Fonética histórica: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
Sen resumo de edición |
||
Liña 1:
[[cs:Posouvání hlásek]] [[de:Lautverschiebung]] [[en:Sound change]] [[es:Ley fonética]] [[fr:Phonétique historique]] [[nl:Klankverschuivingen in de Germaanse talen]]
Liña 62 ⟶ 60:
== Principais tipos de cambios e a súa notación ==
:1. '''A > B (
::
:
::Se o cambio está condicionado, se so aparece baixo determinadas condicións, hai que dicir cales, cousa que se fai tras unha barra oblicua, segundo unha notación codificada onde o fonema modificado se representa por « _ ». Por exemplo:
::'''A > B / X_Y'''
::'''A > B / _#''',
::'''A > B / #_[V
:
:Exemplo 3: '''[[lingua satem|linguas satem]] s > š / [r, u, k, i]_''' ([[lei ruki|lei chamada ''ruki'']]).
:Exemplo 4: ''' [[lingua xermánica|xermánico común]] [f, þ, χ, χ<sup><small>w</small></sup>, s] > [ƀ, đ, ǥ, ǥ<sup><small>w</small></sup>, z] / [* -acento]_''' ([[lei de Verner]]).
:2. '''A, B > B (os fonemas A e B confúndense en B)'''
::Nalgunhas linguas, dous fonemas diferentes poden fundirse nun so dos dous: dise que «os fonemas A e B se confundiron en B». O caso é diferente cando varios fonemas se confunden nun único fonema novo.
:Exemplo 1: '''[[sánscrito|indoario]] [s, ś] > [[pâli|pāḷi]] s'''.
:Exemplo 2: '''IE [r, l] > indoario l'''.
:Exemplo 3: '''IE [k<sup><small>w</small></sup>, k] > [[lituano]] k''' ([[lei de redución das velares]]).
:Exemplo 4: '''[[grego antigo]] [ē, oi, ī, ĭ, ei, ü, ǖ, üi (η, οι, ι, ει, υ, υι)] > [[grego moderno]] ĭ''' ([[iotacismo]]).
:3. '''A, B > C (os fonemas A e B confúndense en C)'''
::Ao contrario do caso precedente, varios fonemas confúndense nun único fonema novo.
:Exemplo 1: '''[[latín|latín clásico]] [ē, ĭ, œ] > [[latín vulgar]] ẹ̆ (= [e])'''.
:Exemplo 2: '''[[latín]] [en, an] > [[francés antigo]] ã / _(C | #)''' ([[nasalización]] dos grupos /en/ e /an/ ante consoante ou en final de palabra).
:Exemplo 3: '''IE [sr, wr] > [[grego]] [r -voz] (ῥ) / #_''' ([[enmudecemento]] de ''*s'' e ''*w'' en inicio de palabra ante /r/ e [[enxordecemento]] deste último).
:4. '''A > Ø (o fonema A [[enmudecemento|desaparece]])'''
::Os casos de enmudecemento son moi frecuentes; consisten na desaparición dun fonema, condicionada ou non.
:Exemplo 1: '''IE p > [[irlandés antigo]] Ø'''.
:Exemplo 2: '''IE s, y, w > [[grego]] Ø / V_V'''.
:Exemplo 3: '''[[latín]] [V -acento, a] > [[francés antigo]] Ø / _#''' («a » por « agás /a/»; enmudecemento agás para ''a'' das vogais átonas latinas en francés).
:5. '''ø > A (aparece un fonema novo)'''
:: Son par exemplo [[anaptixe]]s e [[epéntese]]s, fonemas que permiten unha pronunciación máis doada nos grupos de consoantes.
:Exemplo 1: '''[[latín]] ø > [[francés antigo]] D / N_R''' (aparición dunha consoante oclusiva sonora epentética entre os grupos compostos dunha nasal seguida dunha líquida, /r/ ou /l/, sendo a consoante homorgánica á nasal inicial; así ''cámĕra'' dá en francés ''chambre'', que vén de ''cámra'' tras o enmudecemento de ''ĕ'' átono).
:Exemplo 2: '''[[latín]] ø > [[francés antigo]] ĭ / #_S(K | N)''' (aparición dunha vogal anaptítica en inicio de palabra, que evoluciona a continuación, ante gripes compostos dunha silbante /s/ seguida dunha oclusiva xorda /p, t, k/ ou dunha nasal /n, m/: ''scutu(m)'' dá ''écu'' en francés).
== Principais '''leis lingüísticas''' utilizadas en fonética histórica das linguas IE ==
<small>Entre parénteses: área de extensión da lei.</small>
# [[lei de redución das velares]] (IE);
# [[lei das dentais en contacto]] (IE);
# [[Lei de Grimm]] ([[linguas xermánicas| xermánico común]] e [[armenio]]);
# [[lei de Verner]] (xermánico común);
# [[segunda mutación consonántica]] (alto alemán);
# [[lei de Bartholomae]] ([[linguas indoiranias| indoiranio]]);
# [[lei de Brugmann]] (indoiranio);
# [[lei de Caland-Wackernagel]] (IE);
# [[lei de Grassmann]] ([[grego]] e indoiranio);
# [[lei de Hirt]] ([[lingua balto-eslava|balto-eslavo]]);
# [[lei de Lachmann]] ([[latín]]);
# [[lei de Leskien]] (balto);
# [[lei de limitación]] (grego);
# [[lei de Lindeman]] (IE);
# [[lei de Meillet]] (balto-eslavo);
# [[lei de Osthoff]] (grego);
# [[lei ruki]] ([[lingua satem|linguas satem]]) ;
# [[lei de Saussure]] (balto);
# [[lei de Siebs]] (IE);
# [[lei de Siever]] (IE);
# [[lei de Rix]] (grego);
# [[lei de Winter-Kortlandt]] (balto-eslavo);
# [[lei de Bartsch]] ([[francés antigo]]).
== Artigos relacionados ==
=== Artigos xerais ===
* [[tipos de modificacións fonéticas]];
* [[lingüística comparada]];
* [[fonética]];
* [[fonoloxía]].
=== Artigos fortemente diacrónicos ===
* [[chinés arcaico]];
* [[
* [[
* [[conxugacións do grego antigo]].
|