Lei de Grassmann: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición
Liña 2:
 
 
A '''lei de Grassmann''', chamada tamén « lei de [[disimilación]] das [[consoante aspirada|aspiradas]] », é unha [[lei fonética]] que describe unha modificación acaecida nun estadio prehistórico do [[grego antigo]] e do [[sánscrito]] (unha fase que segue directamente ao [[indoeuropeo]], de feito), modificación que quedou efectiva todo ao longo da súa historia. EstúdiaseEstúdase na [[fonética histórica]] destas dúas linguas. Malia ser coñecida e correctamente explicada polos gramáticos indios, leva o nome do seu « descubridor » occidental, [[Hermann Grassmann]].
 
== Funcionamento ==
 
Esta lei explica que cando nunha mesma palabra se atopa unha secuencia de dúas consoantes aspiradas (φ /pʰ/, χ /kʰ/, θ /tʰ/ e o [[espírito áspero]] /h/ pola parte grega, todas as coansoantesconsoantes transcritas cun ''h'' subsecuente pola parte do [[sánscrito]], como ''th'', ''bh'', etc., ), a primeira [[disimilación|disimílase]] en non aspirada: a primeira consoante é reemprazada polo seu equivalente simple (π /p/, κ /k/, τ /t/ ou o espírito suave pola parte do grego, a consoante sen o seu ''h'' subsecuente pola do sánscrito, como ''t'', ''b'', etc.).
 
Esta lei intervén en moitos estadios:
Liña 15:
== Exemplos ==
Casos regulares atópanse amiúdoa miúdo nas formas verbais con [[reduplicación]], onde a consoante inicial da [[raíz]] se repite:
* sobre a raíz θη ''tʰē'', « poñer », fórmase o presente [[vogal temática|atemático]] con reduplicación *θί-θη-μι ''*tʰí-tʰē-mi'' → τί-θη-μι ''*tí-tʰē-mi'', « eu poño »;
* o mesmo verbo, en sánscrito, dá ''da-dhā-mi'', que vén de ''*dha-dhā-mi''.
 
A etimoloxía indoeuropea é ''*dʰi-dʰeh<sub>1</sub>-mi'' (sobre a notiónnoción de ''presente con reduplicación'', consultar '''[[Conxugacións do grego antigo]]''' e '''[[Conxugacións do sánscrito]]'''). Este mecanismo é aquí prehistórico, de forma que chega con reter que unha consoante aspirada inicial de radical reduplícase sempre como consoante simple, sen coñecer as razóns deste proceso: este non comporta en efecto irregularidades nos [[paradigma]]s da lingua e permite construír un sistema flexivo estable, pois todas as reduplicacións en oclusiva se fan sempre como oclusivas non aspiradas.
 
=== Creacións de irregularidades nos paradigmas ===
Liña 28:
==== En grego ====
 
Os casos de sandhi de aspiradas son numerosos e permiten comprender irregularidades internas que fan alternar varias formas para un mesmo radical. Por exemplo, en grego antigo o verbo ἔχ-ω ''ékʰ-ō'' « ter » fai o seu futuro en ἕξω ''héxō'', coa aparición « irregular » dunha aspiración inicial. Para comprender a súa orixe, cómpre saber que a etimoloxía grega é ''*hekʰ-'', que provén do [[indoeuropeo]] *''segʰ-'' (con paso de ''*s'' inicial a /h/ e [[desonorización]] da aspirada sonora, dous procesos fonéticos regulares en grego). O presente ἔχω ''ékʰō'' explícasepoisexplícase, pois, por aplicación da lei de Grassmann e remonta a ''*hékʰ-ō''. O futuro provén de *ἕχ-σω ''*hékʰ-sō''. Pero, a secuencia χσ ''kʰs'' pasa regularmente a κσ, escrito ξ ''x'', por desaspiración da consoante. Nese instante, pásase simplemente de ''*hékʰ-sō'' a ἕξω ''hék-sō'', sen disimilación da primeira aspirada.
 
Atópanse moitos casos similares nas linguas grega e sánscrita, que dan orixe a pseudo-formas irregulares que fan difícil a súa aprendizaxe se se ignora a súa orixoorixe. Se en ἔχω ''ékʰō'' ~ ἕξω ''héksō'' a irregularidade é, graficamente, pouco visible (non afecta máis cós [[diacríticos do alfabeto grego|espírito]]s), é moito máis flagrante na flexión de θρίξ ''tʰrix'' « pelo », cuxo radical amosa unha alternancia θρικ- ''tʰrik-'' ~ τριχ- ''trikʰ-'', segundo que a consoante aspirada radical final estea seguida ou non dun /s/, que a desaspira e impide que actúe a Lei de Grassmann:
* o [[nominativo]] θρίξ ''tʰrix'' remóntase a ''*tʰrikʰ-s'', que dá ''tʰriks'' escrito ''tʰrix'', sen disimilación da aspirada;
Liña 40:
 
* ''duh-'' cando vai seguida dun [[sufixo]] que empeza por vogal (''duh-anti'' « moxen », presente de indicativo);
* ''dug-'' por aplicación da [[Lei de Bartholomae]] (lei importante para o tratamento das aspiradas) no [[participio]] pasadaopasado pasivo ''dug-dha'' (« muxido »);
* ''dhuk-'' sen disimilación da primeira consoante tras desaspiración e [[desonorización]] de ''gh'' en ''k'' ante ''s'' no futuro ''dhok-ṣyate'' (« el muxirá »; notar que a raíz está en [[alternancia vocalica|grao pleno]]).
 
Liña 52:
* actualmente, considérase que a raíz leva dúas aspiracións, unha inicial e unha final (''*tʰrikʰ''), e que a restitución da primeira é normal cando a segunda deixa de estar aspirada ─ xa que a Lei de Grassmann non tivo oportunidade de se aplicar.
 
asAs dúas interpretacións son plausibles. A primeira (cambio de aspirationaspiración) explica máis simplemente por que unha forma *τρίξ ''*tríks'' grega non se atopa, o que implicaría, se se segue a segunda interpretación, que a lei interviuinterveu '''antes''' da constitución dos paradigmas e quedou o suficientemente forte como para non ser varrida pola [[analoxía]]. A segunda fai o sistema máis regular e non fai intervir unha lei anexa de desprazamento da aspiración (que existe con todo noutros casos en grego e en sánscrito).
 
== Resume ==