|
[[Imaxe:Movilizaciones contra Bolonia.JPG|thumb|right|250px|Movilicacións estudiantís en Sevilla contra o proceso de Bologna]]
O '''proceso de Bolonia''' é un proceso de implantación do [[Espazo Europeo de Educación Superior]], iniciado coa '''declaración de Bologna''', acordo firmadoasinado en [[1999]] en [[Bologna]] polos ministros de educación da [[Unión Europea]].
DitaEsta declaración conxunta deu inicio ó ''proceso de converxencia'' que ten como obxectivo facilitar un efectivo intercambio de titulados, así como adaptar o contido dos estudos universitarios ás demandas sociais. Todo isto levou á creación do EEES, un ámbito ó que se incorporaron países incluso de fóra da Unión Europea e que serviría de marco de referencia ás reformas educativas que moitos países iniciaron nos primeiros anos do século XXI.
OCando se fala de '''proceso de Bologna''' inclúefaise referencia tamén, para moitos sectores da sociedade,a aspectos relativos a toda aá reforma universitaria consecuencia do acordo e non só oó firmadoasinado en Bologna.<ref>Portal crítico: [http://www.noabolonia.es NoaBolonia.es]</ref><ref>Artigo sobre a reforma: [http://blogs.publico.es/dominiopublico/416/golpe-de-estado-en-la-academia/ Golpe de estado aen la Academia.]</ref><ref>EL PAÍS. Artículo: [http://www.elpais.com/articulo/educacion/Bolonia/elpepusocedu/20080609elpepiedu_2/Tes Sí a Bolonia, pero no así.]</ref> Estes aspectos, principalmente os relativos á financiación das universidades públicas, son os que máis controversia espertan.<ref>Artículo del PAÍS; [http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Hagamos/Universidad/negocio/elpepisoc/20080606elpepisoc_1/Tes Hagamos de la Universidad Pública un negocio.]</ref>
==Historia==
Ten como precedente a firmasinatura da [[Carta Magna de Universidades]], firmada por parte de rectoresreitores de universidades europeas en [[1988]], no 900º aniversario da [[universidade de BoloniaBologna]], a máis antiga de Europa. En 1998 firmouseasinouse a '''Declaración deda Sorbona''' nunha reunión de ministros de educación de catro países europeos ([[Alemaña]], [[Italia]], [[Francia]] e [[Reino Unido]]), comprometéndoseonde se comprometían a "harmonizar a arquitectura do sistema de educación superior europeo". Un ano despois, 29 ministros de educación europeos firmaronasinaron a '''declaración de Bologna''' que dálle deu nome ó proceso, e no queonde se baseanalicerza os fundamentos doo Espazo Europeo de Educación Superior (EEES), que se prevé finalizar no 2010.
En reunións posteriores, perfiláronperfiláronse máis cambios e engadíronseadheríronse máis estados ('''[[Comunicado de Praga''']], '''[[Comunicado de Berlín''']], '''[[Comunicado de Bergen''']] e '''[[Comunicado de Londres''']]), aínda que o ritmo de implantación é desigual entre os diferentes asinantes.
==O tratado de Bologna==
En 1999 os Ministrosministros de Educación Europeos iniciaron un proceso de reforma en Bologna, acordando unhas liñas de acción co obxecto deacordaron desenvolver o Espazo Europeo de Educación Superior antes do 2010, queco obxectivo de sexa competitivo e atractivo tanto para osa sociedade, estudantes como para ose docentes, e que sexa atractivocomo para terceiros países. Os cambios máis substanciais que se van producir pódense sintetizar en dous grandes grupos: as adaptacións curriculares e as adaptacións tecnolóxicas.
O Espazo Europeo de Educación Superior esixe a adopción dun sistema de titulacións universitarias facilmente comparable en toda Europa. Así mesmo, búscase a mobilidade dos estudantes, profesores e investigadores entre as universidades europeas, á vez que fomentar a aprendizaxe continuada e a calidade{{cómpre referencia}}. Deste xeito, as principais novidades son a adaptación a un sistema de titulacións universitarias de dous ciclos ([[título de grao]] e [[título de postgrao]]), e a utilización dunha valoración do crédito universitario igual para tódolos países europeos (o chamado [[ECTS]], ''European Credits Transfer System'').
Algunhas das novidades do tratado de Bologna implican un maior traballo persoal do alumnado, actividades non presenciais e traballos en grupo . Istograzas só será posible mediante o uso de tódalasás posibilidades que ofrece [[ Internetinternet]] e asa novas[[e-learning|aprendizaxe tecnoloxíasen TICliña]]. ▼As adaptacións tecnolóxicas están supoñendo unha auténtica revolución nas universidades españolas, que se poden considerar bastante tradicionais neste aspecto. Debido a isto producirase unha homoxeneización das posibles titulacións, así como os masters, que en vez de ser cada vez máis específicos serán máis xerais e estarán enfocados á empresa privada. Deste modo, será esta a encargada en boa parte de establecer os plans de estudo.
▲Algunhas das novidades do tratado de Bologna implican un maior traballo persoal do alumnado, actividades non presenciais e traballos en grupo. Isto só será posible mediante o uso de tódalas posibilidades que ofrece [[Internet]] e as novas tecnoloxías TIC.
==Motivacións e cambios==
O [[Sistema Europeo de Transferencia de Créditos]] (ECTS, ''European Credit Transfer System'' en [[lingua inglesa|inglés]]), non só conta as horas de clases teóricas impartidas polo profesor e presenciais, senón tamén o traballo realizado polo alumno en seminarios, horas de estudio e realización de traballos. Un crédito ECTS corresponde a entre unhas 25 e 30 horas. Vincúlanse ó título e describen os estudos cursados, para facer posible a homologación e comparación a nivel europeo.
Deste modo, quérese favorecerfavorécese a mobilidade estudiantil e laboral no espazo europeo, en consonanciaconsonte co actual [[programa Erasmus]]. EstaNa motivaciónactualidade, estáen fortemente[[Galicia]] reñidason coaas actualuniversidades creaciónas deque plansteñen deliberdade estudio,para xacrearen queos otorgaseus plena liberdade na creaciónplans de estudios ás facultadesestudo e non establecerse establece ningún criterio de converxencia.<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/2005/01/25/pdfs/A02842-02846.pdf Real decreto 25-01-2005]</ref>
===Sistema de titulacións de 2 ciclos===
Partindo do modelo anglosaxón, as titulacións consistirán nun primeiro ciclo de carácter xenérico de 3 ou 4 anos de grao (''Bachelor'' en inglés), e un segundo ciclo de 1 ou 2 anos para a especialización, o Máster. A diferenciación entre [[diplomatura]]s e [[licenciatura]]s, por exemplo, xa non existirá. Dita especialización terá un prezo cercano ós 3000 euros. Preténdese conseguir con isto unha mellora da incorporación dos estudiantes ó mundo laboral grazas a un carácter máis modular das titulacións.
===Financiación===
Un dos obxectivos da reforma é, recapitalizarnaqueles aspaíses onde a [[Universidadeuniversidade]]s se alimenta en gran medida de financiamento público, recapitalizalas, diversificando os fondos mediante ao [[inversión privadainvestimento]] privado, xa sexa mediante aso taxascobro óspolo alumnosensino ou aspolo inversiónsinvestimento de [[empresa]]s privadas,<ref>[http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Hagamos/Universidad/negocio/elpepisoc/20080606elpepisoc_1/Tes "Hagamos de la Universidad Pública un negocio"] Artigo de ''[[El País]]''</ref><ref>[http://www.elpais.com/articulo/educacion/Bolonia/elpepusocedu/20080609elpepiedu_2/Tes "Sí a Bolonia, pero no así"] Artigo de ''[[El País]]''</ref> reducir o gasto público en educación.<ref>[http://www.andaluciajunta.es/portal/boletines/2007/07/aj-bojaVerPagina-2007-07/0,,bi=692828852887,00.html Ley de Financiación de las Universidades públicas de Andalucia]</ref><ref>[http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Hagamos/Universidad/negocio/elpepisoc/20080606elpepisoc_1/Tes "Hagamos de la Universidad Pública un negocio"] Artigo de ''[[El País]]''</ref>, e a configuración dun sistema europeo de educación e de investigación máis atractivo a nivel mundial.
==Críticas==
[[Imaxe:cangrejo_noabolonia.jpg|thumb|right|250px|IconoIcona estudiantil enespañola lasnas protestas contra laa implantación de lada reforma universitaria.]]
Desde os seus inicios o proceso recibiu críticas de varios ámbitos en toda Europaestudantes por distintas razóns, enmarcadas na idea de que as reformas pretenden unha progresiva política de [[Privatización|mercantilización]] do [[Universidade|mundo universitario]]<ref>[http://blogs.publico.es/dominiopublico/416/golpe-de-estado-en-la-academia/ "Golpe de Estado en la Academia"] artigo en ''Público''</ref> <ref>[. Estas críticas non son homoxéneas nos distintos países, onde as situacións de partida son moi distintas.▼[[Imaxe:Estudiante contra bolonia.JPG|thumb|right|250px|Estudiante entrevistado por los medios de comunicación nacionales en una concentración contra el proceso de Bolonia]]
▲Desde os seus inicios o proceso recibiu críticas de varios ámbitos en toda Europa por distintas razóns, enmarcadas na idea de que as reformas pretenden unha progresiva política de [[Privatización|mercantilización]] do [[Universidade|mundo universitario]]<ref>[http://blogs.publico.es/dominiopublico/416/golpe-de-estado-en-la-academia/ "Golpe de Estado en la Academia"] artigo en ''Público''</ref><ref>[
http://fs-morente.filos.ucm.es/manifiesto/index.htm manifesto da Xunta da Facultade de Filosofía de la Universidade Complutense de Madrid]</ref><ref>[http://www.elpais.com/articulo/educacion/Bolonia/elpepusocedu/20080609elpepiedu_2/Tes "Sí a Bolonia, pero no así"] artigo en ''El País''</ref><ref>[http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Hagamos/Universidad/negocio/elpepisoc/20080606elpepisoc_1/Tes "Hagamos de la Universidad Pública un negocio"] artigo en ''El País''</ref>.
Entre estas razóns destaca o que se entende como equiparación práctica do horario estudiantil ó dun horario laboral debida ó aumento das horas lectivas presenciais obrigatorias que se requiren para aprobar a cantidade de créditos necesarios. Isto dificultaría traballar e estudar ó mesmo tempo. Enténdese desde os sectores críticos ó plan de Bologna que o cambio provocará unha elitización do ensino universitario, xa que para acceder a el será necesario un maior desembolso económico sen poder compatibilizar o estudo cun traballo. Ademais, o aumento das horas lectivas para acceder a estudos especializados de postgrao vese como outra criba para apartar a aqueles con menos recursos económicos dos niveis altos de [[coñecemento]] universitario. ▼
Estes aumentos nos custos económicos (de tempo e diñeiro) que supón a adaptación ó EEES, non se compensan cun aumento eficaz das axudas e bolsas estatais ou europeas neste ámbito.
Outro argumento é que a universidade, no EEES, está concebida como produtora de individuos válidos para introducirse no [[mercado laboral]] europeo. Non se trata xa de desenvolver e transmitir coñecemento ou incluso coñecemento con aplicación social, senón de formar traballadores<ref>[http://www.relint.deusto.es/TUNINGProject/spanish/doc_fase1/Tuning%20Educational.pdf ''Informe Tuning'']</ref>. Neste sentido calquera aplicación social do coñecemento vai ter que ser impulsada por empresas privadas e, por tanto, presumiblemente motivada por intereses privados.
Esta denunciada mercantilización do coñecemento relaciónase cun informe presentado en 1995 (tres anos antes de aparecer a Declaración de Bologna, que sentou as bases do EEES) pola ''European Round Table of Industrialists'' (ERT, "Mesa Redonda dos Empresarios Europeos"), [[lobby]] que agrupa a executivos de multinacionais como [[Nestlé]], [[British Telecom]], [[Total]], [[Renault]] ou [[Siemens]] entre outras. [http://www.ert.be/doc/0061.pdf Dito informe] inclúe o seguinte:
▲EntreEn estasEspaña, razónse destacapolo otanto queen seGalicia, entendeentre comoas equiparacióncríticas prácticafigura do horario estudiantil ó dun horario laboral debida óo aumento das horas lectivas presenciais obrigatorias que se requiren para aprobar a cantidade de créditos necesarios. Isto dificultaría traballar e estudar ó mesmo tempo ., Enténdeseco desdeque ossegundo sectoresestas críticoscríticas óse plan de Bologna queelitizaría o cambio provocará unha elitización do ensino universitario, xa quepois para acceder a el serásería necesario un maior desembolso económico sen poder compatibilizar o estudo cun traballo. Ademais, o aumento das horas lectivas para acceder a estudos especializados de postgrao vese como outra cribapeneira para apartar a aqueles con menos recursos económicos dos niveis altos de [[coñecemento]] universitario . Segundo estas críticas, o aumento nos custos económicos non se compensaría cun aumento eficaz das axudas e bolsas estatais ou europeas.
{{cita|O obxectivo deste informe é simplemente presentar a visión dos empresarios respecto a como eles cren que os procesos de educación e aprendizaxe no seu conxunto poden adaptarse para responder dunha maneira máis efectiva ós retos económicos e sociais do momento|Educación para os europeos. Hacia a sociedade da aprendizaxe.}}
{{cita|A ERT espera que engadindo a visión práctica da empresa ás ben documentadas opinións dos especialistas neste campo, se poida axudar a provocar os urxentes cambios que, ó noso xuízo, requiren na actualidade os sistemas educativos europeos.|Educación para os europeos. Hacia a sociedade da aprendizaxe.}}
Outro argumento é que a universidade se concibiría como produtora de individuos válidos para introducirse no [[mercado laboral]] europeo e non desenvolvería outros coñecementos<ref>[http://www.relint.deusto.es/TUNINGProject/spanish/doc_fase1/Tuning%20Educational.pdf ''Informe Tuning'']</ref>. Esta denunciada mercantilización do coñecemento relaciónano estes sectores críticos cun informe<ref>[http://www.ert.be/doc/0061.pdf]</ref> presentado en [[1995]] (tres anos antes da Declaración de Bologna) pola [[European Round Table of Industrialists]] (ERT, "Mesa Redonda dos Empresarios Europeos"), un [[lobby]] que agrupa a executivos de grandes empresas europeas.
Así pois, a visión crítica fronte ó plan de Bologna fundaméntase na idea de que o poder económico europeo, representado por estes poderosos lobbies de conglomerados empresariais, sentaron as bases desta reforma universitaria<ref>[http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Hagamos/Universidad/negocio/elpepisoc/20080606elpepisoc_1/Tes "Hagamos de la Universidad Pública un negocio"] artigo de ''El País''</ref>. Malia incluír cambios que se xulgan positivos para desenvolver un espazo común de educación en Europa, camúflanse outros que convirten a educación universitaria en canteira para as grandes empresas privadas.
==Argumentos a favor==
Fronte a estas críticas dalgúns estudantes, os defensores do proceso de Bologna esgrimenapoñen os seguintes argumentos:
*Os plans de estudioestudo actuais non teñen en conta o tempo dispoñible do que pode dispor un estudante. Agora é perfectamente posible que para aprobar un curso nalgunhas titulacións, un estudante deba dedicar 60 horas á semana{{cómpre referencia}}. A organización da docencia co proceso de Bologna implica que cada estudante a pleno tempo completo (pode estar a tempo parcial se está a traballar e se matricula de menos créditos{{cómpre referencia}}) debe dedicardedicarlle 80 horas á semana á súa aprendizaxe. O sistema de Bologna pretende que se organicen as ensinanzas contando con este tempo{{cómpre referencia}} e que esta adicacióndedicación semanal sexa suficiente para aprobar.
*Espérase que mellore as saídas laborais dos universitarios, xa que os títulos estarán recoñecidos en tódolos países firmantesasinantes do proceso, ademais de porqueque os novos plans de estudiosestudos estánestarían máis enfocados á formación dos profesionais que a sociedade demanda.
==Países firmantesasinantes==
Os países firmantes, e por tanto membros do [[EEES]] son<ref>[http://www.coe.int/t/dg4/highereducation/EHEA2010/BolognaPedestrians_en.asp#P132_13851 www.coe.int] {{en}}</ref>:
===República Turca do Norte de Chipre===
A [[República Turca do Norte de Chipre]] non está recoñecida como entidade política independente por ningún membro do proceso de Bologna, agás [[Turquía]]. Polo tanto, non é membro de ningunha organización intergubernamentalintergobernamental, e non é parte da Convención Cultural Europea do Consello de Europa.
Posiblemente este é o máis controvertido dos rechazos, xa que se basea na premisa de que a súa solicitude debe cursarse a través da internacionalmente recoñecida república de [[Chipre]]. A Constitución de 1960 asignou a responsabilidade da educación ás cámaras comunais respectivamente greco-chipriota e turco-chipriota, non ó goberno central da illa. A situación de feito é que cada comunidade se ocupa do seu propio sistema educativo.
| 