Revisión como estaba o 11 de decembro de 2020 ás 22:16 editar Chairebot (conversa \| contribucións) Bots 7.541 edicións m Correcciones ortográficas con Replacer (herramienta en línea de revisión de errores) Etiqueta: ReplacerTool [2.0] ← Edición máis vella		Revisión como estaba o 7 de maio de 2021 ás 11:52 editar desfacer Calq (conversa \| contribucións) 14.841 edicións https://es.wikipedia.org/wiki/Guadalcanal_(Sevilla) Edición máis nova →
Liña 1: ~~{{sen referencias\|data=novembro de 2020}}~~ {{Coordenadas\|38\|05\|N\|05\|49\|W\|display=title}} {{Cidade \|escudo = Escudo de Guadalcanal (Sevilla).svg '''Guadalcanal''' é unha [[Municipio\|localidade]] da [[provincia de Sevilla]]. No ano [[2006]] tiña 2.970 habitantes. A súa extensión superficial é de 275 km², cunha densidade de 10,6 hab/km². Atópase situada a unha altitude de 662 [[metro]]s, encaixada nun val entre as Serras da auga e do vento, na comarca da Sierra Norte, e a 110 quilómetros da capital de provincia, [[Sevilla]]; depende do partido xudicial de [[Cazalla de la Sierra]]. \|bandeira = \|imaxe = [[Ficheiro:Iglesia de Santa Ana y entorno.jpg\|300px]] \|pé = \|situación = \|país = España \|bandeirapaís = {{ESPb}} \|división 1 = Comunidade Autónoma \|nome división 1 = [[Ficheiro:Flag of Andalucía.svg\|20px\|border]] [[Andalucía]] \|división 2 = Provincia \|nome división 2 = [[Ficheiro:Flag of Diputacion de Sevilla Spain.svg\|20px\|border]] [[Provincia de Sevilla\|Sevilla]] \|división 3 = Comarca \|nome división 3 = [[Sierra Norte de Sevilla]] \|altitude = 762 \|superficie = 274,97 \|poboación = 2.608 hab. <small>([[2020]])</small> \|densidade = 9,67 hab./km² \|xentilicio = ''guadalcanalense'' \|código postal = 41390 \|alcalde = \|sitio web = [http://www.guadalcanal.es/ www.guadalcanal.es] }} '''Guadalcanal''' é unha [[Municipio\|localidade]] da [[provincia de Sevilla]]. No ano [[2006]] tiña 2.970 habitantes. A súa extensión superficial é de 275 km², cunha densidade de 10,6 hab/km². Atópase situada a unha altitude de 662 [[metro]]s, encaixada nun val entre as Serras da Auga e do Vento, na comarca da Sierra Norte, e a 110 quilómetros da capital de provincia, [[Sevilla]]; depende do partido xudicial de [[Cazalla de la Sierra]]. ==Topónimo== Procedente do árabe ''Wad al-Qanal'' (وادي القنال) «río do canal» ou, segundo unha etimoloxía popular, «río de creación». Rafael Lapesa lista o topónimo como un híbrido arábigo-romance entre a raíz árabe para «río» e a palabra «canle».<ref>{{Cita libro\|apelidos=Lapesa\|nome=Rafael\|título=Historia de la lengua española\|url=https://filologiaunlp.files.wordpress.com/2012/04/rafael-lapesa-historia-de-la-lengua-espanola.pdf\|ano=1981\|editorial=Gredos\|isbn=84-249-0072-3\|localización=Madrid\|páxina=141}}</ref> Topónimo procedente do árabe ''Wad al-Qanal'' (وادي القنال), "río da canle" anteriores nomes da Vila foron ''Tereses'' ou ''Tereja'' ou ''Canani'' cos [[iberos]]. Á súa vez, deu nome á illa de [[Guadalcanal, Illas Salomón\|Guadalcanal]], nas [[Illas Salomón]], bautizada por [[Pedro de Ortega Valencia]], nacido nesta vila. Ao redor desta illa desenvolveuse unha das batallas máis decisivas da [[Segunda Guerra Mundial]], a [[batalla de Guadalcanal]]. A historiografía tradicional sostén que Guadalcanal sería a ''Tereses'' citada por [[Plinio o Vello]] na súa ''[[Naturalis Historia\|Historia Natural]]'',<ref>{{cita publicación \| autor = Plinio el Viejo \| título = Naturalis Historia \| ano = 77 \| volume=III \| páxinas= 13-14 }}</ref> mentres que no século V os [[alanos]] (ou [[vándalos]]) ampliarían a poboación e mudarían o nome a ''Canani'', orixe do actual ''Guadalcanal'', como farían cunha tal ''Fortunale'', denominándoa como [[San Nicolás del Puerto]], e con ''Ancanicum'', chamándoa [[Alanís]]. A historia aparece repetida en obras como a ''Población General de España'', de Juan Antonio de Estrada (1768), e a ''Geographia historica'' de Pedro Murillo Velarde (1752), quen engade ''Texera'' como outro suposto nome antigo da vila, aínda que quen o popularizaría sería [[Rodrigo Caro]],<ref>{{cita publicación \| autor = Rodrigo Caro \| título = Antiguedades y principado de la ilustrissima ciudad de Sevilla \| ano = 1634 \| volume=III \| páxinas= 197 \| url = http://books.google.es/books?id=v5NMIPHL578C&pg=PT198&lpg=PT198&dq=%22canani%22+guadalcanal&source=bl&ots=ALzqTYJFVT&sig=Ebde9lX6ElNSfRdzqTf9yHLhrqw&hl=es&sa=X&ei=RbBnVJOHO6u1sQSGyICYBw&ved=0CE4Q6AEwCzge#v=onepage&q=%22canani%22%20guadalcanal&f=false \| cita = Neste lugar de Plinio parece, que non é máis dunha poboación, que se chamaba Tereses, e tomou por nome Fortunales: mais no Chronico de Marco Maximo acho, que son dous lugares de aqueles a quen os vándalos na Bética mudaron o seu antigo nome [...] De maneira, que a poboación chamada Tereses, chamárona Canani, que pensan algúns é Guadalcanal, e está na terra dentro dos termos da Beturia. }}</ref> que á súa vez o tomarade [[Máximo de Zaragoza\|Marco Máximo]], bispo de Zaragoza no século VII, cuxo ''Cronicón'' fora difundido a principios do XVII polo xesuíta Jerónimo Román de la Higuera. Con todo, xa antes do final da centuria [[Nicolás Antonio]] demostrara a falsidade de grande parte do documento, deslexitimando esta interpretación tantas veces repetida. A día de hoxe considérase que ''Tereses'' é unha mala lectura de ''Siareses [Fortunales]'', que se encontra nos terreos de La Cañada, [[Utrera]],<ref>{{cita publicación \| autor = Francisco Beltrán Lloris \| título = Plin. NH III 13-14 ¿Beturia Céltica o Convento Hispalense? A propósito de la estructura de la descripción pliniana de la Bética \| ano = 1994 \| revista = III Congreso Peninsular de Historia Antigua \| localización = Vitoria \| volume = Preactas II \| páxinas = 413-426 \| url = http://www.grupohiberus.es/biblioteca/beltran2.pdf \| dataacceso = 16 de novembro de 2014 \| urlarquivo = https://web.archive.org/web/20141127115808/http://www.grupohiberus.es/biblioteca/beltran2.pdf \| dataarquivo = 27 de novembro de 2014 }}</ref> do mesmo xeito que ''Ancanicum'' ou ''Emanicum'' o é de ''[Callenses] Aeneanici'', a suposta Alanís, que estivo ao norte de [[Montellano]] e ao leste de [[El Coronil]]. Esta hipótese xa fora avanzada en 1897 en base ao achádego de inscricións ao sur do Guadalquivir.<ref>{{cita publicación \| autor = Fidel Fita Colomé \| título = Los Callenses Aeneanici del Arahal y de Montellano \| ano = 1897 \| revista=Boletín de la Real Academia de la Historia \| volume=31 \| páxinas= 381-390 \| url = http://www.cervantesvirtual.com/obra/los-callenses-aeneanici-del-arahal-y-de-montellano-0/ }}</ref> Outra cidade citada por Plinio na que se quixo ver a actual Guadalcanal é ''Serippo'', aínda que a maioría de estudos sitúana, como a ''Siareses'', ao sur do Guadalquivir, e podería ser unha mala lectura de ''Irippo'' (Mesa de Gandul en Alcalá de Guadaíra).<ref>J. Pascual Barea, “[http://rodin.uca.es/xmlui/handle/10498/16338 ''Irippo'' y la Mesa de Gandul (Alcalá de Guadaíra): ‘la fortificación del río Ira’ en época turdetana]”, ''Congreso Internacional Fortificaciones en el entorno del Bajo Guadalquivir.'' Alcalá de Guadaíra: Ayuntamiento, 2002, 169-177 (171).</ref> A orixe da problemática encóntrase na confusa división establecida na obra do historiador romano entre a [[Beturia]] Céltica, abarcando desde o Guadiana ao Guadalquivir, e os ''Baetici Celtici'', poboacións establecidos supostamente nas comarcas que se estenden entre Utrera e [[Ronda]]. Como curiosidade, consérvase en manuscritos de [[Isaac Newton]] anotacións á edición espuria do ''Cronicón'' ampliada e comentada por Frei Francisco de Bivar (1651), expresamente na frase na que se nomea a ''Canani'' ou ''Callani'', a suposta Guadalcanal.<ref>{{cita publicación \| autor = Pablo Toribio Pérez \| título = Alanos, vándalos y suevos en la exégesis apocalíptica de Isaac Newton: una fuente y un texto desconocidos \| ano = 2010 \| revista=Digital.CSIC \| url = http://digital.csic.es/bitstream/10261/28718/3/Alanos_v%C3%A1ndalos_y_suevos%20(digital%20CSIC).pdf \| cita = Entre os proxectos “non científicos” de Newton (alquimia e teoloxía), desenvolvidos principalmente en latín, ocupa un lugar central a interpretación da Apocalipse. Isaac Newton (1642/3-1727) dedicou un grande esforzo en traducir a cronoloxía apocalíptica en termos de cronoloxía histórica. En dita interpretación desempeñan un papel prominente as guerras do último século do Imperio romano, e entre elas o paso por Hispania de alanos, vándalos e suevos. Neste traballo o autor achega información nova sobre as fontes hispánicas usadas polo matemático de Cambridge para a súa investigación sobre este tema, a partir dunha pasaxe inédita escrita por Newton en latín a propósito dos alanos que pasou desapercibido polos estudosos. }}</ref> Guadalcanal, á súa vez, deu nome a unha das [[Illas Salomón]], a [[illa de Guadalcanal]]; bautizada así por [[Pedro de Ortega Valencia]], natural da localidade e oficial na [[Primeira expedición española das Salomón\|expedición de Álvaro de Mendaña]] no Pacífico de 1567–69. Arredor desta illa desenvolveuse unha decisiva campaña na [[Segunda Guerra Mundial]], a [[Batalla de Guadalcanal]]. [[Ficheiro:Guadalcanal desde la Sierra del Agua.jpg\|Guadalcanal desde a Serra de El Agua.]] ==Historia== Arrebatada ~~pola~~por [[Rodrigo Íñiguez]], décimo quinto Mestre da [[Orde de Santiago]] en 1241 do dominio árabe, ~~queda~~quedando baixo a xurisdición da mesma, e adscrita á Provincia de León (que abarcaba así mesmo grandes extensións en Estremadura); e no eclesiástico, á vigairía de [[Tentudía\|Santa María de Tentudía]] (da que se desliga durante o [[século XIV]]), dependente á súa vez do Priorado de San Marcos de [[León, España\|León]]. En 1594 contaba con 1055 veciños.<ref>''[[Libro dos millóns]]'': Censo de poboación das provincias e partidos da [[Coroa de Castela]] no [[século XVI]]</ref> A ela pertencía a aldea de [[Malcocinado]], actualmente en [[Estremadura]], orixinada a partir das vivendas duns pastores procedentes da propia vila. A finais do século XV foi testemuña da loita entre [[Enrique de Guzmán\|Enrique de Guzmán, II duque de Medina Sidonia]], e [[Alonso de Cárdenas\|Alfonso de Cárdenas]], pola obtención do mestrado da Orde de Santiago. En xaneiro de 1475, Cárdenas sorprendeu os seus adversarios en Guadalcanal, onde os seus seguidores se fixeron cun bo botín, que incluía as pertenzas persoais do duque.<ref>{{Cita libro\|apelidos=Ladero Quesada\|nome=Miguel Ángel\|título=Guzmán. La casa ducal de Medina Sidonia en Sevilla y su reino. 1282–1521\|ano=2015\|editorial=Dykinson\|isbn=978-84-9085-274-3\|localización=Madrid\|páxina=194–195}}</ref> Fortificada "desde antigo" pola súa situación xeográfica, as súas defensas foron mandadas derruír pola súa participación na revolta dos [[Guerra das Comunidades de Castela\|Comuneiros]]. Hoxe en día, a pesar da anterior abundancia de castelos no seu termo, apenas quedan restos do de '''la Ventosilla'''. Fortificada "desde antigo" pola súa situación xeográfica, as súas defensas foron mandadas derruír pola súa participación na revolta dos [[Guerra das Comunidades de Castela\|Comuneiros]]. Hoxe en día, a pesar da anterior abundancia de castelos no seu termo, apenas quedan restos do de La Ventosilla. Tamén foron identificados restos da súa alcazaba árabe no entorno da Igrexa de Santa María da Asunción e a traza de diversos tramos de muralla noutros puntos do recinto. A mediados do [[século XVI]], actívase a extracción de prata das minas da rexión, traballo encargado aos [[Fugger]], banqueiros alemáns. Os filóns esgotáronse o século pasado. Non é até o ano 1833, coa nova [[División territorial de España en 1833\|división provincial de Javier de Burgos]], cando Guadalcanal deixa de pertencer a [[Estremadura]] e pasa a formar parte da provincia de Sevilla, na rexión histórica de [[Andalucía]]. A vila sufriu unha forte crise no [[século XIX]] que acabou coas súas catro comunidades de relixiosas e enfrontouse, como a maioría das comunidades rurais, ao éxodo masivo dos seus habitantes á cidade ocorrido no [[século XX]]. ==Monumentos== [[Ficheiro:GuadalcanalSM.jpg\|miniatura\|Vista da igrexa de Santa María]] Os seus monumentos sufriron unha forte decadencia nos últimos tempos, pero se está levando a cabo unha restauración en varios deles. Amais do Concello e a Igrexa de Santa María da Asunción ([[arquitectura gótica\|gótico]]-[[mudéxar]]), principal da vila, está a igrexa de San Vicente ([[Século XVIII]], actualmente sede dunha peña futbolística), a da Concepción (s. XVIII, anteriormente estivo en deplorables condicións) e a de '''Santa Ana''' ([[Monumento Histórico Artístico]] Nacional, restaurada recentemente). [[Ficheiro:Iglesia de Santa Ana (Guadalcanal).jpg\|miniatura\|Igrexa de Santa Ana en Guadalcanal\|alt=]] Os seus monumentos sufriron unha forte decadencia nos últimos tempos, pero se está levando a cabo unha restauración en varios deles. Amais do Concello e a Igrexa de Santa María da Asunción ([[arquitectura gótica\|gótico]]-[[mudéxar]]), principal da vila, está a igrexa de San Vicente ([[Século XVIII]], actualmente sede dunha peña futbolística), a da Concepción (s. XVIII, anteriormente estivo en deplorables condicións) e a de Santa Ana ([[Monumento Histórico Artístico]] Nacional, restaurada recentemente). ~~'''~~La Almona~~'''~~ é o monumento civil máis antigo da rexión e data de [[1307]]. Tamén se conserva o Convento do Espírito Santo, que fixo as veces de escola noutro tempo, e o Mercado de Abastos atópase na que foi Igrexa de San Sebastián. Existen ermidas nos arredores como as de San Benito e ~~Nuestra~~Nosa Señora de Guaditoca, patroa do pobo. Quedan algúns restos das vellas murallas e castelo, derrubados na guerra dos [[Guerra das Comunidades de Castela\|comuneiros]]. ==Economía== Conta con varias cooperativas olivareras, e posúe un importante mercado de fabricación de mobles, así como de ladrillos refractarios. ==Notas== {{referencias}} == Véxase tamén == ===Ligazóns externas=== {{commonscat\|Guadalcanal (Sevilla)}} * [http://www.juntadeandalucia.es/institutodeestadisticaycartografia/sima/htm/sm41048.htm Guadalcanal] - Sistema de Información Multiterritorial de Andalucía * [http://www.iaph.es/web/canales/conoce-el-patrimonio/guia-digital/buscador/municipio.jsp?provincia=41&municipio=6104 Patrimonio cultural de Guadalcanal na Guía Dixital do Patrimonio Cultural de Andalucía. Instituto Andaluz do Patrimonio Histórico] {{Concellos de Sevilla}}

Guadalcanal, España: Diferenzas entre revisións