Paderne: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Xas (conversa | contribucións) m lig int |
|||
Liña 104:
{{Hab info|4.737|4.632|4.566|3.690|2.689|||2.597||||}}
== Xeografía física ==
O concello de Paderne ten 39,8 km², e abrangue 9 parroquias con 61 entidades de poboación. A capital é Consistorio, núcleo da parroquia de Paderne. O municipio limita con [[Miño]], [[Bergondo]], [[Betanzos]], [[Coirós]] e [[Irixoa]].▼
=== Situación e comunicacións ===
▲O concello de Paderne ten 39,8 km², e abrangue 9 parroquias con 61 entidades de poboación. A capital é Consistorio, núcleo da parroquia de Paderne. O municipio limita con [[Miño]], [[Bergondo]], [[Betanzos]], [[Coirós]] e [[Irixoa]]. A principal vía de comunicación é a [[N-VI]], que no seu tramo Betanzos-[[Ferrol]] discorre á beira da ría.
=== Climatoloxía ===
A zona ten un [[clima oceánico]] húmido, con precipitacións abundantes e temperaturas medias entre 9 °C e 18 °C e de cando en cando baixa a menos de -0 ° C ou sobe a máis de 30 ° C. En Paderne, os veráns son quentes; os invernos son longos, fríos e húmidos e está parcialmente nubrado durante todo o ano.
=== Orografía ===
=== Hidrografía ===
== Cultura ==
=== Toponimia ===
O [[topónimo]] do concello provén do xenitivo [[latín|latino]] ''Paterni'', que faría alusión ó propietario das terras. ''Paternus'' é relativo ó [[pai]], indicando non só paternidade física, senón tamén a función social do xefe de familia.
Hai rexistros escritos do topónimo desde a Idade Media<ref>{{Cita libro|título=Toponimia municipal. Os nomes dos concellos da provincia da Coruña|apelidos=Navaza|nome=Gonzalo|editorial=Real Academia Galega|ano=2021|ISBN=978-84-17807-09-2|páxina=76}}</ref>: ''Munio presbiter de Paderni,'' 1174; ''Munio Mougo de Paderni'', 1182; ''Sayoane de Villa Mourel et Santiago de Dragonte et Paderne'', 1270; ''do rregueiro que ven de Paderne para o dito rio de Mandeu'', 1362; ''Johan Domínguez morador en Paderne'', 1381; ''san Juã de Paderne'', 1437; ''Simón de Paderne, veciño de Betanzos'', 1509.
=== Escudo ===
O escudo municipal inclúe unha ponte cun [[xabaril|porco bravo]] no medio e a cada extremo unha cuncha de [[vieira]], símbolo de peregrinos, que fai referencia ó paso da [[Camiño inglés|vía inglesa]] do [[camiño de Santiago]].
== Historia ==
▲O [[topónimo]] do concello provén do xenitivo [[latín|latino]] ''Paterni'', que faría alusión ó propietario das terras. ''Paternus'' é relativo ó [[pai]], indicando non só paternidade física, senón tamén a función social do xefe de familia. O escudo municipal inclúe unha ponte cun [[xabaril|porco bravo]] no medio e a cada extremo unha cuncha de [[vieira]], símbolo de peregrinos, que fai referencia ó paso da [[Camiño inglés|vía inglesa]] do [[camiño de Santiago]].
=== Idade Antiga ===
No alto do monte de San Antón, xunto á ermida de San Cosme, hai unha necrópole con varias [[mámoa]]s e [[dolmen]]s. Hai restos de cinco [[Castro (poboado)|poboados castrexos]]: Castro da Croa (Obre), Castro do Monte do Castelo (Areas, Adragonte), Castro de Insua (Alto de Tixoso, lugar de Insua, Viñas), Castro de San Mamede (San Xulián de Vigo) e Castro de Montecelo. Na igrexa de Paderne foi atopado o 13 de maio de 1964 un ídolo fálico prerromano, conservado actualmente no [[Museo Arqueolóxico da Coruña]]. Na parte traseira da igrexa parroquial de Santiago de Adragonte hai un sartego antropomorfo anterior ó século XIII.
=== Idade Media ===
Durante a [[idade media]] esta zona dependía dos Andrade [[Fernán Pérez de Andrade, O Boo]] mandou construír no [[século XIV]] a Ponte do Porco, sobre o río Lambre, para comunicar [[Pontedeume]] e Betanzos. En 1445 Xoán de Guende fundou en Souto (parroquia de Chantada) o Hospital de Guende, para acoller os peregrinos. Segundo deixou escrito Frei [[Martín Sarmiento]] trala súa viaxe en 1745, o hospital foi abandonado en 1720 ao non cumpriren os herdeiros de Xoán de Guende coas obrigas que lles correspondían.
=== Idade Moderna ===
▲Durante a [[idade media]] esta zona dependía dos Andrade [[Fernán Pérez de Andrade, O Boo]] mandou construír no [[século XIV]] a Ponte do Porco, sobre o río Lambre, para comunicar [[Pontedeume]] e Betanzos. En 1445 Xoán de Guende fundou en Souto (parroquia de Chantada) o Hospital de Guende, para acoller os peregrinos. Segundo deixou escrito Frei [[Martín Sarmiento]] trala súa viaxe en 1745, o hospital foi abandonado en 1720 ao non cumpriren os herdeiros de Xoán de Guende coas obrigas que lles correspondían. En 1779 a zona da ponte foi visitada polo presidente dos Estados Unidos [[John Adams]] {{Cómpre referencia}}.
O 15 de novembro de 1779, John Adams – quen sería o segundo presidente dos Estados Unidos e un dos seus ''“Pais Fundadores”''– parte de Boston na fragata francesa ''Sensible'' para iniciar unha accidentada viaxe que debería culminar en Francia, pero que finaliza no Ferrol debido a unha vía de auga que obriga a entrar no porto galego. Vai acompañado do seu primo e home de confianza, o avogado John Thaxter, e dos seus dous fillos, John, que acababa de cumprir 12 anos e que chegaría a ser o sexto presidente dos Estados Unidos, e Charles, de 9 anos.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Fuertes Manjón|nome=Roberto|data=2018|título=Una singular mirada a la España dieciochesca|revista=Argutorio}}</ref> Hai constancia de que a zona da ponte do porco foi visitada polo presidente dos Estados Unidos [[John Adams]], nunha carta remitida a súa muller, onde parou a comer e describía a zona como fértil e cultivada dende a montaña ata a beira do mar<ref>{{Cita web|url=http://concellodepaderne.com/pages/historia|páxina-web=Concello de Paderne|título=Historia do Concello|data-acceso=24/09/2021}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Núñez - Varela y Lendoiro|nome=José Raimundo|data=2021|título=El Camino Real que pasa por San Pantaleón das Viñas|revista=Ruta Jacobea}}</ref>
Preto da igrexa de Velouzás celebrouse a Feira do 27, entre comezos do século XIX e a década de 1930. Acadou o seu máximo apoxeo na época de 1825, e deixou de celebrarse coa apertura da estrada cara a Betanzos.
Liña 130 ⟶ 145:
Trala caída do [[antigo réxime]] e logo da [[división territorial de España en 1833]], o concello de Paderne naceu como tal en 1835. Anteriormente as parroquias pertenceran a tres xurisdicións distintas. En 1831 figuraba o actual municipio dividido en dous: o de Vigo e o de Quintas. En 1842 estivo a piques de ser absorbido por Betanzos.
=== Idade Contemporánea ===
O 16 de abril de 1943 inaugurouse a Ponte do Pedrido, deseñada por [[Eduardo Torroja Miret]] substituíndo o servizo de pasaxe que funcionou até entón.
A casa consistorial foi rematada en 1927, sendo alcalde [[José María Pérez González]]. Fixéronse varias reformas, a última delas en 2001 sendo alcalde César Longo Queijo.
== Patrimonio ==
As pegadas do Neolítico son mais que evidentes en Paderne, hai que destacar o elevado número de mámoas existentes<ref>{{Cita web|url=https://onosopatrimonio.blogspot.com/2011/07/mamoas-e-antas-de-galiza.html?m=0|páxina-web=O Noso Patrimonio|título=Mámoas e antas de Galiza/Galicia (Provincia da Coruña).|data-acceso=24/09/2021|apelidos=Moure|nome=Xabier}}</ref>, que se recollen a continuación:
'''Mámoas de Brañas Chás''': Sen catalogar. Atópanse case no límite con Irixoa, preto da necrópole do monte de San Antón. Trátase de tres enterramentos de 26, 20 e 17 metros de diámetro. ''' '''
'''Mámoa do Monte do Penedo''': Ten uns 17 metros de diámetro e un de altura.
'''Mámoa do Monte Pequeno''': Ten uns 25 metros de diámetro e un de altura. Cráter de violación. Cortada parcialmente por un muro, e afectada pola maquinaria pesada durante a tala de árbores. ''' '''
'''Mámoa do Monte do Pico''': Inédita. Situada a uns 400 metros de altitude. Ten unhas medidas duns 25 metros de diámetro. Afectada por unha plantación recente de eucaliptos.''' '''
'''Mámoa do Rapadoiro''': No monte Coto do Souto. De 18 metros de diámetro. ''' '''
'''A Medoña''': Foi destruída no ano 2009.
'''Necrópole no monte de San Antón''': Xunto a ermida de San Cosme, lindeira co concello de Irixoa
O ''Grupo de Arqueoloxía da Terra de Trasancos'' localizou ata 12 túmulos sen inventariar. A maior parte das mámoas presentan un mal estado de conservación. Tres están afectadas por valados de fincas, dúas por pistas ou estradas e unha por unha canteira. Os túmulos foron atopados nas zonas de Souto, Velouzás, Adragonte e Vigo, sendo estes dous últimos os máis interesantes, con catro e cinco enterramentos respectivamente. O emprazamento maioritario dos xacementos é en terreo chanm (58%), seguidos de ladeiras (25%), e menos en cumes (17%).
== Paderne na cultura popular ==
Fernán Pérez de Andrade “O Boo” no século XIV, mandou construír unha ponte sobre o río Lambre para establecer unhas boas comunicacións entre Pontedeume e Betanzos, cabeza dos seus feudos, tamén chamada Ponte do Porco, nome que fai referencia ó xabaril que simboliza a casa dos Andrade. Nesta ponte é onde probablemente ocurriu a lenda que deu lugar ó nome de Ponte do Porco<ref>{{Cita libro|título=Leyendas gallegas: de Breogán al fin del mundo|apelidos=de Frutos|nome=Pedro|editorial=El Caldero|ano=1980|ISBN=84-85208-12-9|páxina=135}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://historiadegalicia.gal/2020/03/a-lenda-da-ponte-do-porco-onde-un-xabarin-matou-a-filla-de-nuno-freire-de-andrade-o-mao/|páxina-web=Historia de Galicia|título=A lenda da Ponte do Porco, onde un xabarín matou á filla de Nuno Freire de Andrade “O Mao|data-acceso=24/09/2021|nome=Íñigo|apelidos=Mouzo Riobó}}</ref> e que é coñecida como a lenda de ''“Roxín Roxal e os amores da fidalga”''<ref>{{Cita web|url=http://concellodepaderne.com/pages/historia|título=Historia do Concello de Paderne}}</ref> que a continuación transcribimos:
{{Cita|Nela fálannos de Roxin Roxal, servidor do señor de Pontedeume, Don Nuno Freire de Andrade. Este mozo, criado polo señor de Pontedeume, namorouse de Tareixa, filla nova do seu señor. Aínda que Roxin Roxal era correspondido pola nobre dama e contaba co afecto de Don Nuno, esta tivo que casar co señor de Osorio, Don Enrique, por orde do seu pai xa que o rapaz non era de nobre condición, sendo Roxin desterrado a fin de evitar que o romance dificultara o casamento de Tereixa. Como mostra do profundo aprecio que Don Nuno sentía polo rapaz e a fin de compensar o malestar que o seu desterro lle causaba, regaloulle unha valiosa daga na súa despedida.
Un día houbo unha batida de caza para perseguir un enorme porco bravo que estaba a facer estragos nas colleitas dos campesiños; Don Enrique, gran afeccionado á caza convenceu á súa muller para que lle acompañara. Cando estaban situados ambos na ponte apareceu o porco. O señor de Osorio feriu ó enorme animal, pero non dabondo, pois o porco bravo revolveuse contra del e a súa dona; Don Enrique o velo animal correndo cara a si saltou pola ponte ó río e berroulle á súa muller para que fixera o mesmo, pero Dona Tareixa quedou cravada na ponte morta de medo e o porco bateu contra ela matándoa. Poucos días despois apareceu morto na mesma ponte o porco bravo; tiña cravada na gorxa unha daga, que Don Nuno recoñeceu; era a daga que el mesmo lle regalara a Roxin Roxal había moito tempo. A partir dese momento a ponte foi coñecida como a Ponte do Porco.}}
== Política municipal ==
| |||