Cosme Damián Churruca: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
|||
Liña 1:
{{Biografía}}▼
'''Cosme Damián Churruca y Elorza''', nado en [[Mutriku]] o [[27 de setembro]] de [[1761]], e finado na [[batalla de Trafalgar]] o [[21 de outubro]] de [[1805]], foi un [[científico]], [[mariño]] e [[militar]] [[España|español]], [[brigadier]] da [[Real Armada Española|Real Armada]] e [[alcalde]] de Mutriku. Distinguiuse na [[batalla de Trafalgar]] ó mando do navío de liña ''[[San Juan Nepomuceno (navío)|San Juan Nepomuceno]]'', a bordo do cal atopou a morte.▼
▲{{Biografía
== Traxectoria ==
▲'''Cosme Damián Churruca y Elorza''', nado en [[Mutriku]] o [[27 de setembro]] de [[1761]], e finado na [[batalla de Trafalgar]] o [[21 de outubro]] de [[1805]], foi un [[científico]], [[mariño]] e [[militar]] [[España|español]], [[brigadier]] da [[Real Armada Española|Real Armada]] e [[alcalde]] de Mutriku.
=== Mocidade ===
Foi o cuarto fillo da parella formada por Francisco de Churruca e Iriondo, alcalde de [[Mutriku]], e María Teresa de Elorza e Iturriza, e irmán menor de [[Julián Baldomero de Churruca]], heroe do [[guerra da independencia española]], avogado e filólogo [[Pobo vasco|vasco]]. Naceu no pazo construído anos antes polo almirante [[Antonio de Gaztañeta]], parente seu, cuxas lembranzas no mar espertaron dende moi cedo a vocación mariñeira de Cosme Churruca.
[[Ficheiro:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|minaitura|Bandeira da Real Armada, adoptada por Real Decreto de [[Carlos III de España|Carlos III]], dado en [[Aranjuez]] o 28 de maio de 1785.]]
Realizou os seus primeiros estudos no Seminario Conciliar de [[Burgos]], pensando nun primeiro momento en facerse sacerdote, idea que descartaría pola presenza dun novo oficial naval, sobriño do [[arcebispo]] de Burgos. Ese contacto foi suficiente para que espertase nel a súa paixón polo mar. Ingresou entón na Escola de [[Vergara]], que un pouco máis tarde daría lugar ao [[Real Seminario de Vergara]] e que foi fundado pola [[Real Sociedade Vasca de Amigos do País]], da que el sería membro ata a súa morte.
Casou en 1805, meses antes da súa morte, con María Dolores Ruiz de Apodaca, sobriña do conde de Venadito, [[Juan Ruiz de Apodaca]], vicerrei da [[Nova España]] e almirante da [[Armada Española]].
=== Carreira científica e militar ===
Rematados os seus estudos, volveu á casa dos seus pais para pedirlles o permiso para emprender a vida de mariñeiro. O 15 de xuño de 1776 ingresa como guardamariña na Academia de Cádiz, con quince anos, graduándose na Academia de [[Ferrol]] en 1778, onde xa adquirira fama como astrónomo e estudante de xeografía. O seu ascenso a [[aalférez de fragata]] foi a recompensa polos seus brillantes estudos, destacando entre todos os seus compañeiros.
No mes de outubro do ano 1778 pisa por primeira vez na cuberta dun barco, o ''San Vicente'', comandado polo alguacil [[Francisco Gil Taboada]] . Esta primeira campaña, moi treboenta, demostrou a valentía de Churruca ante o perigo e a súa capacidade para reducir riscos estudando manobras. Cando o xeneral Arce, que estaba ao mando da escuadra, foi relevado, foi substituído polo tenente xeral Ponce de León, quen o elixiu como asistente persoal e ás súas ordes directas. Tivo o seu primeiro destino militar no asedio de Gran Bretaña pola escuadra combinada franco-española estacionada en [[Brest, Bretaña|Brest]].
Máis tarde estivo no asedio de [[Xibraltar]] en 1781, pasando o 13 de decembro de 1781 a bordo da fragata ''Santa Bárbara'', comandada por [[Ignacio María de Álava]]. Neste lugar distinguiuse da forma máis brillante, indo apagar o lume das baterías flotantes, polo uso das "balas vermellas" polos británicos e dando relevo, co barco da fragata, ás tripulacións do barcos ardendo, entre un diluvio de metralla disparada das baterías da praza e as non menos perigosas explosións das baterías ardendo.
Ao final da guerra en 1783, a fragata ''Santa Bárbara'' foi enviada a [[Montevideo]]. Churruca, guiado polo seu instinto, observou a ruta con detalle, podendo notar a tempo un grave erro nos cálculos do piloto, polo que reaccionando a tempo evitou o naufraxio do barco. Cando a paz asinada en 1783 suspendeu a loita, acudiu ao estudo que forma o mariñeiro. Solicita e ingresa na Academia de Ferrol, para estudar Matemáticas, en 1783. Para admitilo, a pesar de que non quedaban vacantes, engadíuselle a praza de axudante de gardamariña.
Ao ano seguinte substituíu aos profesores de varias clases e en 1787 deu o primeiro exemplo de exame público nas aulas da institución sobre matemáticas, mecánica e astronomía, gañándose a admiración do numeroso público. Despois de que o goberno determinou que o capitán do barco [[Antonio de Córdova]] continuase as súas exploracións no [[estreito de Magallanes]], en 1788, pediu a Churruca e ao [[tenente de barco]] que o acompañasen, formando a expedición os buques ''Santa Casilda'' e ''Santa Eulalia'', deixando a Churruca a cargo da parte astronómica e xeográfica.
Xunto co seu compañeiro de armas e estudos [[Ciriaco Cevallos]], realizou un completo traballo de recoñecemento do estreito cara ao océano Pacífico, descubrindo unha ruta alternativa ao estreito, así como unha enseada que leva o seu nome. Escribiu unha obra moi importante sobre a viaxe e paso do estreito titulada ''Apéndice al Primer Viaje de Magallanes'', estreada en Madrid en 1795. Grandes foron os perigos, as penurias incesantes daquelas investigacións, en mares nos que reina case o vendaval continuamente. Estas penurias acabaron coa súa saúde, e caeu gravemente enfermo, sentindo signos de [[escorbuto]], que afortunadamente non foron máis lonxe.
[[Ficheiro:Churruca.jpg|miniatura|esquerda|Estatua de Cosme Damián Churruca en [[Mutriku]].]]
En 1789, foi engadido ao Observatorio da Mariña en [[San Fernando, Cádiz|San Fernando]]. Aínda que estaba convalecente, dedicouse a estudos que non contribuíron á súa recuperación. Un ano despois é chamado para ser axudante do xeneral de división da escuadra ao mando do marqués do Socorro; fai campaña e volve ao seu posto. A continua tensión do seu incansable traballo intelectual rematou cunha saúde que nunca foi ben restaurada.
No ano 1791, convencido polos seus amigos, comeza a respirar o aire balsámico da serra guipúscoa e logra a restauración completa da súa saúde. Despois dun curto período de tempo no seu Mutriku natal, é chamado por [[José de Mazarredo]] para dirixir xunto con [[Joaquín Francisco Fidalgo]],<ref name = SGE>{{cita libro |autor = Conde-Salazar Infiesta, L. |capítulo = Joaquín Francisco Fidalgo, el gran cartógrafo de Tierra Firme |título = Atlas de los Exploradores Españoles |lingua = es |ano = 2009 |editorial = Editorial Planeta, S. A. y Sociedad Geográfica Española |localización = Barcelona, España |páxinas = 320 |isbn = 978-84-08-08683-3 }}</ref> como capitán de fragata, unha expedición xeográfica a [[América do Sur]] (1792-95), formado por dous tramos, un dos cales cubriría as illas e costas do Golfo de México e outro o resto do continente, para conformar o atlas marítimo de América do Norte.
Embarcou en Cádiz o 17 de xuño de 1792 e zarpa ese día co seu grupo, formado polos barcos ''Descubridor'' e ''Vigilante''. A expedición durou dous anos e catro meses, trastornada por todos os incidentes ordinarios, aos que se sumou a guerra marítima coa República Francesa. Levantou cartas das [[Antillas]] e das [[Illas de Sotavento]], e defendeu as posesións españolas no Caribe na [[batalla de Martinica]], así como as rutas comerciais da [[Compañía Guipuscoana|Real Compañía Guipuscoana de Caracas]], da que foi socio participante. Unha campaña tan dura non se levou a cabo sen prexuízos graves para a súa saúde, pouco robusta. Embarcouse na [[A Habana|Habana]] e regresou a España no buque ''Conquistador'', cuxo mando lle foi entregado á súa chegada a Cádiz xunto co ascenso a capitán de navío (1798). O barco estaba no estado máis lamentable, tanto no que respecta ao seu armamento como á súa tripulación, pero en pouco tempo converteuse nun modelo en todos os sentidos.
A súa mala saúde non lle permitiu completar a historia da súa expedición e esa mesma causa fixo que se aprazase a publicación das trinta e catro cartas esféricas e mapas xeométricos, momento no que non máis que unha pequena parte deles se tiña publicado. Non foi ata 1802 cando publicou a carta esférica das [[Antillas]], e pouco despois saíu a carta xeométrica particular de [[Porto Rico]].
De volta en Cádiz, encárgaselle o mando do ''Conquistador'' para defender as posicións dos aliados franceses na [[Canal da Mancha|canle da Mancha]]. Foi co buque e a escuadra da que formaba parte, dende Cádiz ata [[Brest, Bretaña|Brest]], onde fondeou o 9 de agosto de 1799. Alí escribiu unha instrución militar, que imprimiu e distribuíu aos seus compañeiros; cumpriu o seu propósito de estabelecer na Mariña unha disciplina máis completa e severa.
Sempre ocupado en mellorar todo o relacionado coa Armada, pasou a súa estancia en Brest perfeccionando e simplificando as manobras de atraque e carenado. Alí recibiu do goberno o encargo de ir a [[París]] cunha misión científica. O primeiro cónsul [[Napoléon Bonaparte|Bonaparte]], para quen todo mérito destacado era unha atracción, coñecía a fama do vasco; quixo velo e recibiuno coas maiores demostracións de aprezo.
[[Ficheiro:Cosme Damián Churruca, brigadier de la Real Armada Española.jpg|miniatura|Retrato de Churruca, colección particular, Madrid.]]
A súa estancia na capital francesa debeu deixar na mente de Churruca recordos moi agradables. Para que non lle faltou nada, a súa carta esférica das Antillas, adoptada polo Goberno francés xunto coas outras que publicou, publicouse naquel momento en Madrid. Bonaparte mandou entregarlle un exemplar a Churruca a través do prefecto marítimo, como agasallo e homenaxe que se lle rendeu ao seu coñecemento. O primeiro cónsul engadiu un sabre de honra, a mostra de respecto máis valiosa do imperio napoleónico.
Se a estas manifestacións honoríficas engadimos a distinción pública que lle concedeu o xeneral Gravina, comandante da escuadra, saíndo a recibir ao comandante do ''Conquistador'', cando regresaba de París a Brest, acto público que contaba ao toda a poboación o alto aprecio que o xeneral en xefe tivese un dos seus subordinados, parecía que non faltaba nada para a súa completa satisfacción. Porén, tras a paz, o goberno español tivo que ceder seis barcos de liña a Francia, entre eles o ''Conquistador'', cesión que Churruca desaprobou.
Separado do seu barco, volveu a Cádiz como pasaxeiro no buque ''Concepción'', chegando o 25 de maio de 1802. Obtivo permiso para descansar das súas tarefas, e aproveitou repartindo o seu tempo entre dar a volta a súa cidade e unha viaxe ao mediodía francés. En Mutriku, debe facerse cargo da administración da vila tras a morte do seu pai.
En novembro de 1803, recibiu o mando do buque ''[[Príncipe de Asturias (1794)|Príncipe de Asturias]]''. O coidado do mando e a organización do seu barco non foron un obstáculo para que revise, en compañía de [[Antonio Escaño]], o ''Diccionario de la Marina''. O goberno tamén lle encargou que fixera experimentos de puntería; como resultado, elaborou un tratado de puntería para a Armada, que en España e no estranxeiro serviu de guía durante moito tempo.
Apenas remataba de reorganizar o ''Príncipe'' cando pediu o mando do buque ''[[San Juan Nepomuceno (1766)|San Juan Nepomuceno]]'', carenado de novo. O goberno accedeu á demanda, engadindo á concesión a potestade de arranxar a distribución interior e o seu armamento sen estar suxeito a ningunha normativa. A bordo deste barco participaría na [[batalla de Trafalgar]], onde morrería e acadaría fama.
== Véxase tamén ==
| |||