Fidel Castro: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Xanetas (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
m Arranxos varios, replaced: <br /> → <br/> (3)
Liña 50:
| sitioweb =
}}
'''Fidel Alejandro Castro Ruz''' <small>([[Ficheiro:Speaker Icon.svg|13px|]] [//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/83/Es-Fidel_Castro.ogg audio])</small>, nado en [[Birán]] o [[13 de agosto]] de [[1926]]<ref>Segundo as fontes do seu irmán Ramón, Fidel, nacería un ano máis tarde, en 1927. Avanzouse a súa data de nacemento nun ano para poder inscribilo antes na escola. A data administrativa do nacemento de Fidel Castro, certificada polo Consello de Estado, é a do 13 de outono de 1926. Ver tamén a Martin: ''The Early Fidel'', p. 5 e 235; Boume, p. 41.</ref> e finado na [[A Habana|Habana]] o [[25 de novembro]] de [[2016]]<ref>{{cita novas|apelidos=Roque|nome=Adalberto|título=Morre Fidel Castro aos 90 anos|url=http://galego.lavozdegalicia.es/noticia/internacional/2016/11/26/muere-fidel-castro-90-anos/00031480144050887528434.htm|dataacceso=26 de novembro de 2016|obra=[[La Voz de Galicia]]|data=26 de novembro de 2016|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161126195401/http://galego.lavozdegalicia.es/noticia/internacional/2016/11/26/muere-fidel-castro-90-anos/00031480144050887528434.htm|dataarquivo=26 de novembro de 2016|urlmorta=si}}</ref>, foi un [[avogado]] e [[revolucionario]] [[Comunismo|comunista]] [[Cuba|cubanocuba]]no, con orixe [[Pobo galego|galega]], que gobernou Cuba como [[Primeiro ministro de Cuba|primeiro ministro]] de [[1959]] a [[1976]] e logo como [[Presidente do Consello de Estado de Cuba|presidente]] de [[1976]] a [[2008]].
 
[[Nacionalismo|Nacionalista]] e [[Marxismo-leninismo|marxista-leninista]], exerceu como Primeiro Secretario do [[Partido Comunista de Cuba]] dende [[1965]] a [[2011]]. Baixo o seu mandato, o país transformouse nun país [[Socialismo|socialista]], con gran parte da [[industria]] e da [[economía]] nacionalizadas.
 
Fillo dun [[Emigración galega|emigrante galego]] acomodado, Castro adoptou as ideas [[Antiimperialismo|antiimperialistas]] mentres estudaba [[Dereito]] na [[Universidade da Habana]]. Despois de participar en rebelións contra a ditadura de [[Rafael Trujillo]] na [[República Dominicana]] e o goberno [[Dereitismo|dereitista]] [[Colombia|colombianocolombia]]no, planeou o derrocamento do [[ditador]] cubano [[Fulgencio Batista]] lanzando un ataque contra o [[cuartel Moncada]] en [[1953]]. O intento fracasou e tras pasar un ano no [[Centro penitenciario|cárcere]], viaxou a México onde formou un grupo revolucionario, o [[Movemento do 26 de xullo]], xunto co seu irmán [[Raúl Castro]] e o [[Che Guevara]]. De volta en Cuba, Fidel liderou o Movemento nunha [[guerra de guerrillas]] contra as forzas de Batista en [[Sierra Maestra]]. Despois do derrocamento de Batista, asumiu o poder político e militar como [[primeiro ministro de Cuba]]. Os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] opuxéronse ao goberno de Castro e tentaron derrocalo mediante intentos de [[asasinato]], [[Embargo dos Estados Unidos a Cuba|bloqueo económico]] e [[contrarrevolución]], incluído o intento de [[Invasión de Baía de Cochinos|invasión da illa en Baía de Cochinos]]. Para contrarrestar estas ameazas, aliñouse coa [[Unión Soviética]], permitíndolle a esta instalar [[armas nucleares]] en Cuba en [[1962]], provocando a [[Crise dos mísiles de Cuba|Crise dos mísiles]], punto álxido da [[Guerra fría|Guerra Fría]].
 
Adoptando un modelo de desenvolvemento [[Marxismo-leninismo|marxista-leninista]], Fidel converteu Cuba nun Estado socialista de [[Unipartidismo|partido único]] baixo o liderado do [[Partido Comunista de Cuba|Partido Comunista]], o único no [[hemisferio occidental]]. Introducíronse políticas de [[economía planificada]] e expandíronse a [[sanidade]] e a [[educación]]. No plano internacional, Castro apoiou a diversos grupos [[Revolucionario|revolucionariosrevolucionario]]s [[Antiimperialismo|antiimperialistas]], deu apoio aos gobernos de esquerdas de [[Chile]], [[Nicaragua]] e [[Granada, Caribe|Granada]] e enviou tropas aos seus aliados nas guerras de [[Guerra do Yom Kippur|Yom Kippur]], [[Guerra de Ogadén|Ogadén]] e a [[guerra civil angolana]]. Estas accións, xuanto ao liderado de Castro no [[Movemento de Países Non Aliñados]], aumentaron a notoriedade internacional da illa.
 
Tras a [[disolución da URSS]] en 1991, o goberno cubano afrontou unha recesión económica no chamado "[[Período Especial]]" e abrazou ideas [[antiglobalización]] e a favor do [[medio ambiente]]. Na [[década de 2000]], Castro forxou unha alianza coa chamada "[[marea rosa]]" [[Latinoamérica|latinoamericana]] (principalmente coa [[Venezuela]] de [[Hugo Chávez]]) e asinou o ingreso de Cuba na [[Alianza Bolivariana para as Américas]]. En [[2006]], Fidel transferiu os seus poderes ao vicepresidente [[Raúl Castro]], que logo foi elixido [[Presidente do Consello de Estado de Cuba|presidente do Consello de Estado]] pola [[Asemblea Nacional do Poder Popular|Asemblea Nacional]] en [[2008]].
 
O mandato de Fidel Castro foi o máis longo dun [[xefe de Estado]] dos [[Século XX|séculos XX]] e [[Século XXI|XXI]] e polarizou a opinión mundial. Os seus partidarios veno como un paladín do socialismo e a causa antiimperialista, cuxo goberno revolucionario levou unha avanzada xustiza social e económica ao país, mentres asegurou a independencia de Cuba do [[imperialismo estadounidense]]. Pola outra banda, os seus críticos defíneno como un ditador que perpetrou abusos dos [[dereitos humanos]], o éxodo de milleiros de cubanos e o empobrecemento da economía cubana. Fidel Castro foi condecorado cunha gran cantidade de recoñecementos internacionais e influíu significativamente a persoas e grupos de todo o mundo.
 
== Traxectoria ==
Liña 105:
Sería bo que o terceiro poder do Estado dera sinais de vida cando os outros dous foron decapitados, se non é que foi decapitado do mesmo xeito o poder xudicial. [...]
A lóxica dime que se existen tribunais, Batista debe ser castigado, e se Batista non é castigado e segue como amo do Estado, Presidente, Primeiro Ministro, Senador, Xeneral Maior, xefe civil e militar, Poder Executivo e Lexislativo, dono de vidas e facendas, entón non existen tribunais, suprimiunos.|Fidel Castro}}
Os tribunais rexeitaron a demanda, polo que Castro entendeu que a loita armada estaba lexitimada como o único xeito posible de derrocar a ditadura.
 
==== Asaltos aos cuarteis Moncada e Carlos Manuel de Céspedes ====
Liña 114:
O intento de tomar o cuartel de Moncada debíase a que, debido ás súas características (un importante valor estratéxico pola súa posición, agrupaba polo menos 3000 armas, ademais de estar nunha zona activamente oposta ao golpe dado por Batista), podería levar a un levantamento popular armado, chamar ao pobo á [[folga xeral]] dende a [[Radio (medio de comunicación)|radio]] e aproveitar as características do terreo (rodeado de montañas e preto do mar) que poderían permitir o desenvolvemento da loita armada.<ref>{{Cita web|url=http://www.ain.cu/moncada50/jul22iggrelata03.htm|páxina-web=www.ain.cu|título=Resumo das conversacións mantidas polo presidente cubano con xornalistas suecos que o acompañaron a percorrer os escenarios dos sucesos do 26 de xullo de 1953.|data-acceso=5 de agosto de 2019|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070928002137/http://www.ain.cu/moncada50/jul22iggrelata03.htm|lingua=es|dataarquivo=20 de agosto de 2003}}</ref>
 
A táctica ideada consistía en chegar armados e disfrazados de [[Sarxento|sarxentossarxento]]s, coa única diferenza do calzado para poder recoñecerse. Unha vez dentro, trataríase de utilizar o valor simbólico da "[[Rebelión dos Sarxentos]]" (movemento militar que derrocou ao presidente [[Gerardo Machado]] en 1933) para contactar coas outras guarnicións e animalas á sublevación. Se a rebelión non recibía apoio, a idea era escapar aos montes e armar ao pobo para continuar coa loita. Antes de marchar, Castro pronunciou o seguinte discurso:<ref>{{Cita novas|data=|título=Fidel: 90 años de ejemplo|url=https://www.telesurtv.net/news/Fidel-castro-90-anos-de-ejemplo-20160720-0012.html|data-acceso=5 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref>
 
{{Cita|Compañeiros: poderán gañar en poucas horas ou ser derrotados, pero de todos os xeitos, escóiteno ben, compañeiros!, de todos os xeitos, o movemento triunfará. Se gañamos mañá, farase antes o que aspiraba Marti. Se ocorre o contrario, o xesto servirá de exemplo para o pobo de Cuba, para tomar a bandeira e seguir adiante. O pobo apoiaranos no oriente e en toda a illa. Mozos do Centenario do Apóstolo! Como no 68 e no 95, aquí en Oriente damos o primeiro berro de "liberdade ou morte"! Xa coñecen vostedes os obxectivos do plan. Sen dúbida é perigoso e todos os que saian comigo esta noite deben facelo pola súa absoluta vontade. Aínda están a tempo de decidir. De todos os xeitos, algúns terán que quedar por falta de armas. Os que están decididos a ir, que dean un paso adiante. A consigna é non matar senón por última necesidade.|Fidel Castro}}[[Ficheiro:Fidel Castro under arrest after the Moncada attack.jpg|miniatura|esquerda|Fidel Castro detido tralo fracaso do asalto ao Cuartel Moncada]]
 
O ataque sería realizado por 165 revolucionarios en tres grupos: un dirixido por [[Abel Santamaría]], que debía tomar o Hospital Civil, outro baixo o mando do irmán de Fidel, [[Raúl Castro]], que debía facerse co Palacio de Xustiza e o grupo principal dirixido por Fidel que debaía tomar a xefatura do cuartel. O intento fracasou, entre outros factores, porque se perdeu o factor sorpresa por culpa dunha posta que o rexemento do cuartel engadiu por mor da celebración do entroido na cidade. A pesar de que algúns dos atacantes lograron fuxir coa axuda de civís,<ref>{{Cita novas|data=|título=El Asalto al cuartel "Moncada" en Santiago de Cuba.|url=http://www.radiohc.cu/moncada/asalto.htm|data-acceso=5 de agosto de 2019|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070526073554/http://www.radiohc.cu/moncada/asalto.htm|dataarquivo=26 de maio de 2007|lingua=es|urlmorta=si}}</ref> varias ducias deles foron capturados e asasinados (nese momento ou nos días seguintes) e varios tamén torturados, como o propio [[Abel Santamaría]].<ref>{{Cita novas|data=24 de xullo de 1996|título=Los días del Moncada|url=http://www.granma.cu/granmad/secciones/26-julio-2011/del-moncada/articulo-7.html|data-acceso=5 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Fidel Castro logrou escapar con algúns homes á [[Sierra Maestra]]. Despois de varios días camiñando, decidiron entrar nunha pequena casa nas montañas, onde foron sorprendidos mentres durmían. Castro salvou a vida grazas ao sarxento que o detivo, que ao entregalo pediu que non fose torturado.
 
Segundo o grupo de Castro, só seis guerrilleiros morreron na batalla e acusaron ao exército de Batista de torturar e executar posteriormente a máis de oitenta atacantes. Fidel Castro foi feito prisioneiro, xulgado (xunto a outras 121 persoas){{Harvnp|Quirk|1993|p=57}} e condenado a quince anos de [[Centro penitenciario|prisión]]. No xuízo, Fidel Castro prescindiu de avogado e defendeuse a si mesmo, pronunciando ao final un discurso, no que defendía as súas accións e explicaba as súas opinións políticas. que mais tarde reconstruíu e que foi titulado "[[A historia absolverame]]".
 
Despois de vinte e dous meses na [[Presidio Modelo (Cuba)|prisión Modelo]], na [[Illa de Pinos]], foi liberado durante a amnistía xeral de maio de [[1955]]. Meses despois exiliouse aos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e finalmente a [[México]].
O ataque sería realizado por 165 revolucionarios en tres grupos: un dirixido por [[Abel Santamaría]], que debía tomar o Hospital Civil, outro baixo o mando do irmán de Fidel, [[Raúl Castro]], que debía facerse co Palacio de Xustiza e o grupo principal dirixido por Fidel que debaía tomar a xefatura do cuartel. O intento fracasou, entre outros factores, porque se perdeu o factor sorpresa por culpa dunha posta que o rexemento do cuartel engadiu por mor da celebración do entroido na cidade. A pesar de que algúns dos atacantes lograron fuxir coa axuda de civís,<ref>{{Cita novas|data=|título=El Asalto al cuartel "Moncada" en Santiago de Cuba.|url=http://www.radiohc.cu/moncada/asalto.htm|data-acceso=5 de agosto de 2019|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070526073554/http://www.radiohc.cu/moncada/asalto.htm|dataarquivo=26 de maio de 2007|lingua=es|urlmorta=si}}</ref> varias ducias deles foron capturados e asasinados (nese momento ou nos días seguintes) e varios tamén torturados, como o propio [[Abel Santamaría]].<ref>{{Cita novas|data=24 de xullo de 1996|título=Los días del Moncada|url=http://www.granma.cu/granmad/secciones/26-julio-2011/del-moncada/articulo-7.html|data-acceso=5 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Fidel Castro logrou escapar con algúns homes á [[Sierra Maestra]]. Despois de varios días camiñando, decidiron entrar nunha pequena casa nas montañas, onde foron sorprendidos mentres durmían. Castro salvou a vida grazas ao sarxento que o detivo, que ao entregalo pediu que non fose torturado.
 
Segundo o grupo de Castro, só seis guerrilleiros morreron na batalla e acusaron ao exército de Batista de torturar e executar posteriormente a máis de oitenta atacantes. Fidel Castro foi feito prisioneiro, xulgado (xunto a outras 121 persoas){{Harvnp|Quirk|1993|p=57}} e condenado a quince anos de [[Centro penitenciario|prisión]]. No xuízo, Fidel Castro prescindiu de avogado e defendeuse a si mesmo, pronunciando ao final un discurso, no que defendía as súas accións e explicaba as súas opinións políticas. que mais tarde reconstruíu e que foi titulado "[[A historia absolverame]]".
 
Despois de vinte e dous meses na [[Presidio Modelo (Cuba)|prisión Modelo]], na [[Illa de Pinos]], foi liberado durante a amnistía xeral de maio de [[1955]]. Meses despois exiliouse aos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e finalmente a [[México]].
 
==== Prisión e Movemento 26 de xullo ====
Liña 132 ⟶ 130:
En 1954, o goberno de Batista celebrou eleccións presidenciais, pero sen ningún político como oposición, as eleccións foron consideradas fraudulentas. Permitiu que se manifestase algunha oposición política e os partidarios de Castro pediron unha amnistía para os autores do incidente do Moncada. Algúns políticos suxeriron que unha [[amnistía]] sería boa publicidade e o Congreso e Batista aceptaron. Contando co apoio dos Estados Unidos e das grandes corporacións, Batista creu que Castro non era unha ameaza e o 15 de maio de [[1955]], os prisioneiros foron liberados.{{Harvnp|Quirk|1993|p=80-85}} Ao regresar á Habana, Fidel deu entrevistas radiofónicas e conferencias de prensa, que foron monotorizadas de preto polo goberno, reducindo as súas actividades.{{Harvnp|Quirk|1993|p=80-85}} Agora divorciado, mantivo relacións con dúas seguidoras, Naty Revuelta e María Laborde, que deron a luz a un fillo cada unha.{{Harvnp|Coltman|2003|p=100}}
 
En [[1955]], os atentados e manifestacións violentas levaron a unha ofensiva contra a [[disidencia]], polo que Fidel e Raúl fuxiron do país para evadir o arresto.{{Harvnp|Bourne|1986|p=109-111}}{{Harvnp|Quirk|1993|p=85}} Fidel enviou unha carta á prensa, afirmando que estaba "abandonando Cuba porque se me pecharon todas as portas da loita pacífica... Como seguidor de Martí, creo que é hora de tomar os nosos dereitos e non de pedilos, de loitar en vez de suplicar por eles".{{Harvnp|Bourne|1986|p=109-111}} Os Castro e varios camaradas viaxaron a México, onde Raúl se amizou cun [[médico]] [[Arxentina|arxentino]] marxista-leninista chamado [[Ernesto Guevara]], que traballaba como xornalista e fotógrafo da "''Agencia Latina de Noticias''".<ref>{{Cita novas|data=11 de decembro de 2001|título=Por vez primera en México se exhibe el testimonio fotográfico del Che Guevara|url=https://www.jornada.com.mx/2001/12/11/03an1cul.html|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Gustoulle a Fidel, quen máis tarde o describiu como "un revolucionario máis avanzado ca min".{{Harvnp|Bourne|1986|p=115-117}} Castro tamén se asociou co español [[Alberto Bayo]], que aceptou instruír aos rebeldes na [[guerra de guerrillas]].{{Sfn|Quirk|1993|p=105-106}} Con falta de financiamento, Fidel percorreu [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] en busca de partidarios, e foi vixiado polos axentes de Batista, que presuntamente organizaron un intento fracasado de asasinato.{{Harvnp|Coltman|2003|p=105-110}} Castro mantiña o contacto co M-26-7 en Cuba, onde gañara unha gran base de apoio no Oriente.{{Harvnp|Bourne|1986|p=111-124}} Xurdiron tamén outros grupos militantes antibatistianos, principalmente no movemento estudantil, sendo o máis destacable o [[Directorio Revolucionario Estudantil]] (DRE), fundado por [[José Antonio Echeverría]]. Echeverría reuniuse con Fidel na [[Cidade de México]], onde asinaron a chamada [[Carta de México]], na que acordaban a colaboración das dúas agrupacións para loitar pola revolución.<ref>{{Cita web|url=http://www.fidelcastro.cu/es/documentos/carta-de-mexico-1956|páxina-web=www.fidelcastro.cu|título=Carta de México|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref>
 
==== A loita revolucionaria ====
[[Ficheiro:2012-02-Sierra Maestra Turquino Nationalpark Kuba 01 anagoria.JPG|miniatura|A montaña densamente boscosa da [[Sierra Maestra]], dende onde Fidel e os seus revolucionarios dirixiron ataques guerrilleiros contra as forzas de Batista durante dous anos.]]
Tras financiarse con diñeiro de particulares, en especial co que lle proporcionou [[Aureliano Sánchez Arango]], ex-ministro de Prío, Fidel partiu cara a Cuba o 25 novembro de 1956 a bordo dun pequeno buque, o ''[[Granma (iate)|Granma]]'' (''Avoa'', en inglés), con 81 camaradas do chamado [[Movemento do 26 de xullo]], entre eles o seu irmán [[Raúl Castro|Raúl]] e o arxentino [[Ernesto Che Guevara]], para intentar derrocar a Batista. O desembarco debía executarse de xeito sincronizado cun grupo de membros da organización, encabezado por [[Frank País]], que intentaría tomar [[Santiago de Cuba]]. O plan era chegar en cinco días, polo que o quinto día os homes de Frank País realizaron alzamentos en [[Santiago de Cuba|Santiago]] e [[Manzanillo, Cuba|Manzanillo]]. Porén, por culpa de diversos contratempos, o Granma tardou sete días en chegar e os guerrilleiros de País dispersáronse despois de dous días de ataques intermitentes.{{Harvnp|Bourne|1986|p=134-136}}
 
O Granma desembarcou nun [[mangleiral]] na praia Las Coloradas, preto de [[Los Cayuelos]] o 2 de decembro de 1956. Fuxindo cara ao interior, a súa tripulación dirixiuse á cordilleira da [[Sierra Maestra]] de [[Provincia de Oriente, Cuba|Oriente]], sendo reiteradamente atacada polas tropas de Batista.{{Harvnp|Bourne|1986|p=134-136}} Á chegada, Castro descubriu que só 19 rebeldes chegaron ao seu destino, o resto foran asasinados ou capturados.{{Harvnp|Coltman|2003|p=114-117}} Os supervivientes, entres os que estaban os irmáns Castro, o Che Guevara, [[Juan Almeida Bosque|Juan Almeida]] e [[Camilo Cienfuegos]], estableceron un campamento.{{Harvnp|Bourne|1986|p=137}} Comezaron a lanzar incursións sobre pequenos polos do exército para obter armas e en xaneiro de [[1957]] invadiron o posto avanzado en La Plata. Trataron medicamente aos soldados que feriron pero executaron a Chicho Osorio, o ''mayoral'' local (supervisor da compañía propietaria das terras), que era desprezado polos campesiños locais e que se xactaba de ter matado a un dos rebeldes.{{Harvnp|Coltman|2003|p=114-117}} A execución de Osorio axudou aos rebeldes a gañar a confianza dos veciños, aínda que non eran moi entusiastas e desconfiaban dos revolucionarios.{{Harvnp|Bourne|1986|p=139}} Segundo foi crecendo a confianza, algúns habitantes locais uníronse aos rebeldes, aínda que a maioría dos novos recrutas procedían de áreas urbanas. Os voluntarios aumentaron as forzas rebeldes a máis de 200 en xullo de 1957. Fidel dividiu o seu exército en tres columnas, comandadas por el, o seu irmán e Guevara.{{Harvnp|Coltman|2003|p=122}} Os membros do MR-26-7 que operaban en áreas urbanas continuaron con actividades de axitación e de envío de subministracións á serra. O 16 de febreiro de 1957 Fidel reuniuse con outros destacados membros do Movemento para discutir a táctica e aquí coñeceu a [[Celia Sánchez]], que se convertería nunha amiga íntima.{{Harvnp|Quirk|1993|p=130}}[[Ficheiro:Raulche2.jpg|esquerda|miniatura|270x270px|O irmán de Fidel, [[Raúl Castro|Raúl]] (esquerda) co [[Che Guevara]] (dereita)]]Por toda Cuba, grupos anti-Batista levaron a cabo ataques e [[Sabotaxe|sabotaxessabotaxe]]s, mentres a policía respondía con detencións masivas, torturas e execucións extraxudiciais.{{Harvnp|Bourne|1986|p=142-143}} En marzo de 1957, o DRE lanzou un ataque infrutuoso contra o palacio presidencial, durante o cal, [[Antonio Echeverría]] foi abatido.{{Harvnp|Bourne|1986|p=142-143}} O goberno de Batista recorreu a miúdo a métodos brutais para controlar as cidades de Cuba. Nas montañas da Sierra Maestra, Castro uniuse a [[Frank Sturgis]], que se ofreceu para adestrar ás tropas de Castro na loita de guerrillas. Castro aceptou a oferta, pero tamén tiña unha necesidade inmediata de armas e municións, polo que Sturgis converteuse nun subministrador de armas. Sturgis mercou lotes de armas e municións da International Armament Corporation Samuel Cummings, experto en armas da CIA, en Alexandria, Virxinia. Sturgis abriu un campo de adestramento nas montañas da Sierra Maestra, onde ensinou ao Che Guevara e a outros soldados rebeldes da guerra de guerrillas do 26 de xullo. [100] Frank País tamén foi asasinado, deixando a Fidel como líder indiscutible do MR-26-7. Aínda que Guevara e Raúl eran coñecidos polos seus puntos de vista [[Marxismo-leninismo|marxista-leninistas]], Castro escondeu o seu, esperando obter o apoio de revolucionarios menos radicais. En 1957 reuniuse cos principais membros do [[Partido Ortodoxo]], [[Raúl Chibás]] (irmán do falecido [[Eduardo Chibás]]) e [[Felipe Pazos]], e asinaron o [[Manifesto de Sierra Maestra]], no que esixían que se establecese un goberno civil provisional para poñer en funcionamento unha reforma agraria moderada, a industrialización e unha campaña de alfabetización antes de celebrar eleccións multipartidistas. Como a prensa cubana estaba censurada, Castro contactou con medios estranxeiros para difundir a súa mensaxe. A loita guerrilleira permanecera ocultada polo réxime, que incluso chegou a publicar a morte de Fidel, pero en febreiro de [[1957]], un famoso xornalista americano do ''[[New York Times]]'', [[Herbert Matthews]], chegou a entrevistarse cos rebeldes na montaña e publicou unha serie de artigos sobre esta loita. Da noite á mañá, os "barbudos" fixéronse célebres en boa parte do mundo e a ditadura comezou a perder o seu apoio internacional, en particular, nos Estados Unidos. Máis tarde foron entrevistados por outros medios, como a [[CBS]] ou [[Paris Match]].
 
Os [[Revolucionario|revolucionariosrevolucionario]]s chegaron a ter nalgúns momentos máis de 800 combatentes cos que iniciaron a invasión a nivel nacional (fronte aos máis de 70.000 combatentes de Batista), aínda que a falta de [[Arma|armasarma]]s era un condicionante fundamental. Castro, comandante da expedición, foi nomeando progresivamente como comandantes ao Che, Raúl Castro, Camilo Cienfuegos, Almeida e a algúns outros, ocupando el dende aquela a graduación de "comandante xefe" (que evolucionou a "[[comandante en xefe]]").<ref name=":0" />
 
Os guerrilleiros de Castro aumentaron os seus ataques contra postos militares avanzados, obrigando ao goberno a retirarse da rexión de Sierra Maestra, e na primavera de [[1958]], os rebeldes controlaban un [[hospital]], [[Escola|escolasescola]]s, unha [[imprenta]], un matadoiro, unha fábrica de [[Mina terrestre|minas terrestres]]. e unha fábrica de [[Cigarro|cigarroscigarro]]s.{{Sfn|Bourne|1986|p=155}} En 1958, Batista estaba baixo crecentes presións, como consecuencia dos seus fracasos militares, xunto coas críticas recibidas tanto na nación como estranxeiras pola censura, tortura e execucións extraxudiciais da súa administración.{{Harvnp|Coltman|2003|p=129-130}} Influído polo sentimento antibatistiano entre os seus cidadáns, o goberno de Estados Unidos deixou de subministrar armas. A oposición convocou unha folga xeral, que foi acompañada de ataques armados do MR-26-7. A partir do 9 de abril, recibiu un forte apoio no centro e o leste de Cuba, pero pouco noutros lugares.{{Harvnp|Coltman|2003|p=129-130}}
 
O 24 de maio de 1958, Batista enviou dezasete batallóns contra os rebeldes na ''Operación Verano'', na que o exército bombardeou por aire zonas boscosas e pobos sospeitosos de axudar aos guerrilleiros, mentres 10.000 soldados comandados por [[Eulogio Cantillo]] arrodeaban a serra, dirixíndose ao norte cara aos campamentos da guerrilla.{{Sfn|Quirk|1993|p=181-183}} Pero os revolucionarios encadearon unha serie de sorprendentes vitorias. Moitos dos soldados de Batista rendéronse aos rebeldes de Castro, que tamén se beneficiaron do apoio popular local.{{Harvnp|Bourne|1986|p=158}} No verán, o MR-26-7 pasou á ofensiva, expulsando ao exército das montañas, e Castro usou as súas columnas nun movemento de pinza para rodear o groso do exército en Santiago. Para novembro, as forzas de Fidel xa controlaban a maior parte de Oriente e [[Provincia de Las Villas|Las Villas]] e dividiron Cuba en dúas partes, pechando as estradas e liñas ferroviarias importantes, deixando en grave desvantaxe a Batista.{{Harvnp|Bourne|1986|p=158}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=135}} O 28 de decembro, o Che comezou a [[batalla de Santa Clara]] con 300 homes, onde conseguiron descarrilar un tren blindado cargado de armas que se dirixía cara á capital, a pesar de que o Goberno colocara uns 3.000 homes na cidade. Conseguiron, nalgúns casos, desercións e rendicións masivas das tropas de Batista.
Liña 166 ⟶ 164:
No seu discurso do acto do día 21, Fidel propuxo por primeira vez ao seu irmán [[Raúl Castro|Raúl]] para sucedelo no seu cargo se a el lle sucedese algo.<ref name=":2" />
 
O 23 de xaneiro de 1959 viaxou a [[Caracas]], capital de [[Venezuela]], onde pronunciou un polémico discurso no acto central conmemorativo do primeiro aniversario do derrocamento do xeneral [[Marcos Pérez Jiménez]], na [[praza O'Leary]] de [[Reurbanización El Silencio|El Silencio]].<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f230159e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro en Caracas o 23 de xaneiro de 1959|data-acceso=6 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.cubainformacion.tv/index.php?option=com_content&task=view&id=346&Itemid=99999999|páxina-web=www.cubainformacion.tv|título=Vídeo da viaxe de Fidel a Venezuela|data-acceso=6 de agosto de 2019|dataarquivo=28 de setembro de 2007|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070928202612/http://www.cubainformacion.tv/index.php?option=com_content&task=view&id=346&Itemid=99999999|lingua=es|urlmorta=si}}</ref> Ao día seguinte foi recibido no congreso venezolano.<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f240159e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro no Congreso venezolano en 1959|data-acceso=6 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Tamén visita a [[Universidade Central de Venezuela|Universidade Central]] (coa presenza do poeta [[Chile|chilenochile]]no [[Pablo Neruda]]). O día 24 coñeceu ao recentemente elixido presidente [[Rómulo Betancourt]].<ref name=":1" />
 
O 7 de febreiro de 1959, o Goberno promulgou a Lei fundamental da República, que mantiña vixentes algúns dos postulados básicos da [[Constitución de Cuba de 1940|Constitución de 1940]]. O 13 de febreiro, ante as friccións ocorridas no goberno, varios ministros, argumentando a insostible situación, propuxéronlle a Castro a posibilidade de que asumise a responsabilidade de primeiro ministro. O 16 de febreiro, Castro foi nomeado [[primeiro ministro de Cuba]] polo presidente [[Manuel Urrutia|Urrutia]].<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/c160259e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro na súa toma de posesión como primeiro ministro|data-acceso=6 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref>
Liña 177 ⟶ 175:
Durante a súa estancia na cidade de [[Washington, D.C.|Washington]], fixo varias homenaxes visitando os monumentos a [[George Washington]], [[Thomas Jefferson]], [[Abraham Lincoln]] e a [[tumba do soldado descoñecido]] no [[Cemiterio Nacional de Arlington|cemiterio nacional de Arlington]]. Foi convidado á Lawrenceville School, en [[Nova Jersey]],<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f210459e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro en Lawrenceville School|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> así como á [[Universidade Princeton]]<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f200459e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro en Princeton|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> e á [[Universidade Harvard|Universidade de Harvard]]. Chegou a [[Nova York]] o día 21, onde se entrevistou brevemente co secretario xeral das [[Nacións Unidas]], [[Dag Hammarskjöld]], ademais de realizar un multitudinario discurso en [[Central Park]] o día 24.<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f240459e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro en Central Park|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Finalizou a súa viaxe cunha visita a [[Houston, Texas|Houston]].
 
O 2 de maio de [[1959]] viaxou a [[Bos Aires, Arxentina|Bos Aires]], onde pronunciou un discurso no Consello Económico dos 21, no que propuxo a creación dun mercado único latinoamericano. Tamén visita brevemente [[Uruguai]], [[Canadá]],<ref>{{Cita novas|data=28 de novembro de 2016|título=How 1 man brought Fidel Castro to Montreal in April 1959|url=https://www.cbc.ca/news/canada/montreal/fidel-castro-visit-montreal-april-1959-1.3871200|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> [[Brasil]] e [[Trinidad e Tobago|Trinidad e Tobago.]].
 
O [[17 de maio]] de [[1959]] decretouse a [[Primeira Lei de Reforma Agraria de Cuba|Primeira Lei de Reforma Agraria]], asinada en [[Sierra Maestra]], que confiscou todas as propiedades de máis de 402 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=https://rcsdigital.homestead.com/files/Vol_XIV_Nm_2_1970/Rodriguez.pdf|título=La reforma agraria cubana (1959-1964): El cambio institucional|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Simbólicamente, a primeira propiedade expropiada foi a da súa propia familia. Coa nova lei, arredor de 200.000 campesiños recibiron terras en propiedade.<ref>{{Cita novas|data=25 de xaneiro de 2005|título=The Controversial, Charismatic Castro|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A36359-2005Jan25.html|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> Ademais, fundou novas organizacións como o [[Instituto Nacional de Reforma Agraria de Cuba|Instituto Nacional de Reforma Agraria]] (do que foi o seu primeiro presidente) e institucións culturais como a [[Imprenta Nacional de Cuba]] (fundada o 31 de marzo) e o [[Instituto Cubano de Arte e Industria Cinematográficos]] (fundado o 24 de marzo). Ao mesmo tempo, gañouse o apoio popular ao rebaixar as tarifas telefónicas, as de electricidade e os alugueres das vivendas.
Liña 183 ⟶ 181:
Na facenda do seu pai, en [[Birán]], incautou á súa familia 777 hectáreas e outras 9.712 hectáreas que os Castro tiñan arrendadas permanentemente en facendas azucreiras veciñas de propiedade norteamericana. Á súa nai, Lina Ruz, o Goberno revolucionario respectoulle a propiedade da casarío familiar de Birán ata a súa morte no ano 1963. O lugar agora pertence ao Consello de Estado e funciona como un museo histórico.<ref>{{Cita web|url=https://radiocamaguey.wordpress.com/2016/08/08/conjunto-historico-casa-natal-de-fidel-castro-en-biran-fotos/|título=Conjunto histórico Casa Natal de Fidel Castro en Birán|data-acceso=8 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref>
 
Os xuíces e políticos viron reducido o seu salario mentres os dos funcionarios de baixo nivel aumentaron,{{Harvnp|Quirk|1993|p=234}} e en marzo de 1959, Fidel baixou á metade os alugueres dos que cobraban menos de 100 dólares ao mes.{{Harvnp|Bourne|1986|p=186}} O goberno cubano tamén comezou a expropiar os [[Casino|casinoscasino]]s e as propiedades dos líderes mafiosos e confiscando millóns en efectivo. Antes de morrer, [[Meyer Lansky]] dixo que Cuba "o arruinara".<ref>{{Cita novas|data=26 de novembro de 2016|título=Fidel Castro a mixed legacy that includes fighting the mafia|url=https://rollingout.com/2016/11/26/fidel-castro-mixed-legacy-includes-fighting-mafia/|data-acceso=8 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> No verán de 1959, comezáronse a nacionalizar as plantación propiedade de investidores estadounidenses así como a confiscar as propiedade de propietarios estranxeiros. Tamén se expropiaron propiedades de ricos cubanos que fuxiran do país.<ref>{{Cita novas|data=1 de agosto de 2015|título=Cuban exiles hope diplomatic thaw can help them regain confiscated property|url=https://www.theguardian.com/world/2015/aug/01/cuban-exiles-confiscated-property-diplomatic-thaw|data-acceso=8 de agosto de 2019|lingua=en|xornal=[[The Guardian]]}}</ref><ref>{{Cita novas|data=29 de marzo de 2015|título=Run from Cuba, Americans cling to claims for seized property|url=https://www.tampabay.com/news/nation/run-from-cuba-americans-cling-to-claims-for-seized-property/2223110|data-acceso=8 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> Nacionalizouse a produción de [[azucre]] e o refinamento de petróleo, coa oposición de investidores estranxeiros que posuían participacións nestes produtos.<ref>{{Cita novas|data=18 de abril de 2014|título=Cuba, you owe us $7 billion|url=https://www3.bostonglobe.com/ideas/2014/04/18/cuba-you-owe-billion/jHAufRfQJ9Bx24TuzQyBNO/story.html?arc404=true|data-acceso=8 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref>
 
Aínda que se negaba a definir o seu goberno como socialista e negou reiteradamente ser comunista, Castro designou marxistas en altos cargos do goberno e do exército. O máis destacable, o [[Che Guevara]], converteuse en Gobernador do [[Banco Central de Cuba|Banco Central]] e logo en Ministro de Industria. Desgustado, o comandante das Forzas Aéreas [[Pedro Luis Díaz Lanz]], desertou e reapareceu en [[Washington, D.C.|Washington]], denunciando no [[Senado dos Estados Unidos de América|Senado]] que se infiltraran comunistas no exército cubano.{{Harvnp|Anderson|1997|p=415}} O presidente Urrutia, nun discurso televisado rexeitou as acusacións e expresou a súa oposición ao comunismo. Enfadado, Fidel á súa vez anunciou a súa dimisión como primeiro ministro, acusando a Urrutia de complicar o goberno co seu "febril anticomunismo". Máis de 500.000 partidarios de Fidel rodearon o Palacio Presidencial pedindo a dimisión de Urrutia, e este dimitiu. O 23 de xullo, Fidel retirou a súa renuncia como primeiro ministro e designou como [[presidente de Cuba]] a [[Osvaldo Dorticós]].{{Harvnp|Anderson|1997|p=415}}
Liña 191 ⟶ 189:
O goberno de Fidel puxo énfase nos proxectos sociais para mellorar o nivel de vida de Cuba, a miúdo en detrimento do desenvolvemento económico.{{Harvnp|Bourne|1986|p=275-276}} Fíxose especial fincapé na educación e durante os primeiros 30 meses do goberno de Castro abríronse máis escolas que nos 30 anos anteriores. O sistema de educación primaria cubano ofreceu un programa de estudos e traballo, coa metade do tempo dedicado na aula e a outra metade nunha actividade produtiva.{{Harvnp|Quirk|1993|p=334}} A atención sanitaria foi nacionalizada e ampliada, con centros de saúde rurais e policlínicas urbanas que se abriron en toda a illa para ofrecer asistencia médica gratuíta. Púxose en funcionamento a [[vacinación]] universal contra as enfermidades infantís e as [[Taxa de mortalidade|taxas de mortalidade]] infantil reducíronse drasticamente.{{Harvnp|Bourne|1986|p=275-276}} Unha terceira parte deste programa social foi a mellora das infraestruturas. Nos primeiros seis meses do goberno revolucionario construíronse uns 1.000 quilómetros de estradas na illa, mentres que se gastaron 300 millóns de dólares en proxectos de auga e saneamento.{{Harvnp|Bourne|1986|p=275-276}} Cada mes foron construídas máis de 800 casas nos primeiros anos da administración nun esforzo por solucionar o problema das persoas [[sen fogar]], mentres que se abriron garderías e centros de día para nenos e outros centros para discapacitados e maiores.{{Harvnp|Bourne|1986|p=275-276}}
 
Castro usou a [[Radio (medio de comunicación)|radio]] e a [[televisión]] para desenvolver un "diálogo co pobo", formulando preguntas e facendo declaracións provocadoras.{{Harvnp|Bourne|1986|p=179}} O seu goberno era popular entre os traballadores, os campesiños e os estudantes, que constituían a maioría da poboación do país,{{Harvnp|Quirk|1993|p=280}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=167-168}} mentres que a oposición procedía principalmente da clase media; miles de [[Médico|médicosmédico]]s, [[Enxeñaría|enxeñeiros]] e outros profesionais emigraron a [[Florida, Estados Unidos de América|Florida]], provocando unha fuga de cerebros.{{Harvnp|Bourne|1986|p=195-197}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=167-168}} A produtividade diminuíu e as reservas financeiras do país reducíronse nun prazo de dous anos.{{Harvnp|Bourne|1986|p=185-186}} Grupos militantes anti-Castro, financiados por exiliados, a [[Axencia Central de Intelixencia dos Estados Unidos de América|Axencia Central de Intelixencia]] (CIA) e o goberno dominicano, emprenderon ataques armados e estableceron bases guerrilleiras nas montañas de Cuba, o que levou á [[Rebelión de Escambray]] que durou seis anos.{{Harvnp|Coltman|2003|p=167-168}} O goberno, pola súa banda, arrestou a centos de [[contrarrevolucionarios]].{{Harvnp|Coltman|2003|p=166-167}} Os últimos meses do ano 1959 foron marcados por un ritmo de tentativas de rebelións ou ameazas máis ou menos reais de intervención norteamericanas destinadas a restablecer a Batista.
 
En 1960 endureceuse a [[Guerra fría|Guerra Fría]] entre as dúas superpotencias mundiais: [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], un Estado [[Capitalismo|capitalista]] [[Liberalismo económico|liberal]] e a [[Unión Soviética]] (URSS), un [[estado socialista]] [[Marxismo-leninismo|marxista-leninista]] gobernado polo [[Partido Comunista da Unión Soviética|Partido Comunista]]. Fidel expresou o seu desprezo polos Estados Unidos e compartiu as opinións ideolóxicas da URSS, establecendo relacións con varios estados marxistas-leninistas.{{Harvnp|Bourne|1986|p=202}} Tras reunirse co primeiro vicepresidente soviético [[Anastás Mikoyán]], Fidel acordou proporcionar á URSS [[azucre]], [[froita]], fibras e pel a cambio de [[petróleo]], [[Fertilizante|fertilizantesfertilizante]]s, produtos industriais e un préstamo de 100 millóns de dólares para levar a cabo o plan de industrialización do Che Guevara.{{Harvnp|Anderson|1997|p=439}}{{Sfn|Bourne|1986|p=189-190, 198-199}}{{Harvnp|Quirk|1993|p=292-296}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=170-172}} O goberno cubano ordenou ás refinerías do país, controladas entón polas corporacións estadounidenses [[Shell]] e [[Esso]], que procesasen o petróleo soviético, pero baixo a presión dos Estados Unidos negáronse. Castro respondeu expropiando e nacionalizando as refinerías. En represalia, Estados Unidos cancelou a súa importación de azucre cubano, provocando que Castro nacionalizase a maior parte dos activos propios dos Estados Unidos na illa, incluíndo bancos e fábricas de azucre.
 
Durante eses días eran habituais as incursións de avións non identificados que lanzaban bombas incendiarias sobre as plantacións de [[Cana de azucre|cana]] da illa.{{Harvnp|Anderson|1997|p=438}} A finais de febreiro un deses avións caeu e os documentos de identidade dun dos mortos indicaban que era estadounidense, feito que Fidel usou como proba para denunciar a intromisión de [[Washington, D.C.|Washington]]. Ao difundirse a noticia, o director da CIA, [[Allan Dulles]], contoulle ao presidente [[Dwight D. Eisenhower|Eisenhower]], que aparentemente non estaba ao tanto, que tanto eses mortos como o resto de pilotos responsables dos ataques de sabotaxe eran [[Mercenario|mercenariosmercenario]]s contratados pola CIA. Nesa mesma reunión, Eisenhower pediulle a Dulles que elaborase un plan máis global para derrocar a Fidel.{{Harvnp|Anderson|1997|p=439}}
[[Ficheiro:CheLaCoubreMarch.jpg|miniatura|250x250px|Marcha de protesta pola explosión do [[La Coubre]] o 5 de marzo de [[1960]]. De esquerda a dereita: Fidel Castro, [[Osvaldo Dorticós]], o [[Che Guevara]], [[Augusto Martínez Sánchez]], [[Antonio Núñez Jiménez]], [[William Alexander Morgan]] e [[Eloy Gutiérrez Menoyo]].]]
As relacións entre Cuba e EE.UU. puxéronse aínda máis tensas despois da explosión dun barco francés, o [[La Coubre]], no porto da [[A Habana|Habana]], en marzo de 1960, que deixou ducias de mortos e centos de feridos. O barco levaba armas compradas dende Bélxica e nunca se determinou a causa da explosión, pero Fidel insinuou publicamente que o goberno estadounidense era o culpable da sabotaxe.{{Harvnp|Bourne|1986|p=201-202}} Rematou o discurso con "¡Patria o muerte!" ("Patria ou Morte!"), unha proclamación da que faría moito uso nos anos seguintes.{{Harvnp|Quirk|1993|p=302}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=172-173}} Inspirado no seu éxito anterior co [[golpe de estado en Guatemala en 1954]], en marzo de 1960, o presidente Eisenhower ofreceulle á CIA un orzamento de 13 millóns de dólares para derrocar ao goberno de Cuba e permitiulle aliarse coa mafia, inimiga de Fidel dende que o seu goberno pechase os seus negocios e casinos en Cuba.{{Harvnp|Coltman|2003|p=172-173}} O 13 de outubro de 1960, Estados Unidos prohibiu a maioría das exportacións a Cuba, iniciando un [[Embargo dos Estados Unidos a Cuba|embargo económico]]. En represalia, o [[Instituto Nacional para a Reforma Agraria]] (INRA) tomou o control de 383 empresas de administración privada o 14 de outubro, e o 25 de outubro outras 166 empresas estadounidenses que operaban en Cuba foron incautadas e nacionalizadas.{{Harvnp|Coltman|2003|p=177}} O 16 de decembro, Estados Unidos puxo fin á súa cota de importación de azucre cubano, a exportación principal do país.{{Harvnp|Bourne|1986|p=215}}
Liña 241 ⟶ 239:
Castro consideraba África como "o elo máis débil da cadea imperialista" e, a petición do presidente angolano [[Agostinho Neto]], enviou a 230 conselleiros militares ao sur de África en novembro de 1975 para axudar ao [[MPLA]] de Neto na [[guerra civil angolana]]. Cando os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e [[Suráfrica]] intensificaron o seu apoio ao outro bando ([[FLNA]] e [[Unión Nacional para a Independencia Total de Angola|UNITA]]), Fidel mandou 18.000 soldados máis para Angola, os cales xogaron un papel fundamental para forzar unha retirada surafricana e da UNITA.{{Harvnp|Bourne|1986|p=284-287}}{{Harvnp|Quirk|1993|p=747-752}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-245}} De visita en Angola, Fidel celebrou o éxito xunto a Neto, [[Sékou Touré]] e o presidente de [[Guinea-Bissau]], [[Luís Cabral]], e acordaron apoiar o goberno marxista-leninista da [[FRELIMO]] liderado por [[Samora Machel]] en [[Mozambique]] contra a [[RENAMO]] na [[Guerra Civil de Mozambique]].{{Harvnp|Quirk|1993|p=747-752}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-243}} En febreiro, Fidel visitou Alxeria e logo Libia, onde estivo dez días xunto a [[Muamar al-Qadafi|Gadafi]] e onde supervisou o establecemento do sistema de goberno da [[Jamahiriya|Jamahariya]], antes de asistir a conversacións co goberno marxista de [[Iemen do Sur]]. De alí, dirixiuse a [[Somalia]], [[Tanzania]], [[Mozambique]] e [[Angola]], onde foi recibido polas multitudes como un heroe polo papel de Cuba ao opoñerse ao [[apartheid]] de Suráfrica.{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-244}} Por boa parte de África foi considerado amigo da liberación nacional do dominio estranxeiro.{{Harvnp|Quirk|1993|p=747-752}} Tras o periplo por África viaxou a Berlín e Moscova.{{Harvnp|Quirk|1993|p=766-767}}
[[Ficheiro:Fidelcastro1978.jpg|miniatura|Fidel Castro na [[A Habana|Habana]] en [[1978]].]]
En [[1977]], estalou a [[guerra de Ogadén]] sobre a disputada rexión de [[Ogadén]] mentres [[Somalia]] invadía [[Etiopía]]. Aínda que fora aliado do presidente somalí [[Siad Barre]], Fidel déralle unha advertencia contra tal acción e Cuba posicionouse co goberno marxista de Etiopía de [[Mengistu Haile Mariam]]. Enviou tropas ao mando do xeneral [[Arnaldo Ochoa]] para axudar ao sobrepadado exército etíope. Despois de facer retroceder aos somalís, Mengistu ordenou aos etíopes suprimir a [[Fronte Popular para a Liberación de Eritrea]], unha medida que Castro rexeitou apoiar.{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-245}} Tamén deu o seu apoio aos movementos revolucionarios latinoamericanos, especialmente a [[Fronte Sandinista de Liberación Nacional]] no seu derrocamento da ditadura [[Nicaragua|nicaraguanonicaragua]]no de [[Anastasio Somoza Debayle]] en xullo de [[1979]].{{Harvnp|Coltman|2003|p=249}}
 
En 1979, celebrouse na Habana a Conferencia do [[Movemento de Países Non Aliñados]] (MPNA), onde Fidel Castro foi seleccionado como presidente, cargo que mantivo ata [[1982]]. Na súa condición de presidente do MPNA e de Cuba presentouse na [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] en outubro de 1979 e pronunciou un discurso sobre a disparidade entre ricos e pobres no mundo.<ref>{{Cita audiovisual|título=Discurso de Fidel Castro na ONU en 1979|url=https://www.youtube.com/watch?v=9N1LGKNRzXs|data=1979|medio=[[Youtube]]|lingua=es}}</ref> O seu discurso foi recibido con moitos aplausos por parte doutros líderes mundiais,{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-245}} aínda que a súa posición no MPNA foi danada pola negativa de Cuba a condenar a [[Invasión soviética de Afganistán|intervención soviética en Afganistán]].{{Harvnp|Bourne|1986|p=294}} As relacións de Cuba cos países de América do Norte melloraron coas chegadas do presidente mexicano [[Luis Echeverría]], o [[Primeiro ministro do Canadá|primeiro ministro canadense]] [[Pierre Trudeau|Pierre Trudeau{{Harvnp|Quirk|1993|p=747-752}}]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]] e o [[presidente dos Estados Unidos]] [[Jimmy Carter]]. Carter continuou criticando os abusos dos dereitos humanos en Cuba, pero adoptou un enfoque respectuoso que chamou a atención de Castro. Considerando Carter ben sentido e sincero, Castro liberou a algúns presos políticos e permitiu a algúns exiliados cubanos visitar parentes na illa, coa esperanza de que Carter suprimise o [[Embargo dos Estados Unidos a Cuba|embargo económico]] e detivese o apoio da CIA a disidentes.{{Harvnp|Bourne|1986|p=289}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=247-248}} Pola contra, a súa relación con China foi a peor, xa que acusou ao goberno chinés de [[Deng Xiaoping]] de traizoar os seus principios revolucionarios ao iniciar vínculos comerciais con Estados Unidos e atacar a [[Vietnam]].{{Harvnp|Quirk|1993|p=793-794}}
Liña 263 ⟶ 261:
Co fin do comercio favorable co bloque soviético, Fidel Castro declarou publicamente que Cuba estaba entrando nun "[[Período especial en tempos de paz]]". As remesas de petróleo reducíronse drasticamente, importáronse bicicletas chinesas para substituír os coches e pecháronse as fábricas que realizaban tarefas non esenciais. Os bois comezaron a substituír os tractores, a leña comezou a usarse para cociñar e introducíronse cortes de enerxía que duraron 16 horas ao día. Castro admitiu que Cuba afrontaba a peor situación antes da guerra aberta e que o país podería ter que recorrer á agricultura de subsistencia{{Harvnp|Coltman|2003|p=271}}. En [[1992]], a economía de Cuba diminuíu en máis dun 40% en menos de dous anos, con grandes escasezas de alimentos e falta de produtos básicos.{{Harvnp|Coltman|2003|p=282}} Castro esperaba a restauración do marxismo-leninismo na URSS, pero abstívose de apoiar o golpe de 1991 nese país.{{Harvnp|Coltman|2003|p=274-275}} Cando Gorbaciov recuperou o control, as relacións entre Cuba e a Unión Soviética deterioráronse e as tropas soviéticas retiráronse en setembro de 1991.{{Harvnp|Coltman|2003|p=274-275}} En decembro, [[Disolución da Unión Soviética|a Unión Soviética disolveuse]] oficialmente cando [[Boris Eltsin]] aboliu o [[Partido Comunista da Unión Soviética]] e introduciu unha democracia capitalista multipartidista. Eltsin menosprezou a Castro e desenvolveu lazos coa Fundación Nacional Cubano-Americana con sede en [[Miami]].{{Harvnp|Coltman|2003|p=272-275}} Castro intentou mellorar as relacións coas nacións capitalistas. Acolleu con satisfacción a políticos e investidores occidentais en Cuba, fixo amizade con [[Manuel Fraga]] e interesouse especialmente polas políticas de [[Margaret Thatcher]] no Reino Unido, ao crer que o socialismo cubano podería aprender do seu énfase nos impostos baixos e a iniciativa persoal.{{Harvnp|Coltman|2003|p=290-291}} Deixou de apoiar aos militantes estranxeiros, abstívose de eloxiar ás [[Forzas Armadas Revolucionarias de Colombia|FARC]] nunha visita a [[Colombia]] en 1994 e pediu un acordo negociado entre os [[Exército Zapatista de Liberación Nacional|zapatistas]] e o goberno [[México|mexicano]] en [[1995]]. Presentouse publicamente como un moderado no taboleiro mundial.{{Harvnp|Coltman|2003|p=305-306}}
 
En [[1991]], A Habana acolleu os [[Xogos Panamericanos]], que incluían a construción dun estadio e o aloxamento para atletas. Fidel Castro admitiu que foi un erro custoso, pero foi un éxito para o goberno cubano. As multitudes gritaban regularmente "¡Fidel! Fidel!" diante de xornalistas estranxeiros, mentres que Cuba se converteu na primeira nación latinoamericana en derrotar aos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] na cabeza do [[Medalleiro histórico dos Xogos Panamericanos|medalleiro]].{{Harvnp|Quirk|1993|p=831-832}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=272-276}} O apoio a Fidel mantívose forte, e aínda que houbo pequenas manifestacións antigubernamentais, a oposición cubana rexeitou as chamadas da comunidade do exilio a un levantamento armado.{{Harvnp|Coltman|2003|p=272-276}} En agosto de [[1994]], A Habana foi testemuña da maior manifestación anti-castrista na historia de Cuba, cando entre 200 e 300 mozos lanzaron pedras á policía, esixindo que se lles permitise emigrar a Miami. Enfrontounos unha multitude máis numerosa a favor do goberno, á que se uniu o propio Fidel. Informou aos medios de comunicación de que os homes eran antisociais enganados polos Estados Unidos. As protestas dispersáronse sen rexistrarse feridos.{{Harvnp|Coltman|2003|p=297-299}}{{Harvnp|Gott|2004|p=298–299}} Temendo un invasión por grupos disidentes, o goberno organizou a estratexia de defensa chamada "[[Guerra de todo o pobo]]", planificando unha campaña de guerra xeneralizada e dándolle traballo aos desempregados construíndo unha rede de [[Búnker|búnkeresbúnker]]es e túneles en todo o país.{{Harvnp|Coltman|2003|p=287}}{{Harvnp|Gott|2004|p=273-274}}
 
Castro cría na necesidade de reformas se o socialismo cubano quería sobrevivir nun mundo dominado agora polos [[Mercado libre|libres mercados]] [[Capitalismo|capitalistas]]. En outubro de 1991 celebrouse en [[Santiago de Cuba|Santiago]] o Cuarto Congreso do [[Partido Comunista de Cuba]], no que se anunciaron importantes cambios para o goberno. Fidel Castro abandonou a cabeza do goberno para ser substituído por [[Carlos Lage]], moito máis novo, aínda que Fidel seguiu sendo o [[Secretario xeral do Partido Comunista de Cuba|secretario xeral do Partido Comunista]] e [[comandante en xefe]] das [[Forzas Armadas Revolucionarias de Cuba|Forzas Armadas Revolucionarias]]. Moitos dos membros máis vellos do goberno retiráronse e foron substituídos polos seus compañeiros máis novos. Propuxéronse varios cambios económicos e posteriormente foron sometidos a un referendo nacional. Os mercados libres de agricultores e as empresas privadas a pequena escala foron legalizados nun intento de estimular o crecemento económico, mentres que os [[Dólar estadounidense|dólares estadounidenses]] tamén se fixeron de curso legal. Afrouxáronse certas restricións á emigración, o que permitiu aos cidadáns cubanos máis descontentos mudarse aos Estados Unidos. Fíxose un avance na democracia, ao pasar os deputados da Asemblea Nacional do Poder Popular a seren elixidos polo pobo de forma directa, en vez de por medio de asembleas municipais e provinciais. Fidel acolleu de bo grado o debate entre os defensores e os opositores ás reformas, aínda que co paso do tempo comezou a simpatizar cada vez máis cos opositores ás reformas, argumentando que estas se debían demorar.{{Harvnp|Coltman|2003|p=276-281, 284, 287}}{{Harvnp|Gott|2004|p=291-294}}
Liña 280 ⟶ 278:
 
==== Cesión do poder: 2006–2008 ====
O [[31 de xullo]] de 2006, a raíz dunha crise intestinal aguda, Castro cedeu temporalmente os seus poderes ao seu irmán [[Raúl Castro|Raúl]].<ref>{{Cita novas|data=1 de agosto de 2006|título=Fidel Castro cede temporalmente el poder a su hermano|url=https://es.wikinews.org/wiki/Fidel_Castro_cede_temporalmente_el_poder_a_su_hermano|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Algúns días despois apareceu na televisión cubana, aínda que visiblemente debilitado, afirmando que a súa recuperación ía ben. En agosto recibiu a visita de Hugo Chávez.<ref>{{Cita novas|data=15 de agosto de 2006|título=El diario cubano 'Granma' publica fotografías de Fidel Castro convaleciente junto a Hugo Chávez|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2006/08/14/internacional/1155545992.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[El Mundo]]}}</ref> En setembro, o [[Movemento de Países Non Aliñados]] celebrou a súa XIV Conferencia na Habana e acordou nomear a Fidel Castro como presidente da organización.<ref>{{Cita novas|data=16 de setembro de 2006|título=Fidel Presidente del Movimiento de Países No Alineados|url=http://www.granma.cu/granmad/secciones/noal-14/noti-noal/n096.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[Granma (diario)|Granma]]}}</ref> En febreiro de 2007, Raúl Castro anunciou que a saúde de Fidel estaba mellorando e que participaba en importantes asuntos gobernamentais.<ref>{{Cita novas|data=9 de outubro de 2006|título=Raúl Castro afirma que su hermano Fidel "está mejorando constantemente"|url=https://www.20minutos.es/noticia/160628/0/castro/enfermedad/mejoria/|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> O 21 de abril, Castro reuniuse con [[Wu Guanzheng]], do [[Politburo]] do [[Partido Comunista Chinés]].<ref>{{Cita novas|data=21 de abril de 2007|título=Castro resumes official business|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6578539.stm|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=en|xornal=[[BBC]]}}</ref>
 
O 19 de febreiro de [[2008]], anunciou nun artigo do diario Granma que non aspiraría a ser reelixido como [[Presidente do Consello de Estado de Cuba|presidente do Consello de Estado]] e [[comandante en xefe]] despois de 49 anos no poder, cinco días antes de que o Parlamento, a [[Asemblea Nacional do Poder Popular de Cuba|Asemblea Nacional do Poder Popular]], elixise o novo goberno: "Non aspirarei nin acceptarei- repito - non aspirarei nin aceptaréei o cargo de presidente do Consello de Estado e comandante en xefe".<ref>{{Cita novas|data=18 de febreiro de 2008|título=Anuncio da renuncia de Fidel|url=http://www.granma.cu/granmad/2008/02/19/nacional/artic03.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> O seu irmán Raúl Castro, que o substituíra temporalmente polos seus problemas de saúde, foi elixido pola Asemblea Nacional do Poder Popular de Cuba o 24 de febreiro de [[2008]], converténdose así no 23º [[presidente de Cuba]].
Liña 287 ⟶ 285:
Tras o seu retiro, a saúde de Fidel Castro deteriorouse. Continuou a interactuar co pobo cubano, publicou unha columna de opinión titulada "Reflexións" en [[Granma (diario)|Granma]],<ref>{{Cita web|url=http://www.granma.cu/reflexiones-fidel|páxina-web=www.granma.cu|título=Artigos de Fidel Castro en Granma|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> comezou a utilizar unha conta de [[Twitter]] e deu conferencias públicas ocasionais.<ref>{{Cita novas|data=12 de agosto de 2012|título=Fidel Castro to turn 86, but out of view since June|url=https://uk.reuters.com/article/uk-cuba-castro-birthday/fidel-castro-to-turn-86-but-out-of-view-since-june-idUKBRE87B0HO20120812|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> En xaneiro de 2009, pediu aos cubanos que non se preocuparan da súa falta de columnas recentes e dos seus problemas de saúde nin pola súa futura morte.<ref>{{Cita novas|data=23 de xaneiro de 2009|título=Fidel Castro sends farewell message to his people|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/centralamericaandthecaribbean/cuba/4324128/Fidel-Castro-sends-farewell-message-to-his-people.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> Continuouse reunindo con líderes e mandatarios estranxeiros e ese mes publicáronse fotografías súas coa [[Presidente de Arxentina|presidenta arxentina]] [[Cristina Fernández de Kirchner]].<ref>{{Cita novas|data=23 de xaneiro de 2009|título=Fidel contemplates his mortality|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7846670.stm|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=en|xornal=[[BBC]]}}</ref>
[[Ficheiro:Cristina Fernández de Kircher y Fidel Castro - 2009.jpg|esquerda|miniatura|Fidel Castro, xunto á [[Presidente da Arxentina|Presidenta da Arxentina]], [[Cristina Fernández de Kirchner]] en xaneiro de [[2009]].]]
En xullo de 2010, fixo a súa primeira aparición pública dende que caera enfermo, saudando a traballadores do centro científico e concedendo unha entrevista televisiva ao programa [[Mesa Redonda Internacional]] na que discutiu as tensións dos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] con [[Irán]] e [[Corea do Norte]].<ref>{{Cita novas|data=12 de xullo de 2010|título=Fidel Castro reaparece en un programa de la televisión cubana|url=https://www.elimparcial.es/noticia/67430/america/fidel-castro-reaparece-en-un-programa-de-la-television-cubana.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> O 7 de agosto de 2010, Castro pronunciou o seu primeiro discurso á Asemblea Nacional en catro anos instando aos Estados Unidos a non emprender accións militares contra esas nacións e avisando dun [[holocausto nuclear]].<ref>{{Cita novas|data=15 de outubro de 2010|título=Mensaje de Fidel: «En una guerra nuclear el daño colateral sería la vida de la humanidad»|url=http://www.cubadebate.cu/especiales/2010/10/21/mensaje-comandante-jefe-fidel-castro-contra-guerra-nuclear/|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> En marzo de 2011, condenou a intervención militar dirixida pola [[OTAN]] en [[Libia]].<ref>{{Cita novas|data=21 de marzo de 2011|título=La alianza igualitaria|url=http://www.cubadebate.cu/reflexiones-fidel/2011/03/21/la-alianza-igualitaria/|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|apelidos=Castro Ruz|nome=Fidel}}</ref>
 
O 18 de abril de [[2011]], Fidel Castro dimitiu do Comité Central do [[Partido Comunista de Cuba]], renunciando así ao liderado do partido.<ref>{{Cita novas|data=18 de abril de 2011|título=Fidel Castro renuncia a la dirección del Partido Comunista Cubano|url=https://elpais.com/internacional/2011/04/18/actualidad/1303077610_850215.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[El País]]}}</ref> Raúl foi elixido como o seu sucesor.<ref>{{Cita novas|data=19 de abril de 2011|título=Raúl Castro es elegido primer secretario del Partido Comunista de Cuba|url=https://www.lavanguardia.com/internacional/20110419/54143135215/raul-castro-es-elegido-primer-secretario-del-partido-comunista-de-cuba.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[La Vanguardia]]}}</ref> En marzo de 2012, o papa [[Bieito XVI, papa|Bieito XVI]] visitou Cuba durante tres días, tempo no que se reuniu con Castro a pesar da oposición manifesta do Papa ao goberno de Cuba e ao marxismo.<ref>{{Cita novas|data=26 de marzo de 2012|título=El Papa Benedicto XVI en Cuba, en un "momento especial de su historia"|url=https://www.dw.com/es/el-papa-benedicto-xvi-en-cuba-en-un-momento-especial-de-su-historia/a-15839547|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Máis tarde ese ano, revelouse que xunto con Hugo Chávez, Castro xogara un papel importante entre bastidores para levar a bo porto as conversacións de paz entre o goberno [[Colombia|colombianocolombia]]no e o movemento guerrilleiro das [[Forzas Armadas Revolucionarias de Colombia|FARC]] e poñer fin ao conflito que asolaba o país dende [[1964]].<ref>{{Cita novas|data=27 de novembro de 2016|título=Fidel Castro fue inspirador del proceso de paz con las Farc|url=https://www.elcolombiano.com/muerte-fidel-castro/fidel-castro-y-el-proceso-de-paz-con-farc-EH5449574|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Durante a crise de Corea do Norte en 2013, instou aos gobernos de Corea do Norte e dos Estados Unidos a que mostrasen contención. Dixo que a situación era "tan incrible como absurda", e sostiña que a guerra non beneficiaría a ningún bando e que representaba "un dos maiores riscos de guerra nuclear" dende a [[crise dos mísiles cubanos]].<ref>{{Cita novas|data=5 de abril de 2013|título=Fidel Castro pide a Corea del Norte que no vaya a la guerra|url=https://www.elmundo.es/america/2013/04/05/cuba/1365152184.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[El Mundo]]}}</ref>
[[Ficheiro:Enrique Peña Nieto y Fidel Castro.jpg|miniatura|Fidel co presidente de México, [[Enrique Peña Nieto]], en xaneiro de [[2004]].]]
En decembro de [[2014]], foi galardoado na China co [[Premio Confucio da Paz]], por buscar solucións pacíficas ao conflito da súa nación con Estados Unidos e polos seus esforzos durante a xubilación para previr a guerra nuclear.<ref>{{Cita novas|data=11 de decembro de 2014|título=China otorga a Fidel Castro el Premio Confucio de la Paz|url=https://www.bbc.com/mundo/ultimas_noticias/2014/12/141211_ultnot_premio_confucio_fidel_castro_hr|data-acceso=21 de agosto de 2014|lingua=es|xornal=[[BBC]]}}</ref> En xaneiro de [[2015]], comentou publicamente o "[[desxeo cubano]]", a mellora das relacións entre Cuba e EEUU, afirmando que, se ben era un movemento positivo para establecer a paz na rexión, desconfiaba do goberno dos Estados Unidos.<ref>{{Cita novas|data=27 de xaneiro de 2015|título=Fidel Castro desconfía de EEUU pero respalda una "solución pacífica" con su enemigo|url=https://www.publico.es/internacional/fidel-castro-desconfia-eeuu-respalda.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Non se reuniu co presidente dos Estados Unidos, [[Barack Obama]], na visita deste último a Cuba en marzo de 2016, aínda que lle enviou unha carta dicindo que Cuba "non precisa agasallos do imperio".<ref>{{Cita novas|data=28 de marzo de 2016|título=Fidel a Obama: "Non precisamos que o imperio nos agasalle nada"|url=https://www.sermosgaliza.gal/articulo/internacional/fidel-obama-non-precisamos-imperio-nos-agasalle-nada/20160328175759046216.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|xornal=[[Sermos Galiza]]}}</ref> Ese abril, realizou a súa máis maior aparición pública en moitos anos ao falar ante o Partido Comunista. Resaltando que pronto cumpriría 90 anos, dixo que morrería nun futuro próximo, pero instou aos presentes a manter os seus ideais comunistas.<ref>{{Cita web|url=http://www.granma.cu/septimo-congreso-del-pcc/2016-04-20/discurso-pronunciado-por-el-comandante-en-jefe-fidel-castro-ruz-en-la-sesion-de-clausura-del-7mo-congreso-del-pcc-20-04-2016-00-04-51|páxina-web=[[Granma (diario)|Granma]]|título=Discurso pronunciado por Fidel o 19 de abril de 2016 na Clausura do 7º Congreso do Partido Comunista de Cuba|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> En setembro de 2016, foi visitado na súa casa da [[A Habana|Habana]] polo presidente iraniano [[Hassan Rouhani]],<ref>{{Cita novas|data=20 de setembro de 2016|título=Fidel Castro mantêm um encontro amistoso com Rouhani|url=http://parstoday.com/pt/news/iran-i10198-fidel_castro_mant%C3%AAm_um_encontro_amistoso_com_rouhani|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=pt}}</ref> e logo polo primeiro ministro xaponés [[Shinzō Abe]].<ref>{{Cita novas|data=23 de setembro de 2016|título=Fidel Castro reaparece para recibir ao primeiro ministro xaponés|url=https://galego.farodevigo.es/mundo/2016/09/23/fidel-castro-reaparece-recibir-primer/1538820.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|xornal=[[Faro de Vigo]]}}</ref> A finais de outubro de 2016, Castro reuniuse co [[Lista de presidentes da República Portuguesa|presidente portugués]] [[Marcelo Rebelo de Sousa]], que se converteu nun dos últimos líderes estranxeiros en visitalo.<ref>{{Cita novas|data=27 de outubro de 2016|título=Fidel Castro reaparece junto al presidente de Portugal|url=https://www.lavanguardia.com/internacional/20161027/411376308327/fidel-castro-presidente-portugal-cuba.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[La Vanguardia]]}}</ref>
Liña 311 ⟶ 309:
O goberno de Fidel tamén era [[Nacionalismo|nacionalista]], e este declarou: "Non só somos marxistas-leninistas, senón tamén nacionalistas e [[Patriotismo|patriotas]]".{{Harvnp|Quirk|1993|p=790}} O biógrafo de Fidel Castro, [[Sebastian Balfour]], sinalou que "a vea da rexeneración moral e do voluntarismo que atravesa" o pensamento de Castro debe moito máis ao "nacionalismo hispánico" que ao socialismo europeo ou ao marxismo-leninismo.{{Harvnp|Balfour|1995|p=177-178}} O historiador [[Richard Gott]] remarcou que unha das claves do éxito de Fidel foi a súa capacidade de usar os "temas xemelgos do socialismo e do nacionalismo" e mantelos "interminablemente en xogo".{{Harvnp|Gott|2004|p=149}} Fidel describiu a [[Karl Marx]] e ao nacionalista cubano [[José Martí]] como as súas principais influencias políticas,{{Harvnp|Ramonet|2007|p=101-102}} aínda que segundo cre Gott, Martí acabou sendo máis importante que Marx na política de Fidel Castro. Castro describiu as ideas políticas de Martí como "unha filosofía da independencia e unha excepcional filosofía humanista",{{Harvnp|Ramonet|2007|p=147}} e os seus partidarios afirman repetidamente que había grandes semellanzas entre ambas as figuras.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Lecuona|nome=Rafael A.|data=1991|título=Jose Marti and Fidel Castro|PMC=|revista=International Journal on World Peace|doi=|ISSN=|PMID=|volume=8|páxinas=45-61|número=1|JSTOR=20751650|lingua=en}}</ref>
 
Fidel adoptou unha posición relativamente conservadora socialmente en moitos temas, opoñéndose ao consumo de [[Droga|drogasdroga]]s, aos [[Xogo de azar|xogos de azar]] e á [[prostitución]], que consideraba males morais. Pola contra, avogou polo traballo duro, os valores familiares, a integridade e a autodisciplina.{{Harvnp|Bourne|1986|p=200}} Aínda que o seu goberno reprimiu a [[homosexualidade]] durante décadas, nos últimos asumiu a responsabilidade desta persecución, lamentándoa como unha "gran inxustiza".<ref name=":3" />
 
As crenzas [[Relixión|relixiosas]] de Fidel Castro teñen sido motivo de certo debate. Foi [[Bautismo|bautizado]] e criado como [[Igrexa católica|católico]], pero identificábase como [[Ateísmo|ateo]]. Tamén criticou o uso da [[Biblia]] para xustificar a opresión das mulleres e dos africanos, pero comentou que o cristianismo exhibía "un grupo de preceptos moi humanos" que daban ao mundo "valores éticos" e un "sentido de xustiza social", e dicía que "se a xente me chama cristián, non dende o punto de vista da relixión senón dende o punto de vista da visión social, declaro que son cristián".{{Harvnp|Ramonet|2007|p=159}}
Liña 322 ⟶ 320:
A diferenza doutros líderes comunistas da época soviética, o goberno de Fidel Castro non construíu intencionadamente un [[culto á personalidade]] ao seu redor, pero a súa popularidade entre varios segmentos da poboación cubana levou ao desenvolvemento de certo culto xa nos primeiros anos da súa administración.{{Harvnp|Quirk|1993|p=255}}{{Harvnp|Gott|2004|p=325}} A imaxe de Castro atopábase frecuentemente en tendas cubanas, aulas, taxis e na televisión nacional.<ref>{{Cita novas|data=11 de agosto de 2006|título=Ailing Castro still dominates Cuba|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4779529.stm|data-acceso=22 de agosto de 2019|lingua=en|xornal=[[BBC]]}}</ref> Ao longo da súa administración, numerosos seguidores reuníanse para aclamalo durante os seus discursos, que normalmente duraban horas e que pronunciaba sen usar notas escritas.{{Harvnp|Quirk|1993|p=312,688}} Durante os seus discursos, Castro citaba habitualmente informes e libros que lera sobre unha ampla variedade de temas, como asuntos militares, cultivo de plantas, cine e estratexias de xadrez.{{Harvnp|Quirk|1993|p=352-353}} O discurso de Fidel Castro ante a [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] en setembro de [[1960]] segue sendo o discurso máis longo pronunciado na Asemblea, cunha duración de 4 horas e 29 minutos.<ref>{{Cita web|url=https://ask.un.org/faq/37127|páxina-web=www.ask.un.org|título=What is the longest speech given at the United Nations?|data-acceso=22 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref>
 
Durante 37 anos, Fidel só vestiu publicamente uniformes militares de cor verde oliva, remarcando o seu papel de eterno revolucionario, pero a mediados dos noventa comezou a vestir tamén traxes civís escuros e [[Guayabera|guayaberasguayabera]]s publicamente. Durante os primeiros anos do seu goberno Fidel Castro era amplamente recoñecido como un [[símbolo sexual]] en Cuba.{{Harvnp|Bourne|1986|p=201}} Era e é alcumado aínda "El Comandante" (O comandante).<ref>{{Cita novas|data=26 de novembro de 2016|título=Havana in mourning: 'We Cubans are Fidelista even if we are not communist'|url=https://www.theguardian.com/world/2016/nov/26/havana-mourning-cubans-fidelista-fidel-castro|data-acceso=22 de agosto de 2019|lingua=en|xornal=[[The Guardian]]}}</ref>
 
<br />
 
== Familia e amizades ==
Liña 370 ⟶ 366:
=== Na música ===
 
* É o tema central da canción "''[[Y en eso llegó Fidel|]]''Y en eso llegó Fidel'']]" de [[Carlos Puebla]].<ref name=":11">{{Cita novas|data=26 de novembro de 2016|título=Diez canciones para Fidel (y contra Fidel)|url=https://elpais.com/cultura/2016/11/26/actualidad/1480164176_161323.html|data-acceso=6 de setembro de 2019|lingua=es|xornal=[[El País]]}}</ref> Tamén Carlos Puebla lle adicou o tema ''"Gracias, Fidel"'' e mencionouno en "''[[Hasta siempre, comandante]]''".
* O cantautor [[Silvio Rodríguez]] inspirouse en Fidel para compoñer a canción "''El necio''".<ref>{{Cita novas|data=28 de novembro de 2016|título=Cuando escribió "El Necio", Silvio Rodríguez pensó en Fidel|url=http://www.cubadebate.cu/noticias/2016/11/28/cuando-escribio-el-necio-silvio-rodriguez-penso-en-fidel/|data-acceso=6 de setembro de 2019|lingua=es}}</ref>
* O grupo chileno [[Quilapayún]] adicoulle a canción "''Un son para Cuba''", con letras de [[Pablo Neruda]].<ref name=":11" />
Liña 397 ⟶ 393:
* O director cubano [[Santiago Álvarez (diretor)|Santiago Álvarez]] ten realizado multitude de documentais nos que Castro tiña un papel fundamental, como ''[[Segunda Declaración de La Habana]]'' ([[1965]]), ''[[Mi hermano Fidel]]'' ([[1977]]), ''[[El octubre de todos]]'' ([[1977]]) ou ''[[Y la noche se hizo arcoíris]]'' ([[1978]]).
* ''[[Fidel: La historia no contada]]'' ou ''Fidel'' ([[2001]]) é un documental [[Estados Unidos de América|estadounidense]] de [[Estela Bravo]] no que se recopilan algunhas imaxes da vida de Castro, así como do proceso revolucionario, con comentarios de intelectuais e celebridades de Estados Unidos.
 
* [[Comandante (documental)|''Comandante'']] ([[2003]]), é unha película documental dirixida por [[Oliver Stone]] que resume trinta horas de entrevistas con Fidel Castro sobre diversos aspectos da súa vida.
* ''[[Looking for Fidel|]]''Looking for Fidel'']] ([[2004]]), é a continuación de ''Comandante'', dirixida tamén por Oliver Stone na que o director estadounidense regresa a Cuba para preguntarlle a Castro, nun ton máis duro, polas polémicas detencións e as tres execucións de abril de 2003.
* ''[[Moi Fidel Castro|]]''Moi Fidel Castro'']] (2004) é unha serie de entrevistas realizadas por [[Ignacio Ramonet]] e dirixidas por [[Axel Ramonet]] para televisión e posteriormente publicadas en DVD. Estas entrevistas, entre outras, forman parte do libro de Ramonet ''[[Cien horas con Fidel]]''.
* A serie documental ''[[Cuba: Caminos de revolución|]]''Cuba: Caminos de revolución'']] ([[2004]]) é unha produción do [[ICAIC]] e da compañía española Impulso que vonys o proceso revolucionario cubano en clave documental e dedica o capítulo titulado ''Momentos con Fidel'' á vida pública do presidente cubano.
 
==== Na ficción ====
Liña 436 ⟶ 431:
|[[Demián Bichir]]
|}
<br />
== Notas ==
{{listaref|30em}}
Liña 492 ⟶ 487:
}}
{{ succession box
| predecesor = [[Osvaldo Dorticós Torrado]]<br /><small>Presidente da República de Cuba</small>
| título = [[Ficheiro:Coat of Arms of Cuba.svg|25px|centro]][[Presidente do Consello de Estado de Cuba]]
| período = [[1976]] - [[2008]]