Afganistán: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Banjo (conversa | contribucións)
m nova clave para a Categoría:Afganistán: " " mediante HotCat
Breogan2008 (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
Liña 45:
| notas =
}}
'''Afganistán'''<ref>{{cita libro |url=http://kit.consellodacultura.gal/web/uploads/adxuntos/arquivo/52de6c496a39c-lingua_galega._dubidas_linguisticas.pdf |páxina=115 |isbn=84-8158-266-2 |título=Lingua galega: dúbidas lingüísticas |editorial=Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo |autores=Anaír Rodríguez Rodríguez, Montserrat Davila Ventura}}</ref><ref>{{Cita libro |título=Dicionario Galaxia de usos e dificultades da lingua galega |editor=Benigno Fernández Salgado |editorial=Editorial Galaxia |ano=2004 |isbn=9788482887524 |páxina=1303 |cita=Afganistán}}</ref> (en [[lingua paxta|paxto]] e [[Lingua dari|dari]] '''افغانستان''', ''Afġānistān''), oficialmente coñecido como '''República Islámica de Afganistán''', é un país localizado en [[Asia Central]].<ref name="UNdata">{{cita web |url=http://millenniumindicators.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#asia |título=Composition of macro geographical (continental) regions, geographical sub-regions, and selected economic and other groupings |publisher=[[UNdata]] |data=26 de abril de 2011 |dataacceso=13 de xullo de 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110713041240/http://millenniumindicators.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm |archivedate=13 de xullo 2011 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref name="Britannica">{{cita web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan |título=Afghanistan |editor=[[Encyclopædia Britannica]] |dataacceso=17 de marzo de 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100225235842/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan |archivedate=25 de febreiro de 2010 |deadurl=no}}</ref> Ten unha poboación de arredor de 31 millóns de habitantes, sendo o país [[lista de países por poboación|42]] máis poboado do mundo. Limita con [[Irán]] ó oeste, con [[Paquistán]] ó sur e ó leste, con [[Turcomenistán]], [[UzbequistánUzbekistán]] e [[Taxiquistán]] no norte e coa [[República Popular China]] no extremo máis oriental do país. O seu territorio abrangue 652.000km2, converténdose no país número [[Lista de países por superficie|41]] meirande do mundo.
 
A presenza humana en Afganistán data do [[Paleolítico Medio]],<ref name="Galvin-PreIslamic">{{cita web |url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archivedate=3 de novembro de 2001|título=The Pre-Islamic Period |publisher=Illinois Institute of Technology |work=Afghanistan Country Study |nome=Luke |apelido=Griffin |data=14 de xaneiro de 2002 |dataacceso=14 de outubro de 2010}}</ref> e a localización estratéxica na [[Ruta da seda]] conectouno con culturas de [[Oriente Medio]], [[Asia Central]] e [[Asia Meridional]].<ref name="BBC-country-profile">{{cita novas |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/country_profiles/1162668.stm |título=Afghanistan country profile |publisher=BBC News |data=12 de xaneiro de 2012 |dataacceso=19 de maio de 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101105203012/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/country_profiles/1162668.stm |archivedate=5 de novembro de 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Ó longo da historia, foi o fogar de diferentes pobos<ref>{{cita web |url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID%2Baf0001) |título=Chapter 1. Historical Setting |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] on Afghanistan |nome=Craig |apelido=Baxter |ano=1997 |dataacceso=24 de xuño de 2010}}</ref> e foi escenario de moitas campañas militares, como as de [[Alexandre o Grande]], os árabes musulmáns, [[Genghis Khan]] e as potencias occidentais na era moderna.<ref name="Galvin-PreIslamic"/> Tamén foi o berce do Imperio Shinwari, o [[Imperio Cuxano]], o [[Imperio Heftalita]], o [[Imperio Samánida]], o [[Imperio Gaznávida]], o [[Imperio Gúrida]], a [[Dinastía Khilji]], o [[Imperio mogol]], e a Dinastía Murrani.<ref>{{cita web |url=http://www.historyfiles.co.uk/KingListsMiddEast/EasternAfghans.htm |title=Kingdoms of South Asia&nbsp;– Afghanistan in Far East Kingdoms: Persia and the East |publisher=The History Files |dataacceso=24 de xuño de 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140408080226/http://www.historyfiles.co.uk/KingListsMiddEast/EasternAfghans.htm |archivedate=08 de abril de 2014 |urlmorta=non }}</ref>
Liña 83:
[[Ficheiro:US Army ethnolinguistic map of Afghanistan -- circa 2001-09.jpg|miniatura|250px|Grupos etnolingüísticos de Afganistán.]]
Afganistán ten unha sociedade multiétnica, e a súa situación estratéxica contribuíu significativamente á diversidade.<ref>{{cita publicación periódica |autor=Haber M, Platt DE, Ashrafian Bonab M, Youhanna SC, Soria-Hernanz DF |ano=2012 |título=Afghanistan's Ethnic Groups Share a Y-Chromosomal Heritage Structured by Historical Events |revista=[[PLoS ONE]] |volume=7 |issue=3 |doi=10.1371/journal.pone.0034288 |url=http://www.plosone.org/article/info:doi/10.1371/journal.pone.0034288 |pmid=22470552 |pmc=3314501 |editor1-last=Kayser |editor1-first=Manfred |páxinas=e34288 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328095246/http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0034288 |archivedate=28 de marzo de 2014 |data= |data-acceso=01 de novembro de 2014 |urlmorta=non }}</ref> A poboación afgá divídese en varias etnias, a falta dun censo que recolla dos datos de cada unha das etnias a composición aproximada da poboación é a seguinte (segundo CIA World FactBook):
Pasthus[[Pobo paxto|Paxtos]] 42%, taxicos 27%, [[Pobo hazara|hazaras]] 9%, uzbecos[[Pobo uzbeko|uzbekos]] 9%, aimaks 4%, turcomenos 3%, baluchis 2%
Outros: