Etiopía: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
mSen resumo de edición
Etiqueta: edición de código 2017
máis de en:ethiopia
Etiqueta: edición de código 2017
Liña 58:
'''Etiopía'''<ref>{{DRAG|etíope}}</ref> (en [[Lingua amhárica|amhárico]]: ኢትዮጵያ, ʾĪtyōṗṗyā, oficialmente '''República Democrática Federal de Etiopía''') é un país [[África|africano]]. Limitado ao norte con [[Eritrea]], ao leste con [[Djibuti]] e [[Somalia]], ao sur con [[Kenya]] e ao oeste co [[Sudán]] e co [[Sudán do Sur]]. En [[2017]] tiña unha poboación estimada de máis de 94 millóns de habitantes<ref name="projection"/>, que o converten no segundo país máis poboado de África despois de [[Nixeria]]. É o décimo país africano en extensión con 1&nbsp;104&nbsp;300 quilómetros cadrados<ref name="area">{{cita web |url=http://worldpopulationreview.com/countries/countries-in-world-by-area/ |título=Largest countries in the world by area 2019 |editor=World Population Rewiew |dataacceso=7 de maio de 2019 |lingua=en}}</ref>. A súa capital é [[Adís Abeba]], situada uns poucos quilómetros ao oeste do [[Rift de África Oriental]] que divide ao país entre as placas [[Placa africana|nubia]] e [[Placa somalí|somalí]]
 
Etiopía, e tamén [[Eritrea]], usan o [[alfabeto ge'ez]], un dos alfabetos máis antigos do mundo en uso<ref name="Wilfpag">{{cita enciclopedia |apelidos=Page |nome=Willie F. |enciclopedia=Encyclopedia of African history and culture |volume=2 |título=African kingdoms (500 to 1500) |ano=2001 |editor=Facts on File |isbn=978-0-8160-4472-6 |páxina=230 |url=https://books.google.com/books?id=gK1aAAAAYAAJ |lingua=en}}</ref>. O [[calendario etíope]], que vai aproximadamente sete anos e tres meses por detrás do [[calendario gregoriano]], coexiste desde hai tempo co [[calendario borana]]. A relixión maioritaria é o [[cristianismo]], principalmente a [[igrexa etíope tewahedo]]. O histórico [[reino de Aksum]] foi un dos primeiros estados en adoptar oficialmente a relixión cristiana. Arredor dun terzo da poboación e [[Musulmán|musulmá]], principalmente da rama [[Sunnismo|sunnita]]. As relacións do país co islamismo remóntanse aos inicios deste, cando o reino de Aksum acolleu a algúns dos primeiros seguidores de [[Mahoma]] que fuxían das persecucións que estaban sufrindo na [[A Meca|Meca]]. De feito a vila de [[Negash]], que naquela época formaba parte do reino de Aksum, está considerada como o primeiro asentamento musulmán en África<ref>{{cita libro |nome=Paul B. |autor=Henze |título=Layers of Time: A History of Ethiopia |localización=[[Nova York]] |editorial=Palgrave |ano=2000 |páxina=43 |lingua=en}}</ref>. Ata a década de 1980 houbo unha considerable poboación de [[Pobo xudeu|xudeus]] etíopes, coñecidos como [[Beta Israel]]<ref>{{cita enciclopedia |apelidos=Weil |nome=Shalva |ano=2008 |título=Jews in Ethiopia |páxinas=467–475 |enciclopedia=Encyclopaedia of the Jewish Diaspora |volume=2 |nome-editor=M.A. |apelidos-editor=Erlich |lugar=Santa Barbara, USA |lingua=en}}</ref><ref>{{cita libro |apelidos=Weil |nome=Shalva |ano=2011 |título=Ethiopian Jews |páxinas=165–166 |enciclopedia=Cambridge Dictionary of Judaism and Jewish Culture |nome-editor=Judith |apelidos-editor=Baskin |lugar=Nova York |editorial=Cambridge University Press |lingua=en}}</ref>. Etiopía é unha [[Linguas de Etiopía|nación multilingüe]] con arredor de 80 grupos etnolingüísticos, dos que os máis numerosos son os [[Pobo oromo|Oromo]], os [[Pobo amhara|Amhara]], os [[Pobo somalí|Somalís]] e os [[Pobo tigriña|Tigriña]]. A maioría da xente fala [[linguas afroasiáticas]] das ramas [[Linguas cushitas|cushitica]] ou [[Linguas semíticas|semítica]]. Adicionalmente, minorías étnicas que habitan as rexións do sur, falan [[linguas omóticas]]. [[Linguas nilo-saharianas]] son faladas por minorías étnicas do [[pobo nilótico]]. A [[lingua oromo]] é a máis numerosa en falantes nativos, mentres que a [[Lingua amhárica|amhárica]] é a máis populosa en número total de falantes e serve como lingua de traballo no goberno federal e como [[lingua franca]] do país. O [[Ge'ez]] conserva a súa importancia como [[lingua litúrxica]], tanto para a igrexa etíope tewahedo como para os xudeus de Bete Israel.
<!--
 
Etiopía, e tamén [[Eritrea]], usan o [[alfabeto ge'ez]], un dos alfabetos máis antigos do mundo que aínda se usan<ref name="Wilfpag">{{cita libro |apelidos=Page |nome=Willie F. |título=Encyclopedia of African history and culture |volume=2:frican kingdoms (500 to 1500) |ano=2001 |editor=Facts on File |isbn=978-0-8160-4472-6 |páxina=230 |url=https://books.google.com/books?id=gK1aAAAAYAAJ |lingua=en}}</ref> The [[Ethiopian calendar]], which is approximately seven years and three months behind the [[Gregorian calendar]], co-exists alongside the [[Borana calendar]]. A majority of the population adheres to [[Christianity]] (mainly the [[Ethiopian Orthodox Tewahedo Church]] and [[P'ent'ay]]) and the historical [[Kingdom of Aksum]] was one of the first states to officially adopt the religion, whereas around a third follows [[Islam]] (primarily [[Sunni Islam|Sunni]]). The country is the site of the [[Migration to Abyssinia]] and the oldest Muslim settlement in Africa at [[Negash]]. A substantial population of Ethiopian [[Jews]], known as [[Bete Israel]], also resided in Ethiopia until the 1980s.<ref>Weil, Shalva (2008) "Jews in Ethiopia", pp. 467–75 in ''Encyclopaedia of the Jewish Diaspora'', Vol. 2. M.A. Erlich (ed.). Santa Barbara, USA: ABC CLIO.</ref><ref>Weil, Shalva (2011) "Ethiopian Jews", pp. 165–66 in ''Cambridge Dictionary of Judaism and Jewish Culture''. Judith Baskin (ed.). New York: Cambridge University Press.</ref> Ethiopia is a [[Languages of Ethiopia|multilingual nation]] with around 80 ethnolinguistic groups, the four largest of which are the [[Oromo people|Oromo]], [[Amhara people|Amhara]], [[Somalis|Somali]] and [[Tigrayans]]. Most people in the country speak [[Afroasiatic languages]] of the [[Cushitic languages|Cushitic]] or [[Semitic languages|Semitic]] branches. Additionally, [[Omotic languages]] are spoken by ethnic minority groups inhabiting the southern regions. [[Nilo-Saharan languages]] are also spoken by the nation's [[Nilotic peoples|Nilotic]] ethnic minorities. [[Oromo language|Oromo]] is the most populous language by native speakers, while [[Amharic]] is the most populous by number of total speakers and serves as the working language in the federal government and as the [[lingua franca]] of the country. [[Ge'ez]] remains important as a [[liturgical language]], both for the [[Ethiopian Orthodox Tewahedo Church]], [[Eritrean Orthodox Tewahedo Church]], and for the [[Beta Israel]] (Ethiopian [[Jews]]).
-->
A nación é unha terra de contrastes naturais co seu vasto e fértil oeste, os seus bosques e numerosos ríos, e o sitio rexistrado máis quente do mundo en Dallol, no norte do país<ref>{{cita libro |título=Weather Experiments |apelidos1=Mandell |nome1=Muriel |apelidos2=Garbot |nome2=Dave |páxina=9 |editorial=Sterling Publishing Company, Inc. |ano=2006 |isbn=1-4027-2157-9 |lingua=en}}</ref>. O [[Macizo etíope]] é o conxunto continuo de montañas máis extenso de África e as [[Covas de Sof Omar]] conteñen a cova máis longa do continente. Etiopía é tamén o país africano, xunto con [[Marrocos]] e [[Suráfrica]], co maior número de sitios [[Patrimonio da Humanidade]] (9)<ref>{{cita web |url=http://www.deepethiopian.com/2013/05/ethiopia-most-world-heritage-sites-in.html |título=Ethiopia: Most World Heritage Sites in Africa |obra=Deep from an Ethiopian – An Ethiopian blog |dataacceso=8 de maio de 2019 |lingua=en}}</ref>. Ademais, Etiopía é membro fundador da [[Organización das Nacións Unidas]], da [[Organización para a Unidade Africana]], do [[Movemento de Países Non Aliñados|Movemento de Países non Aliñados]] , do [[G24|Grupo dos 24]] e do [[G77|Grupo dos 77]]. Ademais a capital, Addis Abeba, é a sede da [[Unión Africana]], da [[Comisión Económica para África]] das Nacións Unidas, da Forza Africana de Intervención Rápida, da Cámara Panafricana de Comercio e Industria, e de moitas [[Organización non gobernamental|ONG]]s que traballan en África. Desde [[1961]], cando comezou a [[guerra de independencia de Eritrea]], ata o ano [[2008]], Etiopía sufriu varios conflitos armados con países limítrofes, tivo que sufocar insurreccións nalgunhas rexións e mesmo aturar unha [[Guerra civil etíope|guerra civil]]. Esta situación de estado de guerra continuo obstaculizou o progreso da súa economía, porén, durante os últimos anos o país foise recuperando e hoxe é a maior economía<ref>{{cita web |url=http://statisticstimes.com/economy/african-countries-by-gdp.php |título=List of African countries by GDP |obra=Statistics Times |dataacceso=8 de maio de 2019 |lingua=en}}</ref> e o país máis populoso de [[África oriental|África Oriental]].