Revolución galega de 1846: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
Sen resumo de edición |
||
Liña 1:
{{En uso}}{{Conflito militar|imaxe=[[Ficheiro:La revolución gallega de 1846.png|300px]]|conflito=|descrición_imaxe=Ilustración do libro La revolución gallega de 1846 de Francisco Tettamancy.|data=[[2 de abril]] - [[23 de abril]] de [[1846]]|lugar=[[Galicia]]|resultado=Derrota, exilio e fusilamento dos sublevados.|nome_batalla=Revolución galega de 1846}}
'''Revolución galega de 1846''',<ref name="TETTA">{{Cita libro |ligazónautor=Francisco Tettamancy |apelidos=Tettamancy |nome=Francisco |título=La revolución gallega de 1846 |url=http://bdh.bne.es/bnesearch/detalle/bdh0000086647 |lingua=Es |localización=A Coruña |ano=1908 }}</ref> '''levantamento de 1846''',<ref>{{Cita libro |ligazónautor=Xosé Ramón Barreiro |apelidos=Barreiro |nome=X. R. |título=El levantamiento de 1846 y el nacimiento del galleguismo |localización=Santiago de Compostela |ano=1977 |lingua=Es }}</ref><ref name="HDGFDV">{{Cita libro |ligazónautor=Xusto Beramendi |nome=Xusto G. |apelidos=Beramendi |capítulo=El levantamiento de 1846 |páxina=825 |título=Historia de Galicia |volume=4 |editorial=Faro de Vigo |lingua=Es }}</ref> '''pronunciamento de 1846'''<ref>{{Cita libro |nome=Luís |apelidos=Obelleiro Piñon |capítulo=Idade contemporánea (século XIX) |título=Historia xeral de Galicia |url=https://gallegosporelmundo.files.wordpress.com/2013/02/img048.jpg |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |páxina=327 |ano=1997 |isbn=84-89138-99-0 }}</ref><ref>{{Cita libro |nome=Ramón |apelidos=Villares |ligazónautor=Ramón Villares |título=Historia de Galicia |volume=II |ano=1991 |páxinas=54-55 |editorial=''[[El Correo Gallego]]'' |colección=[[Biblioteca 114]] |id=ISBN 84-85553-15 |lingua=Es }}</ref> ou '''sublevación liberal de 1846''',<ref name="PEDRAYO">{{Cita libro |ligazónautor=Ramón Otero Pedrayo |nome=Ramón |apelidos=Otero Pedrayo |url=https://books.google.es/books?id=PRDX_fe4bmEC&printsec=frontcover&hl=ca#v=onepage&q&f=false |título=Guía de Galicia |ano=1954 |edición=3ª |ano-orixinal=1926 |páxina=114 |editorial=[[Editorial Galaxia]] |lingua=Es }}</ref> son os nomes que recibe a revolta iniciada co pronunciamento do comandante
== Antecedentes ==
[[Ficheiro:Isabel II, niña.jpg|miniatura|163x163px|Isabel II]]
Durante o reinado de [[Isabel II de España|Isabel II]], no período de configuración do estado liberal español, enfrontáronse dous modelos políticos diferentes
[[Ficheiro:Juana María de Vega, en La Ilustración de Madrid.jpg|esquerda|miniatura|141x141px|Juana de Vega]]
Esta confluencia de intereses creou un ambiente propicio para a revolta, axiña organizada polas distintas xuntas progresistas presentes en vilas e cidades. A principal delas radicaba na [[A Coruña|Coruña]], presidida polo ex-alcalde [[Vicente Alsina Selisis|Vicente Alsina]], e conspiraba case abertamente desde a casa de [[Juana de Vega]],
O científico e militar [[Gerónimo Piñeiro de las Casas|Gerónimo Piñeiro]]<ref>{{Cita web|título=Gerónimo Piñeiro|url=http://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=3098|páxina-web=Álbum de Galicia|data-acceso=2021-12-15|nome=|apelidos=Consello da Cultura}}</ref> facía de correo entre as diferentes xuntas, que a comezos de 1846, contaban xa co compromiso da maior parte das forzas militares presentes no país. A principal unidade na conxura era o [[rexemento]] de [[infantaría]] de Zamora, que posuía 2200 soldados acantonados na Coruña. Tamén estaban comprometidos co pronunciamento a maior parte dos [[Batallón|batallóns]] [[Provincia|provinciais]], duns 150 soldados cada un, espallados polo territorio galego: o provincial de Gijón en Lugo; o de Zamora en [[Santiago de Compostela|Santiago]]; o de Oviedo en [[Vigo]]; o de Guadalajara en [[Ourense]]; e o de Segovia en [[Pontevedra]].<ref>{{Cita libro|título=El levantamiento de 1846 y el nacimiento del galleguismo|apelidos=Barreiro Fernández|nome=Xosé Ramón|editorial=Pico Sacro|ano=1977|páxina=104}}</ref>
A preocupación do goberno madrileño polos, cada vez máis evidentes, preparativos para a rebelión levouno a tomar dúas medidas de urxencia: a substitución polo xeneral [[Juan de Villalonga]]<ref>{{Cita web|título=Juan de Villalonga y Escalada|url=https://dbe.rah.es/biografias/5661/juan-de-villalonga-y-escalada|páxina-web=Real Academia de la Historia|data-acceso=2021-12-15|lingua=es}}</ref> do [[Capitáns xenerais de Galicia|capitán xeneral de Galicia]] [[Francisco Puig Samper]], sospeitoso de complicidade cos conspiradores; e o traslado a [[Castela]] do rexemento de Zamora. Malia que a idea inicial era que o pronunciamento principiase na Coruña, sede do goberno e lugar onde se contaba cos maiores apoios, a subtracción da principal forza militar dos sublevados obrigounos a precipitaren as accións, producíndose o alzamento o día [[2 de abril]] de [[1846]] en [[Lugo]].
== O levantamento ==
Liña 17:
[[Ficheiro:Miguel Solís Cuetos.jpg|miniatura|Miguel Solís|borda|147x147px]]
* '''Lugo''': O [[comandante]] [[Miguel Solís|Miguel Solís Cuetos]], pertencente o estado maior da capitanía
==== 3 de abril. ====
[[Ficheiro:1880-04-08, La Ilustración Española y Americana, Juan de Villalonga y Escalada.jpg|miniatura|158x158px|Juan de Villalonga]]
Liña 25:
==== 4 de abril. ====
* '''Lugo:''' A xunta da cidade actúa con resolución: cesa e substitúe funcionarios de tendencia conservadora, suprime a [[deputación]], o consello provincial e a [[policía]]. O comandante Solís parte cara a Santiago co 2º batallón do rexemento de Zamora, o batallón provincial de Gijón e o batallón de voluntarios. A cidade queda custodiada por 600 homes armados.<ref>[http://biblioteca.galiciana.gal/pt/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159817&presentacion=pagina®istrardownload=0&posicion=55 Juan do Porto (1846). p.59]</ref>
* '''A Coruña:''' O xeneral Villalonga emite un bando no que declara fóra da lei os sublevados e o [[estado de sitio]] nas catro provincias galegas. Comeza a tomar disposicións para evitar que a cidade, peza clave do alzamento, se sume aos rebeldes. A primeira medida é sacar da Coruña as tropas do perigoso rexemento de Zamora. Coloca no seu mando o tenente xeneral Puig Samper e envíao a Lugo,
* '''Santiago:''' Pronúncianse de madrugada o batallón provincial de Zamora e o escuadrón de cabalaría de Villaviciosa presentes na cidade. É constituída unha xunta
==== 5 de abril. ====
[[Ficheiro:Pío Rodríguez Terrazo.jpg|miniatura|Pío Rodríguez Terrazo.|147x147px]]
* '''A Coruña:''' Villalonga entrevístase cos oficiais do batallón de
* '''Santiago:''' Toma posesión o novo concello presidido por [[Manuel Rúa Figueroa]]. A xunta, reunida no [[Colexio de Fonseca]], publica un bando chamando as armas aos universitarios, nunha reedición do [[Batallón Literario]].<ref>[http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1336437&posicion=416&presentacion=pagina®istrardownload=0 Juan do Porto (1846). p.404]</ref> Co apoio da [[Academia Literaria de Santiago]] organízase un mitin na universidade no que os estudantes se alistan en masa. A falta de armamento fai que só sexa posíbel aceptar trescentos. Asígnanselles oficiais e comezan unha instrución militar básica.<ref>[http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1336437&presentacion=pagina®istrardownload=0&posicion=62 Tettamancy Gastón (1908). pp.56-58]</ref>
* '''Columna de Puig Samper:''' Os dous batallóns saen moi cedo do Burgo, chegando a [[Betanzos]] as 10:30. Samper recibe información sobre o pronunciamento de Santiago e a saída de Lugo da columna militar de Solís. Recibe ordes de Villalonga de dirixirse a Santiago, lugar cara o que parte polo camiño das [[As Travesas, Beira, Carral|Travesas]].<ref>[http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1336437&posicion=67&presentacion=pagina®istrardownload=0 Tettamancy Gastón (1908). pp.61-63]</ref>
==== 6 de abril. ====
Liña 44:
* '''Columna de Puig Samper:''' Con enormes dificultades debido á climatoloxía invernal e o estado dos camiños a columna de Samper chega as 12 do mediodía a [[Leira, Ordes|Leira (Ordes)]], a 30 km de Santiago.<ref>[http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1336437&presentacion=pagina®istrardownload=0&posicion=71 Tettamancy Gastón (1908). p.65]</ref>
* '''Santiago:''' Inquietude na cidade
* '''Madrid:''' Os xornais madrileños ''El Heraldo'' e ''El Imparcial'' dan as primeiras noticias do acontecido en Galicia.<ref>Barreiro Fernández (1977). p.128</ref>
Liña 53:
==== 8 de abril. ====
[[Ficheiro:José de MacCrohon.jpg|miniatura|110x110px|José MacCrohon]]
* '''Encontro de Sigüeiro:'''
*'''León:''' Unha compañía do 2º batallón do rexemento de Zamora que conducía presos a Valladolid, pronúnciase na vila de [[Valencia de Don Juan|Valencia de don Juan]]. Cabo dela
* '''Expedición a Pontevedra:''' As sete da tarde son enviadas parte das forzas rebeldes de Santiago cara a Pontevedra e Vigo. A súa misión é axilizar o levantamento nesas cidades. Téntase librar un camiño para retirada, en caso de ser necesaria, e facilitar a chegada por mar das armas comprometidas desde Inglaterra para o auxilio da rebelión.<ref>[http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1336437&presentacion=pagina®istrardownload=0&posicion=90 Tettamancy Gastón (1908). pp.84-85]</ref>
▲*'''León:''' Unha compañía do 2º batallón do rexemento de Zamora que conducía presos a Valladolid, pronúnciase na vila de [[Valencia de Don Juan|Valencia de don Juan]]. Cabo dela sublévase unha compañía do batallón provincial de Pontevedra e os 20 carabineiros presentes na vila. Tamén o xeneral Iriarte, antigo capitán xeral de Galicia,<ref name=":1">{{Cita web|título=Martín José de Iriarte y Urdániz|url=https://dbe.rah.es/biografias/26349/martin-jose-de-iriarte-y-urdaniz|páxina-web=Real Academia de la Historia|data-acceso=2021-12-01|lingua=es}}</ref> atravesa a fronteira portuguesa cun grupo de exiliados pronunciándose no municipio leonés de [[Villar de Ciervos]]. Desde alí emite unha proclama, alista trescentos voluntarios, e lánzase á conquista de [[Astorga]].<ref>Barreiro Fernández (1977). pp.130-131</ref>
==== 9 de abril. ====
[[Ficheiro:José Gutiérrez de la Concha, en La Ilustración Española y Americana.jpg|miniatura|142x142px|José Gutiérrez de La Concha]]
* '''Tropas do goberno español:''' O xeneral Concha chega a [[Benavente, Zamora|Benavente]], envía a Galicia tres batallóns mentres se dispón a enfrontar a Iriarte co resto das súas forzas. Baixo mando do comandante
* '''Pontevedra:''' O capitán da garda civil [[Manuel Buceta del Villar|Manuel Buceta]] pronúnciase na cidade
==== 10 de abril. ====
* '''Vigo:''' As 10 da mañá manifesta a súa adhesión ao alzamento o batallón provincial de Oviedo. Fórmase unha xunta presidida polo empresario de orixe catalá [[Ramón Buch Díaz|Ramón Buch]] con [[Juan Ramón Nogueira]] como secretario. O alzamento esténdese polas vilas inmediatas sumándose deseguida [[Bouzas, Vigo|Bouzas]], [[Lavadores, Vigo|Lavadores]] e [[Baiona]].<ref>{{Cita web|título=Vigo se subleva y se une a la Revolución Gallega de 1846|url=https://www.vigoe.es/vigo/mas-vigo/vigo-se-subleva-y-se-une-a-la-revolucion-gallega-de-1846/|páxina-web=VigoÉ|data=2021-04-10|data-acceso=2021-12-21|lingua=es}}</ref> O brigadier [[Leoncio Rubín de Celis]]<ref>{{Cita web|url=https://anecdotarioredondelan.jimdo.com/persoeiros/militares/|título="Rubín de Celis y Oroña, Leoncio (Redondela, 1810)"|data-acceso=12 de xaneiro de 2018|data-arquivo=12 de xaneiro de 2018|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20180112215816/https://anecdotarioredondelan.jimdo.com/persoeiros/militares/|url-morta=yes}}</ref> ofrécese, por propia iniciativa, como comandante diante da xunta revolucionaria. É aceptado e posto ao mando dunha columna militar, con 900 soldados e dúas pezas de
* '''Tui:''' As 12 da noite pronúncianse na vila as dúas compañías presentes do provincial de Segovia e os carabineiros. O destacamento da garda civil decide non participar. Fórmase unha xunta e recrútanse voluntarios.
Liña 73:
==== 11 de abril. ====
* '''Tropas do goberno español:'''
*'''León:''' O xeneral Iriarte pon baixo asedio a cidade de Astorga. O xeneral Concha dirixe as súas tropas contra el e aniquila o seu exército. Iriarte escapa, mal como pode, con só vinte soldados.<ref>Barreiro Fernández (1977). p.136</ref>
*'''Levantamento en Galicia:''' Esténdese a rebelión
==== 12 de abril. ====
* '''Tropas do goberno español:''' Os números dos exércitos rebeldes en Galicia duplican os das tropas leais o goberno de Madrid. O xeneral Puig Samper retírase de Compostela para volver a
* '''Lugo:''' O [[gobernador civil]] [[Juan Ferreira Caamaño]], consegue reunir un pequeno exército e pon baixo asedio a cidade. Envía un comunicado pedindo a rendición da praza, a xunta
==== 13 de abril. ====
* '''Batalla de Sigüeiro:''' Malia poder evitalo, Miguel Solís permite que o xeneral Zendrera fuxa de regreso a Ourense e diríxese novamente a Sigueiro.<ref>[http://biblioteca.galiciana.gal/pt/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1159817&presentacion=pagina®istrardownload=0&posicion=86 Juan do Porto (1846). pp.90-92]</ref> As doce e media o seu exército é recibido por un inimigo que agarda en orde de batalla., coas compañías de cazadores despregadas para dificultar o seu avance. O 1º batallón do rexemento de Zamora, a quen Solís permitira retirarse do campo o día 8, ocupa as edificación da fábrica de curtidos de Santaló, a sur do río. Un obús e dúas pezas de artillaría de 12 libras, colocadas no lado norte da [[Ponte Sigüeiro|ponte]] do río, ofrécenlles cobertura. O 3º batallón do Zamora forma en columna na praza da vila listo para o contraataque. As restantes forzas de Samper agardan na retagarda para evitar o cruce do rio por outros puntos. O exército de Solís aproxímase á fábrica de curtidos, o que da inicio ao fogo xeneralizado dos dous lados do rio. Os seus ataques son rexeitados, até en tres ocasións, polo fogo dos leais ao goberno central. As tres da tarde Samper informa á capitanía xeneral da Coruña de que leva dúas horas combatendo e solicita reforzos e munición. As 16:30, despois de 4 hora de inútil tiroteo, sen que ningún dos bando cambie as súas posicións, Solís retírase. A súa intención e atravesar o Tambre pola noite. Porén, a chuvia e as baixas temperaturas impídenllo, decidindo o regreso a Santiago con case 100 baixas entre os seus.<ref>{{Cita web|título=A Batalla de Sigüeiro|url=https://ordestories.blogspot.com/2016/10/a-batalla-de-sigueiro.html|páxina-web=Historias de Ordes|data=2016-10-22|data-acceso=2021-12-28|nome=Juan José|apelidos=Ferreiro Boquete}}</ref><ref>[http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1336437&presentacion=pagina®istrardownload=0&posicion=121 Tettamancy Gastón (1908). pp.115-118]</ref> Pola súa banda, Puig Samper abandona prudentemente Sigüeiro, retirándose a [[Ordes]]. Unha vez probada en combate a súa lealdade ao goberno presenta a súa dimisión. Ese mesmo día é pechado nun vapor militar iniciándose contra el un proceso xudicial para aclarar a súa participación na revolta.
==== 14 de abril. ====
* '''Tropas do goberno español''': O xeneral Concha penetra en Galicia e acude a Lugo atendendo a solicitude das forzas que rodean a cidade. Intima á rendición a xunta local, mais esta continúa resistíndose.
==== 15 de abril. ====
{{Artigo principal|Xunta Superior do Reino de Galicia}}
* '''Santiago''': As diferentes xuntas locais reúnense en asemblea para organizar máis eficazmente a revolta. Toman as seguintes decisións: A constitución dunha Xunta Suprema de Galicia encargada da dirección do alzamento, ora da administración (goberno,facenda e orde público) ora dos socorros necesarios para o exército. Nomease presidente a Pio Rodríguez Terrazo e secretario a [[Antolín Faraldo]]. A Constitución do Exército Libertador de Galicia que queda dividido en dous corpos.<br />
==== 16 de abril. ====
Liña 119 ⟶ 121:
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita libro |ligazónautor=
* {{Cita libro |ligazónautor=Francisco Tettamancy |apelidos=Tettamancy Gastón |nome=Francisco |ano=1908 |título=La revolución gallega de 1846 |url=https://biblioteca.galiciana.gal/es/consulta/registro.do?id=498224 |editorial=[[Imprenta y Fotograbado de Ferrer]] |lingua=Es }}
* {{Cita libro |apelidos=Tettamancy Gastón |nome=Francisco |ano=1912 |título=Los Mártires de Carral |url=http://bdh.bne.es/bnesearch/detalle/bdh0000113212 |editorial=[[Imprenta y Fotograbado de Ferrer]] |lingua=Es }}
|