Escudo de Galicia: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
Sen resumo de edición |
||
Liña 467:
</gallery>
=== O predominio da custodia durante o barroco (séculos XVII-XVIII) ===
[[Ficheiro:Escudo da Galiza no mapa Descripcion del Reyno de Galizia de Fernando Ojea (1603).jpg|miniatura|Escudo de Galicia no mapa de [[Fernando Ojea]], 1603.]]
{{Escoitar
| filename = HocMysterium.ogg
| title = Hoc mysterium firmiter profitemur
| description = Melodía da divisa.
}}
Co Concilio de Trento, celebrado en períodos descontinuos entre [[1545]] e [[1563]], o [[Papado]] e as monarquías fieis a [[Roma]] acordaron levar a cabo unha serie de medidas encamiñadas a frear a difusión do [[protestantismo]] en Europa. Para logralo crearonse novos instrumentos de comunicación e expansión da fe católica, poñendo especial énfase na difusión da mensaxe católica a través dunha nova [[propaganda]] artística: o [[barroco]].<ref name="barroco">{{Cita libro |nome=Antonio |apelidos={{Versaleta|Martínez Ripoll}} |título=El Barroco en Europa |serie=Historia del Arte |número=35 |ano=1989 |editorial=Historia 16 |lugar=Madrid |lingua=es |páxinas=18-20}}</ref> Malia a mudanza inicial que no século XVI sofrera o símbolo galego, pasando a ser un cáliz aberto coa hostia visible, tamén se manifestara pouco despois coma unha custodia. Xa que logo, aínda que os primeiros exemplos xurdiran no século XVI, foi durante o barroco cando a custodia atinxiu o seu apoxeo e exerceu o predominio sobre as demais formas heráldicas, pois era a que máis se axustaba ao novo estilo artístico; no entanto, non deu desprazado por completo as representacións co cáliz.{{Sfn|{{Versaleta|Pardo de Guevara}}|2007|pp=57-58}}
Contra [[1603]] gravouse en Antuerpen un dos primeiros mapas independentes de Galicia. Titulado ''[[Descripcion del Reyno de Galizia (mapa)|Descripcion del Reyno de Galizia]]'', foi realizado polo dominico galego [[Fernando Ojea]] e incluído nas seguintes edicións do considerado o primeiro [[Atlas (cartografía)|atlas]] moderno, o ''[[Theatrum Orbis Terrarum]]'' de [[Abraham Ortelius]]. No mapa, o autor [[Ourense|ourensán]] representou o escudo de Galicia como unha custodia rematada nunha pequena cruz e acompañada de seis cruces pateadas, tres a cada lado. Esta composición heráldica foi a que deu inicio á etapa barroca das armas galegas; e alén disto, tamén tivo unha grande influencia e repercusión nas representacións posteriores, converténdose no modelo a seguir durante os dous séculos seguintes. Ademais, baixo do escudo incluíuse por vez primeira a [[Lema|divisa]] latina referente ao Santísimo Sacramento: ''Hoc mysterivm firmiter profitemvr'' (este misterio firmemente profesamos). Tivo un grande éxito e foi adoito mencionada e empregada para acompañar as armas de Galicia.{{Sfn|{{Versaleta|Pardo de Guevara}}|2007|pp=43, 57-58}}{{Sfn|{{Versaleta|Bugallal y Vela}}|1981|pp=32, 37-39}} A imaxe completouse con dous anxos que sosteñen o escudo e outros dous que portan un libro aberto amosando dous [[pentagrama]]s coa [[notación musical]] da divisa, ámbolos pares anxelicais entre as nubes. Após a publicación do seu mapa, Fernando Ojea seguiu a traballar nel, tendo preparada, antes do seu pasamento en [[1615]], unha nova edición «emendada, e con moitas cousas engadidas». No ano [[1635]] apareceu publicada en [[Ámsterdam]], no [[Atlas Novus]] de [[Joan Blaeu]], unha nova versión do mapa de Ojea «''emendata et aucta''» (emendada e aumentada). Alén de numerosas edicións, tivo até tres variantes con diferenzas menores tituladas ''Gallaecia Regnum'' ou ''Gallaecia, Regnum''.<ref>{{Cita libro |nome=Gonzalo |apelidos={{Versaleta|Méndez Martínez}} |ligazón-autor=Gonzalo Méndez Martínez |título=Cartografía antigua de Galicia |ano=1994 |editorial=[[Deputación de Pontevedra]] |lingua=es |isbn=84-88363-17-6 |páxinas=35-47}}</ref> Nestas cartas o escudo do reino presenta unha configuración moi semellante ao da primeira edición. Posúe igualmente a custodia coas seis cruces, mais agora os dous únicos anxos están colocados a ámbolos lados do escudo, como [[Soporte (heráldica)|soportes]], e sosteñen unha especie de [[reposteiro]] coa partitura da divisa.
[[Ficheiro:Escudo-reyno de galizia.jpg|miniatura|esquerda|Escudo de Galicia de [[Pedro Teixeira Albernaz|Pedro Teixeira]], c. 1625-1634.]]
A partir do século XVII, alén do minoritario campo de goles, o escudo galego tamén apareceu ocasionalmente co campo branco ou de prata. O feito de nesta altura se imprimiren as armas monocromaticamente de xeito máis habitual, producíndose gravados para seren corados posteriormente por diferentes artistas, tal como o propio mapa de Ojea, posiblemente contribuíu a que se deixase o campo branco, seguramente por se descoñecer a súa cor.{{Sfn|{{Versaleta|Bugallal y Vela}}|1981|p=34}} Un dos máis salientables exemplos amósase no atlas manuscrito das costas e portos da Península Ibérica titulado ''Descripcion de España y de las costas y puertos de sus reinos'', o cal foi realizado polo cartógrafo portugués [[Pedro Teixeira Albernaz|Pedro Teixeira]], que o rematou en [[1634]], após visitar Galicia probablemente contra o ano [[1625]].<ref>{{Cita web |url=https://www.farodevigo.es/portada-o-morrazo/2009/08/30/atlas-rey-planeta/363281.html |título=El Atlas del rey Planeta |nome=José |apelidos={{Versaleta|Moreira Pumar}} |data=30 de agosto de 2009 |xornal=[[Faro de Vigo]] |localización=[[Cangas]] |lingua=es}}</ref> As armas galegas da obra, que teñen a maiores a particularidade de estaren soportadas por un querubín, seguen o modelo de Ojea e son consideradas «unha das máis fermosas e coidadas composicións do escudo de Galicia», de xeito que neste caso non semella que o descoñecemento fose o motivo para outorgar o branco á cor do campo.{{Sfn|{{Versaleta|Pardo de Guevara}}|2007|pp=52, 76}}
Canto ás cruces, o seu tipo diversificouse máis aínda e, a maiores das formas anteriores, pódense atopar potenzadas, florenciadas ou trevadas.{{Sfn|{{Versaleta|Pardo de Guevara}}|2007|pp=57-58}}{{Sfn|{{Versaleta|Bugallal y Vela}}|1981|p=24}} A súa cor seguiu a variar principalmente entre ouro e prata, aínda que o encarnado tamén continuou a aparecer. Con todo, a meirande parte dos autores ―como os galegos [[Juan Pallares Gayoso|Pallares]], [[Juan Álvarez Sotelo|Álvarez Sotelo]] ou [[Pascasio de Seguín|Seguín]]― describiunas de ouro; outros, algúns franceses ―como [[Pierre Palliot|Palliot]] ou [[Charles Segoing|Segoing]]―, do mesmo xeito que anteriormente fixera Hiérosme de Bara, brasonáronas de prata. Téñase en conta que o escudo do mapa de Ojea non fornece información sobre a cor das cruces, pois, malia estaren raiadas verticalmente —na primeira versión, horizontalmente na seguinte—, o sistema para a representación monocromática das cores heráldicas nas armas mediante liñas e puntos aínda non se empregaba. Nestes casos, coma no campo, a escolla dos esmaltes dependía do iluminador.{{Sfn|{{Versaleta|Bugallal y Vela}}|1981|pp=35-36}}
[[Ficheiro:Escudo da Galiza no Jeu d'armoiries des souverains et états d'Europe (1659).jpg|miniatura|upright=0.75|Armas no ''Jeu d'armoiries'', 1659.]]
<div style="float:right;clear:none;">{{Imaxe múltiple
| posición_táboa = right
| ancho1 = 112
| ancho2 = 173
| ancho3 = 140
| foto1 = Escudo da Galiza no debuxo da Crunha de Pier Maria Baldi (1669).jpg
| foto2 = Escudo da Galiza no debuxo de Caminha de Pier Maria Baldi (1669).jpg
| foto3 = Escudo da Galiza no debuxo de Tui de Pier Maria Baldi (1669).jpg
| pé = Armas nos debuxos da Coruña, Camiña e Tui de [[Pier Maria Baldi]], 1669.
}}</div>
Neste século XVII foi tamén cando se comezou a representar o escudo de Galicia coa [[cruz de Santiago]] acolada, unha fórmula que axiña se tornou habitual e que tivo continuidade até o [[século XX]]. Esta cruz-espada de goles, con forma de [[flor de lis]] nos brazos e de pica na empuñadura, fora orixinalmente o emblema dos cabaleiros da militar e relixiosa [[Orde de Santiago]], e posteriormente o da propia orde. Dado o vencello existente desde antigo entre a simboloxía xacobea e o reino de Galicia, a asociación e identificación galegas coa devandita cruz foi un proceso natural, mais para se chegar ao seu acolado inicial debeu influír tamén o costume que había de ligar os diferentes reinos aos distintivos das súas ordes máis sobranceiras. O primeiro documento coñecido no cal se incorporou a cruz ao escudo data de [[1659]] e é o xogo de cartas de Claude-Oronce Finé de Brianville titulado ''Jeu d'armoiries des souverains et états d'Europe''. Este xogo francés, didáctico para a aprendizaxe da heráldica, foi moi popular, tivo numerosas edicións e estendeuse polo resto de Europa, coñecéndose traducións neerlandesas,<ref>{{Cita web |url=https://research.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=3219860&partId=1 |título=Playing-card [Amsterdam] |páxina-web=British Museum |lingua=en}}</ref> alemás,<ref>{{Cita web |url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb40918049h |título=Jeu des armoiries des souverains et états d'Europe [Édition allemande] |páxina-web=Bibliothèque nationale de France |lingua=fr}}</ref> italianas,<ref>{{Cita web |url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb409176686 |título=Giuoco d'arme dei sovrani e degli stati d'Europa |páxina-web=Bibliothèque nationale de France |lingua=fr}}</ref> inglesas<ref>{{Cita web |url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb40917669j |título=Jeu de cartes des blasons de l'Angleterre |páxina-web=Bibliothèque nationale de France |lingua=fr}}</ref> e castelás.<ref>{{Cita web |url=https://research.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=3087699&partId=1 |título=Playing-card [Spanish] |páxina-web=British Museum |lingua=en}}</ref> As armas de Galicia, alén de se representaren nunha das cartas, tamén se brasonan do seguinte xeito: «De azur, sementado de cruces recrucetadas co pé fixado de ouro; un cáliz, ou copa cuberta do mesmo. A cruz da orde de Santiago de Galicia».<ref group="lower-alpha">Tradución ao galego do orixinal: ''D'azur semé de croix recroisetées au pié fiché d'or; au Calice, ou couppe couuerte de meſme. La Croix de l'ordre de S.ᵗ Iacques de Galice''.</ref> Outro dos primeiros autores que empregou este innovador elemento foi o [[Florencia|florentino]] [[Pier Maria Baldi]]. No ano [[1669]], durante a súa viaxe por Galicia ―e o resto da Península Ibérica―, na serie de debuxos con vistas panorámicas que fixo das cidades e lugares polos que pasou, representou o escudo do reino galego cunha configuración idéntica á do xogo heráldico até tres veces: na última vista de [[Portugal]], [[Caminha]], e mais na primeira e última galegas, [[Tui]] e [[A Coruña]]. No entanto, na vista de [[Santiago de Compostela]] tamén o representou seguindo o modelo de Ojea, coa custodia e as seis cruces, mesmo incluíndo a partitura da divisa.{{Sfn|{{Versaleta|Pardo de Guevara}}|2007|pp=59-61}}{{Sfn|{{Versaleta|Sánchez Badiola}}|2010|pp=276-277}}
<gallery>
Ficheiro:Escudo de Galicia - Ojea.jpg|
Ficheiro:Escudo da Galiza co campo branco na Descripcion del Reyno de Galizia de Fernando Ojea (1603).jpg|
Ficheiro:Escudo da Galiza no Gallaecia, Regnum (2).jpg|Armas do reino de Galicia con diferentes coloracións no mapa ''Gallaecia, Regnum'' de Blaeu, 1635.
Ficheiro:Escudo da Galiza no Gallaecia, Regnum (3).jpg|
Ficheiro:Escudo da Galiza no Gallaecia, Regnum (4).jpg|
Ficheiro:Escudo da Galiza no Gallaecia Regnum de Henricus Hondius (1636) (2).jpg|Armas do reino de Galicia con diferentes coloracións no mapa ''Gallaecia Regnum'' de Hondius, 1636.
Ficheiro:Escudo da Galiza no Gallaecia Regnum de Henricus Hondius (1636) (3).jpg|
Ficheiro:Escudo da Galiza no debuxo de Compostela de Pier Maria Baldi (1669).jpg|Escudo do reino de Galicia no debuxo de Compostela de Pier Maria Baldi, 1669.
</gallery>
<gallery>
Ficheiro:Reino de Galicia no Armorial Jean Robin 1639.jpg|Escudo do [[reino de Galicia]] no armorial de Jean Robin. Ano 1639.
Ficheiro:Reino de Galicia - Giacomo Fontana.jpg|Escudo do [[reino de Galicia]] na ''Insegne di vari prencipi et case illustri d'Italia'', século XVI.
▲Ficheiro:Escudo de Galicia - Ojea.jpg|Detalle heráldico no mapa de Fernando de Ojea, ''Descripcion del Reyno de Galizia'', 1603.
Ficheiro:Reino de Galicia - 1629.jpg|Escudo do reino de Galicia, na obra ''Hispania, sive, De regis Hispaniae regnis et opibus commentarius'', obra de Joannes de Laet, 1629.
Ficheiro:Reino de galicia - Giacomo.jpg|Escudo do reino de Galicia, na obra ''Reino di Galicia'', obra de Giacomo Cantelli da Vignola, 1696.
Ficheiro:Cedulareinogaliza.jpg|Portada da Cédula de Comercio a favor da Compañía de Comercio, 1734
Liña 486 ⟶ 517:
=== Recuperación do cáliz (séculos XVIII e XIX) ===
Coa superación das ideas barrocas e contrarreformistas, no século [[XVIII]] imponse a [[Ilustración]]. Con ela, o escudo do [[reino de Galicia]] comeza a recuperar a súa forma renacentista, así como a restitución do cáliz no canto do relicario
<gallery>
| |||