|
Entre 1913 e 1928, Lázaro seguiu expoñendo e vendendo obras dos Lucas e adquirindo outras no mercado da arte, de tal xeito, que chegou a reunir un importante conxunto de cadros e debuxos que gardou ata a súa presentación en [[París]], onde o sorprendeu o [[Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936|golpe de estado de xullo de 1936]], onde tamén amosou os seus mellores libros na ''Exposición de la estética del libro español''. A súa presenza nesta exposición probablemente foi o que lle salvou a vida. No que se refire á pintura contemporánea, sábese que comerciaba con coleccionistas na Arxentina aínda que non formaba parte da súa colección.{{Sfn|Junquera Mato|2003|p=162}}
Coa súa herdanza nun lugar seguro, pasou os anos da [[Guerra civil española]] resgardadosresgardado no estranxeiro, primeiro en París e despois en Nova York, onde continuou procesando antigüidades nun mercado dislocado pola guerra,<ref>Nunha entrevista concedida un ano antes da súa morte, dixo: «Desde o goberno da URSS, en París, a través do Banco das Rexións do Norte, merquei pezas estupendas, vendidas moi caras, é certo, no [[Ermitage|Hermitage]] de [[San Petersburgo]]. Pero déronme a escoller entre o mellor do catálogo. Principalmente, querían desfacerse da arte relixiosa. Serrano, E.: «J. Lázaro Galdeano. Coleccionista y banqueiro », Fotos do 1 de xuño de 1946</ref> insensible á [[arte contemporánea]], exhibindo as súas mellores obras e impartindo conferencias de alto contido estético.<ref>Conferencia en Nova York sobre a elegancia da raza española na orfebrería. ''[[La Vanguardia]],'' 19 de maio de 1944, páx. 6</ref> Despois do estalido da Guerra Civil, moitas residencias en Madrid, como palacios, mansións, casas rurais, leiras urbanas, etc., foron abandonadas polos seus propietarios, deixando atrás eran aqueles obxectos de arte e do patrimonio bibliográfico e documental que non puideron levar na fuxida. O goberno da República apoderouse do Palacio Florido,<ref>A Mesa de Defensa do Tesouro Artístico Nacional (figura con nomes similares á Mesa de Defensa e Protección do Tesouro Artístico Nacional) foi un organismo creado durante a Segunda República Española que tiña como obxectivo protexer o patrimonio cultural español. Poucos días despois do comezo do concurso, o Ministerio de Instrución Pública e Belas Artes da República creou, mediante os Decretos do 23 de xullo e do 1 de agosto de 1936, a Mesa de aprehensión e protección do patrimonio artístico. No Decreto do 23 de xullo de 1936 constituíuse unha Xunta que, en virtude do seu artigo 2, «intervirá con amplos poderes todos os obxectos artísticos ou históricos e científicos atopados nos pazos ocupados, adoptando as medidas que considere necesarias para a súa mellor conservación e instalación e trasladalos provisionalmente, se así se estima, aos museos, arquivos ou bibliotecas do Estado ».</ref> como residencia de artistas xubilados. Foi confiscado pola Asociación Xeral de Actores de España da [[Unión General de Trabajadores|UGT]], alentada por [[Josefina Díaz de Artigas]]. Porén, os seus tesouros non foron saqueados senón protexidos e trasladados a [[Valencia]] polo goberno republicano. O palacio non foi sometido a bombardeos por parte da aviación rebelde xa que os pilotos nacionais tiñan orde de non destruír o distrito de Salamanca. Regresou a Madrid despois da guerra e en boa sintonía co [[Franquismo|réxime franquista]]. Sábese que Lázaro Galdiano reclamou o seu patrimonio (Decreto do 22 de abril de 1938 e Orde do 13 de xaneiro de 1940), que lle foi devolto, agás unha parte da súa biblioteca -hoxe na [[Biblioteca Nacional de España|Biblioteca Nacional]]- e un conxunto de documentos que permaneceron no [[Arquivo Histórico Nacional]]. A súa casa estaba tan ateigada de xente que viviu no [[hotel Ritz]], morrendo en 1947 aos 85 anos cunha reputación de "ancián malhumorado, arbitrario e esquivo coa xente". O seu irmán Jesús vivía en Madrid e tiña trece sobriños, pero, temendo a dispersión das súas coleccións, José Lázaro Galdiano concertara unha importante [[Filantropía|acción filantrópica]] que perpetuaría a súa memoria e a da súa muller, como fixera anteriormente o [[Museo de Cerralbo|marqués de Cerralbo]]. Legou a súa herdanza ao Estado español, a través dunha sólida [[Fundación Lázaro Galdiano|Fundación]] que leva o seu nome.
{{Cita|Doulle a España algo moi meu que non compartín con ninguén: o meu sentimento estético, co que tremei emocionalmente tantas veces e que vale máis do que puiden reunir ... e este sentimento estético só persistirá se estas paredes continúan como agora están porque as ordeneirordenei e coidei con deleite [...] o meu espírito, aí queda.<ref>Dr. Blanco Soler. Lázaro Galdiano. ABC de 6 de xaneiro de 1948, pág. 13</ref>}}
[[Ficheiro:Museo Lázaro Galdiano (Madrid) 05.jpg|miniatura|Palacete Parque Florido (actual sede do Museo Lázaro Galediano).]]
O 26 de decembro de 1947 apareceu no [[Boletín Oficial del Estado|Boletín Oficial do Estado]] a aceptación da herdanza de José Lázaro e pouco despois, o 18 de xullo de 1948, a Fundación Lázaro Galdiano. Sempre discreto co tamaño do seu diñeiro, ao morrer sóubose que era a fortuna máis grande de España e unha das cinco máis grandes de Europa. Foi o maior accionista do [[Banco Hispano Americano]], por encima de [[Antonio Basagoiti Arteta|Basagoiti]], que foi presidente e cofundador. Posuía accións en [[Nestlé]], participacións en cines de París, cartos no [[Morgan Bank]] e en bancos suízos, ingleses e americanos. Curiosamente, a pesar da súa pegada navarra, non se sabía que tiña relacións coa igrexa católica española.
|
