América precolombiana: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m Arranxiño |
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.8.5 |
||
Liña 14:
== Xenética ==
[[Ficheiro:Map of gene flow in and out of Beringia.jpg|dereita|miniatura|Ilustración esquemática do fluxo de xenes maternos (mtDNA) dentro e fóra de [[Berinxia]], dende hai 25 000 até o presente.]]
O [[haplogrupo]] máis comunmente asociado coa [[Historia xenética dos pobos indíxenas de América|xenética indíxena americana]] é o [[haplogrupo Q-M3]].<ref name=demographic>{{cita publicación periódica |nome1=Maria-Catira |apelido1=Bortolini |nome2=Francisco M. |apelido2=Salzano |nome3=Mark G. |apelido3=Thomas |nome4=Steven |apelido4=Stuart |nome5=Selja P. K. |apelido5=Nasanen |nome6=Claiton H. D. |apelido6=Bau |nome7=Mara H. |apelido7=Hutz |nome8=Zulay |apelido8=Layrisse |nome9=Maria L. |apelido9=Petzl-Erler |nome10=Luiza T. |apelido10=Tsuneto |nome11=Kim |apelido11=Hill |nome12=Ana M. |apelido12=Hurtado |nome13=Dinorah |apelido13=Castro-de-Guerra |nome14=Maria M. |apelido14=Torres |nome15=Helena |apelido15=Groot |nome16=Roman |apelido16=Michalski |nome17=Pagbajabyn |apelido17=Nymadawa |nome18=Gabriel |apelido18=Bedoya |nome19=Neil |apelido19=Bradman |nome20=Damian |apelido20=Labuda |nome21=Andres |apelido21=Ruiz-Linares |display-authors=3 |título=Y-Chromosome Evidence for Differing Ancient Demographic Histories in the Americas |xornal=American Journal of Human Genetics |ano=setembro de 2003 |volume=73 |issue=3 |páxinas=524-539 |doi=10.1086/377588 |pmc=1180678 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1180678/pdf/AJHGv73p524.pdf}}</ref> O [[cromosoma Y]], como o [[ADN mitocondrial]], difire doutros [[cromosoma]]s nucleares en que a maioría do cromosoma Y é único e non se recombina durante a [[meiose]]. Isto ten o efecto de que os padróns históricos de mutacións poden ser estudados facilmente.<ref>{{cita publicación periódica |apelido=Orgel |nome=Leslie E. |título=Prebiotic chemistry and the origin of the RNA world |url=http://www.d.umn.edu/~pschoff/documents/OrgelRNAWorld.pdf |publicación=[[Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology]] |ano=2004 |volume=39 |issue=2 |páxinas=99–123 |pmid=15217990 |doi=10.1080/10409230490460765 |apelidos= |data-acceso=21 de marzo de 2018 |data-arquivo=13 de novembro de 2018 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20181113072933/http://www.d.umn.edu/~pschoff/documents/OrgelRNAWorld.pdf |url-morta=yes }}</ref> Este padrón sinala que os [[Pobos indíxenas de América|indíxenas americanos]] experimentaron dous episodios xenéticos significativos; o primeiro durante o poboamente orixinal de [[América]], e o segundo durante a [[colonización europea de Américas]].<ref name=SpencerWells3>{{cita libro |nome1=Spencer |apelido1=Wells |título=The Journey of Man: A Genetic Odyssey |url=https://books.google.com/books?id=WAsKm-_zu5sC&pg=PP1 |editor=Random House |isbn= 0-8129-7146-9 |ano=2002}}</ref><ref name=Genebase>{{cita web |título=Learn about Y-DNA Haplogroup Q-M242 |nome=Wendy |apelido=Tymchuk |url=http://www.genebase.com/tutorial/item.php?tuId=16 |editor=Genebase Systems |ano=2008 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100622001311/http://www.genebase.com/tutorial/item.php?tuId=16 |dataarquivo=22 de xuño de 2010 |data-acceso=21 de marzo de 2018 |urlmorta=yes }}</ref> O primeiro é o factor determinante para o número de liñaxes [[xene|xenéticas]] e os [[haplotipo]]s presentes nas poboacións indíxenas americanas.<ref name=Genebase/>
O asentamento humano no continente produciuse por etapas dende a [[Mar de Bering|costa do mar de Bering]], cunha escala de hai 20 000 anos en [[Berinxia]] pola [[Efecto fundador|poboación fundadora]].<ref name=First>{{cita novas |título = First Americans Endured 20,000-Year Layover |nome=Jennifer |apelido=Viegas |editor=Discovery News |url=http://dsc.discovery.com/news/2008/02/13/beringia-native-american.html |urlarquivo =https://web.archive.org/web/20120313061401/http://dsc.discovery.com/news/2008/02/13/beringia-native-american-02.html |dataarquivo =13 de marzo de 2012}}</ref><ref name=first2>{{cita novas |título=New World Settlers Took 20,000-Year Pit Stop |nome=Ker |apelido=Than |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2008/02/080214-america-layover.html |editor=National Geographic Society |ano=2008}}</ref> A diversidade e distribución de [[microsatélite]]s da liñaxe Y de América do Sur indica que certas poboacións amerindias quedaron illadas dende o comezo da colonización da rexión.<ref name=subclades>{{cita web |título=Summary of knowledge on the subclades of Haplogroup Q |url=http://64.40.115.138/file/lu/6/52235/NTIyMzV9K3szNTc2Nzc=.jpg?download=1 |editor=Genebase Systems |ano=2009 |dataacceso=22 de novembro de 2009 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110510204204/http://64.40.115.138/file/lu/6/52235/NTIyMzV9K3szNTc2Nzc%3D.jpg?download=1 |dataarquivo=10 de maio de 2011 |urlmorta=yes }}</ref> As poboacións [[Linguas na-dené|na-dené]], [[Pobos inuit|inuit]] e os indíxenas de Alasca presentan mutacións do [[haplogrupo Q-M242]], porén son distintas doutros indíxenas americanos con varias mutacións de ADN mitocondrial.<ref name=NaDene>{{cita publicación periódica|doi=10.1073/pnas.95.23.13994 |apelido=Ruhlen |nome=M. |título=The origin of the Na-Dene |publicación=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=95 |issue=23 |páxinas=13994–13996 |data=novembro de 1998 |pmid=9811914 |pmc=25007 |url=http://www.pnas.org/content/95/23/13994.long |bibcode=1998PNAS...9513994R }}</ref><ref name=Zhivotovsky>{{cita publicación periódica |apelido1=Zegura |nome1=Stephen L. |apelido2=Karafet |nome2=Tatiana M. |apelido3=Zhivotovsky |nome3=Lev A. |apelido4=Hammer |nome4=Michael F. |título=High-resolution SNPs and microsatellite haplotypes point to a single, recent entry of Native American Y chromosomes into the Americas |publicación=[[Molecular Biology and Evolution]] |volume=21 |issue=1 |páxinas=164–175 |data=xaneiro de 2004 |pmid=14595095 |doi=10.1093/molbev/msh009}}</ref><ref name=inuit>{{cita publicación periódica |título=mtDNA Variation among Greenland Eskimos: The Edge of the Beringian Expansion |url=http://www.cell.com/AJHG/abstract/S0002-9297%2807%2963257-1 |nome1=Juliette |apelido1=Saillard |nome2=Peter |apelido2=Forster |nome3=Niels |apelido3=Lynnerup |nome4=Hans-Jürgen |apelido4=Bandelt |nome5=Søren |apelido5=Nørby |publicación=American Journal of Human Genetics |data=setembro de 2000 |volume=67 |issue=3 |páxinas=718-726 |pmid=10924403 |pmc=1287530 |doi=10.1086/303038}}</ref> Isto suxire que as primeiras migracións nos extremos de América do Norte e [[Groenlandia]] proveñen de poboacións posteriores.<ref>{{cita publicación periódica |nome1=Antonio |apelido1=Torroni |nome2=Theodore G. |apelido2=Schurr |nome3=Chi-Chuan |apelido3=Yang |nome4=Emoke J. E. |apelido4=Szathmary |nome5=Robert C. |apelido5=Williams |nome6=Moses S. |apelido6=Schanfield |nome7=Gary A. |apelido7=Troup |nome8=William C. |apelido8=Knowler |nome9=Dale N. |apelido9=Lawrence |nome10=Kenneth M. |apelido10=Weisss |nome11=Douglas C. |apelido11=Wallace |display-authors=3 |título=Native American Mitochondrial DNA Analysis Indicates That the Amerind and the Nadene Populations Were Founded by Two Independent Migrations |publicación=Genetics |data=xaneiro de 1992 |volume=130 |issue=1 |páxinas=153–162 |pmid=1346260 |pmc=1204788 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1204788/pdf/ge1301153.pdf}}</ref>
| |||