Revisión como estaba o 17 de abril de 2020 ás 11:44 editar Breogan2008 (conversa \| contribucións) 452.227 edicións →‎Época precolombiana ← Edición máis vella		Revisión como estaba o 20 de abril de 2020 ás 10:00 editar desfacer BanjoBot 2.0 (conversa \| contribucións) Bots 393.002 edicións m Arranxos varios, replaced: <br /> → <br/> (4) Edición máis nova →
Liña 18: \| idiomas_cooficiais= 68 linguas étnicas e dialectos.{{infobox ref\|1}}{{infobox ref\|2}} \| goberno = [[República presidencialista]] \| dirixentes_títulos = [[Presidentes de Colombia\|Presidente]] <br /> [[Vicepresidente\|Vicepresidenta]] \| dirixentes_nomes = [[Iván Duque Márquez]] <br /> [[Marta Lucía Ramírez]] \| fundación = [[Independencia de Colombia\|Independencia]] de [[España]] \| fundación_fitos =   Declaración<br />  Definición \| fundación_datas = [[20 de xullo]] de [[1810]]<br />[[7 de agosto]] de [[1819]] \| superficie = 1 141 748 \| superficie_posto = 26 Liña 145: Dende a [[década de 1960]], o país sufriu un [[Conflito armado en Colombia\|conflito armado]] [[Guerra asimétrica\|asimétrico]] de [[Guerra de baixa intensidade\|baixa intensidade]] entre as [[Forzas Militares de Colombia\|forzas do goberno]], os grupos guerrilleiros de esquerda e [[Paramilitarismo en Colombia\|grupos paramilitares de extrema dereita]].<ref name="HistoricalCommission">{{cita web\|título= Contribution to an Understanding of the Armed Conflict in Colombia\|autor= Historical Commission on the Conflict and Its Victims (CHCV)\|ano= febreiro de 2015\|url= https://www.mesadeconversaciones.com.co/sites/default/files/Informe%20Comisi_n%20Hist_rica%20del%20Conflicto%20y%20sus%20V_ctimas.%20La%20Habana,%20Febrero%20de%202015.pdf\|lingua= castelán\|dataacceso= 6 de febreiro de 2016\|urlarquivo= https://web.archive.org/web/20160121194351/https://www.mesadeconversaciones.com.co/sites/default/files/Informe%20Comisi_n%20Hist_rica%20del%20Conflicto%20y%20sus%20V_ctimas.%20La%20Habana%2C%20Febrero%20de%202015.pdf\|dataarquivo= 21 de xaneiro de 2016\|df= dmy-all\|urlmorta= si}}</ref> O conflito escalou na década de 1990,<ref name="Colombian armed conflict">{{cita web\|autor= Lilian Yaffe\|url= http://www.icesi.edu.co/revistas/index.php/revista_cs/article/view/1133/1509\|título= Armed conflict in Colombia: analyzing the economic, social, and institutional causes of violent opposition\|editorial= icesi.edu.co\|data= 3 de outubro de 2011\|lingua= castelán\|dataacceso= 24 de abril de 2013\|urlarquivo= https://web.archive.org/web/20131016063214/http://www.icesi.edu.co/revistas/index.php/revista_cs/article/view/1133/1509\|dataarquivo= 16 de outubro de 2013\|dead-url= yes\|df= dmy-all}}</ref> principalmente nas áreas rurais illadas.<ref name="Colombian conflict">{{cita web \|url= http://www.centrodememoriahistorica.gov.co/informes/informes-2017/tomas-y-ataques-guerrilleros-1965-2013 \|título= Tomas y ataques guerrilleros (1965–2013) \|editorial= centrodememoriahistorica.gov.co \|data= 5 de xuño de 2017 \|lingua= castelán \|data-acceso= 08 de maio de 2019 \|urlarquivo= https://web.archive.org/web/20180826051509/http://www.centrodememoriahistorica.gov.co/informes/informes-2017/tomas-y-ataques-guerrilleros-1965-2013 \|dataarquivo= 26 de agosto de 2018 \|urlmorta= si }}</ref> Dende o comezo do conflito armado, activistas sociais loitaron para defender o respecto polos [[dereitos humanos]], malia unha forte oposición.<ref>[[Héctor Abad Gómez\|Héctor Abad]] foi un prominente doutor, profesor universitario e líder dos dereitos humanos cuxa visión holística da saúde o levou a fundar a Escola Nacional Colombiana de Saúde Pública. O incremento da violencia e da violación dos dereitos humanos nas décadas de 1970 e 1980 fixeron que loitase pola xustiza social na súa comunidade.</ref><ref>{{cita libro\|título= Oblivion: A Memoir\|autor= Héctor Abad Faciolince\|editorial= Farrar, Straus and Giroux\|isbn = 978-0-374-53393-9\|ano= 2006}}</ref><ref>{{cita web\|url= http://www.wola.org/news/oblivion_a_memior_by_hector_abad_wins_wola_duke_human_rights_book_award \|título= Oblivion: a memoir by Hector Abad wins Wola-Duke human rights book award\|dataacceso= 27 de xaneiro de 2016\|editorial= wola.org}}</ref><ref>[[Javier de Nicoló]] foi un sacerdote salesiano que medrou na Italia postbélica e chegou a Colombia un ano despois do bogotazo. He developed a program that has offered more than 40,000 young people the education and moral support they needed to become productive citizens.</ref><ref>{{cita web\|url= http://www.iaf.gov/resources/publications/grassroots-development-journal/2013-focus-the-iaf-s-investment-in-young-people/first-class-citizens-father-de-nicol-and-the-street-kids-of-colombia \|título= First-class citizens: Father de Nicoló and the street kids of Colombia\|dataacceso= 28 de marzo de 2016\|editor= iaf.gov}}</ref> Diversas organizacións das guerrillas decidiron desmobilizarse logo das negociacións de paz en 1989–1994.<ref name="Enough Already!"/> Os Estados Unidos de América involucráronse fortemente no conflito dende o seu comezo, cando a comezos da década de 1960, o [[Goberno federal dos Estados Unidos de América\|Goberno dos Estados Unidos]] alentou ós militares colombianos a atacar milicias de esquerda na Colombia rural. Isto formou parte da loita estadounidense contra o [[comunismo]]. [[Mercenario]]s e corporacións multinacionais como [[Chiquita Brands International]] son algúns dos actores internacionais que contribuíron á violencia do conflito.<ref name="~~HistoricalCommission~~Enough Already!"/><ref name="~~Enough Already!~~HistoricalCommission"/><ref name="colombia-and-us-54">{{cita libro\|título=Colombia and the United States: war, unrest, and destabilization\|autor1=Mario A. Murillo\|autor2=Jesús Rey Avirama\|editorial=Seven Stories Press\|isbn=978-1-58322-606-3\|ano=2004\|url= https://books.google.com/books?id=EdhCanqQN8kC&pg=PP1#v=onepage\|páxina=54}}</ref> O 4 de xullo de 1991, promulgouse unha nova [[Constitución de Colombia\|Constitución]]. Os cambios xerados pola nova constitución son considerados positivos pola sociedade colombiana.<ref>{{cita web \|url= http://www.elpais.com.co/elpais/colombia/20-grandes-cambios-genero-constitucion-1991 \|título= 20 grandes cambios que generó la Constitución de 1991 \|dataacceso= 28 de marzo de 2013 \|editorial= elpais.com.co \|lingua= castelán \|urlarquivo= https://web.archive.org/web/20151211013106/http://www.elpais.com.co/elpais/colombia/20-grandes-cambios-genero-constitucion-1991 \|dataarquivo= 11 de decembro de 2015 \|urlmorta= si }}</ref><ref name="Colombian Constitution of 1991">{{cita web\|url= http://www.secretariasenado.gov.co/index.php/leyes-y-antecedentes/constitucion-y-sus-reformas \|título= Colombian Constitution of 1991 \|dataacceso= 10 de marzo de 2014\|editorial= secretariasenado.gov.co \|lingua=castelán}}</ref> Liña 180: O clima de Colombia caracterízase por ser [[Trópico\|tropical]], presentando variacións dentro das [[Rexións Xeográficas Naturais de Colombia\|seis rexións naturais]] e dependendo da altitude, a temperatura, a [[humidade]], o [[vento]] e [[chuvia]].<ref name="Thermal floors"/> A diversidade de zonas climáticas en Colombia comprende os climas de [[selva tropical]], de [[sabana]], de [[Estepa (bioma)\|estepa]], de [[deserto]] e de montaña. O clima de montaña é un dos trazos únicos dos Andes e outros relevos de grande altitude onde o clima está determinado pola elevación. Por debaixo dos 1000 m de altura atópase a zona de clima quente, onde a [[temperatura]] está por enriba dos 24  °C. Arredor do 82,5% da área total do país se atopa neste tipo de zona. A zona de clima temperado atópase entre os 1001 e os 2000 m, e caracterízase por manter temperaturas entre os 17 e os 24  °C. A zona de clima frío está presente entre os 2001 e os 3000 m e a temperatura varía entre os 12 e os 17  °C. A máis altura atópanse as condicións alpinas da zona boscosa e logo os pasteiros sen árbores do [[Páramo (xeomorfoloxía)\|páramo]]. Por riba dos 4000 m, onde as temperaturas están baixo cero, o clima é glacial, unha zona de xeo e neve permanentes.<ref name="Thermal floors">{{cita web\|url= http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/economia/colombia/eco1.htm\|título= Thermal floors\|editorial= banrepcultural.org\|dataacceso= 25 de febreiro de 2014\|lingua= castelán\|deadurl= yes\|urlarquivo= https://web.archive.org/web/20141016033544/http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/economia/colombia/eco1.htm\|dataarquivo= 16 de outubro de 2014\|df= dmy-all}}</ref> === Biodiversidade === Liña 252: {{Artigo Principal\|Economía de Colombia}} [[Ficheiro:Colombia GDP by sector in 2017.png\|miniatura\|dereita\|240px\|PIB de Colombia por sector no ano 2017.]] Historicamente unha economía agrícola, Colombia urbanizouse rapidamente no século XX, a finais do cal só o 15,8% dos traballadores do país estaban empregados na agricultura, xerando só o 6,6% do PIB; o 19,6% dos traballadores estaban empregados na industria e un 64,6% en servizos, sendo responsables do 33,4% e do 59,9% do PIB respectivamente.<ref name = "GDP Composition">{{cita web\|url= http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&country=COL \|editorial= worldbank.org \|título= Agriculture, Industry, Services\|dataacceso=24 de maio de 2017}}</ref><ref>{{cita web \|url= http://www.ilo.org/ilostat/faces/ilostat-home/home?_adf.ctrl-state=19bjkp4nom_96&_afrLoop=655651903358909#! \|editorial= ilo.org \|título= Employment distribution by economic activity (by sex) \|dataacceso= 24 de maio de 2017 \|urlarquivo= https://web.archive.org/web/20170525061202/http://www.ilo.org/ilostat/faces/ilostat-home/home?_adf.ctrl-state=19bjkp4nom_96&_afrLoop=655651903358909#! \|dataarquivo= 25 de maio de 2017 \|urlmorta= si }}</ref> A [[Produción (economía)\|produción económica]] do país está dominada pola súa forte demanda doméstica. O gasto en consumo dos fogares é o maior compoñente do PIB.<ref name ="Colombianeconomy"/><ref name = "GDPCOLOMBIA">{{cita web\| url= http://www.dinero.com/economia/articulo/composicion-economia-colombiana-2015/214054 \|editorial= dinero.com \| título= ¿Cómo está compuesta la economía colombiana?\|lingua= castelán\|dataacceso=29 de setembro de 2015}}</ref><ref name = "GDP">{{cita web\|url= https://www.dane.gov.co/files/investigaciones/boletines/pib/bol_PIB_IVtrim17_oferta.pdf \|publisher=dane.gov.co \|título= Cuentas Trimestrales – Producto Interno Bruto (PIB) \|lingua=castelán \|dataacceso=16 de febreiro de 2018}}</ref~~><ref name ="Colombianeconomy"/~~> A [[economía de mercado]] de Colombia medrou de xeito estable a finais do século XX, co seu Produto Interior Bruto (PIB) medrando unha media de máis do 4% por ano entre 1970 e 1998. O país sufriu unha [[recesión]] en 1999 (o primeiro ano completo de crecemento negativo dende a [[Gran Depresión]]), e a recuperación económica foi longa e chea de atrancos. Porén, nos últimos anos o crecemento foi moi importante, chegando ó 6,9% en 2007, un dos índices de crecemento económico máis altos de América Latina.<ref name="Colombia's GDP growth">{{cita web\|url= http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG/countries/CO?display=graph\|título= Colombia's GDP growth\|editorial= World Bank\|dataacceso = 9 de marzo de 2014}}</ref> De acordo con estimacións do [[Fondo Monetario Internacional]], en 2012 o produto interior bruto de Colombia era de $500 billóns de dólares (o [[Lista de países por PIB (PPA)\|28º do mundo]] e terceiro de América do Sur). Liña 377: A arte de Colombia ten unha historia de máis de 3 000 anos de historia. Os artistas colombianos capturaron o cambiante contexto político e cultural usando unha gran variedade de estilos e formatos. Existen evidencias arqueolóxicas de cerámica que foron producidas en Colombia máis cedo que en ningunha outra parte de América, que data do ano -3 000.<ref name="donquijote.org">{{cita web\| url= http://www.donquijote.org/culture/colombia/art/ \|editorial= donquijote.org \| título= Colombian Art\|dataacceso= 22 de agosto de 2013}}</ref><ref name = "artecolombiano">{{cita libro\|título= El arte colombiano. Volume 3 of Selección Cultura colombiana\|autor = Francisco Gil Tovar\|editorial= Plaza y Janes Editores Colombia s.a\|isbn = 978-958-14-0016-4\|ano= 1985\|url= https://books.google.com/books?id=fre20PtG-ZAC&pg=PP1#v=onepage\|lingua= castelán}}</ref> Os exemplos máis antigos de artesanía de ouro foron atribuídos ó pobo tumaco<ref>{{cita web\| url= http://www.banrepcultural.org/gold-museum/tumaco \|editorial= banrepcultural.org \| título= Tumaco: People and Gold on the Pacific Coast\|dataacceso= 22 de agosto de 2013}}</ref> da costa do Pacífico e datan do ano -325. Entre os anos -200 e 800, a [[cultura San Agustín]], mestres da [[cantaría]], entrou no seu "período clásico". Erixiron centros [[~~Cerimonia\|cerimoniais~~cerimonia]]is, [[sarcófago]]s e grandes [[monólito]]s que representaban formas [[Antropomorfismo\|antropomórficas]] e [[Zoomorfismo\|zoomórficas]] de [[rocha]].<ref name = "artecolombiano"/><ref name = "San Agustín">{{cita web\| url= http://whc.unesco.org/en/list/744\|editorial= UNESCO\| título= San Agustín Archaeological Park\|dataacceso= 22 de agosto de 2013}}</ref> A arte colombiana seguiu as tendencias de cada época, polo que durante os séculos XVI ó XVIII, o [[Igrexa católica\|catolicismo español]] tivo unha grande influencia na arte colombiana, e o popular estilo [[barroco]] foi substituído polo [[rococó]] cando os borbóns ascenderon á [[Monarquía Española\|Coroa Española]].<ref>{{cita web\| url= http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/todaslasartes/ext/ext13.htm#12b\|editorial= banrepcultural.org\|título= El espíritu barroco en el arte colonial\|autor = Marta Fajardo De Rueda\|lingua = castelán\|dataacceso= 9 de maio de 2016}}</ref><ref>{{cita web\| url= http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/revistas/credencial/junio2001/joaquin.htm\|editorial= banrepcultural.org\|título= Joaquín Gutiérrez, el "pintor de los virreyes": Expresión del estilo rococó en la Nueva Granada\|autor = Uribe Restrepo, Fernando\|lingua = castelán\|dataacceso= 9 de maio de 2016}}</ref> Mais recentemente, os artistas colombianos [[Pedro Nel Gómez]] e [[Santiago Martínez Delgado]] comezaron o Movemento Mural Colombiano na década de 1940, con características do [[neoclasicismo]] e do [[Art déco]].<ref name="donquijote.org"/><ref name = "artecolombiano"/><ref>{{cita web\| url= http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/biografias/gomepedr.htm\|editorial= banrepcultural.org\|título= Pedro Nel Gómez Agudelo\|lingua = castelán\|dataacceso= 9 de maio de 2016}}</ref><ref>{{cita libro\|título= Miradas a la plástica colombiana de 1900 a 1950: un debate histórico y estético\|autor1= Luz Guillermina Sinning Téllez\|autor2 = Ruth Nohemí Acuña Prieto\|editorial= U. Externado de Colombia\|isbn = 978-958-710-748-7\|ano= 2011\|url= https://books.google.com/books?id=yA5joGlOnIEC&pg=PA7#v=onepage\|lingua= castelán}}</ref>

Colombia: Diferenzas entre revisións