Frauta: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas. #IABot (v2.0beta14)
m →‎Historia: arranxiños
Liña 55:
Nas grandes civilizacións da antigüidade, as frautas -tanto rectas como travesas- aparecen en [[Mesopotamia]] cara ao 2500 a.C., con nomes como ''ti gi a'', ''tigi'' ou ''tigtigi'', con funcións rituais nos templos. En Exipto, onde se coñeceu co nome de ''seba'', mantivo unha función similar. Tiña tres buracos e soprábase polo bordo do extremo do tubo, de xeito similar ao [[Ney (instrumento musical)|ney]] e o [[kaval]]. Non sería ata a Grecia clásica que se practicaron ata seis ou máis buracos nas frautas.
 
Un tipo arcaico de frauta travesa é o que se desenvolveu sobre todo en na [[República Popular da China|China]] durante a dinastía zhou e que se coñece co nome de Ti; tivo un número crecente de buracos, un dos cales tapábase cunha fina fibra vexetal que vibraba ao vibrar a columna de aire e modificaba o timbre do instrumento; alcanzou o seu desenvolvemento máximo durante a dinastía Ming. Outro tipo de frauta travesa é o que se desenvolveu na India e que se coñece como bansuri.
 
A frauta da [[Grecia]] clásica era o ''syrinx'', aínda que ás veces tamén recibía o nome de ''aulos'', aínda que en realidade era un instrumento de lingüeta. Algo parecido ocorría no mundo romano entre a fístula e a tibia. O termo árabe xenérico para a frauta era ''sabbâba'' que influíu sobre o termo castelán medieval ''ajabeba'', aínda que este referíase a unha frauta travesa, aquel aplicábase a todo tipo de frautas.
Liña 66:
A [[Biblia]], no [[Xénese]], capítulo 4, versículo 21, cita a Jubal<ref name="histomusica">{{cita web|url=http://www.histomusica.com/libros/bandas.php?capitulo=55|título=Los Orígenes de las Primitivas Bandas|obra=Histomúsica|lingua=castelán|data-acceso=27 de outubro de 2012|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130617191611/http://www.histomusica.com/libros/bandas.php?capitulo=55|dataarquivo=17 de xuño de 2013|urlmorta=si}}</ref> como pai de todos os que tocan o'' Ugab'' (frauta vertical de varios tubos) e o'' kinnor'' (lira portátil). O primeiro termo refírese ás veces a algúns instrumentos de vento en concreto e, outros, a algúns en particular; e o segundo a instrumentos de corda. Como tal, na tradición xudeu-cristiá, Jubal é tido como o inventor da frauta, un termo que se emprega nalgunhas traducións da Biblia.
 
Durante a Idade Media desenvolvéronse varios modelos de frautas dobres, ás veces tratábase de dous instrumentos separados que eran tocados xuntos e, noutros casos, dun instrumento construído xa como tal con dous tubos que nuns casos eran paralelos -como no caso do [[diple]] - e outros en ángulo, como o que toca un dos anxos músicos no retablo de [[Jaume Ferrer Bassa|Ferrer Bassa]]. De feito, xa na [[Grecia clásica]] existiran aulos dobres, en ángulo, segundo se pode ver en multitude de representacións pictóricas sobre cerámica.
 
Cara ao [[século XIV]] a frauta travesa aparece en varias fontes mencionada como'' frauta alemá'', sen dúbida debido ao arraigamento que este instrumento tivo naquelas terras, mentres que a frauta de pico ou recta coñecíase como'' frauta de Inglaterra''. Durante a Idade Media, todas as frautas -excepto os modelos de tesituras máis agudas- foron sempre consideradas instrumento de 'música baixa', é dicir de sonoridade suave, doce (pensemos na'' frauta de pico ''denominada tamén'' frauta doce''), especialmente adecuadas para a música de interiores, e cun notable predicamento na iconografía relixiosa, especialmente nos abundantes'' concertos de anxos'' da [[pintura gótica]] e posterior, nos que a [[Virxe María]] aparece rodeada de anxos tocando instrumentos.<ref>Rodríguez Suso, Carmen (1988): Un ejemplo de iconología musical: María Lactans y los Angeles en la Cataluña bajomedieval. Musiker: cuadernos de música, ISSN 1137-4470, Nº. 4, 1988, pags. 7-34 {{es}}</ref>
Liña 72:
En Europa, desenvolvéronse moitas tipoloxías de frautas na música tradicional e a folclórica, a inmensa maioría delas sopradas polo extremo do tubo e con canle de aire (ademais de algunhas zonas que se decantaron máis ben polas frautas de pan). En cambio, no ámbito da música clásica as relacións entre as frautas de pico e as travesas foi bastante diferentes.
 
No [[música renacentista|Renacemento]] e no [[música barroca|Barroco]] conviven ámbolos dous tipos de instrumentos. A frauta de pico, ao longo do [[século XVI]] desenvólvese nunha familia integrada por unha serie de instrumentos de características practicamente idénticas, con afinacións diferentes -con predominio das frautas en do e fa- que permiten de tocar música polifónica cun timbre homoxéneo. En cambio, a frauta travesa non chegou a desenvolver unha familia comparable á da envergadura da frauta de pico, aínda que [[Alexander Agricola]] no seu tratado'' música instrumental deudsch'' do 1528 mostra unha familia de catro frautas travesas de tamaños e tesituras diferentes. Aínda que unha parte da literatura barroca para frauta permite ser tocada con ámbolos tipos de frauta, aínda que se adapte máis ben a unha que á outra, tamén hai mostras de música exclusivamente pensada para unha e non para a outra. Constitúen un exemplo do primeiro caso as sonatas para un instrumento melódico e baixo continuo que [[Georg Friedrich Händel|Haendel]] publicou como acompañados cunha serie de instrumentos entre as que se atopan ámbolos tipos de frautas, ademais do [[violín]] ou o [[óboe]], o certo é que algunhas son máis indicadas para un destes instrumentos. En cambio, [[Johann Sebastian Bach]] acompaña con dúas frautas de pico a o [[concertino]] no seu segundo [[concertos de Brandenburgo|concerto de Brandeburgo]], pero cunha frauta travesa para o quinto da mesma serie .
 
No [[Música do clasicismo|Clasicismo]] a frauta travesa xa era practicamente a única empregada nos ámbitos da música de concerto e a [[ópera]], só personaxes de baixa extracción social como Papageno en [[Die Zauberflöte|A frauta máxica]] de [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] tocan outros tipos de frauta como a frauta de pan. Construída en madeira, deu un salto cualitativo importante no momento en que [[Theoblad Böhm]] ([[1794]] - [[1881]]) inventou e aplicoulle un sistema de claves que facilitaba a execución á vez que incrementaba substancialmente as posibilidades; un sistema que máis tarde adaptaría e aplicaría a outros instrumentos de vento-madeira. Posteriormente, a frauta travesa pasaría a construírse en metal. Ao longo do [[século XIX]] igual como sucedeu con tantos outros instrumentos de vento, a frauta travesa de orquestra foi obxecto de experimentacións diversas, entre outras a do mesmo Boehm, ou as diferentes formas que se buscaban para construír frautas de tesituras máis graves.