Gato: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m →Taxonomía e evolución: OS > Os Etiqueta: edición de código 2017 |
m Bot: Substitución automática de texto (-Science (journal) +Science); cambios estética |
||
Liña 1:
{{Protexido|tipo=semi}}
{{1000}}
{{Outros homónimos|Gato (homónimos)}}
Liña 23:
Os gatos posúen unha anatomía semellante á doutros [[félidos]], cun corpo forte e flexible, rápidos reflexos, unllas retráctiles afiadas e dentes adaptados para a caza de pequenas presas. Os [[sentidos de gato]] entran dentro dun [[nicho ecolóxico]] [[crepuscular]] e [[predador|predatorio]]. Estes animais poden escoitar sons demasiado leves ou cunha [[frecuencia]] demasiado alta para o [[oído]] humano, como os que emiten os [[rato]]s e outros pequenos animais, e poden ver en condicións de [[escuridade]]. Ó igual que a maioría de mamíferos, os gatos teñen unha peor [[visión en cor]] e un mellor [[olfacto|sentido do olfacto]] que os humanos. Malia ser cazadores solitarios, os gatos son unha [[animal social|especie social]], e a súa comunicación inclúe o uso dunha variedade de [[comunicación animal|vocalizacións]] (por exemplo [[ronrón|ronronando]] ou miañando) ademais da emisión de [[feromona]]s e da linguaxe corporal específica.<ref name="Moelk">{{Cita publicación periódica |title=Vocalizing in the House-cat; A Phonetic and Functional Study |last=Moelk |first=Mildred |journal=The American Journal of Psychology |date=Abril de 1944 |volume=57 |issue=2 |pages=184–205 |doi=10.2307/1416947 |jstor=1416947}}</ref>
Debido á [[Os gatos no antigo Exipto|veneración polos gatos]] no [[antigo Exipto]], a crenza popular máis común foi a de atribuír a súa [[domesticación]] a esta época e lugar,<ref name="NYT">{{Cita novas |url= https://www.nytimes.com/2007/06/29/science/29cat.html |title=Study Traces Cat's Ancestry to Middle East |last=Wade |first=Nicholas |date=2007 |work=[[The New York Times]] |access-date=2 de abril de 2008 |archive-url= https://web.archive.org/web/20090418082840/http://www.nytimes.com/2007/06/29/science/29cat.html |archive-date=18 de abril de 2009}}</ref> mais coñécense instancias de domesticación máis temperás que datan do [[Neolítico]], ó redor do ano 7500 a.C.<ref name="Science Magazine">{{Cita publicación periódica |last1=Vigne |first1=J. D. |last2=Guilaine |first2=J. |last3=Debue |first3=K. |last4=Haye |first4=L. |last5=Gérard |first5=P. |title=Early taming of the cat in Cyprus |journal=[[
== Etimoloxía ==
O seu nome común procede do [[latín vulgar]] ''{{lang|la|cattus}}'' ("gato doméstico"), á súa vez do [[latín]] ''{{lang|la|catta}}'' (usado ó redor do ano [[75|75 d. C.]] por [[Marco Valerio Marcial]]).<ref>{{Cita web |editor-first=Douglas |editor-last=Harper |work=Online Etymology Dictionary |title=cat |access-date=29 de setembro de 2009 |url= http://www.etymonline.com/index.php?term=cat |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20070920202022/http://www.etymonline.com/index.php?term=cat |archive-date=20 de setembro de 2007}}.</ref><ref>{{Cita libro |last=McKnight |first=George H. |title=English Words and Their Background |publisher=[[D. Appleton and Company]] |via=[[Questia]] |subscrición=si |location=New York |date=1923 |page=130 |url= https://www.questia.com/read/59505424/english-words-and-their-background |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20170705203330/https://www.questia.com/read/59505424/english-words-and-their-background|archive-date=5 de xullo de 2017}}</ref> Considérase que a palabra latina podería ter a súa orixe nunha lingua [[linguas afroasiáticas|afroasiática]], mais tódalas palabras destas linguas propostas como orixe presentan problemas. Un gran número de referencias indican o termo [[lingua cabila|cabila]] ''{{lang|kab|kaddîska}}'' ("gato salvaxe") e o termo [[linguas nubias|nubio]] ''{{lang|nub|kadīs}}'' como posibles fontes ou cognados, pero segundo [[Lionel Bender]] o termo nubio é un préstamo do [[lingua árabe|árabe]] {{lang|ar|قِطَّة}} (''{{lang|ar-Latn|qiṭṭa}}'').<ref name="Qitta">{{Cita libro |first=John |last=Huehnergard |chapter=''Qitta'': Arabic Cats |title=Classical Arabic Humanities in Their Own Terms}}</ref> [[Jean-Paul Savignac]] suxeriu que a palabra latina procedía dun precursor [[lingua exipcia|exipcio]] do [[lingua copta|copto]] {{lang|cop|ϣⲁⲩ}} (''{{lang|cop-Latn|šau}}'') ou da súa forma en feminino,<ref>{{Cita libro |first=Jean-Paul |last=Savignac |title=Dictionnaire français-gaulois |chapter=chat |location=Paris |publisher=Errance |date=2004 |page=82}}</ref> mais segundo [[John Huehnergard]] "a fonte [...] era claramente non exipcia en si mesma, onde non se atestigua ningunha forma análoga".<ref name="Qitta" />
Liña 57:
[[Linneo]] clasificou inicialmente ós gatos como ''Felis catus'' na súa 10ª edición de ''[[Systema Naturae]]'' publicada en [[1758]].<ref name="MSW3fc" /><ref name="Linaeus1758">{{Cita libro |last=Linnaeus |first=Carl |author-link=Carl Linnaeus |title=''Systema naturae'' |location=Stockholm |publisher=Lars Salvius |date=1758 |page=42 |url= https://www.biodiversitylibrary.org/page/726937 |via=[[Biodiversity Heritage Library]] |access-date=4 de setembro de 2017 |language=la |volume=1 |edition=10th |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20170831043844/http://www.biodiversitylibrary.org/page/726937 |archive-date=31 de agosto de 2017}}</ref> Debido á [[filoxenética]] moderna, os gatos domésticos adoitan considerarse outra subespecie do gato salvaxe, ''F. silvestris''.<ref name="MSW3fc" /><ref name="Driscoll">{{Cita publicación periódica |title=In the Light of Evolution III: Two Centuries of Darwin Sackler Colloquium: From Wild Animals to Domestic Pets – An Evolutionary View of Domestication |last1=Driscoll |first1=C. A. |last2=MacDonald |first2=D. W. |last3=O'Brien |first3=Stephen J. |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |date=2009 |volume=106 |issue=S1 |pages=9971–9978 |pmid=19528637 |doi=10.1073/pnas.0901586106 |pmc=2702791 |bibcode=2009PNAS..106.9971D}}</ref><ref name="MSW3fs">{{MSW3 Carnivora|pages=536–537|id=14000057|heading=Species ''Felis silvestris''}}</ref> Isto deu como resultado unha mestura no uso dos termos, xa que o gato doméstico pode denominarse polo seu nome de subespecie, ''Felis silvestris catus''.<ref name="MSW3fc" /><ref name="Driscoll" /><ref name="MSW3fs" /> Os gatos salvaxes tamén recibiron en ocasións a clasificación de varias subespecies de ''F. catus'',<ref name="MSW3fs" /> mais no ano 2003 a [[Comisión Internacional de Nomenclatura Zoolóxica]] fixou o nome para os gatos salvaxes como ''F. silvestris''.<ref name="ICZN">{{Cita publicación periódica |title=Opinion 2027 |journal=Bulletin of Zoological Nomenclature |volume=60 |publisher=[[Comisión Internacional de Nomenclatura Zoolóxica]] (ICZN) |date=2003 |url= https://www.biodiversitylibrary.org/page/34357823 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20120609144912/http://biodiversitylibrary.org/page/34357823 |archive-date=9 de xuño de 2012}}</ref> O nome científico máis común en uso para o gato doméstico é ''F. catus''. En ocasións tamén se denominaron ''Felis domesticus''<ref name="MacDonald">{{Cita publicación periódica |title=Nutrition of the domestic cat, a mammalian carnivore |last1=MacDonald |first1=M. L. |last2=Rogers |first2=Q. R. |last3=Morris |first3=J. G. |journal=Annual Review of Nutrition |volume=4 |pages=521–562 |date=1984 |pmid=6380542 |doi=10.1146/annurev.nu.04.070184.002513}}</ref> seguindo a proposta do naturalista alemán [[Johann Christian Polycarp Erxleben|J. C. P. Erxleben]] en 1777,<ref>{{Cita libro |last=Erxleben |first=J. C. P. |author-link=Johann Christian Polycarp Erxleben |date=1777 |title=Systema regni animalis |url= https://www.biodiversitylibrary.org/page/15873317 |via=Biodiversity Heritage Library |page=520 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20170904064655/http://www.biodiversitylibrary.org/page/15873317 |archive-date=4 de setembro de 2017}}</ref> mais estes non son nomes taxonómicos válidos e só se empregaron en contadas ocasións na literatura científica.<ref name="Baron">{{Cita publicación periódica |title=Patterns of Social Interaction in Cats (''Felis domestica'') |last1=Baron |first1=Alan |last2=Stewart |first2=C. N. |last3=Warren |first3=J. M. |journal=Behaviour |date=1 de xaneiro de 1957 |doi=10.1163/156853956X00084 |volume=11 |issue=1 |pages=56–66 |jstor=4532869}}</ref>
En comparación cos [[can]]s, os gatos non sufriron cambios maiores duarante o seu proceso de [[domesticación]], xa que as fromas e o comportamento do gato doméstico non é radicalmente diferente á dos [[gato bravo|gatos
Os gatos manteñen unha relación ben [[mutualismo|mutualista]] ou [[comensalismo|comensal]] cos humanos. Existen dúas teorías principais sobre a domesticación dos gatos. Nunha delas indícase que as persoas domesticaron ós gatos deliberadamente mediante un proceso de [[selección artificial]] por seren útiles predadores de alimañas.<ref name="OConnor">{{Cita publicación periódica |title=Wild or Domestic? Biometric Variation in the Cat ''Felis silvestris'' |last=O'Connor |first=T. P. |journal=International Journal of Osteoarchaeology |date=2007 |volume=17 |issue=6 |pages=581–595 |doi=10.1002/oa.913}}</ref> Esta teoría foi criticada por improbable, xa que a recompensa por un esforzo tal sería moi pequena. Os gatos xeralmente non seguen instrucións, e malia que comen [[roedor]]es, outras especies coma os [[furón]]s ou os cans [[Terrier]] poden ser mellores para controlar este tipo de pragas.<ref name="Driscoll" /> A teoría alternativa indica que a xente simplemente toleraba os gatos, e que estes diverxeron gradualmente dos seus parentes salvaxes mediante un proceso de [[selección natural]], adaptándose á cazar as alimañas atopadas preto dos humanos nas aldeas e vilas.<ref name="Driscoll" />
== Bioloxía ==
=== Anatomía ===
[[Ficheiro:Skeleton diagram of a cat.svg|miniatura|300px|Diagrama do esqueleto dun gato<br />
{{lista despregable|titulo=Lenda
Liña 93:
Os gatos posúen sete [[vértebras cervicais]], da mesma forma que a maioría de [[mamíferos]]. Teñen 13 [[vértebras torácicas]], sete [[vértebras lumbares]], tres [[sacro|vértebras do sacro]] e un número variable de [[Vértebra|vértebras caudais]] na súa cola.{{sfn|Walker|1982|p=11}} Este número de vértebras lumbares e torácicas son as que lle outorgan ós gatos a súa mobilidade espiñal e flexibilidade. Unidas ó espiñazo teñen 13 [[costela]]s, os [[ombro]]s e a [[pelve]].{{sfn|Walker|1982|p=16}} A diferenza dos [[brazo]]s [[ser humano|humanos]], as extremidades superiores dos gatos únense ós ombros por medio de [[clavícula]]s flotantes libres, que lles permiten pasar o seu corpo por calquera espazo no que lles caiba a cabeza.<ref name="Gillis 2002">{{Cita web |title=Cat Skeleton |editor-last=Gillis |editor-first=Rick |work=Zoolab |publisher=[[University of Wisconsin]] |location=La Crosse |date=22 de xullo de 2002 |url=http://bioweb.uwlax.edu/zoolab/Table_of_Contents/Lab-9b/Cat_Skeleton_1/cat_skeleton_1.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20061206105542/http://bioweb.uwlax.edu/zoolab/Table_of_Contents/Lab-9b/Cat_Skeleton_1/cat_skeleton_1.htm |archive-date=06 de decembro de 2006 |access-date=7 de setembro de 2012 |urlmorta=si }}</ref>
[[Ficheiro:Scheme cat anatomy.svg|miniatura|
O [[cranio]] dos gatos é infrecuente entre os mamíferos por ter unhas [[Órbita (anatomía)|órbitas]] de gran tamaño e unha forte mandíbula especializada.{{sfn|Case|2003|p=35}} Na mandíbula os gatos posúen [[dente]]s adaptados para matar as súas presas e desgarrar carne. Cando conseguen cazar unha presa, os gatos dánlle unha mordedura letal no pescozo cos seus dous [[cairos]], insertándoos entre as vértebras da presa e cortándolle a [[medula espiñal]], o que lles provoca unha [[parálise]] irreversible e a morte.<ref name="Smith1992">{{Cita libro |title=Structure, Function and Evolution of teeth |last1=Smith |first1=Patricia |last2=Tchernov |first2=Eitan |date=1992 |page=217 |publisher=[[Freund Publishing House]] |isbn=965-222-270-4}}</ref> Comparados con outros [[felinos]], os gatos domésticos teñen os caninos moi preto o un do outro, sendo isto unha adaptación á súa presa preferida de pequenos [[roedor]]es con pequenas vértebras.<ref name="Smith1992" /> O [[premolar]] e o primeiro [[molar (dente)|molar]] compoñen o par [[carniceiro (dentadura)|carniceiro]] en cada lado da boca, encargados de rillar de forma eficiente a carne en anacos, como se fosen unhas [[tesoira]]s. Estes dentes resultan vitais na súa alimentación, xa que os pequenos molares dos gatos fan que estes sexan prácticamente incapaces de mastigar.{{sfn|Case|2003|p=37}} Malia que os gatos adoitan ter unha mellor dentadura que a maioría dos humanos, cun menor decaemento xeral por mor dunha capa protectora de [[Esmalte dentario|esmalte]] máis grosa, unha [[saliva]] menos destrutiva, menos retención de partículas de comida entre os dentes e unha dieta na súa maioría libre de [[Carbohidrato|azucres]], están non obstante suxeitos ás perdas ocasionais de dentes e a infeccións.<ref name="Carr1978">{{Cita libro |first=William H. A. |last=Carr |title=The New Basic Book of the Cat |date=1 de xaneiro de 1978 |publisher=[[Scribner's]] |isbn=978-0-684-15549-4 |page=174}}</ref>
Liña 100:
Como case tódolos [[félidos]], os gatos posúen [[pouta]]s protráctiles e retráctiles.<ref name="Russell 2001">{{Cita publicación periódica |title=Claw Retraction and Protraction in the Carnivora: The Cheetah (Acinonyx Jubatus) as an Atypical Felid |last1=Russell |first1=Anthony P. |last2=Bryant |first2=Harold N. |journal=Journal of Zoology |date=2001 |volume=254 |issue=1 |pages=67–76 |doi=10.1017/S0952836901000565}}</ref> Na súa posición relaxada as garras quedan gardadas entre a [[pelaxe]] e a pel ó redor das dedas das súas patas. Isto manén as unllas afiadas ó previr que entren en contacto co chan, e permítenlles asexar ás presas de forma silenciosa. As garras das patas dianteiras adoitan ser máis afiadas que as das patas traseiras.<ref name="Armes 1900">{{Cita publicación periódica |title=Outline of Cat Lessons |last=Armes |first=Annetta F. |journal=The School Journal |date=22 de decembro de 1900 |volume=LXI |page=659 |publisher=E. L. Kellogg & Co. |url= https://books.google.com/?id=-_gBAAAAYAAJ |access-date=12 de novembro de 2007}}</ref> Os gatos poden estender as garras de forma voluntaria, habitualmente en defensa propia, para escalar, cando [[amasar (gatos)|amasan]] ou cando precisan dunha tracción extra en superficies brandas. A maioría dos gatos posúen cinco garras nas patas dianteiras, e catro nas traseiras.<ref name="Danforth1947">{{Cita publicación periódica |last=Danforth |first=C. H. |title=Heredity of polydactyly in the cat |journal=The Journal of Heredity |volume=38 |issue=4 |pages=107–112 |date= 1947 |pmid=20242531 |url= http://jhered.oxfordjournals.org/content/38/4/107.full.pdf |format=PDF |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20130903110909/http://jhered.oxfordjournals.org/content/38/4/107.full.pdf |archive-date=3 de setembro de 2013 |doi=10.1093/oxfordjournals.jhered.a105701}}</ref> A quinta garra dianteira é proximal en relación ó resto. Tamén posúen unha protusión que se asemella a unha sexta deda. Estas xemas carpais na parte interior dos [[pulso]]s das patas dianteiras, presentes tamén nas gadoupas doutros grandes felinos e dos cans, non teñen unha función no camiñar normal, mais sérvenlles como axuda para non esvarar cando saltan. Algunhas razas de gatos son propensas á [[polidactilia]], algo particularmente común na costa nordeste de [[Norteamérica]].<ref name="Danforth1947" /><ref name="Lettice 2008">{{Cita publicación periódica |last1=Lettice |first1=L. A. |last2=Hill |first2=A. E. |last3=Devenney |first3=P. S. |last4=Hill |first4=R. E. |title=Point mutations in a distant sonic hedgehog cis-regulator generate a variable regulatory output responsible for preaxial polydactyly |journal=Human Molecular Genetics |volume=17 |issue=7 |pages=978–985 |date= 2008 |pmid=18156157 |doi=10.1093/hmg/ddm370}}</ref>
=== Fisioloxía ===
[[Ficheiro:Cold nose, warm touch - Thermography of Cat.jpg|miniatura|[[Termografía]] de varias partes do corpo dun gato]]
A fisioloxía dos gatos aseméllase á do resto de animais [[carnívoros]], mais con varias características pouco frecuentes que se atribúen á súa ascendencia de especies nativas dos [[deserto]]s.<ref name="MacDonald" /> Os gatos son capaces de tolerar temperaturas relativamente altas. Mentres que os humanos adoitan comezar a sentir incomodidade cando a súa temperatura superficial na súa pel supera ós 38 °C, os gatos non amosan incomodidade ata que a súa pel acada uns 52 °C,{{sfn|Case|2003|p=46}} e son capaces de tolerar temperaturas de ata 56 °C se teñen acceso a [[auga]].<ref name="SDCN">{{Cita libro |author=US National Research Council Subcommittee on Dog and Cat Nutrition |title=Nutrient Requirements of Dogs and Cats |publisher=National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine |location=Washington DC |date=2006 |page=292 |isbn=0-309-08628-0}}</ref> Os valores fisiolóxicos normais dos gatos son uns 38,6 °C de [[temperatura corporal]], un [[ritmo cardíaco]] de entre 120 e 140 latidos por minuto, e un [[ritmo respiratorio]] de entre 16 e 40 respiracións por minuto.<ref name="Kahn">{{Cita libro |last1=Kahn |first1=Cynthia M. |last2=Line |first2=Scott |title=The Merck/Merial Manual for Pet Health |date=2007 |editor=Hollander, Joseph Lee |publisher=[[Merck & Co.]] |isbn=0-911910-99-9|p=330}}</ref>
Liña 106:
Os gatos conservan calor reducindo o fluxo de [[sangue]] cara a súa pel e perden calor por evaporación a través da súa boca. Os gatos posúen unha capacidade mínima de [[suor|suar]], con glándulas localizadas principalmente nas dedas das patas,<ref>{{Cita web |url= http://www.cathealth.com/how-and-why/how-do-cats-sweat |title=How do cats sweat? |work=CatHealth.com |access-date=24 de febreiro de 2014 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20140303174345/http://www.cathealth.com/how-and-why/how-do-cats-sweat |archive-date=3 de marzo de 2014}}</ref> e só [[termoregulación|arfan para aliviar a calor]] a temperaturas moi altas.<ref name="Adams 1970">{{Cita publicación periódica |title=Temperature Regulation of the Unanesthetized Cat During Mild Cold and Severe Heat Stress |last1=Adams |first1=T. |last2=Morgan |first2=M. L. |last3=Hunter |first3=W. S. |last4=Holmes |first4=K. R. |journal=Journal of Applied Physiology |volume=29 |issue=6 |pages=852–858 |date=1970 |pmid=5485356}}</ref> A temperatura corporal dun gato non varía durante o día, o que forma parte da falta xeral de [[ritmo circadiano|ritmos circadianos]] dos gatos e reflicte a súa tendencia de estar activos tanto polo día como pola noite.<ref name="CAN">{{Cita libro |author=US National Research Council Committee on Animal Nutrition |title=Nutrient Requirements of Cats |date=1986 |edition=2nd |location=Washington DC |publisher=National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine |url= http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=910#toc |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20100815050853/http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=910#toc |archive-date=15 de agosto de 2010}}</ref> As [[feces]] de gato son comparativamente secas e os seus [[ouriños]] presentan unha alta concentración, ámbalas dúas adaptacións que lles permiten reter unha alta cantidade de auga corporal.<ref name="MacDonald" /> Os seus riles son moi eficientes, e poden sobrevivir nunha dieta consistente só de carne, sen auga adicional,<ref name="Prentiss 1959">{{Cita publicación periódica |title=Hydropenia in Cat and Dog: Ability of the Cat to Meet its Water Requirements Solely from a Diet of Fish or Meat |last=Prentiss |first=Phoebe G. |journal=American Journal of Physiology |volume=196 |issue=3 |pages=625–632 |date=1959 |pmid=13627237 |doi=10.1152/ajplegacy.1959.196.3.625}}</ref> e poden incluso rehidratarse bebendo [[auga mariña]].<ref name="CAN" /><ref name="Wolf 1959">{{Cita publicación periódica |title=Potability of Sea Water with Special Reference to the Cat |last=Wolf |first=A. V. |journal=American Journal of Physiology |date=1959 |volume=196 |issue=3 |pages=633–641 |pmid=13627238 |doi=10.1152/ajplegacy.1959.196.3.633}}</ref> Malia que os gatos domésticos saben [[nadar]], son xeralmente reticentes a entrar na auga xa que isto esgótaos con rapidez.<ref name="Fraser2012">{{Cita libro |first=Andrew F. |last=Fraser |title=Feline Behaviour and Welfare |url= https://books.google.com/books?id=ZLD4uy-6QV0C&pg=PA107 |date=2012 |publisher=[[Centre for Agriculture and Bioscience International]] |isbn=978-1-78064-121-8 |page=107|dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20180220073102/https://books.google.com/books?id=ZLD4uy-6QV0C&pg=PA107 |archive-date=20 de febreiro de 2018}}</ref>
=== Sentidos ===
[[Ficheiro:20151030 Kattenoog.jpg|miniatura|Detalle do ollo e pupila dun gato]]
Os gatos posúen unha excelente [[visión nocturna]] e son capaces de ver a un sexto do nivel de [[luz]] que require a visión humana.{{sfn|Case|2003|p=43}} Isto débese en parte a que posúen un [[tapetum lucidum]] nos seus ollos, o cal reflicte a luz que atravesa a [[retina]] de volta ó propio ollo, aumentanto a súa sensibilidade á luz ténue.<ref name="Olliver 2004">{{Cite journal |title=Comparative Morphology of the Tapetum Lucidum (among Selected Species) |last1=Ollivier |first1=F. J. |last2=Samuelson |first2=D. A. |last3=Brooks |first3=D. E. |last4=Lewis |first4=P. A. |last5=Kallberg |first5=M. E. |last6=Komaromy |first6=A. M. |journal=Veterinary Ophthalmology |date=2004 |volume=7 |issue=1 |pages=11–22 |doi=10.1111/j.1463-5224.2004.00318.x |pmid=14738502}}</ref> A diferenza doutros felinos maiores como por exemplo os [[tigre]]s, os gatos posúen [[pupila]]s en forma de fendidura vertical,<ref name="Malmstrom" /> capaces de enfocar baixo condicións de luz brillante sen sufrir [[aberración cromática]].<ref name="Malmstrom">{{Cite journal |last1=Malmström |first1=T. |last2=Kröger |first2=R. H. |title=Pupil shapes and lens optics in the eyes of terrestrial vertebrates |journal=Journal of Experimental Biology |volume=209 |issue=Pt. 1 |pages=18–25 |date=2006 |pmid=16354774 |doi=10.1242/jeb.01959}}</ref> A baixos niveles de luz, as pupilas dos gatos expándense ata cubrir a maioría da superficie dos seus ollos.<ref name="Hammond 1985">{{Cite journal |last1=Hammond |first1=P. |last2=Mouat |first2=G. S. V. |title=The relationship between feline pupil size and luminance |journal=Experimental Brain Research |date=1985 |volume=59 |issue=3 |pages=485–490 |doi=10.1007/BF00261338}}</ref> Porén, os gatos domésticos teñen unha pobre [[percepción da cor]], e só posúen dous tipos de [[Cono (célula)|conos]], optimizados para a sensibilidade ó [[azul]] e ó [[verde]] [[amarelo|amarelado]], o que lles deixa cunha capacidade limitada para distinguir entre o [[vermello]] e o verde.<ref name="Loop 1978">{{Cite journal |title=Cat Color Vision: The Effect of Stimulus Size |last1=Loop |first1=M. S. |last2=Bruce |first2=L. L. |journal=[[
Os gatos teñen un excelente sentido do [[oído]] e poden detectar un amplo rango de [[frecuencias]]. Poden oir [[son]]s máis agudos que os cans e os humanos, sendo capaces de detectar frecuencias dende os 55 [[hertz|Hz]] ata os 79 000 Hz, nun rango de 10,5 [[oitava]]s,<ref name="PMID15472899">{{Cite journal |title=Primate hearing from a mammalian perspective |last=Heffner |first=Rickye S. |journal=The Anatomical Record Part A: Discoveries in Molecular, Cellular, and Evolutionary Biology |date= 2004 |volume=281 |issue=1 |pages=1111–1122 |pmid=15472899 |doi=10.1002/ar.a.20117 |url= http://psychology.utoledo.edu/images/users/74/Primate%20Hearing%20from%20a%20Mammalian%20Perspective.pdf |format=PDF |archive-url= https://web.archive.org/web/20060919003302/http://psychology.utoledo.edu/images/users/74/Primate%20Hearing%20from%20a%20Mammalian%20Perspective.pdf |dead-url= yes |archive-date=19 de setembro de 2006 |access-date=20 de agosto de 2009}}</ref><ref name="H. Heffner 1998">{{Cite journal |title=Auditory awareness |last=Heffner |first=Henry E. |journal=Applied Animal Behaviour Science |date=1998 |volume=57 |issue=3–4 |pages=259–268 |doi=10.1016/S0168-1591(98)00101-4}}</ref> sendo máis efectivo no rango de entre 500 Hz e 32 kHz.<ref>{{Cite journal |title=Hearing range of the domestic cat |last=Heffner |first=Rickye S. |journal=Hearing Research |date=1985 |volume=19 |issue=1 |pages=85–88 |url= http://psychology.utoledo.edu/images/users/74/Audiograms/HearingRangeOfTheDomesticCat_1985.pdf |format=PDF |doi=10.1016/0378-5955(85)90100-5 |pmid=4066516 |access-date=20 de agosto de 2009 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20100802155440/http://psychology.utoledo.edu/images/users/74/Audiograms/HearingRangeOfTheDomesticCat_1985.pdf |archive-date=2 de agosto de 2010
Liña 121:
Os gatos posúen ducias de [[vibrisas]], especialmente na súa cara. Estas axúdanlle na navigación e na obtención de sensacións, e fornécenlles información sobre a anchura de buracos e da localización de obxectos na escuridade, tanto ó tocar estes obxectos directamente como sentindo correntes de aire. Tamén posúen [[reflexo corneal|reflexos corneais]] para protexer os seus ollos.{{sfn|Case|2003|p=47}} Cando caen dende lugares altos, entre os 90 cm e os 3 metros de altura,<ref name="Kent et al. 2010">{{Cite journal |last1=Kent |first1=Marc |last2=Platt |first2=Simon R. |title=The neurology of balance: Function and dysfunction of the vestibular system in dogs and cats |journal=The Veterinary Journal |volume=185 |pages=247–249 |date= 2010 |url= https://doi.org/10.1016/j.tvjl.2009.10.029 |issue=3 |doi=10.1016/j.tvjl.2009.10.029}}</ref> os gatos poden xirar o seu corpo de forma reflexa e endereitarse grazas ó seu agudo [[sentido do equilibrio]] e a súa [[flexibilidade]],<ref name="falling">{{Cite web |title= Falling Cats |url= http://www.verrueckte-experimente.de/leseproben_e.html |archive-url= https://web.archive.org/web/20051026122408/http://www.verrueckte-experimente.de/leseproben_e.html |archive-date= 26 de outubro de 2005 |access-date= 24 de outubro de 2005 |urlmorta= si }}</ref> o que se coñece domo [[reflexo de endereitamento dos gatos]].<ref>{{cita publicación periódica|apelidos1=Windle|nome1=William F.|apelidos2=Fish|nome2=Murland W.|título=The development of the vestibular righting reflex in the cat|revista=Journal of Comparative Neurology|volume=54|número=1|issn=0021-9967|doi=10.1002/cne.900540107|pp=85-96|ano=1932}}</ref> Os gatos sen [[Cola (zooloxía)|cola]] (como moitos espécimes das razas [[gato manx|manx]] e [[gato cymric|cymric]]) tamén posúen esta capacidade, xa que os gatos utilizan principalmente o movemento das pernas e a conservación do [[momento angular]] para aterrar desta forma.<ref name="Nguyen 1998">{{Cite web |url=http://helix.gatech.edu/Classes/ME3760/1998Q3/Projects/Nguyen/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20100819151937/http://helix.gatech.edu/Classes/ME3760/1998Q3/Projects/Nguyen/ |archive-date=19 de agosto de 2010 |title=How Does a Cat Always Land on Its Feet? |last=Nguyen |first=Huy D. |work=Dynamics II (ME 3760) Course Materials |date=1998 |publisher=School of Medical Engineering, [[Georgia Institute of Technology]] |access-date=15 de maio de 2007 |urlmorta=si }}</ref>
=== Saúde e xenética ===
A [[esperanza de vida]] media dos gatos domésticos foi en aumento dende os [[anos 1980]]. A comezos desa década era duns sete anos,
<ref name="Kraft 1998">{{Cita publicación periódica |last=Kraft |first=W. |title=Geriatrics in canine and feline internal medicine |journal=European Journal of Medical Research |volume=3 |issue=1–2 |pages=31–41 |date=1998 |pmid=9512965}}</ref><ref name="Nassar 1984">{{Cita publicación periódica |last1=Nassar |first1=R |last2=Mosier |first2=J. E. |last3=Williams |first3=L. W. |name-list-format=vanc |title=Study of the feline and canine populations in the greater Las Vegas area |journal=American Journal of Veterinary Research |volume=45 |issue=2 |pages=282–287 |date=1984 |pmid=6711951}}</ref> aumentando ata os 9,4 anos en 1995<ref name="Kraft 1998" /> e ata os 15,1 anos en 2018.<ref>{{Cita novas |url= https://www.thesprucepets.com/lifespan-of-cats-552035 |title=What Is the Average Lifespan of a Cat? |work=The Spruce Pets |access-date=6 de xuño de 2018}}</ref> Existen non obstante rexistros de gatos que viviron ata superar 30 anos de idade,<ref name="30yo">{{Cita web |title=Me-wow! Texas Woman Says Cat is 30 Years Old – Although She Can't Hear or See Very Well, Caterack the Cat Is Still Purring |date=30 de setembro de 2009 |work=[[MSNBC]].MSN.com |publisher=[[Microsoft]] |location=New York |archive-url=https://web.archive.org/web/20091002231250/http://today.msnbc.msn.com/id/33094898/ns/today-today_pets_and_animals?GT1=43001 |archive-date=02 de outubro de 2009 |url=http://today.msnbc.msn.com/id/33094898/ns/today-today_pets_and_animals?GT1=43001 |access-date=30 de setembro de 2009 |urlmorta=si }}</ref> e o gato máis lonxevo coñecido, [[Creme Puff]], chegou ós 38 anos de idade.<ref name="G2010">{{Cita libro |title=Guinness World Records |date=2010 |publisher=[[Bantam Books]] |edition=reprint |page=320 |url= https://books.google.com/?id=hLYzvUvPL3MC&pg=PA320|isbn=978-0-553-59337-2}}</ref> Castrar ou capar ós gatos incremente a súa esperanza de vida. Os gatos machos castrados viven de media o dobre que os non castrados, mentres que as femias castradas viven de media un 62% máis que as non castradas.<ref name="Kraft 1998" /> A [[castración]] resulta beneficiosa para a saúde dos gatos, xa que os machos castrados non poden desenvolver [[cancro testicular]], as femias non desenvolven [[cancro uterino]] ou [[cancro ovárico|ovárico]], e ámbolos dous pasan a ter un menor risco de [[cancro de mama]].<ref name="spay-neuter">{{Cita web |url= http://www.aspca.org/pet-care/cat-care/spay-neuter.html |title=Cat Care: Spay–Neuter |work=ASPCA.org |publisher=[[American Society for the Prevention of Cruelty to Animals]] |location=New York |date=2011 |access-date=14 de decembro de 2011 |dead-url=no |archive-url= https://www.webcitation.org/67mDcERos?url=http://www.aspca.org/pet-care/cat-care/spay-neuter.aspx |archive-date=19 de maio de 2012}}</ref>
Liña 127:
Os gatos poden verse afectados por unha ampla serie de problemas de saúde, incluíndo [[doenzas infecciosas]], [[parasitos]], feridas e [[doenzas crónicas]]. Existen [[vacinación felina|vacinas]] dispoñibles para moitas destas doenzas, e os gatos domésticos adoitan recibir tratamentos para eliminar parasitos como por exemplo os [[verme]]s e as [[pulga]]s.<ref>{{Cita web |url= http://www.petmd.com/blogs/thedailyvet/lhuston/2012/dec/veterinary-care-for-your-new-cat-29565 |title=Veterinary Care for Your New Cat |first=Lorie |last=Huston |work=PetMD |date=17 de decembro de 2012 |access-date=31 de xaneiro de 2017 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20170508122739/http://www.petmd.com/blogs/thedailyvet/lhuston/2012/dec/veterinary-care-for-your-new-cat-29565 |archive-date=8 de maio de 2017}}</ref> O gato doméstico é un organismo [[diploide]] que posúe 38 [[cromosoma]]s<ref name="Nie 2002">{{Cita publicación periódica |last1=Nie |first1=W. |last2=Wang |first2=J. |last3=O'Brien |first3=P. C. |title=The Genome Phylogeny of Domestic Cat, Red Panda and Five Mustelid Species Revealed by Comparative Chromosome Painting and G-banding |journal=Chromosome Research |volume=10 |issue=3 |pages=209–222 |date=2002 |pmid=12067210 |doi=10.1023/A:1015292005631}}</ref> e aproximadamente 20 000 [[xene]]s.<ref name="pmid17975172">{{Cita publicación periódica |last1=Pontius |first1=J. U. |last2=Mullikin |first2=J. C. |last3=Smith |first3=D. R. |author4=Agencourt Sequencing Team |author5=NISC Comparative Sequencing Program |display-authors=etal |title=Initial Sequence and Comparative Analysis of the Cat Genome |journal=Genome Research |volume=17 |issue=11 |pages=1675–1689 |date=2007 |pmid=17975172 |pmc=2045150 |doi=10.1101/gr.6380007}}</ref> Identificáronse ó redor de 250 [[trastornos xenéticos]] nos gatos, moitos deles semellantes ós [[erros conxénitos no metabolismo]] dos humanos.<ref name="O'Brien">{{Cita publicación periódica |title=State of Cat Genomics |last1=O'Brien |first1=Stephen J. |last2=Johnson |first2=W. |last3=Driscoll |first3=C. |last4=Pontius |first4=J. |last5=Pecon-Slattery |first5=J. |last6=Menotti-Raymond |first6=M. |journal=Trends in Genetics |volume=24 |issue=6 |pages=268–279 |date=2008 |pmid=18471926 |doi=10.1016/j.tig.2008.03.004}}</ref> O alto nivel de semellanza entre o [[metabolismo]] dos mamíferos permite que moitas destas doenzas felinas se diagnostiquen empregando [[probas xenéticas]] orixinalmente deseñadas para os humanos, e de forma inversa permite que os gatos sirvan de [[organismos modelo]] no estudo de doenzas humanas.<ref name="Sewell 2007">{{Cita publicación periódica |title=Inherited Metabolic Disease in Companion Animals: Searching for Nature's Mistakes |last1=Sewell |first1=A. C. |last2=Haskins |first2=M. E. |last3=Giger |first3=U. |journal=Veterinary Journal |volume=174 |issue=2 |pages=252–259 |date=2007 |pmid=17085062 |doi=10.1016/j.tvjl.2006.08.017 |pmc=3132193}}</ref><ref name="OBrien">{{Cita publicación periódica |last1=O'Brien |first1=Stephen J. |last2=Menotti-Raymond |first2=M. |last3=Murphy |first3=W. J. |last4=Yuhki |first4=N. |title=The Feline Genome Project |journal=Annual Review of Genetics |volume=36 |pages=657–686 |date=2002 |pmid=12359739 |doi=10.1146/annurev.genet.36.060602.145553}}</ref>
== Comportamento ==
[[
Os gatos adoitan estar activos tanto de día como de noite, aínda que tenden a estar máis activos polas noites.<ref name="Germain">{{Cite journal |title=Spatio-temporal Sharing between the European Wildcat, the Domestic Cat and their Hybrids |last1=Germain |first1=E. |last2=Benhamou |first2=S. |last3=Poulle |first3=M.-L. |journal=Journal of Zoology |date=2008 |volume=276 |issue=2 |pages=195–203 |doi=10.1111/j.1469-7998.2008.00479.x}}</ref><ref name="Barratt">{{Cite journal |last=Barratt |first=David G. |title=Home Range Size, Habitat Utilisation and Movement Patterns of Suburban and Farm Cats ''Felis catus'' |journal=Ecography |date=1 June 1997 |doi=10.1111/j.1600-0587.1997.tb00371.x |jstor=3682838 |volume=20 |issue=3 |pages=271–280}}</ref> Estes períodos de actividade son flexibles e variados, polo que os gatos domésticos poden ser máis [[animal crepuscular|activos ó amencer e ó anoitecer]] en resposta a unha maior actividade humana nestes momentos do día.<ref name="Randall 1985">{{Cite journal |title=Circadian rhythms in food intake and activity in domestic cats |last1=Randall |first1=Walter |last2=Johnson |first2=R. F. |last3=Randall |first3=S. |last4=Cunningham |first4=J. T. |journal=Behavioral Neuroscience |date=1985 |volume=99 |issue=6 |pmid=3843546 |doi=10.1037/0735-7044.99.6.1162 |pages=1162–1175}}</ref> Malia que os gatos domésticos pasan a maioría do tempo nos arredores do fogar ó que pertencen, poden afastarse a varios centos de metros do seu punto central, e establecen [[Territorio (animal)|territorios]] que poden variar considerablemente de tamaño.<ref name="Barratt" />
Liña 135:
Pasan unha cantidade de tempo considerable lambéndose a pelaxe para mantela limpa.<ref name="hairballs" /> A [[lingua]] dos gatos posúe unhas espiñas orientadas cara a atrás duns 500 [[micrómetro|μm]] de longo, denominadas [[papila]]s. Estas conteñen [[queratina]], o que fai que sexan ríxidas,<ref name="Boshel 1982">{{Cite journal |title=Filiform Papillae of Cat Tongue |last1=Boshel |first1=J. |last2=Wilborn |first2=W. H |last3=Singh |first3=B. B. |last4=Peter |first4=S. |last5=Stur |first5=M. |journal=Acta Anatomica |date=1982 |volume=114 |issue=2 |pages=97–105 |doi=10.1159/000145583 |pmid=7180385}}</ref> actuando en forma de [[peite]]. Algúns gatos, en particular os de pelo largo, regurxitan en ocasións bolas de pelo que se acumula nos seus estómagos debido a este tipo de aseo.<ref name="hairballs">{{cite web |last=Hadzima |first=Eva |title=Everything You Need to Know About Hairballs |date=2016 |url=http://www.dewintonvet.com/everything-you-need-know-about-hairballs/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20161006104436/http://www.dewintonvet.com/everything-you-need-know-about-hairballs/ |archive-date=06 de outubro de 2016 |data-acceso=11 de novembro de 2018 |urlmorta=si }}</ref>
=== Sociabilidade ===
O comportamento social dos gatos domésticos é variable, e vai dende a individuos solitarios ata colonias de gatos silvestres que se xuntan ó redor dunha fonte de alimento, baseados en grupos de femias cooperativas.<ref name="Pontier 1996">{{Cite journal |doi=10.1016/0376-6357(95)00070-4 |volume=37 |issue=1 |pages=85–88 |last1=Pontier |first1=Dominique |last2=Natoli |first2=Eugenia |title=Male Reproductive Success in the Domestic Cat (''Felis catus'' L.): A Case History |journal=Behavioural Processes |date=1996}}</ref><ref name="Crowell-davis2004">{{Cite journal |title=Social Organization in the Cat: A Modern Understanding |last1=Crowell-Davis |first1=S. L. |last2=Curtis |first2=T. M. |last3=Knowles |first3=R. J. |date=2004 |journal=Journal of Feline Medicine and Surgery |volume=6 |issue=1 |pages=19–28 |url=http://zoopsy.free.fr/veille_biblio/social_organization_cat_2004.pdf |format=PDF |access-date=21 de maio de 2008 |doi=10.1016/j.jfms.2003.09.013 |pmid=15123163 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110720231305/http://zoopsy.free.fr/veille_biblio/social_organization_cat_2004.pdf |archive-date=20 de xullo de 2011 |apelidos= |data= |revista= |urlmorta=si }}</ref> Porén, algúns gatos domésticos mantidos como mascotas presentan unha pobre socialización. En particular os gatos máis vellos poden ser agresivos cara á gatos novos recentemente chegados, comportamento coñecido como agresión asocial felina.<ref name="Levine 2005">{{Cite journal |title=Intercat Aggression in Households Following the Introduction of a New Cat |last1=Levine |first1=E. |last2=Perry |first2=P. |last3=Scarlett |first3=J. |last4=Houpt |first4=K. |journal=Applied Animal Behaviour Science |issue=3–4 |date=2005 |pages=325–336 |doi=10.1016/j.applanim.2004.07.006 |volume=90 |access-date=8 de abril de 2009 |url=http://faculty.washington.edu/jcha/330_cats_introducing.pdf |format=PDF |archive-url=https://web.archive.org/web/20090326225932/http://faculty.washington.edu/jcha/330_cats_introducing.pdf |archive-date=26 de marzo de 2009 |apelidos= |data= |revista= |urlmorta=si }}</ref>
Malia que os gatos e os [[can]]s adoitan caracterizarse como inimigos naturais, poden vivir xuntos se están correctamente socializados.<ref>{{cite web |url=http://www.petuniversity.com/dogs/training--behavior/dogs-and-cats.htm |title=Dogs and Cats – Getting Along |work=PetUniversity.com |access-date=4 de xullo de 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130617221350/http://www.petuniversity.com/dogs/training--behavior/dogs-and-cats.htm |archive-date=17 de xuño de 2013 |urlmorta=si }}</ref> A vida na proximidade de humanos e outros animais domésticos deu lugar a unha adaptación social simbiótica nos gatos, que poden chegar a expresar un grande afecto cara ós humanos e outros animais. [[Etoloxía|Etolóxicamente]] o dono humano dun gato pode realizar a función dunha especie de "infancia estendida", unha forma de [[neotenia]] do comportamento.<ref name="Animal Planet">{{cite web |url= http://animal.discovery.com/guides/cats/body/maturity.html |archive-url= https://web.archive.org/web/20080630205100/http://animal.discovery.com/guides/cats/body/maturity.html |archive-date=30 de xuño de 2008 |title=The Cat Body: Adolescence and Sexual Maturity |at="Cat Guide" section |date=2007 |work=AnimalPlanet |publisher=Discovery Communications}}</ref> Os sons agudos que os gatos emiten para pedirlle comida ós humanos poden simular os choros dun bebé humano con fame, algo difídil de ignorar para as persoas.<ref name="McComb 2009">{{Cite journal |last1=McComb |first1=K. |last2=Taylor |first2=A. M. |last3=Wilson |first3=C. |last4=Charlton |first4=B. D. |title=The Cry Embedded within the Purr |journal=Current Biology |volume=19 |issue=13 |pages=R507–508 |date=2009 |pmid=19602409 |doi=10.1016/j.cub.2009.05.033}}</ref> Considérase que o feito de restregarse con humanos ou con outros gatos para impregnar o seu olor é un medio de unión social para os gatos.<ref>{{Cite journal |last1=Soennichsen |first1=Susan |last2=Chamove |first2=Arnold S. |date=2015 |title=Responses of cats to petting by humans |url= https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.2752/089279302786992577 |journal=Anthrozoos |volume=15 |issue=3 |pages=258–265 |via=MUN Libraries |doi=10.2752/089279302786992577}}</ref> Os gatos domésticos usan diversas [[comunicación animal|vocalizacións]] para comunicarse, como por exemplo cando miañan ou cando gruñen.<ref name="Moelk"/> A súa [[linguaxe corporal]], incluíndo a posición das orellas e da cola ou a relaxación do corpo, é un indicador do seu estado de ánimo. A cola e as orellas son un mecanismo de sinais sociais particularmente importante nos gatos.<ref name="behaviourguide">{{cite web |url= http://animal.discovery.com/guides/cats/behavior/bodylanguageintro.html |archive-url= https://web.archive.org/web/20090224154137/http://animal.discovery.com/guides/cats/behavior/bodylanguageintro.html |archive-date=24 February 2009 |title=Cat Behavior: Body Language |work=AnimalPlanet.com |date=2007 |access-date=7 September 2012}}</ref><ref name="Cafazzo">{{Cite journal |last1=Cafazzo |first1=S. |last2=Natoli |first2=E. |title=The Social Function of Tail Up in the Domestic Cat (''Felis silvestris catus'') |journal=Behav. Processes |volume=80 |issue=1 |pages=60–66 |date=2009 |pmid=18930121 |doi=10.1016/j.beproc.2008.09.008}}</ref>
== Relacións cos humanos ==
[[Ficheiro:Girl and cat.jpg|miniatura|Unha nena sostendo a un gato]]
Xunto cos [[can]]s, os gatos son as [[Animal de compaña|mascotas]] máis comúns en todo o mundo.<ref>{{cita web|url=https://www.iot-records.com/2018/03/most-popular-pets-in-world-2018.html|título=Most Popular Pets In The World - 2018|data=16 de marzo de 2018|data-acceso=16 de agosto de 2018|páxina-web=IoT Records}}</ref><ref>{{cita web|url=https://www.petsecure.com.au/pet-care/a-guide-to-worldwide-pet-ownership/|título=A Guide to Worldwide Pet Ownership|páxina-web=PetSecure|nome=Liz|apelidos=Walden|data-acceso=16 de agosto de 2018}}</ref> Houbo varios intentos de levar a cabo un censo de gatos, tanto por medio de asociacións nacionais ou internacionais, como o realizado pola [[Canadian Federation of Humane Societies]],<ref name="Canadian">{{Cita novas |url= http://www.cbc.ca/news/canada/new-brunswick/story/2012/07/17/nb-cat-census-1000.html |title=Humane society launches national cat census |access-date=18 de setembro de 2012 |work=[[CBC News]] |publisher=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20121024184326/http://www.cbc.ca/news/canada/new-brunswick/story/2012/07/17/nb-cat-census-1000.html |archive-date=24 de outubro de 2012}}</ref> coma a través de Internet.<ref name="catsbe">{{Cita web |url= http://www.catsbe.com |title=Cats Be |access-date=18 de setembro de 2012 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20120922235823/http://www.catsbe.com/ |archive-date=22 de setembro de 2012}}</ref><ref name="SupremeCatCensus">{{Cita web |url=http://www.supremecatcensus.co.za/ |archive-url=https://archive.is/20130422011322/http://www.supremecatcensus.co.za/ |archive-date=22 de abril de 2013 |title=The Supreme Cat Census |access-date=18 de setembro de 2012 |urlmorta=si }}</ref> As estimacións xerais da poboación global de gatos domésticos varían amplamente entre os 200 e os 600 millóns.<ref>{{Cita web |title=About Pets |work=IFAHEurope.org |publisher=Animal Health Europe |url=http://www.ifaheurope.org/companion-animals/about-pets.html |access-date=3 de outubro de 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006074439/http://www.ifaheurope.org/companion-animals/about-pets.html |archive-date=06 de outubro de 2014 |urlmorta=si }}</ref><ref>{{Cita publicación periódica |last=Legay |first=J. M. |title=Sur une tentative d'estimation du nombre total de chats domestiques dans le monde |language=fr |journal=Comptes Rendus de l'Académie des Sciences, Série III |volume=303 |issue=17 |pages=709–712 |date=1986 |pmid=3101986}}</ref><ref>{{Cita web |title=Cats: Most interesting facts about common domestic pets |url= http://english.pravda.ru/society/family/09-01-2006/9478-cats-0/ |work=[[Pravda]] |access-date=3 de outubro de 2014 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20141006105806/http://english.pravda.ru/society/family/09-01-2006/9478-cats-0/|archive-date=6 de outubro de 2014}}</ref><ref>{{Cita novas |title=Study Traces Cat's Ancestry to Middle East |url= https://www.nytimes.com/2007/06/29/science/29cat.html?_r=1& |work=The New York Times |access-date=3 de outubro de 2014 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20150509090813/http://www.nytimes.com/2007/06/29/science/29cat.html?_r=1& |archive-date=9 de maio de 2015}}</ref><ref>{{Cita libro |url= https://books.google.com/books?id=xYKqluO6c8UC&lpg=PA157&dq=million%20cats%20worldwide&pg=PA157#v=onepage&q=million%20cats%20worldwide&f=false |first1=Stanley D. |last1=Gehrt |first2=Seth P. D. |last2=Riley |first3=Brian L. |last3=Cypher |title=Urban Carnivores: Ecology, Conflict, and Conservation |date=12 de marzo de 2010 |publisher=[[Johns Hopkins University]] Press |access-date=3 de outubro de 2014 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20151231224128/https://books.google.com/books?id=xYKqluO6c8UC&lpg=PA157&dq=million%20cats%20worldwide&pg=PA157#v=onepage&q=million%20cats%20worldwide&f=false |archive-date=31 de decembro de 2015 |isbn=9780801893896}}</ref><ref>{{Cita libro |url= https://books.google.com/books?id=0HmB3ix5IQ8C&lpg=PA47&dq=million%20cats%20worldwide&pg=PA47#v=onepage&q=million%20cats%20worldwide&f=false |first=Irene |last=Rochlitz |title=The Welfare of Cats |date=17 de abril de 2007 |publisher=[[Springer Science & Business Media]] |access-date=3 de outubro de 2014 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20151231224128/https://books.google.com/books?id=0HmB3ix5IQ8C&lpg=PA47&dq=million%20cats%20worldwide&pg=PA47#v=onepage&q=million%20cats%20worldwide&f=false |archive-date=31 de decembro de 2015 |isbn=9781402032271}}</ref>
Liña 146:
Ademais de manterse como mascotas, os gatos tamén se usan nas industrias internacionais de peles e coiro para facer sombreiros, abrigos, mantas, xoguetes, zapatos e luvas.<ref>{{Cita web |url=http://www.hsus.org/web-files/PDF/What-is-that-they-re-wearing_FurBooklet.pdf |format=PDF |archive-url=https://web.archive.org/web/20061201153853/http://www.hsus.org/web-files/PDF/What-is-that-they-re-wearing_FurBooklet.pdf |archive-date=01 de decembro de 2006 |title=What Is That They're Wearing? |publisher=[[Humane Society of the United States]] |access-date=22 de outubro de 2009 |urlmorta=si }}</ref><ref>{{Cita libro |title=A Primer on Animal Rights: Leading Experts Write about Animal Cruelty and Exploitation |editor-first=Kim W. |editor-last=Stallwood |publisher=[[Lantern Books]] |date=2002}}</ref><ref>{{Cita novas |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6165786.stm |title=EU proposes cat and dog fur ban |work=[[BBC News]] |publisher=[[British Broadcasting Corporation]] |access-date=22 de outubro de 2009 |date=20 de novembro de 2006 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20090102231651/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6165786.stm |archive-date=2 de xaneiro de 2009}}</ref> Estes usos prohibíronse nos [[Estados Unidos]], [[Australia]] e na [[Unión Europea]].<ref>{{Cita web |url=http://www.hsus.org/about_us/humane_society_international_hsi/hsi_europe/dog_cat_fur/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20090217153420/http://www.hsus.org/about_us/humane_society_international_hsi/hsi_europe/dog_cat_fur/ |archive-date=17 de febreiro de 2009 |title=EU Announces Strict Ban on Dog and Cat Fur Imports and Exports |date=27 de xuño de 2007 |publisher=[[Humane Society International]] |first=Carly |last=Ikuma |work=HSUS.org |access-date=14 de decembro de 2011 |urlmorta=si }}</ref> Na tradición intelectual occidental, a idea de gatos como obxectos comúns serviu en varias ocasións para ilustrar problemas da [[mecánica cuántica]], como por exemplo na disquisición teórica do [[gato de Schrödinger]].<ref>{{cita publicación periódica|jstor=284918|título=The Chimerical Cat: Philosophy of Quantum Mechanics in Historical Perspective|nome=Stephen G.|apelidos=Brush|revista=Social Studies of Science|volume=10|número=4|data=1980|pp=393-447}}</ref>
=== Mordeduras e transmisión de infeccións ===
Os gatos poden morder ós humanos cando se sinten atacados, durante o xogo ou cando son agresivos, e estas mordeduras poden chegar a dar lugar a complicacións de saúde.<ref name=kidshealth>{{Cita web |url= https://kidshealth.org/en/parents/animal-bites-sheet.html?WT.ac=p-ra |title=First Aid: Animal Bites |publisher=[[Nemours Foundation]] |access-date=18 de xuño de 2017 |date=2017 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20170518170950/http://kidshealth.org/en/parents/animal-bites-sheet.html?WT.ac=p-ra |archive-date=18 de maio de 2017}}</ref> Unha mordedura de gato difire das mordeduras doutras mascotas xa que os dentes dos gatos son afilados en forma de punta, polo que poden provocar [[ferida|perforacións]] profundas, que a [[pel]] adoita cubrir rápidamente atrapando [[microorganismo]]s que poden provocar [[infección]]s.<ref name=kidshealth /><ref name=assh>{{Cita web |url= http://www.assh.org/handcare/hand-arm-injuries/animal-bites-treatment |title=Animal Bites |publisher=[[American Society for Surgery of the Hand]] |date=2017 |work=HandCare.org |access-date=18 de xuño de 2017 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20170728015622/http://www.assh.org/handcare/hand-arm-injuries/animal-bites-treatment |archive-date=28 de xullo de 2017}}</ref>
Liña 153:
=== Historia e mitoloxía ===
{{Véxase tamén|O gato na cultura popular galega}}
[[Ficheiro:Louvre egyptologie 21.jpg|
Tradicionalmente os historiadores tenderon a crer que o [[Antigo Exipto]] foi o sitio onde tivo lugar a domesticación do gato, debido as representacións de gatos domésticos en pinturas exipcias de hai uns 3600 anos de antigüidade.<ref name="Driscoll" /> Porén, no ano 2004 atopouse nunha tumba [[Neolítico|neolítica]] escavada en [[Shillourokambos]], [[Chipre]], ósos dun humano e dun gato depositados preto o un do outro. A estimación sobre a antigüidade desta tumba indicou que tería uns 9500 anos, atrasando not tempo a primeira asociación coñecida entre os humanos e os gatos de forma significativa.<ref name="9500 years" /><ref name="Muir 2004">{{Cita novas |title=Ancient Remains Could Be Oldest Pet Cat |last=Muir |first=Hazel |work=[[New Scientist]] |date=8 de abril de 2004 |url= https://www.newscientist.com/article/dn4867.html |access-date=23 de novembro de 2007 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20071221171428/http://www.newscientist.com/article/dn4867.html |archive-date=21 de decembro de 2007
}}</ref><ref name="Walton 2004">{{Cita novas |title=Ancient Burial Looks Like Human and Pet Cat |last=Walton |first=Marsha |work=[[CNN]].com |date=9 de abril de 2004 |url= http://edition.cnn.com/2004/TECH/science/04/08/cats.cyprus/index.html |access-date=23 de novembro de 2007 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20071222092756/http://edition.cnn.com/2004/TECH/science/04/08/cats.cyprus/index.html |archive-date=22 de decembro de 2007
Liña 160:
No antigo Exipto os gatos eran [[animal sagrado|animais sagrados]], e son comúns as representacións da deusa [[Bastet]] en forma de gato, tomando en ocasións o aspecto guerreiro dunha [[león|leoa]].{{sfn|Mason|1984|p=220}} Matar gatos estaba completamente prohibido,<ref name="Clutton-Brock1999">{{Cita libro |last=Clutton-Brock |first=Juliet |title=A Natural History of Domesticated Mammals |date=1999 |orig-year=1987 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge, England |isbn=0-521-63495-4 |page=138 |edition=2nd |url= https://books.google.com/?id=cgL-EbbB8a0C&pg=PA138&dq=mummified+cats#v=onepage&q=mummified%20cats&f=false}}</ref> e segundo o historiador [[antiga Grecia|grego]] [[Heródoto]], cando un gato pertencente a un fogar falecía, a familia enteira pasaría a estar de loito e afeitarían as [[cella]]s.<ref name="Clutton-Brock1999" /> As familias levaban ós seus gatos mortos á cidade sagrada de [[Bubastis]],<ref name="Clutton-Brock1999" /> onde se [[embalsamamento|embalsamaban]] e soterraban en depósitos sagrados.<ref name="Clutton-Brock1999" /> Os historiadores indican que os gatos foron introducidos en [[Grecia]] e no sur de [[Italia]] por primeira vez no [[século -V|século V a. C.]] polos [[fenicios]].<ref name="Mark2012">{{Cita web |last=Mark |first=Joshua J. |date=17 de febreiro de 2012 |title=Cats in the Ancient World |url= https://www.ancient.eu/article/466/cats-in-the-ancient-world/ |work=Ancient.eu |publisher=[[Ancient History Encyclopedia]] Ltd |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20180102191456/https://www.ancient.eu/article/466/cats-in-the-ancient-world/|archive-date=2 de xaneiro de 2018}}</ref> A evidencia máis temperá da posesión de gatos domésticos por parte dos gregos provén de dúas [[moeda]]s da [[Magna Grecia]] que datan de mediados do século V a. C., nas que se representa a [[Iocasto]] e [[Falanto]], fundadores lendarios de [[Reggio Calabria|Rhegion]] e [[Taranto|Taras]] respectivamente, xogando cos seus gatos mascota.{{sfn|Engels|2001|pp=57-58}}<ref name="Rogers2006">{{Cita libro |last=Rogers |first=Katherine M. |title=Cat |date=2006 |publisher=Reaktion Books |location=London |isbn=978-1-86189-292-8| pages=18–20 |url= https://books.google.com/?id=16ZsW4QLKlUC&pg=PA19&dq=ancient+Greece+cats+and+weasels#v=onepage&q=ancient%20Greece%20cats%20and%20weasels&f=false}}</ref>
[[Ficheiro:Cat birds MAN Napoli Inv9993.jpg|miniatura|
Porén, os gatos eran aparentemente extremadamente raros entre os antigos gregos e os [[Roma antiga|romanos]].<ref name="Rogers2006" /> Heródoto expresaba o seu asombro dos gatos domésticos en Exipto, xa que anteriormente só tiña visto [[gato bravo|gatos bravos]].<ref name="Rogers2006" /> Incluso en épocas posteriores, os [[furón]]s eran moito máis habituais como mascotas,<ref name="Rogers2006" /> e considerábanse os cazadores de roedores ideais no lugar dos gatos.<ref name="Rogers2006" /> A palabra en [[grego antigo]] habitual para "gato" era ''ailouros'', que significa "cousa coa cola ondeante",{{sfn|Engels|2001|p=57}}<ref name="Rogers2006" /> malia que esta palabra tamén se podía aplicar a calquera dos "varios carnívoros de longa cola que mantiñan para cazar ratos".<ref name="Rogers2006" /> Os gatos case non se mencionan na [[literatura grega antiga]],<ref name="Rogers2006" /> mais [[Aristóteles]] si afirmou na súa ''[[Historia dos animais]]'' que as "gatas femias son naturalmente [[promiscuidade|lascivas]]."{{sfn|Engels|2001|p=74}}<ref name="Rogers2006" /> Posteriormente os gregos levaron a cabo un [[Interpretatio graeca|sincretismo]] da súa propia deusa [[Ártemis]] coa deusa exipcia [[Bastet]], adoptando as asociacións desta última cos gatos e adscribíndoas a Ártemis.{{sfn|Engels|2001|pp=77–79}} Nas ''[[Metamorfoses]]'' de [[Ovidio]], cando os deuses escapan ó Exipto e toman formas animais, a deusa [[Diana]] (equivalente romana de Ártemis) tórnase nun gato.{{sfn|Engels|2001|p=79}}
Liña 167:
Varias [[relixión]]s antigas crían que os gatos son ánimas exaltadas, compañeiros ou guías para os humanos, que son omniscientes pero mudos, e polo tanto non poden influenciar as decisións tomadas polos humanos. No Xapón, o gato {{lang|ja-Latn|[[maneki neko]]}} é un símbolo de boa fortuna.<ref>{{Cita web |url=http://www.darumamagazine.com/new/articles-excerpts/maneki-neko-feline-fact-fiction/ |title=Maneki Neko: Feline Fact & Fiction |first=Alan |last=Pate |work=Daruma Magazine |publisher=Takeguchi Momoko |location=Amagasaki, Japan |date=2008 |access-date=30 de decembro de 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6DIDy4b8G?url=http://www.darumamagazine.com/new/articles-excerpts/maneki-neko-feline-fact-fiction/ |archive-date=30 de decembro de 2012 |urlmorta=si }}</ref> Na [[mitoloxía nórdica]], [[Freia]], deusa do [[amor]], da [[beleza]] e da [[fertilidade]], represéntase montada nun carro tirado por gatos.<ref>{{Cita libro |last=Faulkes |first=Anthony |date=1995 |title=Edda |page=24 |isbn=0-460-87616-3}}</ref> Nas lendas [[pobo xudeu|xudías]], o primeiro gato vivía no fogar do primeiro home [[Adán]] como unha mascota que cazaba [[rato]]s.<ref name="Ginzberg" /> Segundo estas mesmas lendas, o gato era compañeiro do primeiro [[can]], mais este último rompeu un xuramento que fixeran ambos, o que deu como resultado a enemizade entre os descendentes destes dous animais.<ref name="Ginzberg">{{Cita libro |last=Ginzberg |first=Louis |date=1909 |title=The Legends of the Jews, Vol. I: The Sixth Day |url= http://www.swartzentrover.com/cotor/e-books/misc/Legends/Legends%20of%20the%20Jews.pdf |format=PDF |translator-first=Henrietta |translator-last=Szold |location=Philadelphia |publisher=[[Jewish Publication Society]]}}</ref> Nas lendas xudías tamén se indica que nin os gatos nin os [[raposo]]s están representados na [[auga]], mentres que tódolos outros animais teñen unha especie mariña que os encarna.<ref name="Ginzberg" /> Pola súa banda, malia que no [[Islam]] non hai especies sagradas, os [[musulmán]]s veneran ós gatos. Segundo algúns escritores occidentais, [[Mahoma]] tiña un gato favorito, chamado [[Muezza]].<ref>{{Cita libro |last=Geyer |first=Georgie Anne |title=When Cats Reigned Like Kings: On the Trail of the Sacred Cats |publisher=[[Andrews McMeel Publishing]] |location=Kansas City, Missouri |date=2004 |isbn=0-7407-4697-9}}</ref> Segundo estes, Mahoma tería amado tanto ós gatos que "prefería quedarse sen poder coller o seu manto en lugar de molestar a un [gato] que estivese durmindo sobre este".<ref name="Reeves">{{Cita libro |first=Minou |last=Reeves |title=Muhammad in Europe |publisher=[[New York University Press]] |page=52 |isbn=0-8147-7533-0 |date=2000}}</ref> Porén, esta historia non ten orixe nos escritores musulmás temperás, e semella ser unha confusión dunha historia dun santo [[sufí]] posterior, [[Ahmed ar-Rifa'i]], que data de séculos despois de Mahoma.<ref>{{Cita web |url= http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=5401&idto=5401&bk_no=60&ID=5263 |title=Biography of al-Rifai |last=Al-Thahabi |first=Shamsuddin |work=سير أعلام النبلاء |language=ar |access-date=11 de novembro de 2014 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20141025030332/http://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=5401&idto=5401&bk_no=60&ID=5263 |archive-date=25 de outubro de 2014}}</ref>
==== Supersticións ====
[[Ficheiro:A Black Cat.jpg|225px|
Un gran número de culturas posúen [[superstición]]s negativas sobre os gatos. Un exemplo destas é a crenza de que cruzarse no camiño cun [[gato negro]] trae mala [[sorte]]. Outras culturas teñen relacionado ós gatos como [[espíritos familiares]] das [[meiga]]s usados para aumentar os seus poderes máxicos. En [[Ieper]], [[Bélxica]], conmemórase a matanza de gatos en época [[Idade Media|medieval]] cunha cabalgata anual coñecida como [[Kattenstoet]].<ref>{{Cita web |title=Are Black Cats Really Bad Luck? [Hoax] |url= http://socialnewsdaily.com/58901/are-black-cats-really-bad-luck-hoax/ |website=SocialNewsDaily.com |access-date=19 de decembro de 2015 |dead-url=no |archive-url= https://web.archive.org/web/20151222141607/http://socialnewsdaily.com/58901/are-black-cats-really-bad-luck-hoax/ |archive-date=22 de decembro de 2015}}</ref> Segundo [[James George Frazer]] e [[Norman Davies]], existen rexistros tamén de que na [[Francia]] medieval queimábanse gatos vivos como superstición e como entretemento:<ref>{{Cita libro |last=Davies |first=Norman |title=Europe: A History |date=1996 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=0-198-20171-0 |page=543}}</ref>
| |||