Revolución Rusa de 1917: Diferenzas entre revisións

O termo '''Revolución Rusa''' ({{lang-ru|Русская революция}}, ''Russkaya revolyutsiya'') agrupa todos os sucesos que conduciron ao derrocamento do réxime [[tsar]]ista e á instauración preparada doutro, [[Leninismo|leninista]], a continuación, entre febreiro e outubro de 1917, que levou á creación da [[República Socialista Federativa Soviética de Rusia]]. O tsar viuse obrigado a abdicar e o antigo réxime foi substituído por un Goberno provisional durante a primeira revolución de febreiro 1917 (marzo no [[calendario gregoriano]], pois o [[calendario xuliano]] estaba en uso en Rusia nese momento). Na segunda revolución, en outubro, o [[Goberno Provisional Ruso|Goberno provisional]] foi eliminado e substituído cun goberno [[bolxevique]] ([[comunista]]).

 

 

A partir de entón produciuse un período de [[poder dual]], durante o cal o Goberno provisional tiña o poder do Estado, mentres que a rede nacional de soviets, liderados polos socialistas, tiña a lealdade das clases baixas e a [[esquerda política]]. Durante este período caótico houbo motíns frecuentes, protestas e moitas folgas. Cando o Goberno provisional decidiu continuar a guerra con [[Alemaña]], os bolxeviques e outras faccións socialistas fixeron campaña para deter o conflito. Os bolxeviques puxeron a milicias obreiras baixo o seu control e convertéronos na [[Garda Vermella (Rusia)|Garda Vermella]] (máis tarde, o [[Exército Vermello]]) sobre as que exercían un control substancial.

 

 

Posteriormente estalou unha [[Guerra civil rusa|guerra civil en Rusia]] entre a facción «vermella» (bolxevique) e «[[movemento branco|branca]]» (antibolxeviques) –esta última contou co [[Intervención aliada na Guerra Civil Rusa|apoio das grandes potencias]]–, que ía continuar durante varios anos, na que os bolxeviques, en última instancia, saíron vitoriosos. Deste xeito, a revolución abriu o camiño para a [[Tratado de Creación da URSS|creación]] da [[Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas]] (URSS) en 1922. Pese a que moitos acontecementos históricos notables tiveron lugar en Moscova e Petrogrado, tamén houbo un movemento visible nas cidades de todo o estado, entre as minorías nacionais de todo o imperio e nas zonas rurais, onde os campesiños apoderáronse da terra e a redistribuíron.

 

== Revolución de febreiro de 1917 ==

{{Artigo principal|Revolución de Febreiro}}

 

A fame estendeuse e as mercadorías comezaron a escasear. A economía rusa, que antes da guerra contaba coa taxa de crecemento máis alta de Europa,<ref>Para a década de 1890, Richard Pipes afirma: «''a productivité industrielle russe s'est accrue de 126 pour cent, le double du taux de croissance allemand et le triple de celui des États-Unis''». Tradución: "A produtividade industrial rusa aumentou nun 126%, o dobre da taxa de crecemento de Alemaña e tres veces maior que a dos Estados Unidos. A Révolution russe, op. cit., p. 72.</ref> atopábase illada do mercado europeo. O Parlamento ruso (a [[Duma Imperial de Rusia|Duma]]), constituída por [[liberalismo|liberais]] e [[progresismo|progresistas]], advertiu ao tsar [[Nicolao II de Rusia|Nicolao II]] destas ameazas contra a estabilidade do imperio e do réxime, aconsellándolle formar un novo goberno constitucional. O tsar non tivo en conta esta advertencia e perdeu o liderado e o contacto coa realidade do país. A impopularidade da súa esposa, a emperatriz [[Alexandra Fiodorovna Romanova|Alexandra]], de orixe alemá, aumentou o descrédito do réxime, feito confirmado en decembro de [[1916]] co asasinato de [[Grigori Rasputín|Rasputín]], asesor oculto da emperatriz, por parte do príncipe [[Félix Iusúpov]], un mozo nobre.

== A dualidade de poderes ==

{{Artigo principal|Goberno provisional ruso}}

 

Os soviets, nacidos da vontade popular, non se atreveron a contradicir de primeiras ao Goberno provisional, pese á súa inmobilidade e a súa actuación na guerra.<ref>[[Michel Heller]] et Aleksandr Nekrich, ''L'Utopie au pouvoir. Histoire de l'URSS de 1917 à nos jours'', Calmann-Lévy, coll. « Liberté de l'esprit», Paris, 1985, p. 22.</ref> Con todo, o pequeno [[Bolxevique|Partido Bolxevique]], liderado por [[Lenin]], que se atopaba exiliado en Suíza, impuxo unha radicalización estratéxica, erixíndose portavoz do crecente descontento xeral e converteuse en depositario das aspiracións populares, mentres que os partidos revolucionarios rivais ([[menxevique]]s, [[Partido Social-Revolucionario|eseristas]], etc.) se desacreditaban entre eles, alimentando así o perigo [[contrarrevolucionario]].

 

=== O Goberno provisional e os soviets ===

A [[Duma Imperial de Rusia|Duma]] elixiu un [[Goberno Provisional Ruso|Goberno provisional]] encabezado por [[Mikhail Rodzianko]], un ex-oficial do tsar do [[Partido Outubrista]], monárquico e rico [[terratenente]]. Desde o [[15 de marzo]], a dirección de devandito goberno foi tomada por [[Georgii Lvov]], un liberal progresista do [[Partido Democrático Constitucional]].

 

Por iso, pese a que a revolución fora encabezada polos obreiros e os soldados, o poder estaba en mans dun Goberno provisional dirixido por políticos liberais do [[Partido Democrático Constitucional]] (chamado ''KD'' ou ''Kadete''), o partido da burguesía liberal. Mais en realidade, era preciso transixir cos [[soviet]]s. Nas cidades e pobos, co anuncio da revolución na capital, formáronse soviets á vez que os notables que dirixían en nome do tsar foron destituídos. Desde principios de marzo, os soviets xa estaban presentes nas principais cidades, dando o salto en abril e maio ás zonas rurais. Os soviets eran unhas asociacións onde os traballadores acudían a discutir sobre a situación e ao mesmo tempo un órgano de goberno.

 

 

Ademais, o Goberno considerou (así como parte dos dirixentes dos soviets e dos partidos revolucionarios) que só a futura Asemblea Constituínte elixida por [[sufraxio universal]] tiña dereito a decidir sobre a propiedade da terra e o sistema social. Pero a ausencia de millóns de votantes que se atopaban combatendo no [[Fronte Oriental (Primeira Guerra Mundial)|fronte]] atrasou a celebración das eleccións (sobre todo porque o goberno continuaba coa guerra). A realización das reformas foi continuamente aprazada sine díe. A situación chegou ata tal punto que o goberno abstívose de proclamar oficialmente a República antes de setembro. Tomou así o risco de decepcionar perigosamente á poboación. Por riba, non podía gobernar sen o apoio dos soviets, que contaban co sostén e a confianza da gran masa de traballadores.<ref>[[Léo Figuères]], ''Octobre 17. A révolution en débat'', éditions Le Temps des cerises, Paris, 1995, p. 253</ref>

O xeneral [[Lavr Kornilov]] foi nomeado novo comandante en xefe por Kerenskii. Aínda que o Exército se descompoñía, Kornilov encarnaba a volta á disciplina férrea anterior: en abril, deu ordes de disparar aos desertores e de mostrar os cadáveres con sinais nas estradas, ameazou con penas severas aos agricultores que ousasen tomar os dominios señoriais. Kornílov, renomeado monárquico, era en realidade un republicano indiferente á restauración do tsar, e un home do pobo (fillo de [[cosaco]]s e non aristócrata), o que era raro naquela época entre a casta militar. Ante todo nacionalista, desexaba a continuación de Rusia na guerra mundial, xa fose baixo a autoridade do Goberno provisional ou sen el. Moito máis [[Bonapartismo|bonapartista]] ou ata pre[[fascismo|fascista]] que monárquico,<ref>John Keegan, ''A Grande Guerre'', ''op. cit.'', et [[Marc Ferro]], ''Nazisme et communisme. Deux régimes dans le siècle'', Hachette, coll. « Pluriel», 1999, p. 16. Cependant, selon [[Robert Ou. Paxton]], {{Cita|si le général Kornilov avait réussi dans son entreprise, l'issue a plus probable aurait été une simple dictature militaire, car a démocratie était en Russie un concept encore trop neuf pour fournir a mobilisation de masse contre-révolutionnaire caractéristique d'une réaction fasciste.}}, ''Le fascisme en action'', Seuil, p. 196.</ref> non se converteu tan rapidamente na esperanza das antigas clases dirixentes, nobreza e alta burguesía, e de todos aqueles que anhelaban un retorno á orde, ou simplemente un castigo severo aos bolxeviques derrotistas.

 

 

Nas fábricas e no Exército, o perigo dunha contrarrevolución foi tomando forma. Os sindicatos, onde os bolxeviques eran maioría (pese á represión), organizaron unha folga que foi seguida de forma masiva. A tensión aumentaba aos poucos, coa radicalización dos discursos dos diferentes partidos. Así, o [[20 de agosto]], ante o Comité Central do [[Partido Democrático Constitucional|Partido KD]], o seu líder, [[Pável Miliukov]], dixo: «''O pretexto proporcionarano os motíns producidos pola fame ou pola acción dos bolxeviques, en todo caso a vida empuxará á sociedade e á poboación a considerar a inevitabilidade dunha cirurxía.''» A Unión de oficiais do exército e da mariña, organización influente na parte superior do corpo do Exército ruso e financiada pola comunidade empresarial, pediu o establecemento dunha [[ditadura militar]]. Na fronte, o capitán Muraviov, membro do [[Partido Social-Revolucionario]], formou varios batallóns da morte e asegurou que «''estes batallóns non están destinados a ir á fronte, senón a Petrogrado, onde axustarán contas cos bolxeviques''».<ref>[[Jean-Jacques Marie]], ''La Guerre civile russe'', p. 17.</ref>

Nas horas seguintes, varios decretos sentaron as bases do novo réxime. Cando Lenin fixo a súa primeira aparición pública, foi ovacionado e declarou: «''Imos proceder á construción da orde socialista''».

 

 

Logo, promulgouse o decreto sobre a terra: «''as grandes propiedades territoriais quedaron abolidas inmediatamente, e sen indemnización ningunha''». Outorgaba aos soviets de campesiños a liberdade de facer o que considerasen, xa fose [[socialización|socializar]] a terra ou repartila entre os campesiños pobres. O texto confirmaba unha realidade xa existente, xa que os campesiños xa aproveitaran esas terras durante o verán de 1917. Con esta medida, os bolxeviques conseguiron unha neutralidade benevolente por parte dos campesiños, polo menos ata a primavera de 1918.

 

=== Situación económica a raíz da Revolución de Outubro ===

 

A produción industrial viuse socavada pola [[guerra]], as [[folga]]s e os [[peche patronal|peches patronais]]. Ata antes da chegada dos bolxeviques ao poder, xa caera en tres cuartas partes.<ref>[[Nicolas Werth]], ''L'URSS de Lénine à Staline, Que Sais-Je?'', 1998, p. 17.</ref> A situación económica, evidentemente, non mellorou trala invasión da rica [[Ucraína]] polas tropas alemás, nin tralo embargo imposto a Rusia en 1918 polas grandes potencias (Estados Unidos, Gran Bretaña, Francia, Alemaña e o Xapón), nin polo comezo da [[Guerra civil rusa|guerra civil]].

De modo que practicamente a totalidade dos funcionarios de Petrogrado declaráronse en folga para protestar contra o golpe de Estado, pasando as listas públicas a denunciar a aqueles que se negan a servir ao novo poder. O [[10 de decembro]], os líderes do [[Partido Democrático Constitucional|KD]], que se puxeron á fronte da resistencia armada ao goberno bolxevique, foron declarados en estado de arresto.O decreto de arresto dos xefes da guerra civil contra a revolución (''[[Pravda]]'', n° 23, 12 de decembro (29 de novembro) de 1917) declara que « Os membros dos organismos dirixentes do partido KD son merecedores de ser arrestados e levados ante os tribunais revolucionarios».

 

 

Para [[Nicolas Werth]], o novo poder levou a cabo unha reconstrución autoritaria do Estado en detrimento dos órganos de poder que xorden espontaneamente na sociedade civil: os comités de fábrica, as cooperativas que reemplazaban aos sindicatos ou soviets, meros instrumentos baleiros pero xa infiltrados no sistema e subordinados a el. "Nun par de semanas (finais de outubro de 1917 - xaneiro de 1918), "o poder desde abaixo", "o poder dos Soviets ", que se desenvolveu de febreiro a outubro de 1917 [...] convértese nun gran poder, a raíz dos procedementos burocráticos ou autoritarios. O poder da sociedade ao Estado, e do Estado ao partido bolxevique".<ref>Nicolas Werth, ''L'URSS de Lénine à Staline'', Que sais-je?, 1995, p. 8.</ref>

O [[20 de decembro]] de [[1917]], fundouse a «Comisión extraordinaria de loita contra o sabotaxe e a contrarrevolución» (en [[idioma ruso|ruso]]: VChK ou ''Vecheká''), comunmente coñecida como [[Cheka]]. As súas accións non tiñan ningunha base legal nin xudicial (o decreto fundacional non se fixo público ata logo da morte de Lenin) e fora concibida como un instrumento provisional de represión independente da xustiza. Era dirixida por un comité de cinco membros (tres bolxeviques e dous socialrevolucionarios) presidido por [[Féliks Dzerzhinski]]. Entre os "sabotadores" e inimigos previstos polo decreto figuraban o KD, os socialrevolucionarios de dereita, xornalistas, folguistas... De súpeto, a Cheka multiplicou os chamamentos á delación e á constitución de Chekas locais. Fundada con 100 funcionarios (entre os que estaban [[Viacheslav Menzhinski|Menzhinski]] e [[Génrij Yagoda|Yagoda]]), xa contaba con 12.000 en xullo de 1918. Ao chegar a Moscova, instalouse en [[Lubyanka]], o [[10 de marzo]] de [[1918]], con 600 membros. En xullo xa contaba con 2000. A partir desta data, os efectivos policiais dos bolxeviques foron superiores aos da [[Okhrana]] dos tempos de [[Nicolao II de Rusia|Nicolao II]].

 

 

[[Victor Serge]] estima que a creación da Cheka, cos seus procedementos secretos, foi o peor erro do poder bolxevique. Sinala, con todo, que a nova república vivía baixo un «perigo mortal» e que o terror branco precedeu a lume. Precisa que Dzerzhinski temía os excesos das Cheka locais e que moitos chequistas foron fusilados por iso.

Simultaneamente, os [[Movemento Branco|exércitos brancos]] levantáronse en maio por todo o país, en particular na zona do [[río Don]], en torno aos [[cosacos]] de [[Piotr Krasnov|Krasnov]], aliado do xeneral [[Antón Denikin|Denikin]], e en [[Siberia]] ao redor do almirante [[Aleksandr Kolchak|Kolchak]], quen instalou unha autoridade tsarista en [[Omsk]]. En todos os territorios que controlaban, o [[Terror Branco (Rusia)|terror branco]] caeu de vez sobre as poboacións campesiñas insubmisas, os xudeus, os liberais, e os elementos revolucionarios máis diversos. Trotski obtivo contra estes exércitos as primeiras vitorias importantes do novo [[Exército Vermello]]: en xullo en [[Tsaritsyn]] e a comezos de agosto en [[Kazán]].

 

 

== Notas ==