Józef Piłsudski: Diferenzas entre revisións

'''Józef Klemens Piłsudski de Kościesza'''   {{Audio|Pl-Józef_Piłsudski.ogg|['juzɛf piw'sutski]}}, nado en [[Zułów]], preto de [[Vilnius|Vilna]], o [[5 de decembro]] de [[1867]] e finado en [[Varsovia]] o [[12 de maio]] de [[1935]], foi o primeiro [[Presidente de Polonia|xefe de Estado]] (1918-1922), primeiro mariscal (dende 1920) e [[Ditadura|ditador]] (1926-1935) da [[Segunda República Polaca]]. Dende a [[primeira guerra mundial]] tivo unha grande influencia na sociedade do seu país e foi un político moi relevante na política europea.<ref>Plach 2006, p. 14.</ref> É considerado o principal responsable de que [[Polonia]] conseguise a independencia en 1918 tras máis dun século de [[Particións de Polonia|particións]].<ref>Lieven, 1994, [http://books.google.com/books?id=iz3NACNOpCAC&pg=PA159&dq=Pilsudski+Polish+independence&as_brr=3&ei=7cZmR9X2G6SEjAGuoZ2nAw&sig=UF1oPw56pneIbaUzKQLxTtZkGb0 p. 159].</ref><ref>Lerski, 1996, [http://books.google.com/books?id=FPxhOu_n1VYC&pg=PA441&vq=chief+restorer&dq=Pilsudski+Polish+independence&lr=&as_brr=3&sig=iJxuE4j82fjQgvWGYI-kkEwkYB0 p. 441].</ref><ref>Held, 1992, [http://books.google.com/books?id=5O5NkwX-NnYC&pg=PA249&dq=Pilsudski+Polish+independence&lr=&as_brr=3&ei=e8hmR7D1LI7-igHz5eCdAw&sig=EXRmOzUfwHMrgjxeBne9BLQj7Jk p. 249].</ref>

De familia nobre e composta por nove irmáns, naceu en [[Zułów]], dentro da [[Polonia]] do [[Imperio Ruso|Imperio ruso]] (actual Lituania). A familia tivo que abandonar a cidade polos problemas económicos provocados polo seu irmán [[Bronisław Piłsudski]] quen, xunto con [[Aleksandr Ulianov]] (irmán de [[Lenin]]), tentaron atentar contra o [[tsar]] [[Alexandre III de Rusia]].

Os Piłsudski tiveron que desfacerse das súas propiedades para facer fronte ao xuízo, polo que se mudaron a [[Vilnius|Vilna]], onde Józef se formou intelectualmente. O seu pai morreu antes de que acabase o bacharelato (Gymnasium).

[[Ficheiro:PL_Turek_Pilsudski_Monument_11.jpg|esquerda|miniatura|150x150px|Monumento a Józef Piłsudski en Turek, de [[Józef Gosławski|J. Gosławski]]]]

A pesar da falta de formación militar regulada, Piłsudski mandou durante a guerra a Primeira Brigada da [[Lexións Polacas (primeira guerra mundial)|Lexión Polaca]],<ref name="rothschild242">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 242</ref> converténdose no caudillo da loita antirrusa pola restauración dunha Polonia independente.<ref name="rothschild242"/> A maioría dos seus partidarios e colaboradores na súa posterior actividade política proviñan da Primeira Brigada, mentres que moitos dos seus adversarios militares pertencían á Segunda Brigada ou serviron en unidades regulares do exército austrohúngaro.<ref name="rothschild242"/>

Trala [[primeira guerra mundial]] volveu a [[Varsovia]] liberado polos alemáns da prisión de [[Magdeburgo]] (10 de novembro de 1918<ref name="rothschild257">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 257</ref>) e foi nomeado xefe de Estado e comandante en xefe do [[exército polaco]], converténdose na práctica en [[Ditadura|ditador]] de Polonia.<ref name="rothschild257"/> O 20 de febreiro de 1919 a nova asemblea constituínte elixida en xaneiro nomeouno oficialmente xefe do Estado.<ref name="rothschild257"/>

Durante ese período, loitou activamente contra o [[Bolxevique|bolxevismo]], dirixindo persoalmente os Exércitos polacos durante a guerra [[Guerra polaco-soviética|Guerra Polaco-Soviética]] como comandante en xefe das forzas armadas.<ref name="rothschild244">[[Józef Piłsudski#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 244</ref>

O principal interese de Piłsudski foi o exército.<ref name="rothschild244"/> Impediu o nomeamento de ministros de Defensa nos primeiros gobernos polacos para manter o control persoal do mesmo,<ref name="rothschild244"/> e asegurouse o nomeamento dun ministro afín (antigo compañeiro de prisión durante a guerra), o xeneral [[Kazimierz Sosnkowski]], que se mantivo no cargo a pesar dos cambios de goberno ata a primavera de 1923.<ref name="rothschild245">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 245</ref>

O 17 de marzo de 1921 os seus rivais da [[Dereita política|dereita]] lograron aprobar a nova constitución de carácter marcadamente parlamentarista en que a presidencia do Estado apenas tiña poderes.<ref name="rothschild246"/> A súa idea era impedir que Piłsudski, cun gran prestixio que o facía o candidato evidente á presidencia, controlase a política nacional.<ref name="rothschild246"/> O mariscal, en resposta, negouse a presentarse ás eleccións de decembro de 1922.<ref name="rothschild247">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 247</ref> Ese mesmo mes foi nomeado xefe do Estado maior, substituíndo a un dos seus rivais militares, o xeneral [[Władysław Sikorski]].<ref name="rothschild245"/>

Cando ese mesmo mes o seu candidato e amigo persoal, [[Gabriel Narutowicz]], foi asasinado por un mozo fanático de dereitas que confesou que preferiría asasinar a Piłsudski, este acusou a dereita de estar detrás da morte e a súa animadversión cara aos seus rivais afondou.<ref name="rothschild247"/> Cando a dereita, co novo apoio do [[Partido Campesiño Piast]] de [[Wincenty Witos]], formou o primeiro gabinete na primavera de 1923 Piłsudski negouse a colaborar co novo goberno e abandonou paulatinamente os seus cargos oficiais.<ref name="rothschild249">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 249</ref>

Piłsudski enfrontouse a dous rivais principais: os seus adversarios militares dentro do Exército, que lle disputaban o control sobre o mesmo e a forma de organizar as forzas armadas,<ref name="rothschild242"/> e os conservadores, principalmente o [[Endecja|Partido Nacional Democrático]] de Dmowski, que o odiaban como antigo socialista, combatente contra Rusia e antigo aliado de Alemaña, suposto defensor das minorías do Estado e partidario do federalismo.<ref name="rothschild246">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 246</ref> A rivalidade entre os partidarios do mariscal e os seus opositores caracterizou a política polaca de entreguerras.

O goberno entregouse pronto a tratar de desfacer a obra do mariscal no Exército, tratando de sometelo ao poder civil mediante plans de reorganización dos seus adversarios,<ref name="rothschild249"/> á vez que se desencadeou unha campaña de desprestixio da súa figura e se o mantiña baixo vixilancia.<ref name="rothschild250">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 250</ref> A dereita tratou de implicalo en certos xuízos por espionaxe a favor da [[Unión Soviética]], sen éxito.<ref name="rothschild250"/>

Piłsudski, pola súa banda, continuou a súa dura polémica cos seus adversarios sobre o modelo de mando das forzas armadas e a súa subordinación ao goberno, que o mariscal vía como negativa e conducente á utilización das mesmas nas rivalidades partidistas, mentres que os seus opositores a consideraban necesaria para sometelas ao control democrático.<ref name="rothschild251">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 251</ref>

A crecente tensión entre partidarios e detractores do mariscal,<ref name="rothschild254">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 254</ref> a agudización da crise económica,<ref name="rothschild256">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 256</ref> o empeoramento da situación internacional para Polonia coa firma dos [[Tratado de Locarno|tratados de Locarno]] e [[Tratado de Berlín|Berlín]] e a crónica inestabilidade gobernamental, na que se sucederon os gabinetes (catorce ata 1926<ref name="rothschild242"/>) fixeron que os admiradores do mariscal fosen vistos cada vez máis como a figura providencial para a nación, convidándoo cada vez máis abertamente a tomar o poder pola forza.<ref name="rothschild257">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 257</ref>

En novembro de 1925 Piłsudski, trala caída do goberno de [[tecnócrata]]<nowiki/>s de Grabski, advertira o presidente da república de que non estaba disposto a admitir máis cambios no exército.<ref name="rothschild256"/> O presidente declarouse incapaz de pór fin á crise política.<ref name="rothschild257"/> A partir dese momento e durante o inverno e a primavera de 1926 a tensión creceu e os partidarios do mariscal prepararon a súa volta á política mediante un golpe de estado.

En maio de 1926, tras meses de preparación polos seus partidarios<ref name="rothschild258">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 258</ref> e o apoio dalgunhas unidades militares fieis á súa persoa,<ref name="rothschild241">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 241</ref> deu un [[golpe de estado]], insatisfeito coa crónica inestabilidade política, o que el consideraba intromisión en asuntos militares do goberno,<ref name="rothschild242">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 242</ref> a aguda crise económica<ref name="rothschild259">[[#Bibliografía|Rothschild (1962)]], ppáx. 259</ref> e a delicada situación internacional para Polonia.<ref name="rothschild259"/> As forzas políticas e sociais de [[Esquerda política|esquerda]], esperando a fin do control da vida política polas formacións de dereita e unha revolución social, apoiaron o golpe, aínda que axiña quedaron desilusionadas.<ref name="rothschild241"/>

O golpe de Piłsudski marcou o final do goberno democrático parlamentario en Polonia, símbolo do fracaso do sistema democrático na rexión nos anos posteriores, que foi substituído paulatinamente por diferentes ditaduras.<ref name="rothschild241"/> A partir do golpe de estado volveu exercer as súas funcións no goberno de Polonia ata a súa morte. O golpe, a pesar do seu éxito político e militar, supuxo unha desilusión para o mariscal que se vía a si mesmo como unha figura admirada por todo o país e esperara que todo o exército o seguise no canto de dividirse.<ref name="rothschild56">[[#Bibliografía|Rothschild (1990)]], ppáx. 56</ref> A imaxe de si mesmo como un gardián do benestar nacional aceptado por todas as opcións políticas esvaeceuse.<ref name="rothschild56"/>

No entanto, tralo agravamento da [[Gran Depresión]] en 1930 xurdiu con maior forza unha oposición política que esixía a Piłsudski deixar o poder. En resposta, Piłsudski arrestou decenas de parlamentarios opositores ao seu réxime e encarcerounos na cidade de [[Brest, Belarús|Brest]].<ref name="rothschild64">[[#Bibliografía|Rothschild (1990)]], ppáx. 64</ref> Despois diso, Piłsudski insistiu en manter o seu réxime sobre a base do seu carisma entre as clases obreiras, e comezou a elaborar unha nova constitución que lle permitise legalizar o réxime Sanacja e perpetualo no poder. Os últimos anos do seu réxime, este perdeu o seu prestixio e apoio: ao terror policial empregado para gañar as eleccións de novembro de 1930 uniuse a brutal represión militar do nacionalismo [[Pobo ucraíno|ucraíno]] tamén a finais dese ano.<ref name="rothschild64"/> Tanto os intelectuais como os partidos de esquerda e as minorías afastáronse de Piłsudski.<ref name="rothschild64"/>

* [http://www.pilsudski.org Jozef Pilsudski Institute of America] {{en}} {{pl}}