Wikipedia

Sal común: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Recuperando 20 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0
muy bonitos
Liña 1:
{{Artigo bo}}
{{Outros homónimos|Sal}}
[[Ficheiro:Laesoe Saltsyderi 2011 ubt-3DeadSeaIsrael5.JPGjpg|miniatura|SalDepósitos de sal no [[mar Morto]]|545x545px]]
O '''sal común''' é un [[mineral]] composto principalmentecompalmente por [[cloruro de sodio]] (NaCl), un [[composto químico]] encadrado dentro das [[sal (química)|sales químicas]]. Na súa forma natural é un mineral [[cristalinidade|cristalino]] e coñécese co nome de [[halita]]. O sal atópase en grandes cantidades na [[Auga do mar|auga mariña]], sendo o mineral principal constituínte da mesma, facendo que estes posúan unha mediasendouia de [[salinidade]] dun 3,5%. O sal é un composto esencial para a vida en5en xeral, e o [[Sabor salgado|salgado]] é un dos [[sabor]]es básicos dos [[ser humano|humanos]]. Os [[Tecido (bioloxía)|tecidos]] dos [[animais]] conteñen maiores cantidades de sal que os dasconte [[planta]]s. O sal é tamén un dos [[condimento]]s [[alimentación|alimenticios]] máis antigos e comúns, e o [[salgado]] é un método historicamente moi importante para a [[conservación da comida]].▼
[[Ficheiro:DeadSeaIsrael5.jpg|miniatura|Depósitos de sal no [[mar Morto]]]]
▲O '''sal común''' é un [[mineral]] composto principalmente por [[cloruro de sodio]] (NaCl), un [[composto químico]] encadrado dentro das [[sal (química)|sales químicas]]. Na súa forma natural é un mineral [[cristalinidade|cristalino]] e coñécese co nome de [[halita]]. O sal atópase en grandes cantidades na [[Auga do mar|auga mariña]], sendo o mineral principal constituínte da mesma, facendo que estes posúan unha media de [[salinidade]] dun 3,5%. O sal é un composto esencial para a vida en xeral, e o [[Sabor salgado|salgado]] é un dos [[sabor]]es básicos dos [[ser humano|humanos]]. Os [[Tecido (bioloxía)|tecidos]] dos [[animais]] conteñen maiores cantidades de sal que os das [[planta]]s. O sal é tamén un dos [[condimento]]s [[alimentación|alimenticios]] máis antigos e comúns, e o [[salgado]] é un método historicamente moi importante para a [[conservación da comida]].
 
Algunhas das primeiras evidencias do procesamento do sal que se coñecen datan de hai uns 8 000 anos, cando os humanos que vivían nunha zona da actual [[Romanía]] fervían augas de [[Manancial|mananciais]] para extraer as sales da mesma, e o comezo da extracción de sal napana [[China]] data de aproximadamente o mesmo período. O sal era moiaproximi apreciado polos [[pobo hebreo|hebreos]], [[Antiga Grecia|gregos]], [[Imperio Romano|romanos]], [[Imperio Bizantino|bizantinos]], [[hititas]], [[Antigo Exipto|exipcios]] e [[pobo indio|indios]]. O saltravés erado un[[Sáhara]] artigoen caravanas de comercio[[camelo]]s. moiA importante,escaseza transportadoe nputas e guelemento empregado en barcovarios poloritos [[marrelixión|relixiosos]] Mediterráneoademais de posuír outros significados culturais.[[Ficheiro:Laesoe Saltsyderi 2011 ubt-3.JPG|miniatura|Sal]],O sal extráese de [[minería do sal|minas de sal]] ou por estradasmedio construídasda especificamente[[evaporación]] parade esteauiais propósitoderivados eson a través[[sosa docáustica]] e as aplicacións de [[Sáharacloro]], enutilizándose caravanasde [[cloruro de polivinilo]], [[cameloplástico]]s., A escaseza[[celulosa]] e necesidadeo globalinclúen doos salprocesos levoude acondicionamento variasda nacións[[auga]], ao disputasdesxeo de [[autoestrada]]s e guerrasusos entrena elas[[agricultura]]. poloO seusal control,comestible evéndese éen unformatos elementode empregadonter en[[antiaglutinante]]s variose ritospoden ser [[relixióniodo|relixiososiodadas]] ademaispara previr a [[deficiencia de posuíriodo]]. outrosAdemais significadosdo culturaisseu uso na cociña, o sal atópase presente nunha gran cantidade de [[alimento procesado|alimentos procesados]].
 
O [[sodio]] do sal é un [[nutriente esencial]] para a saúde humana por mor do seu papel como [[electrólito]] e [[osmose|soluto osmótico]]. Non obstante, o consumo excesivo de sal pode incrementar o riscoNsco de [[enfermidade cardiovascular|enfermidades cardiovasculares]] en nenos e adultos, coma por exemploadulmplo a [[Hipertensión arterial|hipertensión]]. Os efectos do sal na saúde levan estudándose dende tempo, e varias asociacións e expertos de diversos países recomendaron unha redución do consumo de diversos alimentos moi populares ricos en salal.<ref name="efsa">{{Cita web | url=http://www.efsa.europa.eu/en/press/news/nda050622 | title=EFSA provides advice on adverse effects of sodium | publisher=European Food Safety Authority | date=22 de xuño de 2005 | accessdate=9 de xuño de 2016}}</ref> A [[Organización Mundial da Saúde]] recomendou no 2013 que os adultos deberían consumir menos de 2&nbsp;000&nbsp;mg de sodio, equivalentes a uns 5&nbsp;gramos de sal diarios.<ref>{{Cita web |title=WHO issues new guidance on dietary salt and potassium |url=http://www.who.int/mediacentre/news/notes/2013/salt_potassium_20130131/en/ |date=31 de xaneiro de 2013 |publisher=[[Organización Mundial da Saúde|WHO]]}}</ref>▼
O sal extráese de [[minería do sal|minas de sal]] ou por medio da [[evaporación]] de auga mariña. Os principais produtos industriais derivados son a [[sosa cáustica]] e as aplicacións de [[cloro]], utilizándose tamén en moitos procesos industriais que inclúen a manufactura de [[cloruro de polivinilo]], [[plástico]]s, [[celulosa]] e outros produtos. Da produción global anual estimada duns 200 millóns de toneladas de sal, só un 6% do mesmo destínase ó consumo humano. Outros dos seus usos inclúen os procesos de condicionamento da [[auga]], o desxeo de [[autoestrada]]s e usos na [[agricultura]]. O sal comestible véndese en formatos de sal mariña ou sal de mesa entre outros, que adoitan conter [[antiaglutinante]]s e poden ser [[iodo|iodadas]] para previr a [[deficiencia de iodo]]. Ademais do seu uso na cociña, o sal atópase presente nunha gran cantidade de [[alimento procesado|alimentos procesados]].
 
▲O [[sodio]] do sal é un [[nutriente esencial]] para a saúde humana por mor do seu papel como [[electrólito]] e [[osmose|soluto osmótico]]. Non obstante, o consumo excesivo de sal pode incrementar o risco de [[enfermidade cardiovascular|enfermidades cardiovasculares]] en nenos e adultos, coma por exemplo a [[Hipertensión arterial|hipertensión]]. Os efectos do sal na saúde levan estudándose dende tempo, e varias asociacións e expertos de diversos países recomendaron unha redución do consumo de diversos alimentos moi populares ricos en sal.<ref name="efsa">{{Cita web | url=http://www.efsa.europa.eu/en/press/news/nda050622 | title=EFSA provides advice on adverse effects of sodium | publisher=European Food Safety Authority | date=22 de xuño de 2005 | accessdate=9 de xuño de 2016}}</ref> A [[Organización Mundial da Saúde]] recomendou no 2013 que os adultos deberían consumir menos de 2&nbsp;000&nbsp;mg de sodio, equivalentes a uns 5&nbsp;gramos de sal diarios.<ref>{{Cita web |title=WHO issues new guidance on dietary salt and potassium |url=http://www.who.int/mediacentre/news/notes/2013/salt_potassium_20130131/en/ |date=31 de xaneiro de 2013 |publisher=[[Organización Mundial da Saúde|WHO]]}}</ref>
 
== Historia ==
{{AP|Historia do sal}}
[[Ficheiro:Salzproduktion-Halle.jpg|miniatura|Produción de sal en [[Halle]], [[Saxonia-Anhalt]] (1670)]]
Antes do [[envasado]] e da [[refrixeración]] artificial coma métodos de preservación da comida a partir doartifio [[século XIX]], o sal foi o elemento principal máis coñecido e utilizado neste proceso durante miles de anos, especialmente para a [[carne]].<ref name="Barber1999">{{Cita libro |last=Barber |first=Elizabeth Wayland |year=1999 |title=The Mummies of Ürümchi |lugar=Nova York |publisher=W.W. Norton & Co |isbn =0-393-32019-7 |oclc=48426519 |p=136}}</ref> Unha das primeiras operacións de extracción de sal que se coñecen atopouse no sitio arqueolóxico de Poiana Slatinei, preto dun manancial desitioe sal en [[Vânători-Neamţ|Lunca]], no [[Condado de Neamț]] en [[Romanía]]. As evidencias alí atopadas indicaron queatopue os habitantes da [[cultura de Cucuteni]] do [[Neolítico]] fervían auga salgada dos mananciais para extraer o sal ó redor do anoaug 6050 a.C.<ref>{{Cita publicación periódica |last1=Weller |first1=Olivier |last2=Dumitroaia |first2=Gheorghe |url=http://antiquity.ac.uk/projgall/weller/ | title=The earliest salt production in the world: an early Neolithic exploitation in Poiana Slatinei-Lunca, Romania | journal=Antiquity | volume=79 | issue=306 |date=2005}}</ref> O sal extraído neste proceso podería ter unha correlación directa co rápido crecemento da poboación desta sociedade ó pouco de que comezaran a súa produciónrápidn.<ref>{{Cite conference |last1=Weller |first1=Olivier |last2=Brigand |first2=Robin |last3=Nuninger |first3=Laure | title=Spatial Analysis of Salt Springs Exploration in Moldavian Pre-Carpatic Prehistory (Romania) |conference=Spatial dynamics of settlement and natural ressources: toward an integrated analysis over the long term from Prehistory to Middle Ages. University of Burgundy, Dijon, 23–25 de xuño |publisher=ArchæDyn |year=2008 |url=http://hal.archives-ouvertes.fr/docs/00/41/60/26/PDF/archaedyn2008_weller_brigand_etal.pdf|pp=225-230}}</ref> A recollida de sal da superficie do [[lago Xiechi]] preto de [[Yuncheng]] en [[Shanxi]], [[China]], data de polo menos o 6000 a.C., unha das [[salina]]s máis antigas das que se ten verificación.{{sfn|Kurlansky|2002|pp=18–19}}
 
Os [[tecido (bioloxía)|tecidos]] animais coma os da carne, do [[sangue]] e da [[leite]] conteñen unha maior cantidade de sal que os dasconteñens plantas.<ref name=HMSO/> Historicamente os [[nómade]]s que subsistían dos seus animais non tomaban sal xunto as súas comidas, pero os agricultores que baseaban a súa dieta nos [[cereal|cereais]] e na materia vexetal precisaban suplementar a súa dieta con sal.<ref name="EB">{{Cita web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/519712/salt-NaCl |title=Salt (NaCl) |last=Wood |first=Frank Osborne |publisher=Encyclopædia Britannica online |accessdate=9 de outubro de 2013}}</ref> Ó espallarse a civilización o sal converteuse nunha das mercadorías principais do comercio mundial, e tiña un gran valor para os [[pobo hebreo|hebreos]], [[Antiga Grecia|gregos]], [[Imperio Romano|romanos]], [[Imperio Bizantino|bizantinos]], [[hititas]], [[Antigo Exipto|exipcios]], [[pobo indio|indios]] e outros pobos da antigüidade. No [[Oriente Medio]] o sal empregábase en cerimonias para selar un acordo, e os antigos hebreos facían un "pacto de sal" con [[Deus]] e botábanlle sal ás súas ofrendas para amosarlle a súa confianza nel.<ref>{{Cita web |url=http://www.torahclass.com/archived-articles/1036-featured-article-sp-940659465 |title=Covenant of salt |last=Suitt |first=Chris |work=Rediscovering the Old Testament |publisher=Seed of Abraham Ministries |accessdate=12 de outubro de 2013}}</ref> Unha práctica antiga en épocas de guerra era o [[salgado da terra]], consistente en botar sal ó redor dunha cidade derrotada para previr que medrasen os cultivosconsios. Na [[Biblia]] recóllese a historia do rei [[Abimelec]], a quen segundo o relato Deus ordenoulle que fixera isto mesmo en [[Siquem]].<ref>{{Cita publicación periódica |last= Gevirtz |first=Stanley |year=1963 |title=Jericho and Shechem: A Religio-Literary Aspect of City Destruction |journal=Vetus Testamentum |volume=13 |issue=1 |pages=52–62 |jstor=1516752 |doi=10.2307/1516752}}</ref> En varios textos antigos recóllese tamén como as tropas do xeneral [[República Romana|romano]] [[Publio Cornelio Escipión Emilián]] espallaron sal pola cidade de [[Cartago]] trala súa derrota na [[Terceira guerra púnica]] no ano 146 a.C.<ref>{{Cita libro |last=Ripley| first=George |last2=Dana |first2=Charles Anderson |title= The New American Cyclopædia: a Popular Dictionary of General Knowledge |volume=4 |page=497 |year= 1863 |url= https://books.google.com/books?id=bK4rAAAAYAAJ&pg=PA497&dq=carthage+sowing+salt&q=carthage+sowing+salt#v=onepage }}</ref>
 
[[Ficheiro:Salinas de Maras, Peru-20Sept2013.jpg|miniatura|left|Salinas preto de [[Maras, Perú]]]]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Sal_común»