Natureza: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Recuperando 16 fontes e etiquetando 1 como mortas.) #IABot (v2.0
→‎Perspectiva histórica: corrixidas as ligazóns mortas
Liña 39:
Hai uns cantos millóns de anos, unha especie de pequeno [[simio]] [[África|africán]] adquiriu a capacidade de pórse en pé e camiñar ergueito<ref>{{Cita libro |apelido=Margulis |nome=Lynn |autor2=Dorian Sagan |ano=1995 |title=What is Life? |publicación=Simon & Schuster |localización=New York |id=ISBN 0-684-81326-2}}</ref>. A evolución posterior da vida humana e o desenvolvemento da [[agricultura]] e da [[civilización]] permitiron aos humanos actuar sobre a Terra dun xeito moito máis intenso do que calquera forma de vida anterior, nun espazo de tempo relativamente curto. As accións humanas inflúen de xeito drástico na natureza en xeral e, en particular, nas outras formas de vida e no clima global do planeta, se se compara coa duración doutro grande proceso climático, a [[catástrofe do osíxeno]], producida durante o período [[Sideria]] debido á grande proliferación de [[alga]]s, necesitou 300 millóns de anos para chegar ao seu punto álxido.
 
Unha enquisa levada a termo polo Museo Americano de Historia Natural no ano [[1998]], revelou que o 70% dos especialistas consideraban que a era actual forma parte dun acontecemento de [[extinción masiva]], a [[extinción masiva do Holoceno]], que sería a máis rápida de todas as coñecidas<ref>{{Cita publicación periódica | autor = Diamond J | título = The present, past and future of human-caused extinctions | revista = Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci | volume = 325 | páxinas= 469-76; discussion 476-7 | ano = 1989 | PMID=2574887}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica | autor = Novacek M, Cleland E | título = The current biodiversity extinction event: scenarios for mitigation and recovery | revista = Proc Natl Acad Sci U S A | volume = 98 | páxinas = 5466-70 | ano = 2001 | PMID=11344295}}</ref>. Algúns expertos, como E. O. Wilson da [[Universidade Harvard]], predín que a destrución humana da [[biosfera]] podería causar a extinción da metade de todas as especies nos vindeiros 100 anos.<ref>"{{Cita publicación periódica|título=The mid-Holocene extinction of silver fir ''(Abies alba)'' in the ..."Southern [httpAlps: a consequence of forest fires? Palaeobotanical records and forest simulations|lingua=en|PMID=|PMC=|apelidos2=Möhl|nome2=Adrian|apelidos=Wick|nome=Lucia|doi=10.1007/s00334-006-0051-0|url=https://www.springerlinkresearchgate.comnet/indexpublication/D85T53513002564V.pdf pdf]{{Ligazón morta225735533_The_mid-Holocene_extinction_of_silver_fir_Abies_alba_in_the_Southern_Alps_A_consequence_of_forest_fires_Palaeobotanical_records_and_forest_simulations|número=4|volume=15|páxina=435–444|ISSN=0939-6314|data=febreiro2006-08-21|revista=Vegetation deHistory 2020and Archaeobotany|páxinas=}}</ref>. Aínda así, o alcance desta extinción actual aínda se está a investigar, discutir e calcular por biólogos e outros expertos no tema<ref>Sobre o tema, vexa as seguintes ligazóns [httphttps://park.org/Canada/Museum/extinction/holmassextincmenu.html], [httphttps://park.org/Canada/Museum/extinction/extincmenupatterns.html], [httphttps://park.org/Canada/Museum/extinction/patternsholmass.html]</ref>.
 
== Tempo atmosférico e clima ==
{{Artigo principal|Atmosfera terrestre|Tempo atmosférico|Clima}}
[[Ficheiro:GoldenMedows.jpg|miniatura|250px|<center>''Cumulus humilis'', <br />nubes indicadoras do bo tempo]]
A atmosfera terrestre é un factor chave no sostemento do [[ecosistema]] planetario. Esta delgada capa de [[gases]] que envolve á Terra mantense no seu lugar grazas á acción da [[gravidade]] terrestre. Está composta por un 78 % de [[nitróxeno]], un 21 % de [[osíxeno]], un 1 % de [[argon]] e outros [[gases inertes]], [[dióxido de carbono]], e unha cantidade variable de [[vapor de auga]].
 
A [[presión atmosférica]] diminúe coa altitude de xeito constante, ata chegar a uns 8&nbsp;km da superficie terrestre; canta máis altura, menos presión, de acordo cunha constante matemática, o [[número e]], que equivale aproximadamente a 2,71.<ref>[http://www.grc.nasa.gov/WWW/K-12/Numbers/Math/Mathematical_Thinking/ideal_gases_under_constant.htm Ideal Gases under Constant Volume, Constant Pressure, Constant Temperature, & Adiabatic Conditions] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6179uUEbb?url=http://www.grc.nasa.gov/WWW/K-12/Numbers/Math/Mathematical_Thinking/ideal_gases_under_constant.htm |date=21 de agosto de 2011 }} NASA 07/01/2007 {{en}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica | apelido = Pelletier | nome = Jon D. | título=Natural variability of atmospheric temperatures and geomagnetic intensity over a wide range of time scales | revista=Proceedings of the National Academy of Sciences | ano=2002 | volume=99 | páxinas=2546-2553 | url= http://www.pnas.org/cgi/content/full/99/suppl_1/2546| dataacceso = 2007}}</ref>
Liña 150:
 
Cada organismo vivo ten unha relación continua con cada un dos outros elementos que constitúen a súa contorna. Dentro do ecosistema, as especies relaciónanse e dependen unhas das outras formando parte da denominada [[cadea trófica]], e intercámbianse [[materia]] e [[enerxía]], entre elas mesmas e coa súa contorna<ref>http://www.physicalgeography.net/fundamentals/9d.html Fundamentals of Physical Geography (2nd Edition) Introdución á Biosfera: Introdución ao concepto do ecosistema: A organización da vida ''en inglés''</ref>
[[Ficheiro:Chicago Downtown Aerial View.jpg|dereita|miniatura|250px|<center>Vista aérea dun ecosistema humano. A cidade de [[Chicago]]]]Todas as especies teñen límites de tolerancia aos factores que afectan a súa supervivencia, o seu éxito reprodutivo e a súa capacidade de continuar medrando e interactuando de xeito sostible co resto da súa contorna. Estas, á súa vez, poden influír nestes factores, as consecuencias dos cales poden estenderse a outras moitas especies ou ata á totalidade da vida.<ref>{{Cita web|título=9(e) Abiotic Factors and the Distribution of Species|url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/9e.htm{{Ligazón mortahtml|páxina-web=www.physicalgeography.net|data-acceso=setembro de 2018 2020-04-06}} Fundamentals of Physical Geography (2nd Edition) Introdución á biosfera: Factores abióticos e a distribución das especies "Abiotic Factors and Tolerance Limits" ''en inglés''</ref>. O concepto de ecosistema é, polo tanto, un obxecto de estudo importante, posto que o devandito estudo proporciona a información necesaria para tomar decisións sobre como a vida humana pode interactuar de forma que permita aos ecosistemas variados un crecemento sostido en orde ao futuro, no canto de espolia-los. Para tal estudo tómase unha unidade máis pequena denominada microecosistema. Por exemplo, un ecosistema pode ser unha pedra con toda a vida que aloxa; un macroecosistema podería comprender unha ecorexión enteira, coa súa conca hidrográfica<ref>http://www.fs.fed.us/institute/news_info/Identifying_ecoregion_boundaries.pdf Identificando os límites dunha eurorexión ''en inglés''</ref>
 
Algúns ecosistemas están sometidos actualmente a un estudo máis intensivo. Son os: