Período de Uruk: Diferenzas entre revisións

[[Ficheiro:Basse Mésopotamie Uruk.png|thumbminiatura|upright=1.5|Localización dos principais sitios de Mesopotamia meridional durante o período Uruk e Djemdet Nasr.]]

O '''período de Uruk''' é un período arqueolóxico da historia de [[Mesopotamia]] entre o [[século -XXXIX | 3800 a.C.]] e o [[IV milenio a. C.| 3200 a.C.]], no último milenio de [[Calcolítico]] na rexión. Algúns autores inclúen como etapa final deste período ao seguinte, o [[Yemdet Nasr]].<ref name="Uruk">{{cita libro | autor = Margueron, Jean-Claude | capítulo = La pujante civilización de Uruk | título = Los mesopotámicos | ano = 2002 | editorial = Fuenlabrada: Cátedra | id = ISBN 84-376-1477-5}}</ref>

Os achados máis importantes desta etapa céntranse en [[Uruk]], un asentamento situado a poucos quilómetros de El Obeid, no curso inferior do [[Éufrates]], que dará o seu nome ao período.<ref name="asmov20">{{cita libro| autor = Asimov, Isaac| capítulo = Los sumerios - Las grandes invenciones | título = El Cercano Oriente| ano = 1986| editorial = Madrid: Alianza Editorial| id = ISBN 788420637457}}</ref> A cultura Uruk tivo o seu centro no sur de Mesopotamia, pero as súas características estendéronse por todo o [[Oriente Medio]] asiatico. Así, as mostras atópanse no norte de [[Siria]], [[Turquía]] ou [[Susa]], no actual [[Irán]].<Refref name = "Uruk" />

As principais características deste período son a aparición do [[selo cilíndrico]], a natureza monumental da súa arquitectura, as características da súa olería e a aparición da escritura. Outros avances foron a invención da [[roda]] e a súa primeira aplicación fóra do transporte, o [[torno de oleiro]].<ref name ="utiles">{{cita libro | autor = Margueron, Jean-Claude | capítulo = El utillaje de la vida diaria: piedra y metal| título = Los mesopotámicos | ano = 2002 | editorial = Fuenlabrada: Cátedra | id = ISBN 84-376-1477-5}}</ref> Ao final do período, usouse [[bronce]], producido a partir de [[cobre]] e [[arsénico]] ou [[estaño]].<ref>{{cita libro | autor = Margueron, Jean-Claude | capítulo = Las primeras utilizaciones de los metales| título = Los mesopotámicos | ano = 2002 | editorial = Fuenlabrada: Cátedra | id = ISBN 84-376-1477-5}}</ref>

[[Ficheiro:Bearded man Uruk Louvre AO5718.jpg|thumbminiatura| Estatua dun home con barba de [[pedra calcaria|pedra]], pertencente ao período Uruk, cara ao [[IV milenio a.C.| 3300 a.C.]] Actualmente no [[museo do Louvre]] de [[París]].]]

Os primeiros restos de [[Uruk]] remóntanse ao período de El Obeid, despois do cal se produciu un período de transición (niveis XVI - X) que chega ata o [[IV milenio a. C.| 3800 a.C.]], cando se produce o desenvolvemento dunha nova cultura. Esta nova etapa denominouse período Uruk.<ref name="Leickuruk">{{cita libro | autor = Leick, Gwendolyn | capítulo = Uruk | título = Mesopotamia: la invención de la ciudad | ano = 2002 | editorial = Barcelona: Rubí | id = 84-493-1275-2 }}</ref>

Consideráronse diversas hipóteses sobre o florecemento desta cultura.<Refref name = "Leickuruk" /> Segundo algúns arqueólogos <ref> Hans Nissen, 1988 </ref> A baixa Mesopotamia estivo mergullada durante gran parte da [[Idade de Cobre]]. Cara ao [[IV milenio a. C. | IV milenio a.C.]], os cambios climáticos provocarían unha baixada do nivel do mar, deixando dispoñible unha gran extensión de terras anormalmente fértiles. Nestas circunstancias, os novos poboadores necesitaban moita menos terra para satisfacer as súas necesidades, o que explicaría o gran número de habitantes que chegou a ter a zona. Esta maior densidade obrigou aos habitantes a dotarse de regras e sistemas sociais que permitiran a convivencia. Outros antropólogos <ref> Guillermo Algaze, 1993 </ref> suxeriron que o gran desenvolvemento da cidade de [[Uruk]] lle permitiría controlar unha gran extensión de terras a base de colonizar emprazamentos periféricos e no desenvolvemento dunha forza militar.

Na épica mitolóxica de [[Gilgamesh]], penúltimo rei de Uruk, o seu rival e posterior amigo Enkidu di, referíndose ás súas orixes:<ref>Devismes, Fernand (1989). «Sumer». ''Historia de las Grandes Civilizaciones''. Madrid: Espasa-Calpe. <small><nowiki>ISBN 84-239-4937-0</nowiki></small>.</ref>

Xurdiron diversas hipóteses sobre a posible organización dun marco cultural tan amplo como o experimentado no período Uruk. Xeralmente suponse que nos enclaves centrais a sociedade estaba estratificada, situándose na cabezaos ''[[ensi]]'', ou ''en'', que terían poderes políticos e relixiosos.<Refref name = "Leickuruk" /> Non obstante, outros autores <ref> Petr Charvát, 1993 </ref> defenderon a hipótese de que a sociedade estaba organizada dun xeito esencialmente igualitario, sendo os líderes pouco máis que administradores dos comuneiros, sen ningún privilexio máis aló do prestixio do seu cargo. Isto coincidiría en que as cidades do período Uruk non amosan características xerárquicas: non hai casas cun status superior ás outras e non se atoparon xoias ou fortunas privadas.<Refref name = "Leickuruk" /> Segundo estes autores a relación entre a periferia cultural e as cidades da Baixa Mesopotamia teríase feito en termos de relativa igualdade económica.

Outros autores suxeriron a existencia dun Estado centralizado que controlaba parcialmente a actividade económica da poboación mediante algún tipo de regulación. Así, este Estado recadaría a través de impostos parte dos activos obtidos polo traballo das unidades familiares.<Refref name = "Leickuruk"/>

A arquitectura é un dos trazos máis característicos do período Uruk xa que neste período rompe completamente co estilo de períodos anteriores, nos que predominou o uso de [[adobe]]. A cultura Uruk experimentou novos materiais e formas, como o uso de pedra [[pedra calcaria]] e decoración con [[mosaico]]s. Non se sabe o que motivou a transición cara a estes novos métodos de construción significativamente máis caros: a pedra calcaria tivo que ser transportada en bloques pesados desde as canteiras ata o lugar de construción e os mosaicos tiveron que ser feitos a man en grandes cantidades. <Refref name = "Leickuruk "/>

[[Ficheiro:Cylinder seal cattle Louvre MNB1906.jpg|thumbminiatura|[[Selo cilíndrico]] e impresión: grupo de bovinos nun campo de trigo. Calcaria, Mesopotamia, período Uruk. O selo cilíndrico estaba formado por unha pedra ou outro obxecto cilíndrico feito de material duro no que se tallaban motivos decorativos. Este selo rodábase sobre ladrillos de arxila aínda brandos, gravando así os seus motivos. <Refref name = "Uruk" /> [[Museo do Louvre]], '' [[Museo do Louvre # Antig.C3.Ceast Oriental | Departamento de Antigüidades orientais]] ''.]]

Desde o período de Obeid empregáronse selos para marcar a orixe e contido dos bens individuais. A forma destes primeiros selos era plana, coa inscrición en relevo por un lado. Cara ao final do período Uruk os selos transformáronse, adquirindo unha forma de tubo na superficie da cal se fixeron as inscricións. Deste xeito o texto imprimíase rodando o obxecto sobre o material fresco. <Refref name = "Uruk" /> Este tipo de selo chámase [[selo cilíndrico]]. No período Uruk, os relevos dos selos incluían debuxos de animais e escenas de artesanía, non sempre relacionados coa mercancía que marcaban.<Refref name = "Leickuruk" />

Outro medio no que se atoparon inscricións foi en tabliñas de arxila que se empregaban para dar conta do movemento de mercadorías. Os símbolos que contiñan eran ben numéricos, ben representativos dos funcionarios e institucións. O tipo de mercadoría coñecíase a través do sistema numérico empregado, que era diferente para cada unha delas. Escribir sobre arxila suave tiña que ser complicado, especialmente á hora de representar liñas curvas. Isto provocou que os trazos fosen máis lineais, afastándose cada vez máis lonxe do obxecto representado e converténdose en máis conceptuais. <Refref name = "Leickuruk" />

No nivel III, xa pertencente ao [[Yemdet Nasr | período seguinte]], hai mostras dos primeiros escritos seguindo un sistema fonético. O idioma que representan é [[sumerio]], polo que é posible que xa no nivel IV esta fose a linguaxe empregada. <Refref name = "Uruk" />

A invención da roda en Mesopotamia está situada cara ao final do período Uruk. Antes dela, a forma de transporte máis utilizada eran probablemente os barcos, que seguiron xogando un papel predominante despois da súa invención. O transporte terrestre levabase a cabo mediante tracción animal, humana ou por bois e burros, que xa foran domesticados. Non se rexistra o uso de rolos antes da invención da roda, sendo posible que se inventase directamente. <Refref name = "utiles" />

Á parte do transporte, unha das aplicacións máis salientables da roda foi a invención do torno. Nos seus primeiros usos consistía simplemente nunha roda sobre a que se colocou a peza cerámica, permitindo a súa rotación. Pero o verdadeiro nacemento do [[torno de olería]] produciuse coa invención dun sistema que permitía o xiro desta roda mediante o movemento dos pés, que se logrou arredor do ano [[Século -XXX | 3000 a.C.]], xa no seguinte período. <Refref name = "utiles" />