== En Obras ==
== Convección do manto ==
== A Terra vista desde o espazo ==
A convección do manto é o movemento lento e deslizante no manto do silicato sólido da Terra causado polas correntes de convección que transportan a calor desde o interior á superficie do planeta.1,2
[[File:Andre Kuipers ISS.jpg|thumb|O astronauta holandés da [[Axencia Espacial Europea|Axencia Europea do Espazo (ESA)]] Andre Kuipers mira pola fiestra de observación da Terra no [[Módulo Laboratorio Destiny|laboratorio Destiny]] na [[Estación Espacial Internacional]]]]
A litosfera da superficie da Terra cabalga sobre a astenosfera e as dúas forman os compoñentes do manto superior. A litosfera divídese nunha serie de placas que están continuamente creándose e consumíndose nos seus límites de placa. A acreción prodúcese a medida que o manto se agrega aos bordos de crecemento dunha placa, asociado coa expansión do fondo oceánico. Este material engadido quente arrefríase por condución e convección de calor. Nos bordos de consumo da placa, o material contráese térmicamente até volverse denso, e afúndese baixo o seu propio peso no proceso de subducción, xeralmente nunha fosa oceánica.3
== Perspectiva cultural ==
Este material subducido afúndese a través do interior da Terra. Algo de material subducido parece acadar o manto inferior(4), mentres que noutras rexións, impídese que este material se afunda aínda máis, posiblemente debido a unha transición de fase de espinela a perovskita de silicato e magnesiustustita, una reacción endotérmica.5
[[File:Tracy Caldwell Dyson in Cupola ISS.jpg|thumb|A [[astronauta]] Tracy Caldwell Dyson observano da Terra desde o módulo [[Cúpula (ISS)|Cúpula]] da [[Estacion Espacial Internacional]] durante a Expedición 24]]
A codia oceánica subducida desencadea o vulcanismo, aínda que os mecanismos básicos son variados. O vulcanismo pode ocorrer debido a procesos que agregan flotabilidad ao parcialmente fundido manto, o que causaría un fluxo cara arriba da masa parcial fundida debido a unha diminución na súa densidade. A convección secundaria pode causar vulcanismo superficial como consecuencia da extensión intraplacas(6) e plumas de manto.7
[[Ficheiro:AS8-13-2329.jpg|esquerda|miniatura|A primeira fotografía feita por astronautas do "[[nacer da Terra|amencer da Terra]]", tomada desde o [[Apollo 8]].]]
A convección do manto fai que as placas tectónicas se movan ao redor da superficie da Terra.(8) Este proceso parece ter sido moito máis activo durante o período Hadeico, o que resultou nunha clasificación gravitacional do ferro fundido máis pesado, níquel e sulfuros cara ao núcleo, e minerais de silicato máis liviáns no manto.
A palabra '''Terra''' provén do latín ''[[Tellus]]'' ou ''Terra'' que era equivalente en grego a ''[[Gaia]]'', nome asignado a unha deidade, do mesmo xeito que os nomes dos demais planetas do [[Sistema Solar]]. O símbolo astronómico estándar da Terra consiste nunha cruz circunscrita por un círculo [[Arquivo:Earth symbol.svg|13px]].<ref name="liungman2004"/>
=== Tipos de convección ===
A diferenza do sucedido co resto dos planetas do Sistema Solar, a humanidade non comezou a ver a Terra como un obxecto en movemento, en órbita ao redor do Sol, ata alcanzado o [[século XVI]].<ref name="arnett20060716"/> A Terra a miúdo personificouse como unha deidade, en particular, unha deusa. En moitas culturas a [[Gran Deusa Nai|deusa nai]] tamén é retratada como unha deusa da fertilidade. En moitas relixións os [[Mito da creación|mitos sobre a creación]] recordan unha historia na que a Terra é creada por unha ou varias deidades sobrenaturais. Varios grupos relixiosos, a miúdo asociados ás ramas [[fundamentalismo|fundamentalistas]] do protestantismo<ref name="Dutch2002"/> ou do [[Islam]],<ref name="edis2003"/> afirman que as súas [[Hermenéutica|interpretacións]] sobre estes mitos de creación, relatados nos seus respectivos [[Libro sagrado|textos sagrados]] son a verdade literal, e que deberían ser consideradas xunto aos argumentos científicos convencionais da formación da Terra e o desenvolvemento e orixe da vida, ou ata substituílos.<ref name="jge53_3_319"/> Tales afirmacións son rexeitadas pola [[comunidade científica]]<ref name="arghg4_143"/><ref name="sec_nap2008"/> e outros grupos relixiosos.<ref name="jrst43_4_419"/><ref name="frye1983"/><ref name="nathist106_2_16"/> Un exemplo destacado é a controversia entre o [[Creacionismo (pseudociencia)|creacionismo]] e a [[Evolución biolóxica|teoría da evolución]].
A finais do século XX, houbo un debate importante dentro da comunidade xeofísica sobre si era probable que a convección fose «en capas» ou «completa».(9)(10) Aínda que os elementos deste debate aínda continúan, os resultados da tomografía sísmica, as simulacións numéricas da convección do manto e o exame do campo gravitatorio da Terra están a suxerir a existencia da convección "completa" do manto, polo menos na actualidade. Neste modelo, frío, a subducente litosfera oceánica descende toda desde a superficie até o límite entre o núcleo e o manto (core–mantle boundary, CMB) e as quentes plumas elévanse desde o CMB até a superficie.(11) Esta imaxe baséase en grande medida nos resultados do modelos de tomografía sísmica globais, que adoitan mostrar anomalías de laxas e plumas que cruzan a zona de transición do manto.
O desenvolvemento [[Ciencia|científico]] e [[Tecnoloxía|tecnolóxico]] provocóu varios cambios culturalmente transformadores na visión que a humanidade ten do planeta. No pasado houbo varias crenzas nunha [[Terra plana]],<ref name="russell1997"/> pero esta crenza foi desprazada polo concepto dunha [[Terra esférica]], debido á observación e á circunnavegación.<ref name="jacobs19980201"/> A perspectiva humana da Terra cambiou tralo comezo dos voos espaciais, e na actualidade a biosfera interprétase desde unha perspectiva global integrada.<ref name="fuller1963"/><ref name="lovelock1979"/> Isto reflíctese no crecente [[movemento ecoloxista]], que se preocupa polos efectos que causa a humanidade sobre o planeta.<ref name="mcmichael1993"/> A [[Hipótese Gaia|teoría Gaia]], desenvolta a mediados do século XX, comparóu o medio ambiente e a vida da Terra cun organismo único autorregulado que conduce a unha ampla estabilización das condicións de habitabilidade.
Aínda que agora está ben aceptado que as laxas de subducción cruzan a zona de transición do manto e descenden até o manto inferior, o debate sobre a existencia e continuidade das plumas persiste, con importantes implicacións para o estilo de convección do manto. Este debate está vinculado á controversia acerca de si o vulcanismo intraplaca é causado por procesos superficiais do manto superior ou por plumas do manto inferior.(6) Moitos estudos de xeoquímica argumentaron que as lavas que irromperon nas áreas intraplaca son diferentes en composición das derivadas superficiais de basaltos de dorsais oceánicas (mid-ocean ridge basalts, MORB). Especificamente, tipicamente teñen elevadas proporcións de 3He/4He. Ao ser un nucleido primordial, o 3He non se produce naturalmente na terra. Tamén se escapa rapidamente da atmosfera terrestre cando entra en erupción. A elevada relación 3He/4He de basaltos de illas oceánicas (Ocean Island Basalts, OIB) suxire que deben de proceder dunha parte da terra que non sexa previamente fundida e reprocesada da mesma maneira que o foi a fonte MORB. Isto interpretouse como dunha orixe nunha rexión diferente, menos ben mesturada, que se suxire como o manto inferior. Outros, con todo, sinalaron que as diferenzas xeoquímicas poderían indicar a inclusión dun pequeno compoñente de material próximo á superficie da litosfera.
Durante o século XIX os xeólogos decatáronse de que a idade da Terra era de cando menos moitos millóns de anos. Lord Kelvin usou a termodinámica para estimar a idade da Terra entre 20 e 400 millóns de anos en 1864, o que provocóu un vigoroso debate sobre o tema; Foi só cando se descubriron a [[radioactividade]] e a [[datación radiactiva]] a finais do século XIX e principios do XX que se estableceu un mecanismo confiable para determinar a idad da Terra, demostrando que o planeta ten miles de millóns de anos.
=== SituaciónForma dae Terravigor noda universoconvección ===
Na Terra, o número de Rayleigh para convección dentro do manto da Terra estímase da orde 107, o que indica una convección vigorosa. Este valor corresponde á convección do manto completo (é dicir, a convección que se estende desde a superficie da Terra até o bordo co núcleo). Nunha escala global, a expresión superficial desta convección son os movementos das placas tectónicas e, polo tanto, ten velocidades duns poucos cm/ano.(12,13,14) As velocidades poden ser máis rápidas para a convección a pequena escala que se produce en rexións de baixa viscosidade debaixo da litosfera, e máis lentas no manto inferior onde as viscosidades son máis grandes. Un ciclo de convección superficial simple toma da orde de 50 millóns de anos, aínda que a convección máis profunda pode estar máis preto de 200 millóns de anos.(15)
== Habitabilidade ==
{{AP|Habitabilidade planetaria}}
[[Ficheiro:Pingualuit aerial 2007.jpg|miniatura|O [[cráter de impacto|cráter]] [[cráter Pingualuit|Pingualui]] agora cheo de auga, é unha marca na superficie da Terra.]]
Un planeta que poida soster vida denomínase habitable, aínda que nel non se orixinase vida. A Terra proporciona as (actualmente entendidas como) condicións necesarias, tales como a auga líquida, un ambiente que permite a ensamblaxe de moléculas orgánicas complexas, e a enerxía suficiente para manter un [[metabolismo]].<ref name="ab2003"/> Hai outras características que se cre que tamén contribúen á capacidade do planeta para orixinar e manter a vida: a distancia entre a Terra e o Sol, así como a súa excentricidade orbital, a velocidade de rotación, a inclinación axial, a historia xeolóxica, a permanencia da atmosfera, así como a protección ofrecida polo campo magnético.<ref name="dole1970"/>
=== Biosfera ===
{{Artigo principal|Biosfera}}
[[Ficheiro:Biosphere CZCS NDVI.jpg|miniatura|220px|esquerda|[[Mapamundi|Planisferio]] evidenciando as rexións terrestres e mariñas de maior produtividade.]]
Denomínase "[[biosfera]]" ao conxunto dos diferentes tipos de vida do planeta xunto coa súa contorna física, modificado pola presenza dos primeiros. Xeralmente enténdese que esta biosfera comezou a [[evolución|evolucionar]] aproximadamente hai 3 500 millóns de anos. A Terra é o único lugar onde se sabe que existe vida. A biosfera divídese nunha serie de [[bioma]]s, habitados por plantas e animais esencialmente similares. En terra, os biomas sepáranse principalmente polas diferenzas en latitude, a altura sobre o nivel do mar e a [[humidade]]. Os biomas terrestres situados nos círculos [[Círculo polar ártico|ártico]] ou [[Círculo polar antártico|antártico]] ([[tundra]]s), en [[Pradeira alpina|grande altura]] ou en [[deserto|zonas extremadamente áridas]] son relativamente estériles de vida vexetal e animal; a [[Biodiversidade|diversidade de especies]] alcanza o seu máximo en [[Selva tropical|terras baixas e húmidas e en latitudes ecuatoriais]].<ref name="amnat163_2_192"/> As estimacions do número de especies da Terra varían actualmente; a maioría das especies non foron descritas.<ref>{{Cita web|url=https://www.nature.com/news/2011/110823/full/news.2011.498.html|título=Number of species on Earth tagged at 8.7 million|data-acceso=7 de febreiro de 2021|ano=|data=24 Agosto 2011|lingua=en|doi=10.1038/news.2011.498|apelidos=Sweetlove|nome=Lee}}</ref>
Na actualidade, crese que a convección de manto completo inclúe o declive a gran escala debaixo das Américas e do Pacífico occidental, ambas as rexións cunha longa historia de subducción, e o fluxo de emerxencia debaixo do Pacífico central e África, que presentan una topografía dinámica compatible co elevamiento.(16) Este patrón de fluxo a gran escala tamén é consistente cos movementos das placas tectónicas, que son a expresión superficial da convección no manto da Terra e actualmente indican una converxencia de grao-2 cara ao Pacífico occidental e as Américas, e a diverxencia afástase do Pacífico central e de África.(17) A persistencia da diverxencia tectónica neta fora de África e do Pacífico durante os últimos 250 millóns de anos indica a estabilidade a longo prazo deste patrón xeral de fluxo do manto(17), e é consistente con outros estudos(18,19,20) que suxiren una estabilidade a longo prazo das rexións LLSVP do manto inferior que forman a base destes xurdimentos.
=== Recursos naturais e uso da terra ===
{{Artigo principal|Recurso natural}}
{| class="wikitable" style="float:right; margin-left:1em;"
|+ Uso estimado da Terra polos humanos, 2000<ref name="Lambin2011"/>
|-
!Uso da Terra
!Mha
|-
| Terra agrícola
|style="text-align:center"| 1,510-1,611
|-
| Pastos
|style="text-align:center"| 2,500-3,410
|-
| Bosques naturais
|style="text-align:center"| 3,143-3,871
|-
| Plantación de árbores
|style="text-align:center"| 126-215
|-
| Areas urbanas
|style="text-align:center"| 66-351
|-
| Non utilizado, terra produtiva
|style="text-align:center"| 356-445
|}
A Terra proporciona recursos que son explotados polos seres humanos con diversos fins. Algúns destes son [[recurso non renovable|recursos non renovables]], tales como os [[combustible fósil|combustibles fósiles]], que son dificilmente renovables a curto prazo.
=== Fluencia no mando ===
Da codia terrestre obtéñense grandes depósitos de [[Combustible fósil|combustibles fósiles]], consistentes en [[carbón]], [[petróleo]] e [[gas natural]]. Estes depósitos son utilizados polos seres humanos para a produción de enerxía, e tamén como materia prima para a produción de substancias químicas. Os corpos minerais tamén se formaron na codia terrestre a través de distintos procesos de [[Xeoquímica|mineraloxénese]], como consecuencia da erosión e dos procesos implicados na [[tectónica de placas]].<ref name="mnpl_utx2006"/> Estes corpos albergan fontes concentradas de varios metais e outros [[Elemento químico|elementos]] útiles.
Dado que o manto está composto principalmente de olivino
A biosfera da Terra produce moitos produtos biolóxicos útiles para os seres humanos, incluíndo (entre moitos outros) alimentos, madeira, [[fármaco]]s, osíxeno, e a reciclaxe de moitos residuos orgánicos. O [[ecosistema]] terrestre depende da capa superior do chan e da auga doce, e o ecosistema oceánico depende da achega de nutrientes disoltos desde terra firme.<ref name="science299_5607_673"/> Os seres humanos tamén habitan a terra usando [[material de construción|materiais de construción]] para construír refuxios.
{\displaystyle {\ce {((Mg,Fe)2SiO4)}}}
, as características reolóxicas do manto son en gran parte as deste mineral. Ademáis, debido ás temperaturas e presións variables entre o manto inferior e superior, pódense producir unha variedade de procesos de fluencia, dominando a dislocación no manto inferior e a fluencia difusional dominando ocasionalmente no manto superior. Emporiso, hai unha grande rexión de transición nos procesos de fluencia entre o manto superior e inferior e incluso dentro de cada sección, as propiedades da fluencia poden cambiar fortemente coa ubicación e, polo tanto, coa temperatura e a presión . Nas rexions de fluencia da lei de potencia, a ecuación de fluencia axustada aos datos con n = 3–4 é estándar.(21)
=== Convección do manto noutros corpos celestes ===
=== Medio ambiente e riscos ===
Grandes áreas da superficie da Terra están suxeitas a condicións climáticas extremas, tales como ciclóns tropicais, [[furacán]]s, ou tifóns que dominan a vida nesas zonas, desde 1980 ata 2000, estes feitos produciron unha media de 11 800 mortes ao ano.<ref name=walsh2008/> Moitos lugares están suxeitos a [[terremoto]]s, [[Corremento de terra|deslizamentos]], [[tsunami]]s, [[Volcán|erupcións volcánicas]], [[tornado]]s, [[dolina]]s, [[xistra]]s, [[inundación]]s, [[seca]]s, [[Incendio forestal|incendios forestáis]] e outros [[desastre natural|desastres naturais]].
Un proceso similar de convección lenta probablemente ocorra (ou ocorreu) no interior doutros planetas (por exemplo, Venus, Marte) e algúns satélites (por exemplo, Europa, Encélado).
Moitas áreas concretas están suxeitas á [[contaminación]], causada polo ser humano, do aire e da auga, á [[choiva ácida]], a substancias tóxicas, á perda de vexetación ([[sobrepastoreo]], [[deforestación]], [[desertización]]), á perda de vida salvaxe, á extinción de especies, á [[Retroceso e degradación do chan|degradación do chan]] e o seu esgotamento, á erosión e á introdución de [[Especie invasora|especies invasoras]].
=== Véxase tamén ===
Segundo as [[ONU|Nacións Unidas]], existe un [[Consenso científico|consenso científico]] que vincula as actividades humanas co [[quecemento global]], debido ás emisións industriais de gases de [[Efecto invernadoiro|efecto invernadoiro]]. Prevese que isto produza cambios tales como o [[Retroceso dos glaciares desde 1850|derretemento dos glaciares e superficies xeadas]], temperaturas máis extremas, cambios significativos no clima e un [[Subida do nivel do mar|aumento global do nivel do mar]].<ref name="un20070202"/><ref name="excelsior"/>
* [[Banance da calor interna da Terra]]
* [[Expansión do fondo oceánico]]
=== Sistema Terra-LúaNotas ===
{{listaref}}
{{Control de autoridades}}
{{AP|Lúa|Sistema Terra-Lúa}}
[[Categoría:Xeofísica]]
A teoría máis aceptada sobre a orixe da Lúa, a hipótese do [[Big Splash|grande impacto]], afirma que se formou a partir da colisión dun [[protoplaneta]] do tamaño de Marte chamado [[Tea (planeta)|Tea]] (Theia) coa Terra primitiva. Esta hipótese explica (entre outras cousas) a relativa falta de ferro e elementos volátiles da Lúa e o feito de que a súa composición é case idéntica á da codia terrestre.<ref name="canup_asphaug2001b" />
[[Categoría:Tectónica de placas]]
Debido ás interaccións de marea, a Lúa alónxase da Terra a unha velocidade de aproximadamente 38 mm/ano. Durante millóns de anos, estas pequenas modificacions, e o alongamento do día da Terra en aproximadamente 23 µs/ano, engaden cambios significativos. Durante o período de [[Ediacárico|Ediacara]], por exemplo, (aproximadamente 620 Ma) había 400±7 días nun ano, cunha duración do día de 21,9±0,4 horas.
==== Asteroides e outros elementos orbitáis ====
A poboación de asteroides coorbitáis da Terra inclúe [[cuasisatélite]]s, obxectos cunha órbita en ferradura e [[Troiano (corpo celeste)|troianos]]. Hai polo menos cinco cuasi-satélites, incluído 469219 Kamoʻoalewa.<ref name="christou_asher2011" /><ref>{{cite journal|url=https://academic.oup.com/mnras/article/462/4/3441/2589984|title=Asteroid (469219) 2016 HO3, the smallest and closest Earth quasi-satellite|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|last1=Marcos|first1=C. de la Fuente|last2=Marcos|first2=R. de la Fuente|date=August 8, 2016|doi=10.1093/mnras/stw1972|page=3441-3456|volume=462|issue=4|arxiv=1608.01518|bibcode=2016MNRAS.462.3441D|s2cid=118580771|access-date=October 28, 2020}}</ref> Un compañeiro asteroide troiano, 2010 TK7, está [[Libración|librando]] aredor do [[Puntos de Lagrange|punto triangular principal de Lagrange]], L4, na [[Translación da Terra|órbita da Terra]] aredor do Sol.<ref name="Connors" /><ref name="Choi" /> O diminuto asteroide próximo á Terra [[2006 RH120]] aproxímase ao sistema Terra-Lúa aproximadamente cada vinte anos. Durante estas aproximacións, pode orbitar a Terra durante breves períodos de tempo.<ref>{{cite web |title=2006 RH120 ( = 6R10DB9) (A second moon for the Earth?) |url=http://www.birtwhistle.org/Gallery6R10DB9.htm |website=Great Shefford Observatory |publisher=Great Shefford Observatory |access-date=17 July 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150206154817/http://www.birtwhistle.org/Gallery6R10DB9.htm |archive-date=6 February 2015}}</ref>
En abril de 2020, hai 2.666 [[Satélite artificial|satélites artificiais]] en funcionamento orbitando a Terra.<ref name="ucs" /> Tamén hai satélites inoperativos, incluído [[Vanguard 1]], o satélite máis antigo actualmente en órbita, e máis de 16.000 pezas de [[Refugallo espacial|lixo espacial]] rastreados.<ref group="n" name="space_debris" /> O satélite artificial máis grande da Terra é a [[Estación Espacial Internacional]].<ref>{{Cite book|last1=Welch|first1=Rosanne|url=https://books.google.com/books?id=aWGHDwAAQBAJ&q=largest+artificial+satellite&pg=RA2-PA126|title=Technical Innovation in American History: An Encyclopedia of Science and Technology [3 volumes]|last2=Lamphier|first2=Peg A.|date=2019-02-22|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-61069-094-2|page=126|language=en}}</ref>
=== Hidrosfera ===
Nas rexions máis frías da Terra, a neve sobrevive durante o veran transformándose en xeo. Esta neve e o xeo acumulados eventualmente forman [[glaciar]]es, corpos de xeo que fluen baixo a influencia da gravidade. Os glaciares alpinos se forman en áreas montañosas, mentres que grandes [[Inlandsis|capas de xeo]] se forman sobre a terra nas rexions polares. O fluxo dos glaciares erosiona a superficie drásticamente, coa formación de [[Val glaciar|vales en forma de U]] e otros accidentes xeográficos. O [[Banquisa|xeo mariño]] no Ártico cubre un área casi tan grande como os Estados Unidos, aínda que está retrocedendo rápidamente como consecuencia do cambio climático.
=== Atmosfera ===
{{Artigo principal|Atmosfera terrestre}}
[[Ficheiro:Top of Atmosphere.jpg|000px|miniatura|esquerda|[[Atmosfera]] vista dende o espazo.]]
A atmosfera terrestre divídese nas seguintes partes: [[troposfera]], [[estratosfera]], [[mesosfera]] e [[termosfera]].
A presión atmosférica media a nivel do mar da Terra é de 101 325 [[Pascal (unidade)|kPa]] cunha [[Atmosfera#Escala de altura|escala de altura]] de aproximadamente 8,5 km.<ref name="earth_fact_sheet"/> Está composta nun 78% por [[nitróxeno]] e nun 21% por [[Osíxeno molecular|osíxeno]], ademais de cantidades menores doutras moléculas gasosas coma por exemplo vapor de auga.
A [[biosfera]] da Terra alterou de forma significativa a [[atmosfera]]. A [[fotosíntese|fotosíntese oxixénica]] evolucionou hai 2 700 millóns de anos, [[Evento da grande oxidación|formando]] principalmente a atmosfera actual de nitróxeno-osíxeno. Este cambio permitiu a proliferación dos [[organismo aerobio|organismos aerobios]], así como a formación da [[Ozonosfera|capa de ozono]] que bloquea a [[radiación ultravioleta]] proveniente do Sol, permitindo a vida fóra da auga. Outras funcións importantes da atmosfera para a vida na Terra inclúen o transporte de vapor de auga, proporcionar gases útiles, queimar os meteoritos pequenos antes de que alcancen a superficie, e moderar a temperatura.<ref name="atmosphere"/> Este último fenómeno coñécese como o [[efecto invernadoiro]]: trazas de moléculas presentes na atmosfera capturan a enerxía térmica emitida desde o chan, aumentando así a temperatura media. O [[dióxido de carbono]], o [[vapor de auga]], o [[metano]] e o [[ozono]] son os principais [[Gas de efecto invernadoiro|gases de efecto invernadoiro]] da atmosfera da Terra. Sen este efecto de retención da calor, a temperatura superficial media sería de -18 °C e a vida probablemente non existiría.<ref name="Pidwirny2006" />
==== Clima e tempo atmosférico ====
{{Artigo principal|Clima|Tempo atmosférico}}
[[Ficheiro:MODIS Map.jpg|miniatura|upright=1.5|Imaxe de satélite da [[nubosidade]] da Terra usando o [[espectrorradiómetro de imaxes de media resolución]] da [[NASA]].]]
A atmosfera da Terra non ten un límite definido, senón que vai sendo máis fina ata esvaecerse no espazo a medida que se atopa máis lonxe da Terra. Tres cuartas partes da masa atmosférica están contidas dentro dos primeiros 11 km da superficie do planeta. Esta capa inferior chámase [[troposfera]]. A altura da [[troposfera]] varía coa latitude, entre 8 km nos polos e 17 km no ecuador, con algunhas variacións debido á climatoloxía e os factores estacionais.<ref name="geerts_linacre97"/> A enerxía do Sol quenta esta capa e a superficie baixo esta, causando a expansión do aire. O aire quente elévase debido a súa menor densidade, sendo substituído por aire de maior densidade, é dicir, aire máis frío. Isto dá como resultado a [[circulación xeral atmosférica|circulación atmosférica]] que xera o tempo e o clima a través da redistribución da enerxía térmica.<ref name="moran2005"/>
As liñas principais de circulación atmosférica constitúenas os [[vento]]s [[alisio]]s na rexión ecuatorial por baixo dos 30° de latitude, e os [[ventos do oeste]] en latitudes medias entre os 30° e os 60°.<ref name="berger2002"/> As [[Corrente oceánica|correntes oceánicas]] tamén son factores importantes para determinar o clima, especialmente a [[circulación termohalina]] que distribúe a enerxía térmica dos océanos ecuatoriais ás rexións polares.<ref name="rahmstorf2003"/>
A cantidade de enerxía solar que chega á Terra diminúe ao aumentar a latitude. Nas latitudes máis altas a luz solar incide na superficie nun ángulo menor, tendo que atravesar grosas columnas de atmosfera. Como resultado, a temperatura media anual do aire a nivel do mar redúcese en aproximadamente 0,4 °C por cada grao de latitude afastándose do ecuador.<ref name="sadava_heller2006"/> A Terra pode ser subdividida en franxas latitudinais máis ou menos homoxéneas cun clima específico. Desde o [[ecuador terrestre|ecuador]] ata as rexións polares, atópanse a [[trópico|zona intertropical]] (ou ecuatorial), o [[clima subtropical]], o [[clima temperado]] e os climas [[Rexións polares|polares]].<ref name="climate_zones"/>
Outros factores que afectan ao clima dun lugar son a súa proximidade aos océanos, a circulación oceánica e atmosférica e a topoloxía. [204] Os lugares cercanos aos océanos adoitan ter verans máis fríos e invernos máis quentes, debido ao feito de que os océanos poden almacenar grandes cantidades de calor. O vento transporta o frío ou a calor do océano á terra [205]. A circulación atmosférica tamén xoga un papel importante: cidades costeiras de latitudes similares, como [[Vigo]] e [[Nova York]], poden ter climas moi diferentes dependendo da dirección do vento predominante. [206] Por outra banda, as temperaturas diminuen coa altura provocando que as áreas montañosas sexan máis frías que as áreas baixas.
O vapor de auga xerado a través da evaporación superficial é transportado segundo os patróns de circulación da atmosfera. Cando as condicións atmosféricas permiten a elevación do aire quente e húmido, a auga condénsase e deposítase na superficie en forma de [[Precipitación (meteoroloxía)|precipitacións]].<ref name="moran2005" /> A maior parte da auga é transportada a altitudes máis baixas mediante os [[río|sistemas fluviais]] e polo xeral regresa aos océanos ou é depositada nos lagos. Este [[ciclo hidrolóxico|ciclo da auga]] é un mecanismo vital para sustentar a vida na terra e é un factor primario da erosión que modela a superficie terrestre ao longo de períodos xeolóxicos. Os patróns de precipitación varían enormemente, desde varios [[Precipitación (meteoroloxía)#A medición da precipitación|metros de auga por ano]] a menos dun milímetro. A circulación atmosférica, as características topolóxicas e as diferenzas de temperatura determinan as precipitacións medias de cada rexión.<ref name="hydrologic_cycle"/>
O clima adoita ser clasificado en función da temperatura e as precipitacións, en rexións climáticas caracterizadas por masas de aire bastante uniformes. A metodoloxía de clasificación máis usada é a [[clasificación climática de Köppen]] (modificada polo estudante de [[Wladimir Köppen|Wladimir Peter Köppen]], Rudolph Geiger), que conta con cinco grandes grupos (zonas tropicais húmidas, zonas [[Deserto|áridas]], zonas húmidas con latitude media, [[clima continental]] e frío polar), que se dividen en subtipos máis específicos.<ref name="berger2002" />
=== Campo gravitatorio ===
{{AP|Gravidade da Terra}}
A gravidade da Terra é a aceleración que se imparte aos objectos debido á distribución de masa dentro da Terra. Cerca da superficie da Terra, a [[Intensidade de campo gravitatorio|aceleración gravitacional]] é de aproximadamente 9,8 m/s<sup>2</sup>. As diferenzas locais na [[topografía]], a [[xeoloxía]] e a estrutura tectónica máis profunda causan diferenzas locais e rexionais amplas no campo gravitatorio da Terra, coñecidas como [[Anomalía gravitatoria|anomalías gravitatorias]].<ref>{{cita libro |apelido= Strahler|nome= Arthur N.|título= Geología física|lingua= es|ano= 1992|editorial= Omega|lugar= Barcelona|dataacceso= 25 de xaneiro de 2021|isbn= 84-282-0770-4|capítulo= |páxinas= 28-9, 182-6, 595|cita=}}</ref>
== ARTIGOS PENDENTES ==
|