África: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas. #IABot (v2.0beta15) |
Recuperando 11 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0 |
||
Liña 51:
|[[Accra]]}}
}}
'''África''' ({{Audio|Gl-África.ogg|pronunciación}}) é o segundo [[continente]] en poboación e extensión, despois de [[Asia]]. A súa área é de 30.249.096 km²,<ref>África na "Enciclopedia Galega Universal"</ref> incluíndo as illas adxacentes, o que representa o 20% da superficie da [[Terra]].<ref name=Sayre>Sayre, April Pulley (1999), ''Africa'', Twenty-First Century Books. {{ISBN|0-7613-1367-2}}.</ref> Con 1 200 millóns de persoas no ano 2016, representa o 16% da [[poboación mundial]]. Limita ao norte co [[mar Mediterráneo]], ao oeste co [[océano Atlántico]], ao sur coa conxunción dos océanos [[Océano Atlántico|Atlántico]] e [[Océano Índico|Índico]] e ao leste co [[mar Vermello]] e o [[océano Índico]]. O continente inclúe a illa de [[Madagascar]] e varios [[arquipélago]]s. Conta con 54 [[Estado soberano|estados soberanos]] plenamente recoñecidos, nove [[territorio]]s e dous estados independentes ''[[de facto]]'' [[Estado non recoñecido|non recoñecidos ou con recoñecemento limitado]]. A maioría do continente e dos seus países atópanse no [[hemisferio norte]], mais cunha parte substancial no [[hemisferio sur]].<ref>{{Cita web |url
A poboación media de África é a máis nova de entre tódolos continentes;<ref>{{cita web|url=https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2015/08/17/5-ways-the-world-will-look-dramatically-different-in-2100/|título=5 ways the world will look dramatically different in 2100|nome=Ana|apelido=Swanson|data=17 de agosto de 2015|editorial=www.washingtonpost.com}}</ref><ref>{{cita novas|url=http://www.huffingtonpost.com/njideka-u-harry/african-youth-innovation-_b_3904408.html|editorial=Huffington Post|nome=Njideka U.|apelido=[[Njideka Harry|Harry]]|título=African Youth, Innovation and the Changing Society|data=11 de setembro de 2013}}</ref> cunha media de idade no 2012 de 19,7 anos, mentres que no resto do mundo a media era de 30,4.<ref>{{cita web|url=https://www.un.org/esa/population/cpd/cpd2012/Agenda%20item%204/UN%20system%20statements/ECA_Item4.pdf|título=item,4 of the provisional agenda – General debate on national experience in population matters: adolescents and youth|editor=United Nations Economic Commission for Africa|autor=Abdoulie Janneh|data=abril de 2012|dataacceso=15 de decembro de 2015}}</ref> [[Alxeria]] é o país africano máis grande en superficie, e [[Nixeria]] o que conta coa maior poboación. África, particularmente a zona central leste, está considerada a orixe da humanidade e da árbore ''[[Hominidae]]'' ([[homínido]]s) segundo unha das hipóteses científicas da [[Evolución humana#As discutidas orixes do home moderno. Relacións filoxenéticas entre homínidos|evolución humana]] (a da "arca de Noé"), pola descuberta alí dos restos máis antigos dos antecesores humanos, datados darredor duns sete millóns de anos, como poden ser ''[[Sahelanthropus tchadensis]]'', ''[[Australopithecus africanus]]'', ''[[Australopithecus afarensis|A. afarensis]]'', ''[[Homo erectus]]'', ''[[Homo habilis|H. habilis]]'' ou ''[[Homo ergaster|H. ergaster]]''; e o ''[[Homo sapiens]]'' atopado en [[Etiopía]] duns 200.000 anos.<ref>{{Cita web|url=http://web.utah.edu/unews/releases/05/feb/homosapiens.html|title=Homo sapiens: University of Utah News Release: Feb. 16, 2005|data-acceso=19 de setembro de 2009|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20071024234234/http://web.utah.edu/unews/releases/05/feb/homosapiens.html|dataarquivo=24 de outubro de 2007|urlmorta=si}}</ref> África é atravesada polo [[Ecuador terrestre|ecuador]] e conta con numerosas áreas climáticas, sendo o único continente en ter climas temperados nas súas zonas norte e ur.<ref>{{cita web|url=http://www.visualgeography.com/continents/africa.html|título=Africa. General info|autor=Visual Geography|dataacceso=24 de novembro de 2007|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110424072430/http://www.visualgeography.com/continents/africa.html|dataarquivo=24 de abril de
Africa alberga unha gran diversidade [[etnia|étnica]], cultural e [[Linguas de África|lingüística]]. A [[Novo Imperialismo|finais do século XIX]], os países europeos [[Repartimento de África|colonizaron case toda África]]; a maioría dos actuais estados de África xurdiron dun proceso de [[Descolonización de África|descolonización]] durante o século XX. As nacións africanas cooperan a través da [[Unión Africana]], cuxa sede está en [[Adís Abeba]].
Liña 93:
{{Artigo Principal|Clima de África}}
[[Ficheiro:Koppen-Geiger_Map_Africa_present.svg|miniatura|Mapa de África coas clasficacións climatolóxicas de Köppen.<ref>{{cita web |apelido1=Wood |nome1=Eric F. |apelido2=Berg |nome2=Alexis |apelido3=Vergopolan |nome3=Noemi |apelido4=McVicar |nome4=Tim R. |apelido5=Zimmermann |nome5=Niklaus E. |apelido6=Beck |nome6=Hylke E. |título=Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution |url=https://www.nature.com/articles/sdata2018214 |páxina-web=Scientific Data |páxinas=180214 |lingua=inglés |doi=10.1038/sdata.2018.214 |data=30 de outubro de 2018}}</ref>]]
O clima de África varía dende o [[clima tropical|tropical]] ó [[subártico]] nos seus picos máis elevados. A súa metade setentrional é principalmente [[deserto|desértico]] ou árido, mentres que o central e a área meridional contén chairas de [[sabana]] e densas zonas de [[xungla]] ([[selva]] chuviosa). Entre ámbalas dúas rexións, hai zonas de transición onde dominan os patróns de vexetación de [[sahel]] e [[Estepa (bioma)|estepa]]. Africa é o continente máis quente da Terra, e o 60% da superficie está composto de terras áridas e desertos.<ref name="environmentalatlas">[http://www.africa.upenn.edu/afrfocus/afrfocus061708.html "Africa: Environmental Atlas, 06/17/08."] {{
=== Fauna ===
Liña 104:
África conta con 3 000 áreas protexidas, con 198 áreas mariñas protexidas, 50 reservas da biosfera e 80 reservas de zonas húmidas. A destrución do hábitat, o crecemento da poboación humana e a caza furtiva están a reducir a diversidade biolóxica de África e a [[terra arable]]. A invasión humana, os disturbios civís e a introdución de especies non autóctonas tamén ameazan a biodiversidade en África. Isto agravouse por problemas administrativos, persoal non axeitado e problemas de financiamento.<ref name="environmentalatlas"/>
A [[deforestación]] está a afectar a África o dobre que a media mundial, segundo o Programa das Nacións Unidas para o Ambiente ([[UNEP]]).<ref>[http://www.africanews.com/site/list_messages/18831 Deforestation reaches worrying level – UN] {{
== Economía ==
| |||