Wikipedia

Nelson Mandela: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
m Extrema esquerda
Recuperando 54 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.2
Liña 120:
Disfrazado de chofer, Mandela viaxou polo país de incógnito, organizando a nova estrutura de células clandestinas do CNA e a folga doméstica masiva. Chamado "Pimpinela Negra" na prensa, en referencia á novela de [[Emma Orczy]] de 1905 ''[[The Scarlet Pimpernel]]'', a policía emitiu unha orde de arresto contra el.{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=99|2a1=Mandela|2y=1994|2pp=283–287|3a1=Meredith|3y=2010|3pp=192–193|4a1=Smith|4y=2010|4pp=186–188, 193|5a1=Sampson|5y=2011|5pp=144–146, 154}} Mandela mantivo reunións en segredo con reporteiros, e trala impotencia por parte do goberno para deter a folga advertiulles que moitos activistas antiapartheid recorrerían á violencia por medio de grupos como o [[Exército de Liberación do Pobo de Azania]] do PAC.{{sfnm|1a1=Mandela|1y=1994|1pp=289–291|2a1=Smith|2y=2010|2pp=188–189|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=147–149}} Mandela consideraba que o CNA debería formar un grupo armado para canalizar parte desta violencia nunha dirección controlada, e convenceu tanto o líder do CNA [[Albert Luthuli]] coma varios grupos activistas aliados da súa necesidade.{{sfnm|1a1=Mandela|1y=1994|1pp=393–396|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=199–200|3a1=Smith|3y=2010|3pp=206–210|4a1=Sampson|4y=2011|4pp=150–151}}
 
Inspirado polas accións do [[Movemento do 26 de xullo]] de [[Fidel Castro]] na [[Revolución Cubana]], en 1961 Mandela, Sisulu e Slovo cofundaron [[Umkhonto we Sizwe]] ("Lanza da Nación", abreviado MK). Converténdose no presidente do grupo militante, Mandela obtivo ideas sobre a [[loita de guerrillas]] a partir das obras de militantes [[marxismo|marxistas]] como [[Mao Tse Tung]] ou o [[Che Guevara]], así como do teórico militar [[Carl von Clausewitz]].{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=107|2a1=Mandela|2y=1994|2pp=397–398|3a1=Meredith|3y=2010|3pp=197–198, 200–201|4a1=Smith|4y=2010|4pp=209–214|5a1=Sampson|5y=2011|5pp=151–154}} Malia que nun primeiro momento se declarou separado oficialmente do CNA para non manchar a reputación do partido, a MK quedou recoñecida posteriormente como o corpo armado do partido.{{sfnm|1a1=Smith|1y=2010|1pp=209–210|2a1=Sampson|2y=2011|2p=151}} Os primeiros membros da MK foron comunistas brancos que agocharon a Mandela nos seus fogares. Tras agocharse no piso do comunista Wolfie Kodesh en [[Berea, Gauteng|Berea]], Mandela trasladouse á granxa Liliesleaf en [[Rivonia]], onde xunto a [[Raymond Mhlaba]], Slovo e Bernstein definiu a constitución da MK.{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=107|2a1=Mandela|2y=1994|2pp=397–409|3a1=Lodge|3y=2006|3pp=92–93|4a1=Meredith|4y=2010|4pp=201–204|5a1=Smith|5y=2010|5pp=191, 222–229|6a1=Sampson|6y=2011|6pp=154–156}} Malia que en anos posteriores Mandela negou por motivos políticos ter sido nunca membro do [[Partido Comunista de Suráfrica]] (PCS), unha investigación histórica publicada no 2011 indicaba que se unira ó partido a finais dos [[anos 1950]] ou comezos dos [[anos 1960]].<ref name="Ellis2011">{{Cita publicación periódica |title=The Genesis of the ANC's Armed Struggle in South Africa 1948–1961 |journal=Journal of Southern African Studies |last=Ellis |first=Stephen |volume=37 |pages=657–676 |year=2011 |ref=harv |issue=4 |doi=10.1080/03057070.2011.592659}}</ref> Tanto o PCS coma o CNA confirmaron isto trala morte de Mandela. Segundo o PCS, non só fora membro do partido, senón que servira no seu Comité Central.{{sfn|Ellis|2016|p=1}}<ref name="Mandela'sCommunism">{{Cita web |url=http://www.sacp.org.za/main.php?ID=4151%20 |title=SACP statement on the passing away of Madiba |website=South African Communist Party |date=6 de decembro de 2013 |accessdate=29 de xuño de 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303223354/http://www.sacp.org.za/main.php?ID=4151%20 |archivedate=03 de marzo de 2016 |urlmorta=siyes }}</ref><ref>{{Cita novas |last=Marrian |first=Natasha |title=SACP confirms Nelson Mandela was a member |url=http://www.bdlive.co.za/national/politics/2013/12/06/sacp-confirms-nelson-mandela-was-a-member |accessdate=7 de decembro de 2013 |newspaper=Business Day |date=6 de decembro de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306232040/http://www.bdlive.co.za/national/politics/2013/12/06/sacp-confirms-nelson-mandela-was-a-member |archivedate=606 de marzo de 2016 |dead-url=noyes }}</ref>
 
Operando mediante unha estrutura de células clandestinas, a MK planeou unha serie de actos de sabotaxe para exercer a maior presión posible no goberno co mínimo de baixas. Procuraron bombardear instalacións militares, centrais eléctricas, liñas telefónicas e centros de transporte polas noites, cando os civís non estivesen presentes. Mandela afirmou que se decantaron pola sabotaxe xa que era a acción menos daniña, non involucraba a morte de persoas e ofrecía a mellor esperanza para unha reconciliación racial posterior. Non obstante recoñeceu tamén que se isto chegase a fallar, a loita de guerrillas sería necesaria.{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=108|2a1=Meer|2y=1988|2p=171|3a1=Mandela|3y=1994|3pp=411–412|4a1=Lodge|4y=2006|4p=90|5a1=Meredith|5y=2010|5p=204}} Pouco despois de que Luthuli, líder do CNA, recibise o [[premio Nobel da Paz]], a MK anunciou a súa existencia coa detonación de 57 bombas durante o ''[[Geloftedag]]'', o 16 de decembro de 1961, seguidas doutros ataques en [[Noitevella]].{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=110|2a1=Meer|2y=1988|2p=170|3a1=Mandela|3y=1994|3pp=413–415|4a1=Lodge|4y=2006|4p=95|5a1=Meredith|5y=2010|5p=206|6a1=Smith|6y=2010|6pp=239–246|7a1=Sampson|7y=2011|7pp=158–159}}
Liña 129:
==== Arresto e xuízo de Rivonia: 1962–64 ====
{{AP|Xuízo de Rivonia}}
O 5 de agosto de 1962 a policía capturou a Mandela xunto ó tamén activista [[Cecil Williams (activista)|Cecil Williams]] preto de [[Howick, KwaZulu-Natal|Howick]].{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1pp=116–117|2a1=Meer|2y=1988|2pp=201–202|3a1=Mandela|3y=1994|3pp=435–435|4a1=Meredith|4y=2010|4pp=215–216|5a1=Smith|5y=2010|5pp=275–276|6a1=Sampson|6y=2011|6pp=170–172}} Moitos membros da MK sospeitaron que alguén avisara as autoridades sobre a súa localización, aínda que o propio Mandela non lle deu moita credibilidade a estas sospeitas.{{sfnm|1a1=Mandela|1y=1994|1pp=278–279|2a1=Meredith|2y=2010|2p=216|3a1=Sampson|3y=2011|3p=172}} En anos posteriores un antigo diplomático estadounidense revelou que a [[Central Intelligence Agency|CIA]], temendo a asociación de Mandela cos comunistas, informara á policía surafricana da súa situación.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=216–217|2a1=Sampson|2y=2011|2p=172}}<ref>{{Cita web |title=Ex-CIA spy admits tip led to Nelson Mandela's long imprisonment |date=15 de maio de 2016 |website=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/us-news/2016/may/15/cia-operative-nelson-mandela-1962-arrest |accessdate=20 de maio de 2016 |deadurl=noyes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160516104658/http://www.theguardian.com/us-news/2016/may/15/cia-operative-nelson-mandela-1962-arrest |archivedate=16 de maio de 2016 }}</ref> Encerrado na prisión Marshall Square de Xohanesburgo, Mandela foi acusado de incitar folgas de traballadores e de saír do país sen permiso. Representándose a si mesmo con Slovo como conselleiro legal, Mandela tentou utilizar o seu xuízo como demostración "da oposición moral do CNA contra o racismo", ó mesmo tempo que se sucedían as manifestacións ás portas do xulgado.{{sfnm|1a1=Mandela|1y=1994|1pp=456–459|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=172–173}} Trasladado a [[Pretoria]], onde Winnie podía visitalo, comezou un estudo por correspondencia para obter a licenciatura en dereito pola [[Universidade de Londres]].{{sfnm|1a1=Mandela|1y=1994|1pp=463–465|2a1=Smith|2y=2010|2pp=292–293|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=173–174}} A súa audiencia comezou en outubro, na que tentou poñer trabas levando o ''[[kaross]]'' tradicional, rexeitando chamar testemuñas e tornando as súas alegacións nun discurso político. Declarado culpable, foi sentenciado a cinco anos de prisión. Á súa saída da sala do xulgado, os seus simpatizantes cantaron o himno "[[Nkosi Sikelel iAfrika]]".{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1pp=120–134|2a1=Meer|2y=1988|2pp=210–213|3a1=Mandela|3y=1994|3pp=468–482|4a1=Lodge|4y=2006|4pp=104–106|5a1=Meredith|5y=2010|5pp=218–426|6a1=Sampson|6y=2011|6pp=174–176}}
{{cadro de citas|largo=25em|aliñamento=dereita|cita=Loitei contra a dominación branca, e loitei contra a dominación negra. Amei o ideal dunha sociedade democrática e libre na que tódalas persoas vivirán xuntas en harmonía e con igualdade de oportunidades. É un ideal para o que agardo poder vivir e ver cumprido. Pero se é necesario, é un ideal polo que estou preparado para morrer.|salign=right |fonte=Parte do discurso de Mandela no [[xuízo de Rivonia]] en 1964.
(Tradución do orixinal){{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=159|2a1=Meer|2y=1988|2p=258|3a1=Meredith|3y=2010|3p=265|4a1=Smith|4y=2010|4p=302|5a1=Sampson|5y=2011|5p=193|6a1=Broun|6y=2012|6p=74}}<ref>{{Cita web |author=Nelson Mandela |title=I am prepared to die |url=http://db.nelsonmandela.org/speeches/pub_view.asp?pg=item&ItemID=NMS010 |work=Nelson Mandela Centre of Memory |publisher=Nelson Mandela Foundation |accessdate=16 de decembro de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160201092557/http://db.nelsonmandela.org/speeches/pub_view.asp?pg=item&ItemID=NMS010 |archivedate=101 de febreiro de 2016 |deadurl=noyes }}</ref>}}
 
En xullo de 1963 a policía asaltou a granxa Liliesleaf, arrestando a todos os que atoparon alí e incautando documentación sobre as actividades da MK, na que se mencionaba a Mandela. O [[xuízo de Rivonia]] comezou na Corte Suprema de Pretoria en outubro, con Mandela e os seus camaradas acusados de catro cargos de sabotaxe e conspiración para derrocar violentamente o goberno. O fiscal en xefe do caso foi [[Percy Yutar]].{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1pp=134–137|2a1=Meer|2y=1988|2pp=223–226|3a1=Mandela|3y=2004|3pp=27–32|4a1=Lodge|4y=2006|4pp=108–109|5a1=Meredith|5y=2010|5pp=242–250|6a1=Smith|6y=2010|6pp=292–295|7a1=Sampson|7y=2011|7pp=183–186|8a1=Broun|8y=2012|8pp=6–10, 19–20}} O xuíz [[Quartus de Wet]] desestimou ó pouco tempo o caso por falta de probas, mais Yutar reformulou os cargos e presentou un novo caso dende decembro de 1963 ata febreiro de 1964, chamando a declarar a unhas 173 testemuñas e achegando unha gran cantidade de documentos e fotografías no xuízo.{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1pp=138–139|2a1=Meer|2y=1988|2p=226|3a1=Mandela|3y=2004|3pp=33–42|4a1=Meredith|4y=2010|4pp=252–254, 256|5a1=Sampson|5y=2011|5pp=186–190|6a1=Broun|6y=2012|6pp=43–49}}
Liña 160:
En abril de 1982 Mandela foi trasladado á [[prisión Pollsmoor]] en [[Tokai, Cidade do Cabo]], xunto cos líderes do CNA Walter Sisulu, Andrew Mlangeni, [[Ahmed Kathrada]] e Raymond Mhlaba. As autoridades consideraban que illándoos eliminarían a súa influencia nos activistas máis novos encarcerados na illa Robben.{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=218|2a1=Lodge|2y=2006|2pp=147–149|3a1=Meredith|3y=2010|3p=340|4a1=Sampson|4y=2011|4pp=324–325}} As condicións en Pollsmoor eran mellores que na illa, aínda que Mandela botaba de menos a camaradería e o ambiente desta.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=148|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=346–347|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=324–325}} Mantivo unha boa relación co oficial ó mando de Pollsmoor, o brigadier Munro, e permitíronlle crear unha [[azotea axardinada]].{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=347|2a1=Sampson|2y=2011|2p=326}} Tamén practicaba a lectura de forma voraz e mantiña unha extensa correspondencia, con permiso para recibir e enviar 52 cartas por ano.{{sfn|Sampson|2011|pp=329}} Foi nomeado patrocinador da multirracial [[Fronte Unida Democrática (Suráfrica)|Fronte Unida Democrática]] (UDF), fundada para combater as [[Constitución surafricana de 1983|reformas]] instauradas polo presidente surafricano [[P. W. Botha]]. O goberno do Partido Nacional de Botha permitiralle votar ós cidadáns ''[[coloured]]'' e indios nos seus propios parlamentos, que tiñan control sobre a educación, a saúde e a vivenda, pero os africanos de raza negra quedaran excluídos deste sistema. Ó igual que Mandela, a UDF consideraba isto como un intento de dividir o movemento antiapartheid dende unha perspectiva racial.{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=224|2a1=Barber|2y=2004|2pp=20, 23, 26–27|3a1=Meredith|3y=2010|3pp=341–346|4a1=Sampson|4y=2011|4pp=335–336}}
 
A comezos dos [[anos 1980]] houbo unha escalada de violencia por todo o país, e moitos predixeron o comezo dunha guerra civil. A isto acompañouno unha recesión económica provocada pola retirada de investimentos no país por parte de varios bancos multinacionais baixo a influencia dun grupo de presión internacional. Varios destes bancos e Thatcher pedíronlle a Botha que liberase a Mandela, naquel entón no punto máis álxido da súa popularidade, para calmar a volátil situación do país.{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1pp=247–248|2a1=Barber|2y=2004|2p=30|3a1=Lodge|3y=2006|3pp=152–153, 156|4a1=Meredith|4y=2010|4pp=249–256|5a1=Sampson|5y=2011|5pp=338–342}} Malia que consideraba a Mandela un "arquimarxista" perigoso,{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=210|2a1=Meredith|2y=2010|2p=340}} Botha ofreceulle en febreiro de 1985 a súa liberación se "rexeitaba de forma incondicional a violencia como arma política". Mandela rexeitou esta oferta, declarando publicamente por medio da súa filla Zindzi: "Que liberdade se me ofrece mentres que a organización do pobo [CNA] permanece ilegalizada? Só os homes libres poden negociar. Un prisioneiro non pode formalizar un contrato."{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1pp=237–238|2a1=Meer|2y=1988|2pp=315–318|3a1=Barber|3y=2004|3p=36|4a1=Lodge|4y=2006|4p=157|5a1=Meredith|5y=2010|5pp=351–352|6a1=Sampson|6y=2011|6pp=330–332}}<ref>{{Cita web|url=http://www.anc.org.za/ancdocs/history/mandela/64-90/jabulani.html|title=Mandela's response to being offered freedom|publisher=ANC|accessdate=28 de outubro de 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080622004124/http://www.anc.org.za/ancdocs/history/mandela/64-90/jabulani.html|archivedate=22 de xuño de 2008|urlmorta=siyes}}</ref>
En 1985 Mandela someteuse a unha operación por mor dunha hipertrofia [[próstata|prostática]], antes de ser trasladado a unha nova cela en solitario no piso inferior da prisión.{{sfnm|1a1=Benson|1y=1986|1p=254|2a1=Lodge|2y=2006|2pp=157–158|3a1=Meredith|3y=2010|3p=358|4a1=Sampson|4y=2011|4pp=343–345}} Mantivo unha reunión cunha delegación de sete persoas enviadas para negociar un acordo de liberación, pero o goberno de Botha negouse a cooperar e decretou o estado de emerxencia en xuño dese ano e comezou unha campaña policial contra o malestar social.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=359–360|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=347–355}} A resistencia antiapartheid entrou na loita, co CNA perpetrando 231 ataques en 1986 e outros 235 en 1987.{{sfn|Sampson|2011|p=355}} A violencia seguiu escalando cando o goberno utilizou o exército e a policía para combater a resistencia, ademais de apoiar a grupos de vixiantes e ó movemento nacionalista [[pobo zulú|zulú]] [[Inkatha Freedom Party|Inkatha]], involucrado nunha loita cada vez máis violenta contra o CNA.{{sfn|Sampson|2011|pp=354–357}} Mandela solicitou unha reunión con Botha pero foille denegada. No seu lugar reuniuse en segredo co ministro de xustiza [[Kobie Coetsee]] en 1987, mantendo outras 11 reunións con el durante os tres anos seguintes. Coetsee organizou as negociacións entre Mandela e un equipo de catro figuras gobernamentais que comezaron en maio de 1988. Este equipo acordou a liberación dos presos políticos e a legalización do CNA coa condición de que renunciasen permanentemente á violencia e rachasen a súa relación co Partido Comunista. Mandela rexeitou estas condicións, insistindo en que o CNA só finalizaría as súas actividades armadas cando o goberno renunciase á violencia.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=160|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=362–368|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=363–378}}
Liña 169:
[[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 183-1986-0920-016, Berlin, Weltgewerkschaftskongress, Probe des Festprogramms.jpg|miniatura|dereita|Protesta ''"Free Mandela"'' en [[Berlín leste]], 1986.]]
 
Recuperándose dunha [[tuberculose]] exacerbada polas húmidas condicións da súa cela,{{sfnm|1a1=Meer|1y=1988|1pp=318–319|2a1=Lodge|2y=2006|2p=160|3a1=Meredith|3y=2010|3p=369|4a1=Sampson|4y=2011|4pp=369–370}} en decembro de 1988 Mandela foi trasladado á [[prisión Victor Verster]] preto de [[Paarl]]. Aloxárono na casa dun dos gardas con cociñeiro persoal, e utilizou este tempo para completar a súa licenciatura.{{sfnm|1a1=Meer|1y=1988|1p=320|2a1=Lodge|2y=2006|2p=160|3a1=Meredith|3y=2010|3pp=369–370|4a1=Sampson|4y=2011|4p=381}} Durante a súa estancia alí permitíronlle ter un gran número de visitas e mantivo comunicacións en segredo co líder exiliado do CNA Oliver Tambo.{{sfn|Sampson|2011|pp=384–385, 392–393}}<ref>{{Cita novas |url=https://www.nytimes.com/1988/12/08/world/mandela-moved-to-house-at-prison-farm.html |title=Mandela Moved to House at Prison Farm |author=Christopher S. Wren |date=8 de decembro de 1988 |work=The New York Times |accessdate=13 de febreiro de 2013 |archivedate=14 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EQXYZIzp?url=http://www.nytimes.com/1988/12/08/world/mandela-moved-to-house-at-prison-farm.html |deadurl=noyes |df= }}</ref>
 
En 1989 Botha sufriu un [[infarto]], e aínda que mantivo a presidencia do estado, resignou como líder do Partido Nacional, sendo o seu substituto [[F. W. de Klerk]].{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=41|2a1=Lodge|2y=2006|2p=62|3a1=Meredith|3y=2010|3p=388|4a1=Sampson|4y=2011|4p=386}} De Klerk substituíu a Botha como presidente do estado seis semanas despois. O novo presidente consideraba que o apartheid era insostible e liberou a unha serie de prisioneiros do CNA.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1pp=41–42|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=392–397}} Trala caída do [[muro de Berlín]] en novembro de 1989, de Klerk reuniu ó seu gabinete para debater a legalización do CNA e a liberación de Mandela. De Klerk reuniuse con el en decembro para debater a situación, legalizando tódolos partidos anteriormente prohibidos e anunciando a súa liberación incondicional en febreiro de 1990.{{sfnm|1a1=Glad|1a2=Blanton|1y=1997|1p=567|2a1=Barber|2y=2004|2p=1|3a1=Lodge|3y=2006|3pp=165–166|4a1=Meredith|4y=2010|4pp=369–397|5a1=Sampson|5y=2011|5pp=399–402}}<ref>{{Cita novas |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/11/newsid_2539000/2539947.stm |title=1990: Freedom for Nelson Mandela |date=11 de febreiro de 1990 |publisher=BBC |accessdate=28 de outubro de 2008 |archivedate=26 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EilzLNPU?url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/11/newsid_2539000/2539947.stm |deadurl=noyes |df= }}</ref> Pouco despois permitiuse a publicación de fotografías de Mandela en Suráfrica por primeira vez en 20 anos.{{sfn|Sampson|2011|p=403}}
 
Mandela saíu da prisión Victor Verster o 11 de febreiro de 1990 da man de Winnie e fronte a unha multitude e a prensa, que publicou o evento en todo o mundo.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=167|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=399–402|3a1=Sampson|3y=2011|3p=407}}<ref>{{Cita novas |url=http://century.guardian.co.uk/1990-1999/Story/0,,112389,00.html |title=Mandela free after 27 years |last=Ormond |first=Roger |date=12 de febreiro de 1990 |work=The Guardian |accessdate=28 de outubro de 2008 |location=Londres |archivedate=26 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EilzkcH7?url=http://century.guardian.co.uk/1990-1999/Story/0,,112389,00.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> No concello de [[Cidade do Cabo]] deu un discurso no que declaraba o seu compromiso coa paz e coa reconciliación coa minoría branca, aínda que deixou claro que a loita armada do CNA non rematara e continuaría como "unha acción puramente defensiva contra a violencia do apartheid". Expresou a súa esperanza en que o goberno acordaría entrar en negociacións para que "non haxa máis necesidade para unha loita armada", e insistiu que o seu obxectivo principal era traer a paz para a maioría negra e darlles o dereito a votar nas eleccións locais e nacionais.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=2|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=400–402|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=408–409}}<ref>{{Cita web|url=http://www.anc.org.za/ancdocs/history/mandela/1990/release.html|title=Nelson Mandela's address to Rally in Cape Town on his Release from Prison|date=11 de febreiro de 1990|publisher=ANC|accessdate=28 de outubro de 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080728021713/http://www.anc.org.za/ancdocs/history/mandela/1990/release.html|archivedate=28 de xullo de 2008|urlmorta=siyes}}</ref> Permaneceu os días seguintes en casa de Tutu e mantivo reunións con amizades, activistas e xornalistas, dando un discurso no estadio [[Soccer City]] de [[Xohanesburgo]] o 16 de decembro diante dunhas 100&nbsp;000 persoas.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=171|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=403–405|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=409–410}}<ref>{{cita web|título=Speech of Comrade Nelson Mandela to Soccer City Rally|url=http://www.sahistory.org.za/topic/speech-comrade-nelson-mandela-soccer-city-rally|páxina-web=South African History Online|data=16 de decembro de 1990|data-acceso=27 de decembro de 2017}}</ref>
 
=== Fin do apartheid ===
Liña 199:
Coas eleccións programadas para o 27 de abril de 1994, o CNA comezou a súa campaña política, abrindo 100 oficinas electorais e orquestrando Foros do Pobo por todo o país nos que Mandela podería aparecer en público, sendo unha figura moi recoñecida entre os surafricanos de raza negra.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=495|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=467–477}} O CNA fixo unha campaña a favor do chamado Programa de Reconstrución e Desenvolvemento ({{lang-en|Reconstruction and Development Programme}}, RDP) co que propoñían a construción dun millón de fogares en cinco anos, a introdución da [[educación universal]] libre e a ampliación do acceso público á auga e á electricidade. O slogan do partido era "unha vida mellor para todos", aínda que no seu programa non detallaban como conseguirían o financiamento para as súas propostas.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1pp=76–77|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=495–496|3a1=Sampson|3y=2011|3p=478}} Coa excepción do ''[[Weekly Mail]]'' e do ''[[New Nation]]'', a prensa surafricana opúxose á elección de Mandela, temendo que continuasen as loitas étnicas, e apoiaron no seu lugar ó Partido Nacional ou o [[Partido Democrático (Suráfrica)|Partido Democrático]].{{sfn|Sampson|2011|p=479}} Mandela centrou gran parte do seu tempo na colecta de fondos para o CNA, viaxando por Norteamérica, Europa e Asia para reunirse con doantes adiñeirados, incluíndo antigos simpatizantes do apartheid.{{sfnm|Sampson|2011|pp=479–480}} Tamén urxiu unha redución na idade mínima permitida para votar dos 18 anos ata os 14, unha política rexeitada polo propio CNA e ridiculizada posteriormente.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=188|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=477–478|3a1=Meredith|3y=2010|3p=484}}
 
Preocupado por que o COSAG desautorizase a elección, especialmente tralo [[conflito de Bophuthatswana (1994)|conflito en Bophuthatswana]] e a [[masacre de Shell House]], Mandela reuniuse con políticos e xenerais africáners, incluíndo a P. W. Botha, [[Pik Botha]] e [[Constand Viljoen]], convencendo a moitos deles a cinguirse ó sistema democrático. Xunto a de Klerk convenceron a Buthelezi a que se presentase ás eleccións en lugar de comezar unha guerra de secesión.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=488–489, 504–510|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=480–489}} Como líderes dos dous principais partidos, de Klerk e Mandela apareceron nun debate televisado.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=500–501|2a1=Sampson|2y=2011|2p=488}} As eleccións tiveron lugar con poucas instancias de violencia, malia que unha célula do AWB matou a 20 persoas con coches bomba. O resultado foi o agardado, co CNA obtendo unha vitoria cun 63% dos votos, pouco menos dos dous terzos necesarios para cambiar a constitución de forma unilateral. O CNA conseguiu tamén a vitoria en sete provincias, cos Inkatha e o Partido Nacional gañando outra cada un deles.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=82|2a1=Meredith|2y=2010|2p=512|3a1=Sampson|3y=2011|3p=491}}<ref>{{Cita novas |url=http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2024558_2024522_2024462,00.html |title=Top 10 Political Prisoners |first=Glen |last=Levy |date=15 de novembro de 2010 |work=Time |accessdate=25 de marzo de 2013 |archivedate=25 de marzo de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6FNwiR3bn?url=http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2024558_2024522_2024462,00.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> Mandela votou no instituto Ohlange en Durban, e malia que a vitoria do CNA aseguraba a súa elección como presidente, declarou publicamente que as eleccións quedaran danadas por algunhas instancias de fraude e sabotaxe.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=510–512|2a1=Sampson|2y=2011|2p=490}}<ref>{{Cita web |url=http://www.history.com/this-day-in-history/south-africa-holds-first-multiracial-elections |title=This Day in History: April 27, 1994: South Africa holds first multiracial elections |publisher=History |accessdate=26 de febreiro de 2013 |archivedate=26 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EimSsBID?url=http://www.history.com/this-day-in-history/south-africa-holds-first-multiracial-elections |deadurl=noyes |df= }}</ref>
 
=== Presidencia de Suráfrica: 1994–99 ===
O primeiro acto da nova Asemblea Nacional foi a elección formal de Mandela como o primeiro presidente de raza negra de Suráfrica. A súa inauguración tivo lugar en Pretoria o 10 de maio de 1994, retransmitida por televisión para máis de mil millóns de persoas de audiencia en todo o mundo. Ó evento asistiron uns 4000 invitados, incluíndo líderes mundiais de tódolos ámbitos ideolóxicos e xeográficos.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=514|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=492–493}} Mandela liderou un goberno de unidade nacional dominado polo CNA, que non tiña experiencia no goberno, pero contendo tamén representantes do Partido Nacional e do Inkatha. Baixo a constitución temporal do 93, o Inkatha e o Partido Nacional tiñan dereito a postos no goberno polos resultados electorais obtidos. Mantendo os seus acordos previos, tanto de Klerk coma Thabo Mbeki foron nomeados [[Presidente adxunto de Suráfrica|presidentes adxuntos]].{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=3|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=491–492}}<ref>{{Cita novas |title=Mandela becomes SA's first black president |publisher=BBC |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/10/newsid_2661000/2661503.stm |accessdate=26 de maio de 2008 |date=10 de maio de 1994 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhlKsRKm?url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/10/newsid_2661000/2661503.stm |deadurl=noyes |df= }}</ref> Malia que Mbeki non era a primeira elección de Mandela, pasou a depender del durante toda a súa presidencia, permitíndolle definir detalles de varias políticas.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=87|2a1=Lodge|2y=2006|2p=210|3a1=Meredith|3y=2010|3p=566|4a1=Sampson|4y=2011|4pp=508–511}} Trasladándose ó despacho presidencial en [[Tuynhuys]] en [[Cidade do Cabo]], Mandela permitiulle a de Klerk manter a súa residencia presidencial de [[Groote Schuur]], mudándose el á mansión Westbrooke que renomeou "Genadendal", que significa "Val da Piedade" en [[afrikaans]].{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=523, 543|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=496–497}} Ademais de manter a súa casa de Houghton, fixo construír unha casa na súa vila natal de Qunu, visitándoa de forma regular.{{sfn|Sampson|2011|p=502}}
 
[[Ficheiro:Bill-Clinton-with-Nelson-Mandela.jpg|miniatura|Mandela con [[Bill Clinton]] en [[Filadelfia]] en 1993. Malia criticalo publicamente en varias ocasións, Mandela mantiña unha amizade con el e apoiouno durante o [[Proceso de destitución de Bill Clinton|proceso da súa destitución]].{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=216|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=561–567}}]]
Liña 212:
Presidindo durante a transición do apartheid cara a unha democracia multicultural, Mandela considerou a reconciliación nacional a principal tarefa da súa presidencia.{{sfn|Sampson|2011|p=524}} Sabendo que outras economías africanas poscoloniais se viran danadas pola marcha das elites brancas, Mandela traballou para asegurarlle á poboación de raza branca de Suráfrica que estaban protexidos e representados na chamada ''[[Rainbow nation]]'' (en galego, "Nación Arco da Vella").{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=213|2a1=Meredith|2y=2010|2p=517|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=495–496}} Malia que o seu goberno de unidade nacional estivo dominado polo CNA,{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=88|2a1=Lodge|2y=2006|2p=204}} tentou crear unha ampla coalición designando a de Klerk como presidente adxunto e a outros oficiais do Partido Nacionalista como ministros de agricultura, enerxía, medio ambiente e enerxía, ademais de nomear a Buthelezi ministro de asuntos internos.{{sfn|Sampson|2011|pp=507–511}} Os outros postos do gabinete tomáronos membros do CNA, moitos deles vellos camaradas de Mandela como [[Joe Modise]], [[Alfred Nzo]], Joe Slovo, [[Mac Maharaj]] ou [[Dullah Omar]], xunto a outros como [[Tito Mboweni]] ou [[Jeff Radebe]] moito máis novos ca el.{{sfn|Sampson|2011|p=508}} A relación de Mandela e de Klerk foi empeorando. Mandela pensaba que de Klerk tentaba provocalo a conciencia, e de Klerk sentía que estaba sendo humillado intencionadamente polo presidente.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1pp=204–205|2a1=Meredith|2y=2010|2p=528|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=511, 534}} En xaneiro de 1995 Mandela reprendeuno duramente por outorgarlle a amnistía a 3500 oficiais de policía xusto antes das eleccións, e posteriormente criticouno por defender o antigo ministro de defensa [[Magnus Malan]] cando este foi acusado de asasinato.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1pp=204–205|2a1=Meredith|2y=2010|2p=528|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=511, 534}}
 
Mandela reuniuse persoalmente con algunhas das principais figuras do apartheid, incluíndo a viúva de [[Hendrik Verwoerd]], [[Betsie Schoombie]], e o avogado [[Percy Yutar]], ademais de deixarlle unha coroa de flores na estatua do heroe africáner [[Daniel Theron]].{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=212|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=523–524|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=520, 522–523}} Procurando centrarse no perdón persoal e na reconciliación, anunciou que "os valentes non lle teñen medo a perdoar, polo ben da paz".{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=523–524|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=520, 522–523}} Animou ós surafricanos negros a apoiar o ata entón odiado [[Selección de rugby de Suráfrica|equipo nacional de rugby]], os Springboks, durante a celebración no país da [[Copa do Mundo de Rugby 1995|Copa do Mundo de Rugby de 1995]]. Mandela levou unha camisola da selección na final do torneo contra os [[Selección de rugby de Nova Zelandia|All Blacks]], e trala vitoria dos surafricanos Mandela outorgoulle o trofeo de campións ó capitán [[Francois Pienaar]], un africáner. Isto considerouse como un gran paso na reconciliación dos surafricanos brancos e negros.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=212|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=525–527|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=516, 524}}<ref>{{Cita novas |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/rugby_union/rugby_world_cup/team_pages/south_africa/3167692.stm |title=Mandela rallies Springboks |date=6 de outubro de 2003 |publisher=BBC Sport |accessdate=28 de outubro de 2008 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhlM6rLh?url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/rugby_union/rugby_world_cup/team_pages/south_africa/3167692.stm |deadurl=noyes |df= }}</ref><ref>{{Cita novas |url=http://www.telegraph.co.uk/portal/main.jhtml?view=DETAILS&grid=&xml=/portal/2007/10/19/ftmandela119.xml |title=How Nelson Mandela won the rugby World Cup |date=19 de outubro de 2007 |work=The Daily Telegraph |location=Londres |accessdate=28 de outubro de 2008 |first=John |last=Carlin |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhlMWoPg?url=http://www.telegraph.co.uk/news/features/3634426/How-Nelson-Mandela-won-the-rugby-World-Cup.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> Os seus esforzos pola reconciliación mitigaron os medos dos surafricanos brancos, pero tamén lle supuxeron unha crítica maior por parte dos militantes negros.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=213|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=517, 536|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=491, 496, 524}} Entre estes últimos destacaba a súa ex-muller Winnie, que acusou ó CNA de estar máis interesado en apracer á comunidade branca que en axudar á maioría negra.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=517, 536|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=491, 496, 524}}
 
Mandela supervisou a formación da chamada [[Comisión para a Verdade e a Reconciliación (Suráfrica)|Comisión para a Verdade e a Reconciliación]] para investigar os crimes cometidos baixo o apartheid tanto polo goberno coma polo CNA, designando a Tutu como presidente da mesma. Para previr a creación de [[mártir]]es, a comisión outorgou amnistías individuais a cambio da testemuña de crimes cometidos durante o apartheid. Iniciada en febreiro de 1996, a comisión realizou audiencias durante dous anos nos que se detallaron [[violación]]s, [[tortura]]s, ataques con bombas e [[asasinato]]s, antes de emitir o seu informe final en outubro de 1998. Tanto de Klerk coma Mbeki solicitaron que se censurasen partes do informe, mais só a petición de de Klerk tivo éxito.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=527, 551–564|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=528–532}} Mandela eloxiou o traballo da comisión afirmando: "Axudou a afastarnos do pasado para concentrarnos no presente e no futuro".{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=563|2a1=Sampson|2y=2011|2p=532}}
Liña 220:
A administración de Mandela herdou un país cunha gran disparidade económica e nos servizos de saúde entre as comunidades branca e negra. Dunha poboación total de 40 millóns, ó redor de 23 millóns non tiñan acceso a electricidade ou saneamento axeitado, e uns 12 millóns non tiñan acceso a auga limpa, con 2 millóns de nenos non escolarizados e un terzo da poboación [[analfabeta]]. Había unha [[taxa de desemprego]] dun 33%, e case a metade da poboación vivía baixo a [[liña de pobreza]].{{sfn|Meredith|2010|pp=518–520}} As reservas financeiras do goberno estaban case esgotadas, cun quinto do orzamento nacional gastado no pago de débedas, o que provocou que o Programa de Reconstrución e Desenvolvemento (RDP) tivese que reducir o seu alcance, prescindindo das nacionalizacións e postos de traballo propostos.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=519|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=514–515}} En 1996 o RDP foi substituído por unha nova política, a chamada Crecemento, Emprego e Redistribución ({{lang-en|Growth, Employment and Redistribution}}, GEAR), que mantivo a [[economía mixta]] do país pero puxo énfase no [[crecemento económico]] a través dun marco de traballo de [[economía de mercado]] e do impulso do investimento estranxeiro. Moitos dos membros do CNA tacharon este programa de ser unha política [[neoliberalismo|neoliberal]] que non abordaba as desigualdades sociais, sen importar como a defendese Mandela.{{sfn|Barber|2004|pp=122–124, 162}} Ó adoptar este enfoque, o goberno de Mandela adheriuse ó "[[consenso de Washington]]" promovido polo [[Banco Mundial]] e o [[Fondo Monetario Internacional]].{{sfnm|1a1=Muthien|1a2=Khosa|1a3=Magubane|1y=2000|1pp=369–370|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=520–521}}
 
Baixo a presidencia de Mandela as prestacións sociais incrementáronse nun 13% en 1996/97, un 13% en 1997/98 e un 7% en 1998/99.{{sfn|Muthien|Khosa|Magubane|2000|p=62}} O goberno introduciu a paridade nas subvencións a comunidades, incluíndo subvencións por discapacidade, para a manutención dos nenos e pensións para os anciáns, que previamente estaban definidas a varios niveis para os distintos grupos raciais do país.{{sfn|Muthien|Khosa|Magubane|2000|p=62}} En 1994 introduciuse a sanidade gratuíta para os nenos de menos de seis anos e as mulleres embarazadas, ampliándose a tódolos usuarios de servizos sanitarios de nivel primario no ano 1996.{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1p=205|2a1=Meredith|2y=2010|2p=521}}<ref>{{Cita web |url=http://www.ci.org.za/depts/ci/pubs/pdf/general/gauge2006/gauge2006_healing.pdf |title=Healing inequalities: The free health care policy |publisher=Children's Institute |accessdate=15 de maio de 2011 |author1=Leatt, Annie |author2=Shung-King, Maylene |author3=Monson, Jo |last-author-amp=yes |archivedate=26 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EiCq5xbh?url=http://www.ci.org.za/depts/ci/pubs/pdf/general/gauge2006/gauge2006_healing.pdf |df= |urlmorta=siyes }}</ref> Antes das eleccións de 1999 o CNA xactábase de que grazas as súas políticas conectaran a 3 millóns de persoas ás liñas telefónicas, introduciran a 1,5 millóns de nenos no sistema educativo, construíran ou melloraran 500 clínicas, conectaran a 2 millóns de persoas á rede eléctrica, estenderan o acceso á auga a para uns 3 millóns de persoas e construíran un total de 750&nbsp;000 casas para aloxar a uns 3 millóns de persoas.<ref>{{cita libro|capítulo=The Nature of South African Democracy: Political Dominance and Economic Inequality |last=Herbst |first1=Jeffrey |year=2003 |title=The Making and Unmaking of Democracy: Lessons from History and World Politics |editor=Theodore K. Rabb |editor2=Ezra N. Suleiman |publisher=Routledge |location=Londres |isbn=978-0-415-93381-0 |ref=harv|p=312|lingua=en}}</ref>
[[Ficheiro:Nelson Mandela 1998.JPG|miniatura|dereita|Mandela durante unha visita ó [[Brasil]] en 1998.]]
 
A Acta 3 de Reforma Territorial de 1996 protexeu ós traballadores que vivían arrendados nas granxas onde cultivaban ou criaban gando. Esta lexislación aseguraba que estes inquilinos non podían ser desafiuzados sen unha orde xudicial ou se superaban os 65 anos de idade.<ref>{{Cita web |url=http://www.nmmu.ac.za/documents/theses/AAFabbriciani.pdf |title=Land Reform Policies in South Africa Compare To Human Rights Internationally |format=PDF |accessdate=11 de febreiro de 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120331101705/http://www.nmmu.ac.za/documents/theses/AAFabbriciani.pdf |archivedate=31 de marzo de 2012 |df= |urlmorta=siyes }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.info.gov.za/gazette/acts/1996/a3-96.htm |title=No. 3 of 1996: Land Reform (Labour Tenants) Act, 1996 |date=22 de marzo de 1996 |publisher=South African Government Online |accessdate=26 de febreiro de 2013 |archivedate=26 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EiD8JvCc?url=http://www.info.gov.za/gazette/acts/1996/a3-96.htm |df= |urlmorta=siyes }}</ref> Recoñecendo que a manufactura de armamento era unha industria clave para a economía surafricana, Mandela apoiou o comercio de armas aínda que con máis regulacións baixo a axencia [[Armscor (Suráfrica)|Armscor]] para tratar de asegurar que o armamento surafricano non fose vendido a réximes autoritarios.{{sfn|Barber|2004|pp=102–194}} Baixo a súa administración aumentouse notablemente a promoción do [[turismo]], que se convertería nun dos principais sectores da economía do país.{{sfn|Barber|2004|p=130}}
 
Algúns críticos coma [[Edwin Cameron]] acusaron ó goberno de Mandela de non facer practicamente nada para mitigar a pandemia de [[SIDA]] no país. En 1999 o 10% da poboación de Suráfrica era VIH positiva. Mandela admitiría posteriormente que descoidara persoalmente ese problema, en parte pola reticencia pública do país a debater cuestións relacionadas co sexo, e que no seu lugar deixara a Mbeki encargado de tratar este problema.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1pp=135–137|2a1=Lodge|2y=2006|2p=219|3a1=Meredith|3y=2010|3pp=571–573}}<ref>{{Cita novas |url=https://www.theguardian.com/world/2003/jul/06/nelsonmandela.southafrica |title=Mandela at 85 |work=The Observer |location=London |first=Anthony |last=Sampson |date=6 de xullo de 2003 |accessdate=26 de maio de 2008 |archivedate=26 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EiCWnTJS?url=http://www.guardian.co.uk/world/2003/jul/06/nelsonmandela.southafrica |deadurl=noyes |df= }}</ref><ref>{{Cita web |title=Can Mandela's AIDS Message Pierce the Walls of Shame? |publisher=Peninsula Peace and Justice Center |date=9 de xaneiro de 2005 |url=http://peaceandjustice.org/article.php?story=20050109125126110&mode=print |accessdate=26 de maio de 2008 |archivedate=26 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EiCWr1mK?url=http://peaceandjustice.org/article.php?story=20050109125126110&mode=print |df= |urlmorta=siyes }}</ref><ref>{{Cita novas |title=South Africa: Mandela Deluged With Tributes as He Turns 85 |url=http://allafrica.com/stories/200307190001.html |work=AllAfrica |first=Ofeibea |last=Quist-Arcton |date=19 de xullo de 2003 |accessdate=26 de maio de 2008 |archivedate=26 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Eile2xQ7?url=http://allafrica.com/stories/200307190001.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> Mandela tamén foi criticado por non combater o crime de forma suficiente. Suráfrica tiña unha das taxas de crime máis altas do mundo,{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=573|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=510, 565–68}} e as actividades dos sindicatos internacionais do crime no país aumentaron significativamente durante toda a década dos [[anos 1990]].{{sfn|Barber|2004|pp=137–138}} A crítica indicou tamén que a súa administración non conseguira resolver o problema da [[corrupción]].{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1pp=544–547|2a1=Sampson|2y=2011|2p=510}}
 
Outro dos problemas do país foi o éxodo de miles de traballadores brancos cualificados, escapando dos crimes en aumento, o aumento de [[impostos]] e o impacto da [[discriminación positiva]] en favor dos traballadores de raza negra. Este éxodo provocou unha [[fuga de cerebros]] no país, e Mandela foi crítico cos que marcharon.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=131|2a1=Meredith|2y=2010|2p=573|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=510, 565–68}} Ó mesmo tempo Suráfrica experimentou un influxo de millóns de [[inmigración ilegal|inmigrantes ilegais]] procedentes doutras zonas máis pobres de [[África]]. Aínda que a opinión pública sobre estes inmigrantes era xeralmente negativa, caracterizándoos de criminais provocadores de enfermidades que supoñían unha sangría de recursos, Mandela apelou a que os surafricanos aceptaran a estes inmigrantes coma "irmáns e irmás".{{sfn|Barber|2004|p=133}}
Liña 235:
[[Ficheiro:Geneva Ministerial Conference 18-20 May 1998 (9305962437).jpg|miniatura|esquerda|Mandela con [[Fernando Henrique Cardoso]] durante unha conferencia na [[Organización Mundial do Comercio]] en 1998.]]
 
Mandela foi fonte de controversia pola súa achegada relación co presidente [[Indonesia|indonesio]] [[Suharto]], cuxo réxime fora responsable de abusos masivos dos dereitos humanos, aínda que nunha visita a Indonesia en 1997 instoulle en privado a que retirase a súa [[Ocupación indonesia de Timor Leste|ocupación]] de [[Timor Leste]].{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1pp=104–105|2a1=Sampson|2y=2011|2p=560}} Recibiu críticas semellantes de Occidente polos lazos comerciais do seu goberno con [[Siria]], [[Cuba]] e [[Libia]],{{sfn|Lodge|2006|p=214}} e pola súa amizade persoal con [[Fidel Castro|Castro]] e [[Qadafi]].{{sfn|Sampson|2011|pp=562–563}} Castro visitou Suráfrica en 1998 no medio dunha aclamación popular, e Mandela reuniuse con Qadafi en Libia para outorgarlle a [[Orde da Boa Esperanza]].{{sfn|Sampson|2011|pp=562–563}} Cando os gobernos e os medios de comunicación occidentais criticaron estas visitas, Mandela arremeteu contra eles dicindo que tiñan un fondo racista,{{sfn|Sampson|2011|p=564}} e afirmou que "os inimigos dos países no Oeste non son os nosos inimigos".{{sfn|Lodge|2006|p=214}} Mandela agardaba poder resolver a longa disputa entre Libia e os Estados Unidos e o Reino Unido polo xuízo de dous libios, [[Abdelbaset al-Megrahi]] e [[Lamin Khalifah Fhimah]], imputados en novembro de 1991 acusados de sabotar o [[voo 103 de Pan Am]]. Mandela propuxo que fosen xulgados nun terceiro país, acordado por tódalas partes. Rexido polo [[dereito escocés]], o xuízo celebrouse en [[Camp Zeist, Países Baixos|Camp Zeist]] nos [[Países Baixos]] en abril de 1999, e un dos dous homes acusados foi sentenciado culpable dos feitos.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=144|2a1=Lodge|2y=2006|2pp=215–216|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=563–564}}<ref>{{Cita novas |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/1144147.stm |title=Analysis: Lockerbie's long road |publisher=BBC |accessdate=26 de maio de 2008 |date=31 de xaneiro de 2001 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Ehl149mt?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/1144147.stm |deadurl=noyes |df= }}</ref>
 
Mandela fíxose eco da chamada de Mbeki para un "[[Renacemento Africano]]", e demostraba gran preocupación polos problemas do continente.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1pp=124–125|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=556–557}} Seguiu un [[poder brando|enfoque diplomático brando]] para a disolución da xunta militar de [[Sani Abacha]] en [[Nixeria]] malia que posteriormente converteuse nunha figura líder na petición de sancións cando o réxime de Abacha aumentou as violacións de dereitos humanos.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1pp=108–110|2a1=Lodge|2y=2006|2p=215|3a1=Sampson|3y=2011|3pp=556–557}} En 1996 foi nomeado presidente da [[Comunidade para o Desenvolvemento de África Austral]] e iniciou negociacións para finalizar a [[Primeira Guerra do Congo]] en [[Zaire]], aínda que sen éxito.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1pp=176–177|2a1=Lodge|2y=2006|2p=216|3a1=Sampson|3y=2011|3p=558}} Tivo tamén un papel clave como mediador no conflito étnico entre os grupos políticos [[tutsi]] e [[hutu]] na [[Guerra civil de Burundi]], contribuíndo a iniciar un acordo que trouxo unha maior estabilidade ó país pero non conseguiu poñer fin á violencia étnica.{{sfn|Lodge|2006|pp=217–218}} Na que foi a [[Intervención surafricana en Lesoto|primeira operación militar surafricana posapartheid]] en setembro de 1998, as tropas surafricanas entraron en [[Lesoto]] para protexer ó goberno do primeiro ministro [[Pakalitha Mosisili]] tras unhas eleccións disputadas que deron lugar a levantamentos por parte da oposición. Esta acción non foi autorizada polo propio Mandela, que non estaba no país naquel momento, senón por Buthelezi, servindo como presidente en funcións durante a súa ausencia.{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1pp=111–113|2a1=Sampson|2y=2011|2pp=558–559}}
Liña 250:
[[Ficheiro:Nelson Mandela, 2000 (4).jpg|miniatura|dereita|Mandela nunha visita á [[London School of Economics]] no ano 2000.]]
 
Tralo seu retiro en xuño de 1999 Mandela tentou levar unha vida tranquila familiar, pasando o seu tempo entre Xohanesburgo e Qunu. Malia que pretendía escribir unha secuela á súa primeira autobiografía que levaría por título ''The Presidential Years'', abandonouna sen chegar a publicala.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=576|2a1=Battersby|2y=2011|2pp=587–588}} Mandela non se afixo a este retiro e retornou á vida pública cun programa diario de tarefas, reunións con líderes mundiais e famosos e co traballo na Fundación Nelson Mandela, fundada ese mesmo ano para centrarse no desenvolvemento do rural, construción de escolas e a loita contra a SIDA.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=576|2a1=Battersby|2y=2011|2pp=588–589}} Malia as críticas que recibiu por non facer o suficiente na loita contra a pandemia da SIDA durante a súa presidencia, tralo seu retiro adicou gran parte do seu tempo a esta cuestión, describíndoa como "unha guerra" que matara máis que "tódalas guerras anteriores". Tras afiliarse á [[Treatment Action Campaign]], instoulle ó goberno de Mbeki a asegurar que os surafricanos VIH positivos tivesen acceso a [[antirretrovirais]].{{sfnm|1a1=Lodge|1y=2006|1pp=219–220|2a1=Meredith|2y=2010|2pp=584–586|3a1=Battersby|3y=2011|3pp=590–591}} En xullo de 2001 Mandela foi tratado con éxito dun [[cancro de próstata]].{{sfn|Battersby|2011|p=598}}<ref>{{Cita novas |website=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1492865.stm |title=Mandela 'responding well to treatment' |date=15 de agosto de 2001 |accessdate=26 de maio de 2008 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhSMPxao?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1492865.stm |deadurl=noyes |df= }}</ref>
 
En 2002 Mandela inaugurou a Nelson Mandela Annual Lecture, e en 2003 creouse a [[Fundación Mandela Rhodes]] na Rhodes House da [[Universidade de Oxford]] para outorgar bolsas de estudos de posgrao a estudantes africanos. A estes proxectos seguiunos o Nelson Mandela Centre of Memory e a [[campaña 46664]] contra a SIDA.{{sfn|Battersby|2011|pp=589–590}} Deu o discurso de peche na XIII Conferencia Internacional do SIDA en Durban no ano 2000,<ref>{{Cita web |url=http://www.thebody.com/content/art16140.html |title=Closing Ceremony |first=Pablo |last=Tebas |date=13 de xullo de 2000 |publisher=The Body |accessdate=25 de febreiro de 2013 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhRW0hQl?url=http://www.thebody.com/content/art16140.html |deadurl=no |df= |urlmorta=siyes }}</ref> e no ano 2004 deu outro discurso na XV edición da mesma conferencia en [[Bangkok]], [[Tailandia]], pedindo que se tomasen máis medidas para loitar contra a [[tuberculose]] e a SIDA.<ref>{{Cita novas |first=Chris |last=Hogg |title=Mandela urges action to fight TB |website=BBC News |date=15 de xullo de 2004 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/3895525.stm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20040718030822/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/3895525.stm |archivedate=18 de xullo de 2004 |deadurl=noyes |data-acceso=28 de decembro de 2017 }}</ref> Mandela fixo público que a SIDA fora a causa da morte do seu fillo [[Makgatho Mandela|Makgatho]] en xaneiro de 2005, procurando desafiar con isto o estigma asociado coa enfermidade.<ref>{{Cita novas |last=Nolen |first=Stephanie |url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/nelson-mandela/mandela-arrived-late-to-the-fight-against-hiv-aids/article548193/ |work=Globe and Mail |location=Toronto |date=5 de decembro de 2013 |title=Mandela arrived late to the fight against HIV-AIDS |accessdate=11 de maio de 2017 |ref=harv}}</ref>
 
No ámbito público Mandela tornouse máis crítico coas políticas das potencias occidentais. Opúxose fortemente á [[Guerra de Kosovo|intervención da OTAN en Kosovo]] de 1999, cualificándoa dun intento das nacións poderosas de controlar o resto do mundo.<ref>{{Cita novas |url=http://www.derechos.org/nizkor/iraq/doc/mandela1.html |title=Equipo Nizkor – Mandela slams Western action in Kosovo, Iraq |agency=Reuters |last=Weir |first=Keith |date=13 de abril de 2003 |publisher=Derechos.org |accessdate=3 de outubro de 2010 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhQi33OL?url=http://www.derechos.org/nizkor/iraq/doc/mandela1.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> En 2003 falou abertamente en contra dos plans dos Estados Unidos e do Reino Unido de comezar unha [[Guerra de Iraq|guerra en Iraq]], describíndoa como "unha traxedia" e arremetendo contra o presidente estadounidense [[George W. Bush]] e o primeiro ministro británico [[Tony Blair]] por desautorizar as [[Organización das Nacións Unidas|Nacións Unidas]] afirmando: "Todo o que (o sr. Bush) quere é o petróleo iraquí". Tamén criticou os Estados Unidos de forma máis xeral, afirmando que estes cometeran máis "atrocidades innomeables" por todo o mundo que calquera outra nación, citando os [[bombardeo atómico de Hiroshima e Nagasaki|bombardeos atómicos do Xapón]], suscitando unha controversia internacional.{{sfn|Battersby|2011|pp=591–592}}<ref>{{Cita novas |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/2228971.stm |title=Mandela warns Bush over Iraq |date=1 de setembro de 2002 |publisher=BBC |accessdate=27 de outubro de 2008 |first=John |last=Pienaar |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhQjsYTq?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2228971.stm |deadurl=noyes |df= }}</ref><ref>{{Cita novas |first=Jarrett |last=Murphy |url=http://www.cbsnews.com/news/mandela-slams-bush-on-iraq |title=Mandela Slams Bush On Iraq |website=CBS News |date=30 de xaneiro de 2003 |accessdate=13 de decembro de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160115202751/http://www.cbsnews.com/news/mandela-slams-bush-on-iraq/ |archivedate=15 de xaneiro de 2016}}</ref>
 
==== "Xubilándose do retiro": 2004–13 ====
[[Ficheiro:George W. Bush and Nelson Mandela - walking - Oval Office - May 17 2005.jpg|miniatura|esquerda|Nelson Mandela e o presidente [[George W. Bush]] no [[Despacho Oval]] en maio de 2005.]]
En xuño de 2004, ós 85 anos de idade e coa saúde deteriorada, Mandela anunciou que ía "xubilarse do retiro" e retirarse da vida pública, afirmando: "Non me chamedes, xa vos chamarei eu".{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=593|2a1=Battersby|2y=2011|2p=598}} Malia que continuou reuníndose con amizades e familiares, a súa fundación disuadiu as invitacións para que aparecese en eventos públicos e rexeitou a maioría de peticións de entrevistas.{{sfn|Battersby|2011|p=598}} Non obstante seguiu involucrado nos asuntos internacionais. En 2005 fundou o Nelson Mandela Legacy Trust,<ref name=NPR>{{Cita novas |title=Mandela, Bush Discuss Education, AIDS in Africa |first=Allison |last=Keyes |url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=4654914 |website=NPR |date=17 de maio de 2005 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6HeUQkPps?url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=4654914 |archivedate=26 de xuño de 2013 |dead-url=noyes |df= |data-acceso=28 de decembro de 2017 }}</ref> viaxando ós Estados Unidos para dar un discurso na [[Institución Brookings]] e na [[NAACP]] remarcando a necesidade de axudas económicas para África.<ref name=NPR/><ref name=LAT>{{Cita novas |title=The Obama-Mandela dynamic, reflected in a photo |first=Kathleen |last=Hennessey |data=25 de xullo de 2013 |url=http://www.latimes.com/news/nationworld/nation/la-na-obama-mandela-20130625,0,6170889,full.story |website=LA Times |archiveurl=https://www.webcitation.org/6HeUdFS94?url=http://www.latimes.com/news/nationworld/nation/la-na-obama-mandela-20130625,0,6170889,full.story |archivedate=26 de xuño de 2013 |deadurl=yes |ref= |df= |data-acceso=28 de decembro de 2017 }}</ref> Conversou coa senadora [[Hillary Clinton]] e co presidente [[George W. Bush]], reuníndose tamén por primeira vez co entón senador [[Barack Obama]].<ref name=LAT/> Mandela solicitoulle tamén ó presidente de [[Cimbabue]] [[Robert Mugabe]] que dimitise por mor dos crecentes abusos dos dereitos humanos no seu país. Ó non resultar efectivo, realizou unhas declaracións públicas en contra de Mugabe en 2007, pedíndolle que dimitise "cun respecto residual e un ápice de dignidade".{{sfn|Battersby|2011|p=594}} Ese mesmo ano Mandela, Machel e Desmond Tutu reuniron un grupo de líderes mundiais en Xohanesburgo para que contribuísen coa súa sabedoría e liderado independente a debater sobre algúns dos maiores problemas mundiais. Mandela anunciou a formación deste novo grupo denominado [[The Elders (organización)|The Elders]] nun discurso que deu o día do seu 89º aniversario.<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=600}}</ref><ref>{{Cita novas |url=http://www.msnbc.msn.com/id/19836050 |title=Mandela joins 'Elders' on turning 89 |publisher=MSNBC |agency=Associated Press |accessdate=26 de maio de 2008 |date=20 de xullo de 2007 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhRqC1M4?url=http://www.nbcnews.com/id/19836050 |deadurl=noyes |df= }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.southafrica.info/mandela/theelders.htm |title=Mandela launches The Elders |date=19 de xullo de 2007 |publisher=SAinfo |accessdate=27 de outubro de 2008 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhRpoERW?url=http://www.southafrica.info/mandela/theelders.htm |df= |urlmorta=siyes }}</ref>
 
O seu 90º aniversario foi celebrado en todo o país o 18 de xullo de 2008, coas celebracións principais en Qunu,<ref name="FOXNews">{{Cita novas |url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,385561,00.html |title=Nelson Mandela Celebrates 90th Birthday by Urging Rich to Help Poor |date=18 de xullo de 2008 |website=Fox News |accessdate=27 de outubro de 2008 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhSkmQUE?url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,385561,00.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> e un [[Nelson Mandela 90th Birthday Tribute|concerto na súa honra]] en [[Hyde Park, Londres|Hyde Park]], Londres.<ref>{{Cita novas |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/news/hyde-park-concert-to-mark--mandelas-90th-821776.html |title=Hyde Park concert to mark Mandela's 90th |last=Bingham |first=John |date=6 de maio de 2008 |website=The Independent |accessdate=27 de outubro de 2008 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhSlCa27?url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/news/hyde-park-concert-to-mark--mandelas-90th-821776.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> Durante toda a presidencia de Mbeki, Mandela continuou apoiando o CNA, habitualmente facéndolle sombra a este nos eventos públicos ós que asistían os dous.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=598|2a1=Battersby|2y=2011|2pp=594–597}} En 2004 Mandela realizara unha campaña para que Suráfrica fose a anfitrioa da [[Mundial de Fútbol Suráfrica 2010|Copa Mundial da FIFA de 2010]], declarando que "non habería mellor regalo para eles" no ano que marcaba unha década dende a caída do apartheid.<ref>{{Cita novas |title=World Cup 'perfect gift for SA' |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/3703261.stm |date=11 de maio de 2004 |website=BBC News |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160316182537/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/3703261.stm |archivedate=16 de marzo de 2016 |dead-url=noyes |accessdate=13 de setembro de 2016 }}</ref> Malia manter un perfil baixo durante todo o evento por mor dos seus problemas de saúde, Mandela fixo a súa última aparición en público durante a cerimonia de clausura do Mundial, recibindo unha ovación.{{sfn|Battersby|2011|p=600}}<ref>{{Cita novas |url=https://www.theguardian.com/world/2010/jul/11/nelson-mandela-world-cup-final |website=The Guardian |title=Nelson Mandela attends World Cup closing ceremony |date=11 de xullo de 2010 |first=David |last=Batty |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhSlkRAr?url=http://www.guardian.co.uk/world/2010/jul/11/nelson-mandela-world-cup-final |dead-url=noyes |df= |data-acceso=28 de decembro de 2017 }}</ref> Entre o 2005 e o 2013 Mandela, e posteriormente a súa familia, estiveron involucrados nunha serie de disputas legais en relación ós cartos de fondos familiares en beneficio dos seus descendentes.<ref>{{Cita novas |last=Polgreen |first=Lydia |title=Messy Fight Over Mandela Trust Goes Public |url=https://www.nytimes.com/2013/05/25/world/africa/messy-legal-fight-over-mandela-trust-goes-public.html?_r=1& |website=The New York Times |date=24 de maio de 2013 |accessdate=13 de setembro de 2016 }}</ref> A mediados de 2013, mentres Mandela estaba hospitalizado en Pretoria debido a unha infección pulmonar, os seus descendentes tiveron unha disputa legal familiar polo lugar de soterramento dos seus fillos e do propio Mandela.<ref>{{Cita novas |first=David |last=Smith |url=https://www.theguardian.com/world/2013/jul/03/south-african-courts-mandela-burial |title=South African courts step in over Mandela family burial row |website=The Guardian |accessdate=13 de setembro de 2016 |date=3 de xullo de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130709230415/http://www.guardian.co.uk/world/2013/jul/03/south-african-courts-mandela-burial |archivedate=9 de xullo de 2013}}</ref><ref>{{Cita novas |last=Moreton |first=Cole |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/nelson-mandela/10155807/Nelson-Mandelas-grandson-Mandla-accused-of-grave-tampering.html |title=Nelson Mandela's grandson Mandla accused of grave tampering |website=The Telegraph |accessdate=13 de setembro de 2016 |date=2 de xullo de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160127022518/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/nelson-mandela/10155807/Nelson-Mandelas-grandson-Mandla-accused-of-grave-tampering.html |archivedate=27 de xaneiro de 2016 }}</ref>
 
==== Enfermidade e morte: 2011–2013 ====
[[Ficheiro:Obama Madiba Memorial.jpg|miniatura|dereita|[[Barack Obama]] dando un discurso no evento conmemorativo de Mandela no [[FNB Stadium]]. Xunto a el o intérprete en [[lingua de sinais]] Thamsanqa Jantjie, quen provocou unha controversia pola súa interpretación incorrecta.<ref name="NYTimposter">{{Cita novas|date=11 de decembro de 2013|title=Interpreter at Memorial Service Said to Have Been an Impostor|url=https://www.nytimes.com/2013/12/12/world/africa/interpreter-at-mandela-service-said-to-be-an-imposter.html?_r=0|newspaper=The New York Times|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2013%2F12%2F12%2Fworld%2Fafrica%2Finterpreter-at-mandela-service-said-to-be-an-imposter.html%3F_r%3D0&date=2014-04-12|archivedate=12 de abril de 2014|first=John|last=Eligon|deadurl=yes|df=dmy-all|data-acceso=28 de decembro de 2017}}</ref>]]
 
En febreiro de 2011 Mandela foi hospitalizado por mor dunha [[infección respiratoria]], feito que atraeu a atención dos medios internacionais,{{sfn|Battersby|2011|p=607}}<ref>{{Cita web |url=http://www.news24.com/SouthAfrica/News/Nelson-Mandela-breathing-on-his-own-20110128 |title=Nelson Mandela 'breathing on his own' |date=18 de xaneiro de 2011 |website=News 24 |accessdate=30 de xaneiro de 2011 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhSmCBmZ?url=http://www.news24.com/SouthAfrica/News/Nelson-Mandela-breathing-on-his-own-20110128 |deadurl=noyes |df= }}</ref> e foi hospitalizado de novo en decembro de 2012 por unha [[infección pulmonar]] e para extraerlle un [[cálculo biliar]].<ref>{{Cita novas|title=Nelson Mandela has lung infection|url=http://www.bbc.com/news/world-africa-20677168|accessdate=16 decembro de 2017|work=BBC News|date=11 de decembro de 2012}}</ref><ref>{{Cita novas |title=Mandela Has Surgery for Gallstones |url=https://www.nytimes.com/2012/12/16/world/africa/mandela-has-surgery-to-remove-gallstones.html?partner=rss&emc=rss&smid=tw-nytimes&_r=0 |website=The New York Times |accessdate=15 de decembro de 2012 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhSuaglG?url=http://www.nytimes.com/2012/12/16/world/africa/mandela-has-surgery-to-remove-gallstones.html?partner=rss&emc=rss&smid=tw-nytimes&_r=1& |deadurl=noyes |date=15 de decembro de 2012 |df= }}</ref> Tras un procedemento médico a comezos de marzo de 2013,<ref>{{Cita web |url=http://www.ctvnews.ca/world/nelson-mandela-94-responding-positively-to-treatment-in-hospital-1.1214585 |title=Nelson Mandela, 94, responding positively to treatment in hospital |website=CTV News |date=28 de marzo de 2013 |accessdate=10 de xuño de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160419135607/http://www.ctvnews.ca/world/nelson-mandela-94-responding-positively-to-treatment-in-hospital-1.1214585 |archivedate=19 de abril de 2016 |dead-url=noyes }}</ref> a súa infección pulmonar empeorou e foi hospitalizado de novo en Pretoria.<ref>{{Cita novas|title=Nelson Mandela arrives home in ambulance|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/nelson-mandela/9976102/Nelson-Mandela-arrives-home-in-ambulance.html|publisher=''The Telegraph''|accessdate=6 de abril de 2013|location=London|date=6 de abril de 2013}}</ref> En xuño de 2013 a infección empeorou de novo e tivo que ser hospitalizado de novo en estado grave.<ref>{{Cita novas|title=Nelson Mandela hospitalized in serious condition|url=http://www.cnn.com/2013/06/08/world/africa/south-africa-mandela-sick/index.html|publisher=CNN|accessdate=8 de xuño de 2013|date=8 de xuño de 2013}}</ref> En setembro de 2013 Mandela foi dado de alta no hospital,<ref>{{Cita novas |title=Nelson Mandela released from hospital |url=http://edition.cnn.com/2013/09/01/world/africa/nelson-mandela-hospital-release/ |accessdate=1 de setembro de 2013 |website=CNN| |date=1 de setembro de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304094240/http://edition.cnn.com/2013/09/01/world/africa/nelson-mandela-hospital-release/ |archivedate=404 de marzo de 2016 |dead-url=noyes }}</ref> aínda que o seu estado seguía sendo inestable.<ref>{{Cita novas |title=Mandela discharged from South Africa hospital |url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/09/20139185614590114.html |accessdate=1 de setembro de 2013 |website=Al Jazeera |date=1 de setembro de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304114444/http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/09/20139185614590114.html |archivedate=4 de marzo de 04/03/2016 |dead-url=noyes }}</ref>
 
Mandela faleceu finalmente o 5 de decembro de 2013 ós 95 anos de idade, ó redor das 20:50 (UTC+2) no seu fogar de Houghton, rodeado da súa familia.<ref name="BBCD">{{Cita novas |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-25249520 |title=South Africa's Nelson Mandela dies in Johannesburg |date=5 decembro de 2013 |website=BBC News |accessdate=5 decembro de 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160415152143/http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-25249520 |archivedate=15 de abril de 2016 |dead-url=noyes }}</ref> Zuma anunciou en público a súa morte na televisión,<ref name="BBCD"/><ref>{{Cita novas|url=https://www.nytimes.com/2013/12/06/world/africa/nelson-mandela.html?_r=0 |title=Mandela's Death Leaves South Africa Without Its Moral Center |website=The New York Times |last=Polgreen |first=Lydia |date=5 decembro de 2013 |accessdate=5 decembro de 2013}}</ref> proclamando dez días de loito nacional, un servizo conmemorativo no [[FNB Stadium]] de Xohanesburgo o 10 de decembro de 2013, e o 8 de decembro como día nacional de oración e reflexión. A [[capela ardente]] realizouse dende o 11 ata o 13 de decembro nos [[Union Buildings]] de Pretoria e realizouse un [[funeral de estado]] o 15 de decembro en Qunu.<ref>{{Cita novas|last=Pillay|first=Verashni|title=Mandela's memorial service to be held on December 10|url=http://mg.co.za/article/2013-12-06-mandelas-memorial-service-to-be-held-on-december-10|accessdate=6 decembro de 2013|newspaper=Mail & Guardian|date=6 decembro de 2013}}</ref><ref>{{Cita novas|last1=Vecchiatto|first1=Paul|last2=Stone|first2=Setumo|last3=Magubane|first3=Khulekani|title=Nelson Mandela to be laid to rest on December 15|url=http://www.bdlive.co.za/national/2013/12/06/nelson-mandela-to-be-laid-to-rest-on-december-15|accessdate=6 decembro de 2013|newspaper=Business Day|date=6 decembro de 2013}}</ref> Uns 90 representantes de estados estranxeiros viaxaron a Suráfrica para asistir ós eventos conmemorativos.<ref>{{Cita novas|last=Mount|first=Harry|title=Nelson Mandela: the long goodbye|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/nelson-mandela/10506010/Nelson-Mandela-the-long-goodbye.html|accessdate=11 decembro de 2013|newspaper=The Telegraph|date=9 decembro de 2013|location=London}}</ref> Posteriormente fíxose público que uns 300 millóns de [[rand surafricano|rands]] destinados orixinalmente a proxectos de desenvolvemento humanitario foran desviados para financiar o funeral.<ref>{{Cita novas|title=Nelson Mandela funeral: 'Millions misspent'|url=http://www.bbc.com/news/world-africa-42224937|website=BBC News|date=4 decembro de 2017|accessdate=4 decembro de 2017}}</ref> Os medios de comunicación enchéronse con tributos e artigos no seu recordo,{{sfn|Ndlovu-Gatsheni|2014|p=917}} e as imaxes e tributos a Mandela proliferaron nas [[redes sociais]].{{sfn|Nelson|2014|p=130}}
 
== Ideoloxía política ==
Liña 294:
== Personalidade ==
[[Ficheiro:Nelson Mandela (cropped).jpg|miniatura|dereita|Mandela nunha visita a [[Australia]] en 2009, cunha das coñecidas como "camisas de Madiba".]]
Mandela estaba amplamente considerado como un líder carismático,{{sfn|Glad|Blanton|1997|p=570}}<ref>{{Cita publicación periódica |last=Read |first=James H. |title=Leadership and power in Nelson Mandela's ''Long Walk to Freedom'' |journal=Journal of Power |volume=3 |number=3 |pages=317–339 |doi=10.1080/17540291.2010.524792 |year=2010 |ref=harv}}</ref> descrito pola biógrafa Mary Benson coma "un líder nato de masas que non podía evitar magnetizar á xente".{{sfn|Benson|1986|p=51}} Era moi consciente da súa imaxe e durante toda a súa vida procurou levar roupa de gran calidade.{{sfn|Sampson|2011|pp=432, 554}} Os seus simpatizantes remarcaban a súa herdanza aristocrática repetidamente, contribuíndo con isto ó seu "poder carismático".{{sfn|Lodge|2006|p=2}} Durante a súa estancia en Xohanesburgo nos anos 1950 cultivou a imaxe do "''gentleman'' africano", coa "roupa pasada polo ferro, formas correctas e discurso público modulado" asociados a esa posición.{{sfn|Boehmer|2008|p=111}} Segundo Lodge, Mandela converteuse desta forma "nun dos primeiros políticos de medios [...] personificando un encanto e estilo que proxectaba visualmente un novo e valente mundo africano de modernidade e liberdade".{{sfn|Lodge|2006|p=ix}} Mandela adoitaba cambiarse de roupa varias veces ó día, e tras asumir o posto de presidente quedou tan asociado coas camisas [[batik]] que adoitaba levar que estas chegaron a coñecerse como as "camisas de Madiba".{{sfnm|1a1=Boehmer|1y=2008|1p=133|2a1=Meredith|2y=2010|2p=495|3a1=Sampson|3y=2011|3p=503}}<ref>{{Cita novas |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/3532916.stm |title=How Mandela changed SA fashion |last=Khumalo |first=Fred |date=5 de agosto de 2004 |publisher=BBC |accessdate=28 de outubro de 2008 |archivedate=25 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhlMxe4g?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/3532916.stm |deadurl=noyes |df= }}</ref>
 
Para os politicólogos [[Betty Glad]] e Robert Blanton, Mandela era un "líder excepcionalmente intelixente, astuto e leal".{{sfn|Glad|Blanton|1997|p=577}} O seu biógrafo oficial, [[Anthony Sampson]], comentou que era un "mestre da imaxinería e da actuación", sobresaíndo en ter unha boa presentación nas fotografías públicas e producindo fragmentos de entrevistas atractivos para a prensa.{{sfn|Sampson|2011|pp=582–583}} Os seus discursos públicos estaban presentados dunha forma firme e formal, e adoitaban estar compostos por conxuntos de frases tópicas.{{sfn|Boehmer|2008|pp=128, 134}} Adoitaba falar lentamente e escollía as palabras antes de falar.{{sfn|Glad|Blanton|1997|p=576}} Malia que non estaba considerado un grande orador, segundo Barber os seus discursos transmitían "o seu compromiso persoal, encanto e humor".{{sfn|Barber|2004|p=87}}
Liña 302:
Criouse baixo a denominación [[metodista]] do [[cristianismo]]. A [[Igrexa Metodista de Suráfrica]] afirmou que mantivo a súa lealdade a esta igrexa durante toda a súa vida.{{sfn|Forster|2014|p=89}} Nunha análise dos escritos de Mandela, o teólogo [[Dion Forster]] describiuno como un [[Humanismo cristián|humanista cristián]], aínda que puntualizou que o seu pensamento baseábase en gran medida máis no concepto surafricano do Ubuntu que na [[teoloxía cristiá]].{{sfn|Forster|2014|pp=106–107}} Porén, segundo Sampson Mandela nunca tivo "unha forte fe relixiosa",{{sfn|Sampson|2011|p=65}} mentres que Boehmer afirmou que as crenzas relixiosas de Mandela "nunca foron robustas".{{sfn|Boehmer|2008|p=86}}
 
Mandela era moi consciente da súa condición de home e adoitaba facer referencias á [[masculinidade]].<ref>{{Cita publicación periódica |last=Suttner |first=Raymond |title=Nelson Mandela's Masculinities |journal=African Identities |year=2014 |volume=12 |issue=3–4 |pages=342–356 |doi=10.1080/14725843.2015.1009623 |ref=harv}}</ref> Era [[heterosexual]],{{sfn|Boehmer|2008|p=142}} e a biógrafa [[Fatima Meer]] afirmou que se sentía "facilmente tentado" polas mulleres.{{sfn|Meer|1988|p=78}} O tamén biógrafo [[Martin Meredith]] caracterizouno como "romántico por natureza", destacando que tivera relacións con varias mulleres.{{sfn|Meredith|2010|p=21}} Mandela casouse tres veces, tivo seis fillos, dezasete netos e polo menos dezasete bisnetos.<ref name="genealogy">{{Cita web |author=Nelson Mandela Foundation |title=The Life and Times of Nelson Mandela: Genealogy |url=http://www.nelsonmandela.org/content/page/genealogy |publisher=Nelson Mandela Centre Memory |accessdate=13 de xullo de 2016 |archivedate=16 de xaneiro de 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160116020637/https://www.nelsonmandela.org/content/page/genealogy |urlmorta=siyes }}</ref> Os historiadores destacaron que podía chegar a ser duro e esixente cos seus fillos, pero que era máis agarimoso cos seus netos.{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=481|2a1=Smith|2y=2010|2p=147|3a1=Sampson|3y=2011|3p=246}}
 
== Influencia e legado ==
[[Ficheiro:Nelson Mandela tributes in Parliament Square - London - DSCF0404.jpg|miniatura|Flores deixadas na estatua de Mandela trala súa morte en Parliament Square, Londres.]]
No momento da súa morte Mandela estaba amplamente considerado en Suráfrica como "o pai da nación"<ref>{{Cita novas |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-20839504 |title=Nelson Mandela to spend Christmas in S Africa hospital |date=24 de decembro de 2012 |website=BBC News |accessdate=13 de xullo de 2016 |archivedate= 303 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EAEkVVsN?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-20839504 |deadurl=noyes |df= }}</ref> e o "pai fundador da democracia",{{sfn|Meredith|2010|p=565}} e fóra do país estaba considerado unha "icona global".{{sfnm|1a1=Barnard|1y=2014|1pp=1, 2|2a1=Ndlovu-Gatsheni|2y=2014|2p=906}} Rita Barnard describiuno como "unha das figuras máis reverenciadas do noso tempo".{{sfn|Barnard|2014|pp=1, 2}} Lodge cualificouno de "heroe democrático moderno",{{sfn|Lodge|2006|p=225}} e a súa popularidade deu como resultado un [[culto á personalidade|culto á súa personalidade]].{{sfn|Barnard|2014|p=2}} Algúns retrataron a Mandela en termos mesiánicos,{{sfn|Suttner|2007|pp=125–126}} en contraste coa súa propia afirmación de que "non fun un mesías, senón un home ordinario que se converteu en líder por mor de circunstancias extraordinarias".{{sfnm|1a1=Meredith|1y=2010|1p=599|2a1=Barnard|2y=2014|2p=4}} É habitual que apareza citado xunto a [[Mahatma Gandhi]] e [[Martin Luther King]] coma un dos líderes exemplares antirracistas e anticolonialistas do século XX.{{sfnm|1a1=Boehmer|1y=2008|1p=82|2a1=Ndlovu-Gatsheni|2y=2014|2p=918}} Boehmer describiuno como "un tótem dos valores totémicos da nosa era: tolerancia e democracia liberal",{{sfn|Boehmer|2008|p=16}} e coma "un símbolo universal da xustiza social".{{sfn|Boehmer|2008|p=1}}
 
A súa fama internacional xurdiu durante o seu encarceramento nos anos 1980, converténdose no prisioneiro máis famoso do mundo, símbolo da causa antiapartheid e unha icona para millóns de persoas que apoiaban o ideal da igualdade humana.{{sfn|Barnard|2014|p=1}} En 1986 o seu biógrafo caracterizouno como "a personificación da loita pola liberación" en Suráfrica.{{sfn|Benson|1986|p=13}} Meredith afirmou que ó converterse nun "potente símbolo da resistencia" contra o [[apartheid]] nos anos 1980, Mandela adquiriu un "status místico" no ámbito internacional.{{sfn|Meredith|2010|p=xv}} Sampson afirmou que incluso durante a súa vida este mito fixérase "tan popular que ofuscaba as realidades", convertendo a Mandela nun "santo secular".{{sfn|Sampson|2011|p=xxvi}} Unha década despois da fin da súa presidencia, a época de Mandela considerábase como "unha era dourada de esperanza e harmonía",{{sfn|Meredith|2010|p=599}} con grandes mostras de [[nostalxia]] expresadas por ela,{{sfn|Freund|2014|p=296}} e cos críticos dos seus sucesores Mbeki e Zuma utilizando o seu nome de forma habitual.<ref>{{Cita publicación periódica |last=Mangcu |first=Xolela |year=2013 |title=Retracing Nelson Mandela through the Lineage of Black Political Thought |journal=Transition |volume=112 |pages=101–116 |doi=10.2979/transition.112.101 |ref=harv}}</ref> Por todo o mundo Mandela gañou o recoñecemento internacional polo seu activismo para superar o apartheid e para instar a reconciliación racial,{{sfn|Meredith|2010|p=xvi}} chegando a estar considerado "unha autoridade moral cunha gran preocupación pola verdade".{{sfn|Sampson|2011|p=582}} Cúlpase a este estado icónico de ser causa de ofuscamento das complexidades da súa vida.<ref>{{Cita publicación periódica |last=Suttner |first=Raymond |title='I Was Not Born With a Hunger to Be Free': Nelson Mandela's Early Journeys towards Political Awareness |year=2016 |journal=Journal of Asian and African Studies |volume=51 |issue=1 |pages=17–31 |doi=10.1177/0021909614541973 |ref=harv}}</ref>
 
Mandela xerou controversias durante toda a súa carreira como activista e político,{{sfn|Barnard|2014|p=2}} con detractores tanto na dereita coma na esquerda radical.{{sfn|Boehmer|2008|p=173}} Durante os anos 1980 foi etiquetado como un [[terrorista]] por parte de importantes figuras políticas occidentais pola súa adopción da violencia.<ref>{{Cita publicación periódica |last=Boehmer |first=Elleke |title=Postcolonial Terrorist: The Example of Nelson Mandela |journal=Parallax |volume=11 |issue=4 |year=2005 |doi=10.1080/13534640500331666 |pages=46–55 |ref=harv}}</ref> O [[Departamento de Estado dos Estados Unidos|Departamento de Estado]] e o [[Departamento de Defensa dos Estados Unidos]] designaron oficialmente o CNA como organización terrorista, o que provocou que Mandela estivese na súa lista de vixilancia de terroristas ata o ano 2008.<ref>{{cita novas |title=US government considered Nelson Mandela a terrorist until 2008 |date=7 de decembro de 2013 |website=NBC News |last=Windrem |first=Robert |url=http://www.nbcnews.com/news/other/us-government-considered-nelson-mandela-terrorist-until-2008-f2D11708787 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303200951/http://www.nbcnews.com/news/other/us-government-considered-nelson-mandela-terrorist-until-2008-f2D11708787 |archivedate=303 de marzo de 2016 |dead-url=noyes |data-acceso=29 de decembro de 2017 }}</ref> No espectro da esquerda, varios dentro do CNA, entre eles [[Frank B. Wilderson III]], acusárono de "venderse" por entrar en negociacións co goberno do apartheid e por non poñer en funcionamento as reformas do Freedom Charter durante a súa presidencia.{{sfnm|1a1=Barnard|1y=2014|1p=2|2a1=Ndlovu-Gatsheni|2y=2014|2p=918}} Segundo Barnard, "houbo un sentido no que o seu comportamento e forma de conduta, o mesmo respecto e autoridade que acumulou ó representar a súa nación baixo a súa persoa, foi en contra do espírito da democracia",{{sfn|Barnard|2014|p=2}} e segundo Ndlovu-Gatsheni existía tamén a preocupación de que situaba o seu propio status de celebridade por riba da transformación do país.{{sfn|Ndlovu-Gatsheni|2014|p=918}} O seu goberno foi criticado por non conseguir tratar coa pandemia do [[SIDA]] e polos altos niveis de pobreza en Suráfrica.{{sfn|Barnard|2014|p=2}} Mandela foi criticado tamén pola súa amizade con líderes políticos como Castro, Qadafi e Suharto, considerados [[ditador]]es polos críticos, así como polo seu rexeitamento a condenar as violacións de dereitos humanos dos seus gobernos.<ref>{{Cita web |url=http://www.ibtimes.com/mandela-dictators-freedom-fighter-complicated-past-725667 |title=Mandela And The Dictators: A Freedom Fighter With A Complicated Past |first=Jacey |last=Fortin |website=International Business Times |date=18 de xullo de 2012 |accessdate=13 de xullo de 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160419032439/http://www.ibtimes.com/mandela-dictators-freedom-fighter-complicated-past-725667 |archivedate=19 de abril de 2016 |dead-url=noyes }}</ref>
 
=== Condecoracións, honras e monumentos ===
No curso da súa vida Mandela recibiu máis de 250 condecoracións, galardóns, premios, títulos honoríficos e cidadanías en recoñecemento dos seus logros políticos.<ref name=CT12>{{Cita web |url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-296964849.html |title=How the awards have just kept flooding in |date=18 de xullo de 2012 |work=The Cape Times |subscrición=si |via=HighBeam Research |accessdate=14 de febreiro de 2013 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171019220215/https://www.highbeam.com/doc/1G1-296964849.html |dataarquivo=19 de octoberoutubro de 2017 |urlmorta=siyes }}</ref>
Entre estes estiveron o [[premio Nobel da Paz]],{{sfnm|1a1=Barber|1y=2004|1p=68|2a1=Lodge|2y=2006|2p=182|3a1=Meredith|3y=2010|3p=494|4a1=Sampson|4y=2011|4p=474}} a [[Medalla Presidencial da Liberdade]] dos Estados Unidos,<ref>{{Cita web |url=https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2002/07/20020709-8.html |title=President Honors Recipients of the Presidential Medal of Freedom |date=9 de xullo de 2002 |publisher=The White House |accessdate=26 de outubro de 2008 |archivedate=14 de febreiro de /02/2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EQa6Gnu1?url=http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2002/07/20020709-8.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> o [[Premio Lenin da Paz]] da Unión Soviética,<ref name=CT12/> e o [[Premio Internacional Qadafi dos Dereitos Humanos]] de Libia.<ref name="TimeGadafiPrize">{{Cita novas|title=Prizes: And the Winner Is...|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,957634,00.html|revista=[[Time]]|date=8 de maio de 1989|accessdate=24 de outubro de 2012}}</ref> En 1990 a India outorgoulle o [[Bharat Ratna]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ndtv.com/article/india/list-of-all-bharat-ratna-award-winners-81336 |title=List of all Bharat Ratna award winners |date=21 de xaneiro de 2011 |publisher=NDTV |accessdate=14 de febreiro de 2013 |archivedate=14 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EQat3ntQ?url=http://www.ndtv.com/article/india/list-of-all-bharat-ratna-award-winners-81336 |deadurl=noyes |df= }}</ref> e en 1992 [[Paquistán]] outorgoulle o [[Nishan-e-Pakistan]].<ref>{{Cita novas |title=Mandela in Pakistan |newspaper=The Independent |publisher=Independent Print Limited |date=3 de outubro de 1992 |url=https://www.independent.co.uk/news/world/mandela-in-pakistan-1555096.html |accessdate=7 de xuño de 2010 |archivedate=14 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EQa80Py9?url=http://www.independent.co.uk/news/world/mandela-in-pakistan-1555096.html |deadurl=noyes |location=London |df= }}</ref> Ese mesmo ano outorgóuselle o Premio Atatürk da Paz en [[Turquía]]. Nun primeiro momento rexeitouno citando as violacións de dereitos humanos cometidas por Turquía naquel entón,<ref name=ataturk>{{Cita web |url=http://www.anc.org.za/ancdocs/pr/1992/pr0412a.html |title=Statement on the Ataturk Award given to Nelson Mandela |date=12 de abril de 1992 |publisher=African National Congress |accessdate=2 de xaneiro de 2007 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20061001161737/http://www.anc.org.za/ancdocs/pr/1992/pr0412a.html |archivedate = 1 de outubro de 2006}}</ref> pero aceptouno posteriormente en 1999.<ref name=CT12/> Foi nomeado cabaleiro da [[Orde de Isabel a Católica]]<ref>{{Cita web|url=https://boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-1999-3755 |title=Royal Decree 270/1999, 12th February 1999 |date=13 de febreiro de 1999 |publisher=Spanish Official State Gazette|accessdate=13 de setembro de 2017 |df= }}</ref> e da [[Orde do Canadá]],<ref>{{Cita web |url=http://www.canadainternational.gc.ca/southafrica-afriquedusud/eyes_abroad-coupdoeil/NelsonMandelaDJ.aspx?lang=eng&view=d |title=Canada presents Nelson Mandela with the Queen Elizabeth II Diamond Jubilee medal |date=23 de agosto de 2012 |publisher=Queen's Printer for Canada |accessdate=14 de febreiro de 2013 |archivedate=14 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EQaTXONi?url=http://www.canadainternational.gc.ca/southafrica-afriquedusud/eyes_abroad-coupdoeil/NelsonMandelaDJ.aspx?lang=eng&view=d |deadurl=noyes |df= }}</ref> e foi a primeira persoa viva en recibir a cidadanía canadense honorífica.<ref>{{Cita novas |url=http://www.cbc.ca/canada/story/2001/11/19/mandela_011119.html |title=Mandela to be honoured with Canadian citizenship |date=19 de novembro de 2001 |publisher=CBC News |accessdate=26 de outubro de 2008 |archivedate=14 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EQa6zuKU?url=http://www.cbc.ca/news/canada/story/2001/11/19/mandela_011119.html |deadurl=noyes |df= }}</ref> A raíña [[Isabel II do Reino Unido|Isabel II]] nomeouno oficial da [[Orde de San Xoán]] e membro da [[Orde do Mérito]].<ref>{{Cita web |url=http://www.royal.gov.uk/output/Page1880.asp |archiveurl=https://web.archive.org/web/20050105152154/http://www.royal.gov.uk/output/Page1880.asp |archivedate=5 de xaneiro de 2005 |title=The Order of Merit |date = 2002|publisher=Royal Insight |accessdate=26 de outubro de 2008}}</ref>
 
En 2004 Xohanesburgo outorgoulle a Mandela as [[chaves da cidade]],<ref>{{Cita web |url=http://www.gpg.gov.za/docs/nz/2004/nz0727.html |title=Madiba conferred freedom of Johannesburg |date=27 de xullo de 2004 |publisher=Gauteng Provincial Government |accessdate=26 de outubro de 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080621081749/http://www.gpg.gov.za/docs/nz/2004/nz0727.html|archivedate=21 de xuño de 2008}}</ref> e en 2008 descubriuse unha estatua de Mandela no lugar onde fora liberado de prisión.<ref>{{Cita web |url=http://www.mediaclubsouthafrica.com/index.php?option=com_content&view=article&id=703:mandelastatue270808&catid=42:land_news&Itemid=110 |title=Long walk immortalised in bronze |last=Stern |first=Jennifer |date=27 de agosto de 2008 |publisher=Media Club South Africa |accessdate=30 de novembro de 2009 |archivedate=14 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EQY5DhSw?url=http://www.mediaclubsouthafrica.com/index.php?option=com_content&view=article&id=703:mandelastatue270808&catid=42:land_news&Itemid=110 |deadurl=noyes |df= }}</ref> En 2005 a revista ''[[Time]]'' incluíuno na súa lista das 100 persoas máis influentes,<ref>{{Cita novas|url=http://www.time.com/time/subscriber/2005/time100/heroes/100mandela.html|title=Nelson Mandela: Seizing the Historical Moment|work=[[Time]]|first=F.W.|last=De Klerk| date=18 de abril de 2005}}</ref> e no 2006 a revista ''[[New Statesman]]'' situouno na segunda posición da súa lista dos 50 "Heroes do noso tempo".<ref>{{Cita novas|url=http://www.newstatesman.com/200605220016|title=Heroes of our time|date=22 de maio de 2006|revista=New Statesman}}</ref> Durante o [[Día da Reconciliación]] de 2013, descubriuse unha estatua de bronce de Mandela nos Union Buildings de Pretoria.<ref>{{Cita novas|title=Nelson Mandela statue unveiled in Pretoria by Zuma|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-25399709|publisher=BBC News|accessdate=23 de decembro de 2013|date=16 de decembro de 2013}}</ref>
En novembro de 2009 a [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] proclamou o aniversario de Mandela, o 18 de xullo, como o "[[Día de Mandela]]", marcando a súa contribución pola loita antiapartheid.<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=601}}</ref><ref>{{Cita novas |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/8353853.stm |title=UN gives backing to 'Mandela Day' |publisher=BBC News |accessdate=11 de novembro de 2009 |date=11 de novembro de 2009 |archivedate=14 de febreiro de 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EQbCaUWz?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8353853.stm |deadurl=noyes |df= }}</ref>
 
=== Na cultura popular ===
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Nelson_Mandela»