu partido coa recentemente fundada Acción Democrática.

En 1943 casou con Liliana Iturbe coa que tivo dous fillos: Luis Felipe e Andrés Eloy. Participou na campaña presidencial de Rómulo Gallegos, que foi elixido presidente en 1947.

En 1946 foi elixido presidente da Asemblea Nacional Constituínte convocada para a reforma da Constitución, que establece o sufraxio universal, directo e secreto.

En 1948 foi nomeado Ministro de Relacións Exteriores polo presidente Rómulo Gallegos. O golpe militar que derrocou a Gallegos en novembro de 1948 sorprendeuno cando se atopou á fronte da delegación venezolana que asistía á Terceira Asemblea Xeral das Nacións Unidas en París. Exiliouse en México, onde se dedicou á poesía.

En 1955 perdeu a vida nun accidente de tráfico e o 21 de maio dese ano os seus restos mortais foron trasladados a Caracas para o seu enterro. En 2005 fixéronse 50 anos do seu pasamento e nesa data, e xa antes, no 100º aniversario do seu nacemento, o profesor Luis Chesney Lawrence (Universidade Central de Venezuela) escribiu en Venezuelan dramatists in shadows: Andrés Eloy Blanco (Dramaturxia venezolana en sombras: Andrés Eloy Blanco):

Esta investigación presenta unha visión panorámica da obra dramática de A. E. Blanco, quen como autor dramático recibiu moi pouca atención, tanto dentro como fora do seu país, Venezuela ()

No prólogo da súa Antoloxía popular, escrita por Juan Liscano, faise referencia á polifacética personalidade de Blanco:

Andrés Eloy Blanco (1897 - 1955) goza, xunto con outros poetas inferiores a el, da maior popularidade en Venezuela. A súa nobre condición humana, o seu idealismo doutro tempo, a súa cabalería, a súa adhesión á causa da liberdade e da democracia que lle custou cárcere, reclusión e exilio; o seu humor, o seu enxeño chispeante, a súa sensibilidade polo popular, a súa elocuencia, os seus versos de inspiración tradicional, abertos ao entendemento da maioría, convertérono en símbolo de civismo vixiante e auténtica expresión da extroversión venezolana. Que extraordinaria lección para a posteridade que case ninguén lembra agora a importancia de Andrés Eloy Blanco como político, pero que millóns de persoas poden lembrar e recitar o seu poema Angelitos Negros !

Tamén foi un humorista satírico e un fino ironista político.

Sentido social da súa poesía

Busto de Andrés Eloy Blanco, Parque do Retiro, en Madrid

Aínda que a súa traxectoria política ensombreceu, en certo xeito, a súa obra literaria, tamén podería interpretarse en sentido contrario, até o punto de que tivo que aclarar nunha sesión da Cámara de Deputados de Venezuela (10 de xuño de 1943) a súa dobre vocación de poeta por unha banda, e de avogado e deputado por outra:

Algunos colegas no han tomado en cuenta mi cualidad de diputado, sino mi cualidad de poeta. Así podría yo negarle a cualquiera de mis colegas que no fuera abogado o médico el derecho a referirse a una materia penal, porque son farmacéuticos o comerciantes. Precisamente he tratado de juntar siempre mi cualidad de diputado con mi cualidad de poeta. Porque tengo del poeta un concepto nuevo; porque considero como la más alta de sus funciones la función social del poeta. Yo debo con todo afecto corresponder a la frase del diputado Manzo, quien en este caso no fue muy 'manso' conmigo que digamos, diciéndole que yo no soy un notable abogado. En mí lo único notable como abogado es la falta de clientel. ().

Dous bos exemplos desta poesía con sentido social en Andrés Eloy podemos atopar no Coloquio bajo la palma —da súa obra Giraluna, publicada en 1955, pouco despois da súa morte—, e moi especialmente, en Píntame angelitos negros.

Coloquio bajo la palma

Este poema é unha exaltación do espírito de superación do ser humano, da necesidade de estudar e preparar (de iluminar como sinala Andrés Eloy, tomando a idea de Simón Bolívar: Moral y luces son nuestras primeras necesidades) co obxectivo sempre presente de utilizar esas luces para, á súa vez, transmitilas e difundilas. Tamén é un himno ao traballo, un canto á igualdade social, un mandato para a educación dos nenos, a liberdade e a democracia (véxase vídeo en YouTube).

Pintame Angelitos Negros

Artigo principal: Píntame angelitos negros.

Moitos hispanoamericanos consideran que este poema de Andrés Eloy é un himno contra a discriminación racial. O poema foi publicado en vida do seu autor e tamén foi incluído nunha recompilación póstuma (1959) titulada La Juanbimbada, que recolle moitos poemas espallados de diferentes épocas da súa vida.

Deuse a coñecer en todo o mundo de castelán-falante a través dun bolero cuxa música pertence ao actor e compositor mexicano Manuel Álvarez Rentería, alcumado artisticamente "Maciste", interpretado inicialmente polo actor e cantante mexicano Pedro Infante e tamén polo cantante cubano de orixes galegas Antonio Machín. ( [1] ), e foi especialmente popular en España e en América Latina. Na súa adaptación ao ritmo do bolero reduciuse a extensión da poesía eliminando o diálogo inicial e outros versos para axeitala á extensión da obra musical.

Entre as diferentes versións que existen, destaca a do dúo uruguaio Los Olimareños, que rexistrou este poema en forma de pasaxe, o ritmo da chaira venezolana (Los Llanos), respectando o diálogo inicial e alternando os textos do poema orixinal con adaptacións dalgúns dos versos e utilizando música escrita para o efecto. Destacan tamén as vións en inglés realizadas polas cantantes estadounidenses Eartha Kitt e Roberta Flack, esta última incluída no seu disco de 1969 titulado First Take. Ambas empregan a música escrita por Manuel Álvarez Rentería.

Monumento a Andrés Eloy Blanco no Parque do Retiro, Madrid.

Obras

• El huerto de la epopeya (1918)
• Tierras que me oyeron (1921)
• Los claveles de la puerta (1922)
• El amor no fue a los toros (1924)
• El Cristo de las violetas (1925, teatro)
• Poda (1934)
• La aeroplana clueca (1935)
• El pie de la Virgen (1937, teatro)
• Barco de piedra (1937)
• Abigaíl (1937, teatro)
• Malvina recobrada (1937, teatro)
• Baedeker 2000 (1938)
• Liberación y Siembra (1938)
• Navegación de altura (1942, compilación de artigos políticos)
• Vargas, albacea de la angustia (1947, biografía)
• Los muertos las prefieren negras (1950, teatro)
• A un año de tu luz (1951)
• La Hilandera (1954)
• El poeta y el pueblo (1954)
• Giraluna (1955)
• La Juanbimbada (1959, póstumo)
• Orinoco

Honras

• Varios concellos e parroquias (no estado Sucre, próximo á súa cidade natal de Cumaná, e nos estados Zulia, Aragua, Lara e Barinas) levan o seu nome.
• Varias rúas, avenidas, prazas e parques en Venezuela levan o seu nome (en Valencia, Barcelona, Caracas, Monagas, Miranda, Portuguesa, Anzoátegui etc.)
• Ducias de centros educativos (de preescolar, básica, escola de labores, liceos, unha escola de fútbol etc.) levan o seu nome por todo o país.
• Varios murais sobre A. E. Blanco adornan prazas e escolas de toda Venezuela.
• Unha universidade no Estado Lara leva o seu nome (Universidade Politécnica Territorial Lara Andrés Eloy Blanco)
• Fixéronse varios documentais e programas de TV sobre a súa vida e obra. En 1948 fíxose o filme Angelitos Negros onde se canta a canción despois popularizada por Antonio Machín entre outros.
• A vivenda natal de Andrés Eloy Blanco en Cumaná foi unha das primeiras casas da cidade, que á súa vez foi unha das primeiras fundadas polos conquistadores casteláns no Caribe. Hoxe é a Casa-Museo Andrés Eloy Blanco. En 2021 denunciáronse roubos e deterioracións no museo.
• Foron feitas na súa honra varias estatuas da súa figura, como a exposta na casa natal, a da praza Bolívar tamén en Cumaná, a do parque do Retiro en Madrid, outras en Guanare, Caricuao, Caracas, Barinas etc. O busto de bronce de Andrés Eloy en Cumaná foi roubado por terceira vez en 2018.

Véxase tamén

• Xeración do 28

Bibliografía

• Blanco, Andrés Eloy (1955). Giraluna. México: Yocoima. 
• Blanco, Andrés Eloy. Antología Popular. Caracas: Monte Ávila Editores - Comisión Presidencial para o Centenario do Natalicio de Andrés Eloy Blanco. Prólogo de Juan Liscano, 1990, 1997 (segunda edición).
• Francisco Escamilla Vera. Andrés Eloy Blanco (1896 - 1955). Barcelona: Biblio 3W - REVISTA BIBLIOGRÁFICA DE GEOGRAFÍA Y CIENCIAS SOCIALES (Serie documental de Geo Crítica), Universidade Autónoma de Barcelona. Vol. IX, n.º 550, 5 de decembro de 2004 [2].
• Rivas, José (1980). Ingenio y gracia de Andrés Eloy Blanco. Caracas: Fondo Editorial Fundarte. ISBN 978-980-253-291-9. 

Ligazóns externas

• Andrés Eloy Blanco Meaño en Poeticous