Fidel Castro: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
m Arranxos varios, replaced: <br /> → <br/> (3) |
||
Liña 50:
| sitioweb =
}}
'''Fidel Alejandro Castro Ruz''' <small>([[Ficheiro:Speaker Icon.svg|13px|]] [//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/83/Es-Fidel_Castro.ogg audio])</small>, nado en [[Birán]] o [[13 de agosto]] de [[1926]]<ref>Segundo as fontes do seu irmán Ramón, Fidel, nacería un ano máis tarde, en 1927. Avanzouse a súa data de nacemento nun ano para poder inscribilo antes na escola. A data administrativa do nacemento de Fidel Castro, certificada polo Consello de Estado, é a do 13 de outono de 1926. Ver tamén a Martin: ''The Early Fidel'', p. 5 e 235; Boume, p. 41.</ref> e finado na [[A Habana|Habana]] o [[25 de novembro]] de [[2016]]<ref>{{cita novas|apelidos=Roque|nome=Adalberto|título=Morre Fidel Castro aos 90 anos|url=http://galego.lavozdegalicia.es/noticia/internacional/2016/11/26/muere-fidel-castro-90-anos/00031480144050887528434.htm|dataacceso=26 de novembro de 2016|obra=[[La Voz de Galicia]]|data=26 de novembro de 2016|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161126195401/http://galego.lavozdegalicia.es/noticia/internacional/2016/11/26/muere-fidel-castro-90-anos/00031480144050887528434.htm|dataarquivo=26 de novembro de 2016|urlmorta=si}}</ref>, foi un [[avogado]] e [[revolucionario]] [[Comunismo|comunista]] [[
[[Nacionalismo|Nacionalista]] e [[Marxismo-leninismo|marxista-leninista]], exerceu como Primeiro Secretario do [[Partido Comunista de Cuba]] dende [[1965]] a [[2011]]. Baixo o seu mandato, o país transformouse nun país [[Socialismo|socialista]], con gran parte da [[industria]] e da [[economía]] nacionalizadas.
Fillo dun [[Emigración galega|emigrante galego]] acomodado, Castro adoptou as ideas [[Antiimperialismo|antiimperialistas]] mentres estudaba [[Dereito]] na [[Universidade da Habana]]. Despois de participar en rebelións contra a ditadura de [[Rafael Trujillo]] na [[República Dominicana]] e o goberno [[Dereitismo|dereitista]] [[
Adoptando un modelo de desenvolvemento [[Marxismo-leninismo|marxista-leninista]], Fidel converteu Cuba nun Estado socialista de [[Unipartidismo|partido único]] baixo o liderado do [[Partido Comunista de Cuba|Partido Comunista]], o único no [[hemisferio occidental]]. Introducíronse políticas de [[economía planificada]] e expandíronse a [[sanidade]] e a [[educación]]. No plano internacional, Castro apoiou a diversos grupos [[
Tras a [[disolución da URSS]] en 1991, o goberno cubano afrontou unha recesión económica no chamado "[[Período Especial]]" e abrazou ideas [[antiglobalización]] e a favor do [[medio ambiente]]. Na [[década de 2000]], Castro forxou unha alianza coa chamada "[[marea rosa]]" [[Latinoamérica|latinoamericana]] (principalmente coa [[Venezuela]] de [[Hugo Chávez]]) e asinou o ingreso de Cuba na [[Alianza Bolivariana para as Américas]]. En [[2006]], Fidel transferiu os seus poderes ao vicepresidente [[Raúl Castro]], que logo foi elixido [[Presidente do Consello de Estado de Cuba|presidente do Consello de Estado]] pola [[Asemblea Nacional do Poder Popular|Asemblea Nacional]] en [[2008]].
O mandato de Fidel Castro foi o máis longo dun [[xefe de Estado]] dos [[Século XX|séculos XX]] e [[Século XXI|XXI]] e polarizou a opinión mundial. Os seus partidarios veno como un paladín do socialismo e a causa antiimperialista, cuxo goberno revolucionario levou unha avanzada xustiza social e económica ao país, mentres asegurou a independencia de Cuba do [[imperialismo estadounidense]]. Pola outra banda, os seus críticos defíneno como un ditador que perpetrou abusos dos [[dereitos humanos]], o éxodo de milleiros de cubanos e o empobrecemento da economía cubana. Fidel Castro foi condecorado cunha gran cantidade de recoñecementos internacionais e influíu significativamente a persoas e grupos de todo o mundo.
== Traxectoria ==
Liña 105:
Sería bo que o terceiro poder do Estado dera sinais de vida cando os outros dous foron decapitados, se non é que foi decapitado do mesmo xeito o poder xudicial. [...]
A lóxica dime que se existen tribunais, Batista debe ser castigado, e se Batista non é castigado e segue como amo do Estado, Presidente, Primeiro Ministro, Senador, Xeneral Maior, xefe civil e militar, Poder Executivo e Lexislativo, dono de vidas e facendas, entón non existen tribunais, suprimiunos.|Fidel Castro}}
Os tribunais rexeitaron a demanda, polo que Castro entendeu que a loita armada estaba lexitimada como o único xeito posible de derrocar a ditadura.
==== Asaltos aos cuarteis Moncada e Carlos Manuel de Céspedes ====
Liña 114:
O intento de tomar o cuartel de Moncada debíase a que, debido ás súas características (un importante valor estratéxico pola súa posición, agrupaba polo menos 3000 armas, ademais de estar nunha zona activamente oposta ao golpe dado por Batista), podería levar a un levantamento popular armado, chamar ao pobo á [[folga xeral]] dende a [[Radio (medio de comunicación)|radio]] e aproveitar as características do terreo (rodeado de montañas e preto do mar) que poderían permitir o desenvolvemento da loita armada.<ref>{{Cita web|url=http://www.ain.cu/moncada50/jul22iggrelata03.htm|páxina-web=www.ain.cu|título=Resumo das conversacións mantidas polo presidente cubano con xornalistas suecos que o acompañaron a percorrer os escenarios dos sucesos do 26 de xullo de 1953.|data-acceso=5 de agosto de 2019|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070928002137/http://www.ain.cu/moncada50/jul22iggrelata03.htm|lingua=es|dataarquivo=20 de agosto de 2003}}</ref>
A táctica ideada consistía en chegar armados e disfrazados de [[
{{Cita|Compañeiros: poderán gañar en poucas horas ou ser derrotados, pero de todos os xeitos, escóiteno ben, compañeiros!, de todos os xeitos, o movemento triunfará. Se gañamos mañá, farase antes o que aspiraba Marti. Se ocorre o contrario, o xesto servirá de exemplo para o pobo de Cuba, para tomar a bandeira e seguir adiante. O pobo apoiaranos no oriente e en toda a illa. Mozos do Centenario do Apóstolo! Como no 68 e no 95, aquí en Oriente damos o primeiro berro de "liberdade ou morte"! Xa coñecen vostedes os obxectivos do plan. Sen dúbida é perigoso e todos os que saian comigo esta noite deben facelo pola súa absoluta vontade. Aínda están a tempo de decidir. De todos os xeitos, algúns terán que quedar por falta de armas. Os que están decididos a ir, que dean un paso adiante. A consigna é non matar senón por última necesidade.|Fidel Castro}}[[Ficheiro:Fidel Castro under arrest after the Moncada attack.jpg|miniatura|esquerda|Fidel Castro detido tralo fracaso do asalto ao Cuartel Moncada]]
O ataque sería realizado por 165 revolucionarios en tres grupos: un dirixido por [[Abel Santamaría]], que debía tomar o Hospital Civil, outro baixo o mando do irmán de Fidel, [[Raúl Castro]], que debía facerse co Palacio de Xustiza e o grupo principal dirixido por Fidel que debaía tomar a xefatura do cuartel. O intento fracasou, entre outros factores, porque se perdeu o factor sorpresa por culpa dunha posta que o rexemento do cuartel engadiu por mor da celebración do entroido na cidade. A pesar de que algúns dos atacantes lograron fuxir coa axuda de civís,<ref>{{Cita novas|data=|título=El Asalto al cuartel "Moncada" en Santiago de Cuba.|url=http://www.radiohc.cu/moncada/asalto.htm|data-acceso=5 de agosto de 2019|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070526073554/http://www.radiohc.cu/moncada/asalto.htm|dataarquivo=26 de maio de 2007|lingua=es|urlmorta=si}}</ref> varias ducias deles foron capturados e asasinados (nese momento ou nos días seguintes) e varios tamén torturados, como o propio [[Abel Santamaría]].<ref>{{Cita novas|data=24 de xullo de 1996|título=Los días del Moncada|url=http://www.granma.cu/granmad/secciones/26-julio-2011/del-moncada/articulo-7.html|data-acceso=5 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Fidel Castro logrou escapar con algúns homes á [[Sierra Maestra]]. Despois de varios días camiñando, decidiron entrar nunha pequena casa nas montañas, onde foron sorprendidos mentres durmían. Castro salvou a vida grazas ao sarxento que o detivo, que ao entregalo pediu que non fose torturado.
Segundo o grupo de Castro, só seis guerrilleiros morreron na batalla e acusaron ao exército de Batista de torturar e executar posteriormente a máis de oitenta atacantes. Fidel Castro foi feito prisioneiro, xulgado (xunto a outras 121 persoas){{Harvnp|Quirk|1993|p=57}} e condenado a quince anos de [[Centro penitenciario|prisión]]. No xuízo, Fidel Castro prescindiu de avogado e defendeuse a si mesmo, pronunciando ao final un discurso, no que defendía as súas accións e explicaba as súas opinións políticas. que mais tarde reconstruíu e que foi titulado "[[A historia absolverame]]".
Despois de vinte e dous meses na [[Presidio Modelo (Cuba)|prisión Modelo]], na [[Illa de Pinos]], foi liberado durante a amnistía xeral de maio de [[1955]]. Meses despois exiliouse aos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e finalmente a [[México]].
▲O ataque sería realizado por 165 revolucionarios en tres grupos: un dirixido por [[Abel Santamaría]], que debía tomar o Hospital Civil, outro baixo o mando do irmán de Fidel, [[Raúl Castro]], que debía facerse co Palacio de Xustiza e o grupo principal dirixido por Fidel que debaía tomar a xefatura do cuartel. O intento fracasou, entre outros factores, porque se perdeu o factor sorpresa por culpa dunha posta que o rexemento do cuartel engadiu por mor da celebración do entroido na cidade. A pesar de que algúns dos atacantes lograron fuxir coa axuda de civís,<ref>{{Cita novas|data=|título=El Asalto al cuartel "Moncada" en Santiago de Cuba.|url=http://www.radiohc.cu/moncada/asalto.htm|data-acceso=5 de agosto de 2019|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070526073554/http://www.radiohc.cu/moncada/asalto.htm|dataarquivo=26 de maio de 2007|lingua=es|urlmorta=si}}</ref> varias ducias deles foron capturados e asasinados (nese momento ou nos días seguintes) e varios tamén torturados, como o propio [[Abel Santamaría]].<ref>{{Cita novas|data=24 de xullo de 1996|título=Los días del Moncada|url=http://www.granma.cu/granmad/secciones/26-julio-2011/del-moncada/articulo-7.html|data-acceso=5 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Fidel Castro logrou escapar con algúns homes á [[Sierra Maestra]]. Despois de varios días camiñando, decidiron entrar nunha pequena casa nas montañas, onde foron sorprendidos mentres durmían. Castro salvou a vida grazas ao sarxento que o detivo, que ao entregalo pediu que non fose torturado.
▲Segundo o grupo de Castro, só seis guerrilleiros morreron na batalla e acusaron ao exército de Batista de torturar e executar posteriormente a máis de oitenta atacantes. Fidel Castro foi feito prisioneiro, xulgado (xunto a outras 121 persoas){{Harvnp|Quirk|1993|p=57}} e condenado a quince anos de [[Centro penitenciario|prisión]]. No xuízo, Fidel Castro prescindiu de avogado e defendeuse a si mesmo, pronunciando ao final un discurso, no que defendía as súas accións e explicaba as súas opinións políticas. que mais tarde reconstruíu e que foi titulado "[[A historia absolverame]]".
▲Despois de vinte e dous meses na [[Presidio Modelo (Cuba)|prisión Modelo]], na [[Illa de Pinos]], foi liberado durante a amnistía xeral de maio de [[1955]]. Meses despois exiliouse aos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e finalmente a [[México]].
==== Prisión e Movemento 26 de xullo ====
Liña 132 ⟶ 130:
En 1954, o goberno de Batista celebrou eleccións presidenciais, pero sen ningún político como oposición, as eleccións foron consideradas fraudulentas. Permitiu que se manifestase algunha oposición política e os partidarios de Castro pediron unha amnistía para os autores do incidente do Moncada. Algúns políticos suxeriron que unha [[amnistía]] sería boa publicidade e o Congreso e Batista aceptaron. Contando co apoio dos Estados Unidos e das grandes corporacións, Batista creu que Castro non era unha ameaza e o 15 de maio de [[1955]], os prisioneiros foron liberados.{{Harvnp|Quirk|1993|p=80-85}} Ao regresar á Habana, Fidel deu entrevistas radiofónicas e conferencias de prensa, que foron monotorizadas de preto polo goberno, reducindo as súas actividades.{{Harvnp|Quirk|1993|p=80-85}} Agora divorciado, mantivo relacións con dúas seguidoras, Naty Revuelta e María Laborde, que deron a luz a un fillo cada unha.{{Harvnp|Coltman|2003|p=100}}
En [[1955]], os atentados e manifestacións violentas levaron a unha ofensiva contra a [[disidencia]], polo que Fidel e Raúl fuxiron do país para evadir o arresto.{{Harvnp|Bourne|1986|p=109-111}}{{Harvnp|Quirk|1993|p=85}} Fidel enviou unha carta á prensa, afirmando que estaba "abandonando Cuba porque se me pecharon todas as portas da loita pacífica... Como seguidor de Martí, creo que é hora de tomar os nosos dereitos e non de pedilos, de loitar en vez de suplicar por eles".{{Harvnp|Bourne|1986|p=109-111}} Os Castro e varios camaradas viaxaron a México, onde Raúl se amizou cun [[médico]] [[Arxentina|arxentino]] marxista-leninista chamado [[Ernesto Guevara]], que traballaba como xornalista e fotógrafo da "''Agencia Latina de Noticias''".<ref>{{Cita novas|data=11 de decembro de 2001|título=Por vez primera en México se exhibe el testimonio fotográfico del Che Guevara|url=https://www.jornada.com.mx/2001/12/11/03an1cul.html|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Gustoulle a Fidel, quen máis tarde o describiu como "un revolucionario máis avanzado ca min".{{Harvnp|Bourne|1986|p=115-117}} Castro tamén se asociou co español [[Alberto Bayo]], que aceptou instruír aos rebeldes na [[guerra de guerrillas]].{{Sfn|Quirk|1993|p=105-106}} Con falta de financiamento, Fidel percorreu [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] en busca de partidarios, e foi vixiado polos axentes de Batista, que presuntamente organizaron un intento fracasado de asasinato.{{Harvnp|Coltman|2003|p=105-110}} Castro mantiña o contacto co M-26-7 en Cuba, onde gañara unha gran base de apoio no Oriente.{{Harvnp|Bourne|1986|p=111-124}} Xurdiron tamén outros grupos militantes antibatistianos, principalmente no movemento estudantil, sendo o máis destacable o [[Directorio Revolucionario Estudantil]] (DRE), fundado por [[José Antonio Echeverría]]. Echeverría reuniuse con Fidel na [[Cidade de México]], onde asinaron a chamada [[Carta de México]], na que acordaban a colaboración das dúas agrupacións para loitar pola revolución.<ref>{{Cita web|url=http://www.fidelcastro.cu/es/documentos/carta-de-mexico-1956|páxina-web=www.fidelcastro.cu|título=Carta de México|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref>
==== A loita revolucionaria ====
[[Ficheiro:2012-02-Sierra Maestra Turquino Nationalpark Kuba 01 anagoria.JPG|miniatura|A montaña densamente boscosa da [[Sierra Maestra]], dende onde Fidel e os seus revolucionarios dirixiron ataques guerrilleiros contra as forzas de Batista durante dous anos.]]
Tras financiarse con diñeiro de particulares, en especial co que lle proporcionou [[Aureliano Sánchez Arango]], ex-ministro de Prío, Fidel partiu cara a Cuba o 25 novembro de 1956 a bordo dun pequeno buque, o ''[[Granma (iate)|Granma]]'' (''Avoa'', en inglés), con 81 camaradas do chamado [[Movemento do 26 de xullo]], entre eles o seu irmán [[Raúl Castro|Raúl]] e o arxentino [[Ernesto Che Guevara]], para intentar derrocar a Batista. O desembarco debía executarse de xeito sincronizado cun grupo de membros da organización, encabezado por [[Frank País]], que intentaría tomar [[Santiago de Cuba]]. O plan era chegar en cinco días, polo que o quinto día os homes de Frank País realizaron alzamentos en [[Santiago de Cuba|Santiago]] e [[Manzanillo, Cuba|Manzanillo]]. Porén, por culpa de diversos contratempos, o Granma tardou sete días en chegar e os guerrilleiros de País dispersáronse despois de dous días de ataques intermitentes.{{Harvnp|Bourne|1986|p=134-136}}
O Granma desembarcou nun [[mangleiral]] na praia Las Coloradas, preto de [[Los Cayuelos]] o 2 de decembro de 1956. Fuxindo cara ao interior, a súa tripulación dirixiuse á cordilleira da [[Sierra Maestra]] de [[Provincia de Oriente, Cuba|Oriente]], sendo reiteradamente atacada polas tropas de Batista.{{Harvnp|Bourne|1986|p=134-136}} Á chegada, Castro descubriu que só 19 rebeldes chegaron ao seu destino, o resto foran asasinados ou capturados.{{Harvnp|Coltman|2003|p=114-117}} Os supervivientes, entres os que estaban os irmáns Castro, o Che Guevara, [[Juan Almeida Bosque|Juan Almeida]] e [[Camilo Cienfuegos]], estableceron un campamento.{{Harvnp|Bourne|1986|p=137}} Comezaron a lanzar incursións sobre pequenos polos do exército para obter armas e en xaneiro de [[1957]] invadiron o posto avanzado en La Plata. Trataron medicamente aos soldados que feriron pero executaron a Chicho Osorio, o ''mayoral'' local (supervisor da compañía propietaria das terras), que era desprezado polos campesiños locais e que se xactaba de ter matado a un dos rebeldes.{{Harvnp|Coltman|2003|p=114-117}} A execución de Osorio axudou aos rebeldes a gañar a confianza dos veciños, aínda que non eran moi entusiastas e desconfiaban dos revolucionarios.{{Harvnp|Bourne|1986|p=139}} Segundo foi crecendo a confianza, algúns habitantes locais uníronse aos rebeldes, aínda que a maioría dos novos recrutas procedían de áreas urbanas. Os voluntarios aumentaron as forzas rebeldes a máis de 200 en xullo de 1957. Fidel dividiu o seu exército en tres columnas, comandadas por el, o seu irmán e Guevara.{{Harvnp|Coltman|2003|p=122}} Os membros do MR-26-7 que operaban en áreas urbanas continuaron con actividades de axitación e de envío de subministracións á serra. O 16 de febreiro de 1957 Fidel reuniuse con outros destacados membros do Movemento para discutir a táctica e aquí coñeceu a [[Celia Sánchez]], que se convertería nunha amiga íntima.{{Harvnp|Quirk|1993|p=130}}[[Ficheiro:Raulche2.jpg|esquerda|miniatura|270x270px|O irmán de Fidel, [[Raúl Castro|Raúl]] (esquerda) co [[Che Guevara]] (dereita)]]Por toda Cuba, grupos anti-Batista levaron a cabo ataques e [[
Os [[
Os guerrilleiros de Castro aumentaron os seus ataques contra postos militares avanzados, obrigando ao goberno a retirarse da rexión de Sierra Maestra, e na primavera de [[1958]], os rebeldes controlaban un [[hospital]], [[
O 24 de maio de 1958, Batista enviou dezasete batallóns contra os rebeldes na ''Operación Verano'', na que o exército bombardeou por aire zonas boscosas e pobos sospeitosos de axudar aos guerrilleiros, mentres 10.000 soldados comandados por [[Eulogio Cantillo]] arrodeaban a serra, dirixíndose ao norte cara aos campamentos da guerrilla.{{Sfn|Quirk|1993|p=181-183}} Pero os revolucionarios encadearon unha serie de sorprendentes vitorias. Moitos dos soldados de Batista rendéronse aos rebeldes de Castro, que tamén se beneficiaron do apoio popular local.{{Harvnp|Bourne|1986|p=158}} No verán, o MR-26-7 pasou á ofensiva, expulsando ao exército das montañas, e Castro usou as súas columnas nun movemento de pinza para rodear o groso do exército en Santiago. Para novembro, as forzas de Fidel xa controlaban a maior parte de Oriente e [[Provincia de Las Villas|Las Villas]] e dividiron Cuba en dúas partes, pechando as estradas e liñas ferroviarias importantes, deixando en grave desvantaxe a Batista.{{Harvnp|Bourne|1986|p=158}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=135}} O 28 de decembro, o Che comezou a [[batalla de Santa Clara]] con 300 homes, onde conseguiron descarrilar un tren blindado cargado de armas que se dirixía cara á capital, a pesar de que o Goberno colocara uns 3.000 homes na cidade. Conseguiron, nalgúns casos, desercións e rendicións masivas das tropas de Batista.
Liña 166 ⟶ 164:
No seu discurso do acto do día 21, Fidel propuxo por primeira vez ao seu irmán [[Raúl Castro|Raúl]] para sucedelo no seu cargo se a el lle sucedese algo.<ref name=":2" />
O 23 de xaneiro de 1959 viaxou a [[Caracas]], capital de [[Venezuela]], onde pronunciou un polémico discurso no acto central conmemorativo do primeiro aniversario do derrocamento do xeneral [[Marcos Pérez Jiménez]], na [[praza O'Leary]] de [[Reurbanización El Silencio|El Silencio]].<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f230159e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro en Caracas o 23 de xaneiro de 1959|data-acceso=6 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.cubainformacion.tv/index.php?option=com_content&task=view&id=346&Itemid=99999999|páxina-web=www.cubainformacion.tv|título=Vídeo da viaxe de Fidel a Venezuela|data-acceso=6 de agosto de 2019|dataarquivo=28 de setembro de 2007|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070928202612/http://www.cubainformacion.tv/index.php?option=com_content&task=view&id=346&Itemid=99999999|lingua=es|urlmorta=si}}</ref> Ao día seguinte foi recibido no congreso venezolano.<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f240159e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro no Congreso venezolano en 1959|data-acceso=6 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Tamén visita a [[Universidade Central de Venezuela|Universidade Central]] (coa presenza do poeta [[
O 7 de febreiro de 1959, o Goberno promulgou a Lei fundamental da República, que mantiña vixentes algúns dos postulados básicos da [[Constitución de Cuba de 1940|Constitución de 1940]]. O 13 de febreiro, ante as friccións ocorridas no goberno, varios ministros, argumentando a insostible situación, propuxéronlle a Castro a posibilidade de que asumise a responsabilidade de primeiro ministro. O 16 de febreiro, Castro foi nomeado [[primeiro ministro de Cuba]] polo presidente [[Manuel Urrutia|Urrutia]].<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/c160259e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro na súa toma de posesión como primeiro ministro|data-acceso=6 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref>
Liña 177 ⟶ 175:
Durante a súa estancia na cidade de [[Washington, D.C.|Washington]], fixo varias homenaxes visitando os monumentos a [[George Washington]], [[Thomas Jefferson]], [[Abraham Lincoln]] e a [[tumba do soldado descoñecido]] no [[Cemiterio Nacional de Arlington|cemiterio nacional de Arlington]]. Foi convidado á Lawrenceville School, en [[Nova Jersey]],<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f210459e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro en Lawrenceville School|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> así como á [[Universidade Princeton]]<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f200459e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro en Princeton|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> e á [[Universidade Harvard|Universidade de Harvard]]. Chegou a [[Nova York]] o día 21, onde se entrevistou brevemente co secretario xeral das [[Nacións Unidas]], [[Dag Hammarskjöld]], ademais de realizar un multitudinario discurso en [[Central Park]] o día 24.<ref>{{Cita web|url=http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/1959/esp/f240459e.html|páxina-web=www.cuba.cu|título=Discurso de Fidel Castro en Central Park|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Finalizou a súa viaxe cunha visita a [[Houston, Texas|Houston]].
O 2 de maio de [[1959]] viaxou a [[Bos Aires, Arxentina|Bos Aires]], onde pronunciou un discurso no Consello Económico dos 21, no que propuxo a creación dun mercado único latinoamericano. Tamén visita brevemente [[Uruguai]], [[Canadá]],<ref>{{Cita novas|data=28 de novembro de 2016|título=How 1 man brought Fidel Castro to Montreal in April 1959|url=https://www.cbc.ca/news/canada/montreal/fidel-castro-visit-montreal-april-1959-1.3871200|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> [[Brasil]] e [[Trinidad e Tobago
O [[17 de maio]] de [[1959]] decretouse a [[Primeira Lei de Reforma Agraria de Cuba|Primeira Lei de Reforma Agraria]], asinada en [[Sierra Maestra]], que confiscou todas as propiedades de máis de 402 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=https://rcsdigital.homestead.com/files/Vol_XIV_Nm_2_1970/Rodriguez.pdf|título=La reforma agraria cubana (1959-1964): El cambio institucional|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Simbólicamente, a primeira propiedade expropiada foi a da súa propia familia. Coa nova lei, arredor de 200.000 campesiños recibiron terras en propiedade.<ref>{{Cita novas|data=25 de xaneiro de 2005|título=The Controversial, Charismatic Castro|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A36359-2005Jan25.html|data-acceso=7 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> Ademais, fundou novas organizacións como o [[Instituto Nacional de Reforma Agraria de Cuba|Instituto Nacional de Reforma Agraria]] (do que foi o seu primeiro presidente) e institucións culturais como a [[Imprenta Nacional de Cuba]] (fundada o 31 de marzo) e o [[Instituto Cubano de Arte e Industria Cinematográficos]] (fundado o 24 de marzo). Ao mesmo tempo, gañouse o apoio popular ao rebaixar as tarifas telefónicas, as de electricidade e os alugueres das vivendas.
Liña 183 ⟶ 181:
Na facenda do seu pai, en [[Birán]], incautou á súa familia 777 hectáreas e outras 9.712 hectáreas que os Castro tiñan arrendadas permanentemente en facendas azucreiras veciñas de propiedade norteamericana. Á súa nai, Lina Ruz, o Goberno revolucionario respectoulle a propiedade da casarío familiar de Birán ata a súa morte no ano 1963. O lugar agora pertence ao Consello de Estado e funciona como un museo histórico.<ref>{{Cita web|url=https://radiocamaguey.wordpress.com/2016/08/08/conjunto-historico-casa-natal-de-fidel-castro-en-biran-fotos/|título=Conjunto histórico Casa Natal de Fidel Castro en Birán|data-acceso=8 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref>
Os xuíces e políticos viron reducido o seu salario mentres os dos funcionarios de baixo nivel aumentaron,{{Harvnp|Quirk|1993|p=234}} e en marzo de 1959, Fidel baixou á metade os alugueres dos que cobraban menos de 100 dólares ao mes.{{Harvnp|Bourne|1986|p=186}} O goberno cubano tamén comezou a expropiar os [[
Aínda que se negaba a definir o seu goberno como socialista e negou reiteradamente ser comunista, Castro designou marxistas en altos cargos do goberno e do exército. O máis destacable, o [[Che Guevara]], converteuse en Gobernador do [[Banco Central de Cuba|Banco Central]] e logo en Ministro de Industria. Desgustado, o comandante das Forzas Aéreas [[Pedro Luis Díaz Lanz]], desertou e reapareceu en [[Washington, D.C.|Washington]], denunciando no [[Senado dos Estados Unidos de América|Senado]] que se infiltraran comunistas no exército cubano.{{Harvnp|Anderson|1997|p=415}} O presidente Urrutia, nun discurso televisado rexeitou as acusacións e expresou a súa oposición ao comunismo. Enfadado, Fidel á súa vez anunciou a súa dimisión como primeiro ministro, acusando a Urrutia de complicar o goberno co seu "febril anticomunismo". Máis de 500.000 partidarios de Fidel rodearon o Palacio Presidencial pedindo a dimisión de Urrutia, e este dimitiu. O 23 de xullo, Fidel retirou a súa renuncia como primeiro ministro e designou como [[presidente de Cuba]] a [[Osvaldo Dorticós]].{{Harvnp|Anderson|1997|p=415}}
Liña 191 ⟶ 189:
O goberno de Fidel puxo énfase nos proxectos sociais para mellorar o nivel de vida de Cuba, a miúdo en detrimento do desenvolvemento económico.{{Harvnp|Bourne|1986|p=275-276}} Fíxose especial fincapé na educación e durante os primeiros 30 meses do goberno de Castro abríronse máis escolas que nos 30 anos anteriores. O sistema de educación primaria cubano ofreceu un programa de estudos e traballo, coa metade do tempo dedicado na aula e a outra metade nunha actividade produtiva.{{Harvnp|Quirk|1993|p=334}} A atención sanitaria foi nacionalizada e ampliada, con centros de saúde rurais e policlínicas urbanas que se abriron en toda a illa para ofrecer asistencia médica gratuíta. Púxose en funcionamento a [[vacinación]] universal contra as enfermidades infantís e as [[Taxa de mortalidade|taxas de mortalidade]] infantil reducíronse drasticamente.{{Harvnp|Bourne|1986|p=275-276}} Unha terceira parte deste programa social foi a mellora das infraestruturas. Nos primeiros seis meses do goberno revolucionario construíronse uns 1.000 quilómetros de estradas na illa, mentres que se gastaron 300 millóns de dólares en proxectos de auga e saneamento.{{Harvnp|Bourne|1986|p=275-276}} Cada mes foron construídas máis de 800 casas nos primeiros anos da administración nun esforzo por solucionar o problema das persoas [[sen fogar]], mentres que se abriron garderías e centros de día para nenos e outros centros para discapacitados e maiores.{{Harvnp|Bourne|1986|p=275-276}}
Castro usou a [[Radio (medio de comunicación)|radio]] e a [[televisión]] para desenvolver un "diálogo co pobo", formulando preguntas e facendo declaracións provocadoras.{{Harvnp|Bourne|1986|p=179}} O seu goberno era popular entre os traballadores, os campesiños e os estudantes, que constituían a maioría da poboación do país,{{Harvnp|Quirk|1993|p=280}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=167-168}} mentres que a oposición procedía principalmente da clase media; miles de [[
En 1960 endureceuse a [[Guerra fría|Guerra Fría]] entre as dúas superpotencias mundiais: [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], un Estado [[Capitalismo|capitalista]] [[Liberalismo económico|liberal]] e a [[Unión Soviética]] (URSS), un [[estado socialista]] [[Marxismo-leninismo|marxista-leninista]] gobernado polo [[Partido Comunista da Unión Soviética|Partido Comunista]]. Fidel expresou o seu desprezo polos Estados Unidos e compartiu as opinións ideolóxicas da URSS, establecendo relacións con varios estados marxistas-leninistas.{{Harvnp|Bourne|1986|p=202}} Tras reunirse co primeiro vicepresidente soviético [[Anastás Mikoyán]], Fidel acordou proporcionar á URSS [[azucre]], [[froita]], fibras e pel a cambio de [[petróleo]], [[
Durante eses días eran habituais as incursións de avións non identificados que lanzaban bombas incendiarias sobre as plantacións de [[Cana de azucre|cana]] da illa.{{Harvnp|Anderson|1997|p=438}} A finais de febreiro un deses avións caeu e os documentos de identidade dun dos mortos indicaban que era estadounidense, feito que Fidel usou como proba para denunciar a intromisión de [[Washington, D.C.|Washington]]. Ao difundirse a noticia, o director da CIA, [[Allan Dulles]], contoulle ao presidente [[Dwight D. Eisenhower|Eisenhower]], que aparentemente non estaba ao tanto, que tanto eses mortos como o resto de pilotos responsables dos ataques de sabotaxe eran [[
[[Ficheiro:CheLaCoubreMarch.jpg|miniatura|250x250px|Marcha de protesta pola explosión do [[La Coubre]] o 5 de marzo de [[1960]]. De esquerda a dereita: Fidel Castro, [[Osvaldo Dorticós]], o [[Che Guevara]], [[Augusto Martínez Sánchez]], [[Antonio Núñez Jiménez]], [[William Alexander Morgan]] e [[Eloy Gutiérrez Menoyo]].]]
As relacións entre Cuba e EE.UU. puxéronse aínda máis tensas despois da explosión dun barco francés, o [[La Coubre]], no porto da [[A Habana|Habana]], en marzo de 1960, que deixou ducias de mortos e centos de feridos. O barco levaba armas compradas dende Bélxica e nunca se determinou a causa da explosión, pero Fidel insinuou publicamente que o goberno estadounidense era o culpable da sabotaxe.{{Harvnp|Bourne|1986|p=201-202}} Rematou o discurso con "¡Patria o muerte!" ("Patria ou Morte!"), unha proclamación da que faría moito uso nos anos seguintes.{{Harvnp|Quirk|1993|p=302}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=172-173}} Inspirado no seu éxito anterior co [[golpe de estado en Guatemala en 1954]], en marzo de 1960, o presidente Eisenhower ofreceulle á CIA un orzamento de 13 millóns de dólares para derrocar ao goberno de Cuba e permitiulle aliarse coa mafia, inimiga de Fidel dende que o seu goberno pechase os seus negocios e casinos en Cuba.{{Harvnp|Coltman|2003|p=172-173}} O 13 de outubro de 1960, Estados Unidos prohibiu a maioría das exportacións a Cuba, iniciando un [[Embargo dos Estados Unidos a Cuba|embargo económico]]. En represalia, o [[Instituto Nacional para a Reforma Agraria]] (INRA) tomou o control de 383 empresas de administración privada o 14 de outubro, e o 25 de outubro outras 166 empresas estadounidenses que operaban en Cuba foron incautadas e nacionalizadas.{{Harvnp|Coltman|2003|p=177}} O 16 de decembro, Estados Unidos puxo fin á súa cota de importación de azucre cubano, a exportación principal do país.{{Harvnp|Bourne|1986|p=215}}
Liña 241 ⟶ 239:
Castro consideraba África como "o elo máis débil da cadea imperialista" e, a petición do presidente angolano [[Agostinho Neto]], enviou a 230 conselleiros militares ao sur de África en novembro de 1975 para axudar ao [[MPLA]] de Neto na [[guerra civil angolana]]. Cando os [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e [[Suráfrica]] intensificaron o seu apoio ao outro bando ([[FLNA]] e [[Unión Nacional para a Independencia Total de Angola|UNITA]]), Fidel mandou 18.000 soldados máis para Angola, os cales xogaron un papel fundamental para forzar unha retirada surafricana e da UNITA.{{Harvnp|Bourne|1986|p=284-287}}{{Harvnp|Quirk|1993|p=747-752}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-245}} De visita en Angola, Fidel celebrou o éxito xunto a Neto, [[Sékou Touré]] e o presidente de [[Guinea-Bissau]], [[Luís Cabral]], e acordaron apoiar o goberno marxista-leninista da [[FRELIMO]] liderado por [[Samora Machel]] en [[Mozambique]] contra a [[RENAMO]] na [[Guerra Civil de Mozambique]].{{Harvnp|Quirk|1993|p=747-752}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-243}} En febreiro, Fidel visitou Alxeria e logo Libia, onde estivo dez días xunto a [[Muamar al-Qadafi|Gadafi]] e onde supervisou o establecemento do sistema de goberno da [[Jamahiriya|Jamahariya]], antes de asistir a conversacións co goberno marxista de [[Iemen do Sur]]. De alí, dirixiuse a [[Somalia]], [[Tanzania]], [[Mozambique]] e [[Angola]], onde foi recibido polas multitudes como un heroe polo papel de Cuba ao opoñerse ao [[apartheid]] de Suráfrica.{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-244}} Por boa parte de África foi considerado amigo da liberación nacional do dominio estranxeiro.{{Harvnp|Quirk|1993|p=747-752}} Tras o periplo por África viaxou a Berlín e Moscova.{{Harvnp|Quirk|1993|p=766-767}}
[[Ficheiro:Fidelcastro1978.jpg|miniatura|Fidel Castro na [[A Habana|Habana]] en [[1978]].]]
En [[1977]], estalou a [[guerra de Ogadén]] sobre a disputada rexión de [[Ogadén]] mentres [[Somalia]] invadía [[Etiopía]]. Aínda que fora aliado do presidente somalí [[Siad Barre]], Fidel déralle unha advertencia contra tal acción e Cuba posicionouse co goberno marxista de Etiopía de [[Mengistu Haile Mariam]]. Enviou tropas ao mando do xeneral [[Arnaldo Ochoa]] para axudar ao sobrepadado exército etíope. Despois de facer retroceder aos somalís, Mengistu ordenou aos etíopes suprimir a [[Fronte Popular para a Liberación de Eritrea]], unha medida que Castro rexeitou apoiar.{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-245}} Tamén deu o seu apoio aos movementos revolucionarios latinoamericanos, especialmente a [[Fronte Sandinista de Liberación Nacional]] no seu derrocamento da ditadura [[
En 1979, celebrouse na Habana a Conferencia do [[Movemento de Países Non Aliñados]] (MPNA), onde Fidel Castro foi seleccionado como presidente, cargo que mantivo ata [[1982]]. Na súa condición de presidente do MPNA e de Cuba presentouse na [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] en outubro de 1979 e pronunciou un discurso sobre a disparidade entre ricos e pobres no mundo.<ref>{{Cita audiovisual|título=Discurso de Fidel Castro na ONU en 1979|url=https://www.youtube.com/watch?v=9N1LGKNRzXs|data=1979|medio=[[Youtube]]|lingua=es}}</ref> O seu discurso foi recibido con moitos aplausos por parte doutros líderes mundiais,{{Harvnp|Coltman|2003|p=242-245}} aínda que a súa posición no MPNA foi danada pola negativa de Cuba a condenar a [[Invasión soviética de Afganistán|intervención soviética en Afganistán]].{{Harvnp|Bourne|1986|p=294}} As relacións de Cuba cos países de América do Norte melloraron coas chegadas do presidente mexicano [[Luis Echeverría]], o [[Primeiro ministro do Canadá|primeiro ministro canadense]] [[Pierre Trudeau|Pierre Trudeau{{Harvnp|Quirk|1993|p=747-752}}]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]][[Fidel Castro#cite%20note-FOOTNOTEQuirk1993747-752-192|<span class="mw-reflink-text">[192]</span>]] e o [[presidente dos Estados Unidos]] [[Jimmy Carter]]. Carter continuou criticando os abusos dos dereitos humanos en Cuba, pero adoptou un enfoque respectuoso que chamou a atención de Castro. Considerando Carter ben sentido e sincero, Castro liberou a algúns presos políticos e permitiu a algúns exiliados cubanos visitar parentes na illa, coa esperanza de que Carter suprimise o [[Embargo dos Estados Unidos a Cuba|embargo económico]] e detivese o apoio da CIA a disidentes.{{Harvnp|Bourne|1986|p=289}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=247-248}} Pola contra, a súa relación con China foi a peor, xa que acusou ao goberno chinés de [[Deng Xiaoping]] de traizoar os seus principios revolucionarios ao iniciar vínculos comerciais con Estados Unidos e atacar a [[Vietnam]].{{Harvnp|Quirk|1993|p=793-794}}
Liña 263 ⟶ 261:
Co fin do comercio favorable co bloque soviético, Fidel Castro declarou publicamente que Cuba estaba entrando nun "[[Período especial en tempos de paz]]". As remesas de petróleo reducíronse drasticamente, importáronse bicicletas chinesas para substituír os coches e pecháronse as fábricas que realizaban tarefas non esenciais. Os bois comezaron a substituír os tractores, a leña comezou a usarse para cociñar e introducíronse cortes de enerxía que duraron 16 horas ao día. Castro admitiu que Cuba afrontaba a peor situación antes da guerra aberta e que o país podería ter que recorrer á agricultura de subsistencia{{Harvnp|Coltman|2003|p=271}}. En [[1992]], a economía de Cuba diminuíu en máis dun 40% en menos de dous anos, con grandes escasezas de alimentos e falta de produtos básicos.{{Harvnp|Coltman|2003|p=282}} Castro esperaba a restauración do marxismo-leninismo na URSS, pero abstívose de apoiar o golpe de 1991 nese país.{{Harvnp|Coltman|2003|p=274-275}} Cando Gorbaciov recuperou o control, as relacións entre Cuba e a Unión Soviética deterioráronse e as tropas soviéticas retiráronse en setembro de 1991.{{Harvnp|Coltman|2003|p=274-275}} En decembro, [[Disolución da Unión Soviética|a Unión Soviética disolveuse]] oficialmente cando [[Boris Eltsin]] aboliu o [[Partido Comunista da Unión Soviética]] e introduciu unha democracia capitalista multipartidista. Eltsin menosprezou a Castro e desenvolveu lazos coa Fundación Nacional Cubano-Americana con sede en [[Miami]].{{Harvnp|Coltman|2003|p=272-275}} Castro intentou mellorar as relacións coas nacións capitalistas. Acolleu con satisfacción a políticos e investidores occidentais en Cuba, fixo amizade con [[Manuel Fraga]] e interesouse especialmente polas políticas de [[Margaret Thatcher]] no Reino Unido, ao crer que o socialismo cubano podería aprender do seu énfase nos impostos baixos e a iniciativa persoal.{{Harvnp|Coltman|2003|p=290-291}} Deixou de apoiar aos militantes estranxeiros, abstívose de eloxiar ás [[Forzas Armadas Revolucionarias de Colombia|FARC]] nunha visita a [[Colombia]] en 1994 e pediu un acordo negociado entre os [[Exército Zapatista de Liberación Nacional|zapatistas]] e o goberno [[México|mexicano]] en [[1995]]. Presentouse publicamente como un moderado no taboleiro mundial.{{Harvnp|Coltman|2003|p=305-306}}
En [[1991]], A Habana acolleu os [[Xogos Panamericanos]], que incluían a construción dun estadio e o aloxamento para atletas. Fidel Castro admitiu que foi un erro custoso, pero foi un éxito para o goberno cubano. As multitudes gritaban regularmente "¡Fidel! Fidel!" diante de xornalistas estranxeiros, mentres que Cuba se converteu na primeira nación latinoamericana en derrotar aos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] na cabeza do [[Medalleiro histórico dos Xogos Panamericanos|medalleiro]].{{Harvnp|Quirk|1993|p=831-832}}{{Harvnp|Coltman|2003|p=272-276}} O apoio a Fidel mantívose forte, e aínda que houbo pequenas manifestacións antigubernamentais, a oposición cubana rexeitou as chamadas da comunidade do exilio a un levantamento armado.{{Harvnp|Coltman|2003|p=272-276}} En agosto de [[1994]], A Habana foi testemuña da maior manifestación anti-castrista na historia de Cuba, cando entre 200 e 300 mozos lanzaron pedras á policía, esixindo que se lles permitise emigrar a Miami. Enfrontounos unha multitude máis numerosa a favor do goberno, á que se uniu o propio Fidel. Informou aos medios de comunicación de que os homes eran antisociais enganados polos Estados Unidos. As protestas dispersáronse sen rexistrarse feridos.{{Harvnp|Coltman|2003|p=297-299}}{{Harvnp|Gott|2004|p=298–299}} Temendo un invasión por grupos disidentes, o goberno organizou a estratexia de defensa chamada "[[Guerra de todo o pobo]]", planificando unha campaña de guerra xeneralizada e dándolle traballo aos desempregados construíndo unha rede de [[
Castro cría na necesidade de reformas se o socialismo cubano quería sobrevivir nun mundo dominado agora polos [[Mercado libre|libres mercados]] [[Capitalismo|capitalistas]]. En outubro de 1991 celebrouse en [[Santiago de Cuba|Santiago]] o Cuarto Congreso do [[Partido Comunista de Cuba]], no que se anunciaron importantes cambios para o goberno. Fidel Castro abandonou a cabeza do goberno para ser substituído por [[Carlos Lage]], moito máis novo, aínda que Fidel seguiu sendo o [[Secretario xeral do Partido Comunista de Cuba|secretario xeral do Partido Comunista]] e [[comandante en xefe]] das [[Forzas Armadas Revolucionarias de Cuba|Forzas Armadas Revolucionarias]]. Moitos dos membros máis vellos do goberno retiráronse e foron substituídos polos seus compañeiros máis novos. Propuxéronse varios cambios económicos e posteriormente foron sometidos a un referendo nacional. Os mercados libres de agricultores e as empresas privadas a pequena escala foron legalizados nun intento de estimular o crecemento económico, mentres que os [[Dólar estadounidense|dólares estadounidenses]] tamén se fixeron de curso legal. Afrouxáronse certas restricións á emigración, o que permitiu aos cidadáns cubanos máis descontentos mudarse aos Estados Unidos. Fíxose un avance na democracia, ao pasar os deputados da Asemblea Nacional do Poder Popular a seren elixidos polo pobo de forma directa, en vez de por medio de asembleas municipais e provinciais. Fidel acolleu de bo grado o debate entre os defensores e os opositores ás reformas, aínda que co paso do tempo comezou a simpatizar cada vez máis cos opositores ás reformas, argumentando que estas se debían demorar.{{Harvnp|Coltman|2003|p=276-281, 284, 287}}{{Harvnp|Gott|2004|p=291-294}}
Liña 280 ⟶ 278:
==== Cesión do poder: 2006–2008 ====
O [[31 de xullo]] de 2006, a raíz dunha crise intestinal aguda, Castro cedeu temporalmente os seus poderes ao seu irmán [[Raúl Castro|Raúl]].<ref>{{Cita novas|data=1 de agosto de 2006|título=Fidel Castro cede temporalmente el poder a su hermano|url=https://es.wikinews.org/wiki/Fidel_Castro_cede_temporalmente_el_poder_a_su_hermano|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Algúns días despois apareceu na televisión cubana, aínda que visiblemente debilitado, afirmando que a súa recuperación ía ben. En agosto recibiu a visita de Hugo Chávez.<ref>{{Cita novas|data=15 de agosto de 2006|título=El diario cubano 'Granma' publica fotografías de Fidel Castro convaleciente junto a Hugo Chávez|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2006/08/14/internacional/1155545992.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[El Mundo]]}}</ref> En setembro, o [[Movemento de Países Non Aliñados]] celebrou a súa XIV Conferencia na Habana e acordou nomear a Fidel Castro como presidente da organización.<ref>{{Cita novas|data=16 de setembro de 2006|título=Fidel Presidente del Movimiento de Países No Alineados|url=http://www.granma.cu/granmad/secciones/noal-14/noti-noal/n096.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[Granma (diario)|Granma]]}}</ref> En febreiro de 2007, Raúl Castro anunciou que a saúde de Fidel estaba mellorando e que participaba en importantes asuntos gobernamentais.<ref>{{Cita novas|data=9 de outubro de 2006|título=Raúl Castro afirma que su hermano Fidel "está mejorando constantemente"|url=https://www.20minutos.es/noticia/160628/0/castro/enfermedad/mejoria/|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> O 21 de abril, Castro reuniuse con [[Wu Guanzheng]], do [[Politburo]] do [[Partido Comunista Chinés]].<ref>{{Cita novas|data=21 de abril de 2007|título=Castro resumes official business|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6578539.stm|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=en|xornal=[[BBC]]}}</ref>
O 19 de febreiro de [[2008]], anunciou nun artigo do diario Granma que non aspiraría a ser reelixido como [[Presidente do Consello de Estado de Cuba|presidente do Consello de Estado]] e [[comandante en xefe]] despois de 49 anos no poder, cinco días antes de que o Parlamento, a [[Asemblea Nacional do Poder Popular de Cuba|Asemblea Nacional do Poder Popular]], elixise o novo goberno: "Non aspirarei nin acceptarei- repito - non aspirarei nin aceptaréei o cargo de presidente do Consello de Estado e comandante en xefe".<ref>{{Cita novas|data=18 de febreiro de 2008|título=Anuncio da renuncia de Fidel|url=http://www.granma.cu/granmad/2008/02/19/nacional/artic03.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> O seu irmán Raúl Castro, que o substituíra temporalmente polos seus problemas de saúde, foi elixido pola Asemblea Nacional do Poder Popular de Cuba o 24 de febreiro de [[2008]], converténdose así no 23º [[presidente de Cuba]].
Liña 287 ⟶ 285:
Tras o seu retiro, a saúde de Fidel Castro deteriorouse. Continuou a interactuar co pobo cubano, publicou unha columna de opinión titulada "Reflexións" en [[Granma (diario)|Granma]],<ref>{{Cita web|url=http://www.granma.cu/reflexiones-fidel|páxina-web=www.granma.cu|título=Artigos de Fidel Castro en Granma|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> comezou a utilizar unha conta de [[Twitter]] e deu conferencias públicas ocasionais.<ref>{{Cita novas|data=12 de agosto de 2012|título=Fidel Castro to turn 86, but out of view since June|url=https://uk.reuters.com/article/uk-cuba-castro-birthday/fidel-castro-to-turn-86-but-out-of-view-since-june-idUKBRE87B0HO20120812|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> En xaneiro de 2009, pediu aos cubanos que non se preocuparan da súa falta de columnas recentes e dos seus problemas de saúde nin pola súa futura morte.<ref>{{Cita novas|data=23 de xaneiro de 2009|título=Fidel Castro sends farewell message to his people|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/centralamericaandthecaribbean/cuba/4324128/Fidel-Castro-sends-farewell-message-to-his-people.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref> Continuouse reunindo con líderes e mandatarios estranxeiros e ese mes publicáronse fotografías súas coa [[Presidente de Arxentina|presidenta arxentina]] [[Cristina Fernández de Kirchner]].<ref>{{Cita novas|data=23 de xaneiro de 2009|título=Fidel contemplates his mortality|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7846670.stm|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=en|xornal=[[BBC]]}}</ref>
[[Ficheiro:Cristina Fernández de Kircher y Fidel Castro - 2009.jpg|esquerda|miniatura|Fidel Castro, xunto á [[Presidente da Arxentina|Presidenta da Arxentina]], [[Cristina Fernández de Kirchner]] en xaneiro de [[2009]].]]
En xullo de 2010, fixo a súa primeira aparición pública dende que caera enfermo, saudando a traballadores do centro científico e concedendo unha entrevista televisiva ao programa [[Mesa Redonda Internacional]] na que discutiu as tensións dos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] con [[Irán]] e [[Corea do Norte]].<ref>{{Cita novas|data=12 de xullo de 2010|título=Fidel Castro reaparece en un programa de la televisión cubana|url=https://www.elimparcial.es/noticia/67430/america/fidel-castro-reaparece-en-un-programa-de-la-television-cubana.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> O 7 de agosto de 2010, Castro pronunciou o seu primeiro discurso á Asemblea Nacional en catro anos instando aos Estados Unidos a non emprender accións militares contra esas nacións e avisando dun [[holocausto nuclear]].<ref>{{Cita novas|data=15 de outubro de 2010|título=Mensaje de Fidel: «En una guerra nuclear el daño colateral sería la vida de la humanidad»|url=http://www.cubadebate.cu/especiales/2010/10/21/mensaje-comandante-jefe-fidel-castro-contra-guerra-nuclear/|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> En marzo de 2011, condenou a intervención militar dirixida pola [[OTAN]] en [[Libia]].<ref>{{Cita novas|data=21 de marzo de 2011|título=La alianza igualitaria|url=http://www.cubadebate.cu/reflexiones-fidel/2011/03/21/la-alianza-igualitaria/|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|apelidos=Castro Ruz|nome=Fidel}}</ref>
O 18 de abril de [[2011]], Fidel Castro dimitiu do Comité Central do [[Partido Comunista de Cuba]], renunciando así ao liderado do partido.<ref>{{Cita novas|data=18 de abril de 2011|título=Fidel Castro renuncia a la dirección del Partido Comunista Cubano|url=https://elpais.com/internacional/2011/04/18/actualidad/1303077610_850215.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[El País]]}}</ref> Raúl foi elixido como o seu sucesor.<ref>{{Cita novas|data=19 de abril de 2011|título=Raúl Castro es elegido primer secretario del Partido Comunista de Cuba|url=https://www.lavanguardia.com/internacional/20110419/54143135215/raul-castro-es-elegido-primer-secretario-del-partido-comunista-de-cuba.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[La Vanguardia]]}}</ref> En marzo de 2012, o papa [[Bieito XVI, papa|Bieito XVI]] visitou Cuba durante tres días, tempo no que se reuniu con Castro a pesar da oposición manifesta do Papa ao goberno de Cuba e ao marxismo.<ref>{{Cita novas|data=26 de marzo de 2012|título=El Papa Benedicto XVI en Cuba, en un "momento especial de su historia"|url=https://www.dw.com/es/el-papa-benedicto-xvi-en-cuba-en-un-momento-especial-de-su-historia/a-15839547|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Máis tarde ese ano, revelouse que xunto con Hugo Chávez, Castro xogara un papel importante entre bastidores para levar a bo porto as conversacións de paz entre o goberno [[
[[Ficheiro:Enrique Peña Nieto y Fidel Castro.jpg|miniatura|Fidel co presidente de México, [[Enrique Peña Nieto]], en xaneiro de [[2004]].]]
En decembro de [[2014]], foi galardoado na China co [[Premio Confucio da Paz]], por buscar solucións pacíficas ao conflito da súa nación con Estados Unidos e polos seus esforzos durante a xubilación para previr a guerra nuclear.<ref>{{Cita novas|data=11 de decembro de 2014|título=China otorga a Fidel Castro el Premio Confucio de la Paz|url=https://www.bbc.com/mundo/ultimas_noticias/2014/12/141211_ultnot_premio_confucio_fidel_castro_hr|data-acceso=21 de agosto de 2014|lingua=es|xornal=[[BBC]]}}</ref> En xaneiro de [[2015]], comentou publicamente o "[[desxeo cubano]]", a mellora das relacións entre Cuba e EEUU, afirmando que, se ben era un movemento positivo para establecer a paz na rexión, desconfiaba do goberno dos Estados Unidos.<ref>{{Cita novas|data=27 de xaneiro de 2015|título=Fidel Castro desconfía de EEUU pero respalda una "solución pacífica" con su enemigo|url=https://www.publico.es/internacional/fidel-castro-desconfia-eeuu-respalda.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> Non se reuniu co presidente dos Estados Unidos, [[Barack Obama]], na visita deste último a Cuba en marzo de 2016, aínda que lle enviou unha carta dicindo que Cuba "non precisa agasallos do imperio".<ref>{{Cita novas|data=28 de marzo de 2016|título=Fidel a Obama: "Non precisamos que o imperio nos agasalle nada"|url=https://www.sermosgaliza.gal/articulo/internacional/fidel-obama-non-precisamos-imperio-nos-agasalle-nada/20160328175759046216.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|xornal=[[Sermos Galiza]]}}</ref> Ese abril, realizou a súa máis maior aparición pública en moitos anos ao falar ante o Partido Comunista. Resaltando que pronto cumpriría 90 anos, dixo que morrería nun futuro próximo, pero instou aos presentes a manter os seus ideais comunistas.<ref>{{Cita web|url=http://www.granma.cu/septimo-congreso-del-pcc/2016-04-20/discurso-pronunciado-por-el-comandante-en-jefe-fidel-castro-ruz-en-la-sesion-de-clausura-del-7mo-congreso-del-pcc-20-04-2016-00-04-51|páxina-web=[[Granma (diario)|Granma]]|título=Discurso pronunciado por Fidel o 19 de abril de 2016 na Clausura do 7º Congreso do Partido Comunista de Cuba|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es}}</ref> En setembro de 2016, foi visitado na súa casa da [[A Habana|Habana]] polo presidente iraniano [[Hassan Rouhani]],<ref>{{Cita novas|data=20 de setembro de 2016|título=Fidel Castro mantêm um encontro amistoso com Rouhani|url=http://parstoday.com/pt/news/iran-i10198-fidel_castro_mant%C3%AAm_um_encontro_amistoso_com_rouhani|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=pt}}</ref> e logo polo primeiro ministro xaponés [[Shinzō Abe]].<ref>{{Cita novas|data=23 de setembro de 2016|título=Fidel Castro reaparece para recibir ao primeiro ministro xaponés|url=https://galego.farodevigo.es/mundo/2016/09/23/fidel-castro-reaparece-recibir-primer/1538820.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|xornal=[[Faro de Vigo]]}}</ref> A finais de outubro de 2016, Castro reuniuse co [[Lista de presidentes da República Portuguesa|presidente portugués]] [[Marcelo Rebelo de Sousa]], que se converteu nun dos últimos líderes estranxeiros en visitalo.<ref>{{Cita novas|data=27 de outubro de 2016|título=Fidel Castro reaparece junto al presidente de Portugal|url=https://www.lavanguardia.com/internacional/20161027/411376308327/fidel-castro-presidente-portugal-cuba.html|data-acceso=21 de agosto de 2019|lingua=es|xornal=[[La Vanguardia]]}}</ref>
Liña 311 ⟶ 309:
O goberno de Fidel tamén era [[Nacionalismo|nacionalista]], e este declarou: "Non só somos marxistas-leninistas, senón tamén nacionalistas e [[Patriotismo|patriotas]]".{{Harvnp|Quirk|1993|p=790}} O biógrafo de Fidel Castro, [[Sebastian Balfour]], sinalou que "a vea da rexeneración moral e do voluntarismo que atravesa" o pensamento de Castro debe moito máis ao "nacionalismo hispánico" que ao socialismo europeo ou ao marxismo-leninismo.{{Harvnp|Balfour|1995|p=177-178}} O historiador [[Richard Gott]] remarcou que unha das claves do éxito de Fidel foi a súa capacidade de usar os "temas xemelgos do socialismo e do nacionalismo" e mantelos "interminablemente en xogo".{{Harvnp|Gott|2004|p=149}} Fidel describiu a [[Karl Marx]] e ao nacionalista cubano [[José Martí]] como as súas principais influencias políticas,{{Harvnp|Ramonet|2007|p=101-102}} aínda que segundo cre Gott, Martí acabou sendo máis importante que Marx na política de Fidel Castro. Castro describiu as ideas políticas de Martí como "unha filosofía da independencia e unha excepcional filosofía humanista",{{Harvnp|Ramonet|2007|p=147}} e os seus partidarios afirman repetidamente que había grandes semellanzas entre ambas as figuras.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Lecuona|nome=Rafael A.|data=1991|título=Jose Marti and Fidel Castro|PMC=|revista=International Journal on World Peace|doi=|ISSN=|PMID=|volume=8|páxinas=45-61|número=1|JSTOR=20751650|lingua=en}}</ref>
Fidel adoptou unha posición relativamente conservadora socialmente en moitos temas, opoñéndose ao consumo de [[
As crenzas [[Relixión|relixiosas]] de Fidel Castro teñen sido motivo de certo debate. Foi [[Bautismo|bautizado]] e criado como [[Igrexa católica|católico]], pero identificábase como [[Ateísmo|ateo]]. Tamén criticou o uso da [[Biblia]] para xustificar a opresión das mulleres e dos africanos, pero comentou que o cristianismo exhibía "un grupo de preceptos moi humanos" que daban ao mundo "valores éticos" e un "sentido de xustiza social", e dicía que "se a xente me chama cristián, non dende o punto de vista da relixión senón dende o punto de vista da visión social, declaro que son cristián".{{Harvnp|Ramonet|2007|p=159}}
Liña 322 ⟶ 320:
A diferenza doutros líderes comunistas da época soviética, o goberno de Fidel Castro non construíu intencionadamente un [[culto á personalidade]] ao seu redor, pero a súa popularidade entre varios segmentos da poboación cubana levou ao desenvolvemento de certo culto xa nos primeiros anos da súa administración.{{Harvnp|Quirk|1993|p=255}}{{Harvnp|Gott|2004|p=325}} A imaxe de Castro atopábase frecuentemente en tendas cubanas, aulas, taxis e na televisión nacional.<ref>{{Cita novas|data=11 de agosto de 2006|título=Ailing Castro still dominates Cuba|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4779529.stm|data-acceso=22 de agosto de 2019|lingua=en|xornal=[[BBC]]}}</ref> Ao longo da súa administración, numerosos seguidores reuníanse para aclamalo durante os seus discursos, que normalmente duraban horas e que pronunciaba sen usar notas escritas.{{Harvnp|Quirk|1993|p=312,688}} Durante os seus discursos, Castro citaba habitualmente informes e libros que lera sobre unha ampla variedade de temas, como asuntos militares, cultivo de plantas, cine e estratexias de xadrez.{{Harvnp|Quirk|1993|p=352-353}} O discurso de Fidel Castro ante a [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] en setembro de [[1960]] segue sendo o discurso máis longo pronunciado na Asemblea, cunha duración de 4 horas e 29 minutos.<ref>{{Cita web|url=https://ask.un.org/faq/37127|páxina-web=www.ask.un.org|título=What is the longest speech given at the United Nations?|data-acceso=22 de agosto de 2019|lingua=en}}</ref>
Durante 37 anos, Fidel só vestiu publicamente uniformes militares de cor verde oliva, remarcando o seu papel de eterno revolucionario, pero a mediados dos noventa comezou a vestir tamén traxes civís escuros e [[
== Familia e amizades ==
Liña 370 ⟶ 366:
=== Na música ===
* É o tema central da canción "''[[Y en eso llegó Fidel
* O cantautor [[Silvio Rodríguez]] inspirouse en Fidel para compoñer a canción "''El necio''".<ref>{{Cita novas|data=28 de novembro de 2016|título=Cuando escribió "El Necio", Silvio Rodríguez pensó en Fidel|url=http://www.cubadebate.cu/noticias/2016/11/28/cuando-escribio-el-necio-silvio-rodriguez-penso-en-fidel/|data-acceso=6 de setembro de 2019|lingua=es}}</ref>
* O grupo chileno [[Quilapayún]] adicoulle a canción "''Un son para Cuba''", con letras de [[Pablo Neruda]].<ref name=":11" />
Liña 397 ⟶ 393:
* O director cubano [[Santiago Álvarez (diretor)|Santiago Álvarez]] ten realizado multitude de documentais nos que Castro tiña un papel fundamental, como ''[[Segunda Declaración de La Habana]]'' ([[1965]]), ''[[Mi hermano Fidel]]'' ([[1977]]), ''[[El octubre de todos]]'' ([[1977]]) ou ''[[Y la noche se hizo arcoíris]]'' ([[1978]]).
* ''[[Fidel: La historia no contada]]'' ou ''Fidel'' ([[2001]]) é un documental [[Estados Unidos de América|estadounidense]] de [[Estela Bravo]] no que se recopilan algunhas imaxes da vida de Castro, así como do proceso revolucionario, con comentarios de intelectuais e celebridades de Estados Unidos.
* [[Comandante (documental)|''Comandante'']] ([[2003]]), é unha película documental dirixida por [[Oliver Stone]] que resume trinta horas de entrevistas con Fidel Castro sobre diversos aspectos da súa vida.
* ''[[Looking for Fidel
* ''[[Moi Fidel Castro
* A serie documental ''[[Cuba: Caminos de revolución
==== Na ficción ====
Liña 436 ⟶ 431:
|[[Demián Bichir]]
|}
<br
== Notas ==
{{listaref|30em}}
Liña 492 ⟶ 487:
}}
{{ succession box
| predecesor = [[Osvaldo Dorticós Torrado]]<br
| título = [[Ficheiro:Coat of Arms of Cuba.svg|25px|centro]][[Presidente do Consello de Estado de Cuba]]
| período = [[1976]] - [[2008]]
|