Socialismo: Diferenzas entre revisións

[[Ficheiro:Claude Henri de Saint-Simon.jpg|miniatura|[[Henri de Saint-Simon]], considerado pai da ideadidea de socialismo como proxecto social e fundador do [[socialismo utópico]]]]

Subsisten non obstante criterios opostos respecto da necesidade da [[centralización]] da administración económica mediante o [[Estado]] como única instancia colectiva no marco dunha sociedade complexa,<ref>Ernesto Guevara, [http://www.marxists.org/espanol/guevara/escritos/op/libros/presente/23.htm "En la Conferencia Afroasiática en Argelia"] (24 de febreiro de 1965), ''Una antología mínima''</ref><ref>Duan Zhong Qiao, [https://web.archive.org/web/20140329184412/http://prensa.po.org.ar/edm/critica-a-la-teoria-de-la-superioridad-y-la-neutralidad-del-mercado/ "Crítica a la teoría de la superioridad y la neutralidad del mercado"], Conferencia Internacional sobre el Manifiesto Comunista, Atenas, 1998</ref> fronte á posibilidade de formas diferentes de xestión descentralizada da colectividade socialista, tanto por vías [[socialismo autoxestionario|autoxestionarias]] como de [[socialismo de mercado|mercado]], así como mediante o emprego de pequenas unidades económicas socialistas aisladasilladas e autosuficientes.<ref>Amir Helman, [http://www.jstor.org/discover/10.2307/40751491?uid=3737512&uid=2&uid=4&sid=21103115716543 "The Israeli Kibbutz as a Socialist Model"], ''Journal of Institutional and Theoretical Economics (JITE)'', Vol. 148, No. 1</ref><ref>Nathan Smith, [http://www.thearda.com/workingpapers/download/The%20Economics%20of%20Monasticism.pdf "The Economics of Monasticism"], ''The ASREC/ARDA Working Paper Series'', 2009</ref>

Existen tamén discrepancias sobre a forma de organización política baixo o socialismo para lograr ou asegurar o acceso [[Socialismo democrático|democrático]] á sociedadsociedade socialista a clases sociais ou poboacións,<ref>Jorge Schafik Handal (entrevista por Marta Harnecker), [http://www.marxists.org/espanol/handal/1991/001.htm "El socialismo: ¿una alternativa para América Latina?"], Biblioteca Popular, 1991</ref> fronte á posibilidade dunha situación [[autocracia|autocrática]] por parte das [[burocracia]]s administrativas.<ref>Isaac Deutscher, [http://www.marxists.org/espanol/deutscher/1960/la_burocracia.htm "Las raíces de la burocracia"], ciclo de conferencias abreviadas e editadas por Tamara Deutscher, London School of Economics, 1960</ref> As formas históricas da organización social de tipo socialista poden dividirse entre determinadas evolucións espontáneas de certas civilizacións de carácter relixioso e as construcións políticas establecidas por proxectos ideolóxicos deliberados. Destas destacan, respectivamente, o [[imperio inca]]<ref>Louis Baudin, ''El imperio socialista de los incas'', Zig-Zag, 1945, ''passim''. Ver también: José Carlos Mariátegui, ''7 ensayos de interpretación de la realidad peruana'', Biblioteca Amauta, 1928</ref> e a [[Unión Soviética]].

O socialismo naceu como reacción ao [[capitalismo]] na primeira metade do século [[XIX]] xurdido do [[liberalismo]] económico e político, baseado na propiedade privada dos medios de produción, na explotación do [[proletariado]] e que determinaba que o Estado non debía intervir en cuestións sociais e económicas, o que se traducía na práctica no dominio do débil polo forte. A medida que aumentaba o seu número e a súa miseria aumentou a súa conciencia de clase e se comezou a pensarpensarse en facer o mesmo que fixera a burguesía para conseguir o poder, unha revolución que lle deradese o poder para conseguir a igualdade social. Foi en [[Gran Bretaña]], o país máis industrializado de [[Europa]], onde máis forza tivo o pensamento socialista ao principio,. [[Robert Owen]] foi un dos primeiros teóricos do socialismo. En [[Francia]] [[Louis Blanc]] foi outros dos teóricos socialistas da primeira época. Pero o máis importante dos pensadores socialistas do XIX apareceu en [[Alemaña]], foi [[Karl Marx]], as súas obras constituíron a base do soporte teórico da ideoloxía socialista e a el débeselle a teorización de que a riqueza debe quedar nas mans do obreiro que a produce e que unha revolución obreira levaría a unha sociedade xusta e libre, na cal cada cidadán daría en función das posibilidades e recibiría en función das súas necesidades.

Inglaterra foi un dos berces do [[socialismo utópico]]. Existiron dúas causas importantes que dan ao socialismo utópico inglés o seu carácter peculiar: a [[revolución industrial]], coas súas miserias para o desenvolvemento do [[proletariado]] británico, e o desenvolvemento dunha nova póla da [[ciencia]], a [[economía política]], concepto asociado á procura de dominio titular das [[ciencias políticas]].

En [[Francia]] tivo un carácter máis filosófico que en Inglaterra. O seu primeiro representante foi o conde [[Henri de Saint-Simon]], considerado por [[Engels]] o creador da idea en estado embrionario que foi empregada por todos os socialistas posteriores.<ref>Friedrich Engels, [http://www.marxists.org/archive/marx/works/1880/soc-utop/ch01.htm "The Development of Utopian Socialism"]</ref> Propuxo a [[Federalismo europeo|Federación de Estados Europeos]], como instrumento político para controlar o comezo e o desenvolvemento de [[guerra]]s. Ao mesmo tempo [[Charles Fourier]], concibiu os [[falansterio]]s (comunidades humanas rexidas por normas de libre albedrío e ideoloxías económicas socializadas).

Pouco despoiddespois a pareceuapareceu a teoría comunista [[marxismo|marxista]] que dende unha teoría crítica do [[comunismo]], desenvolveu unha proposta política, o [[socialismo científico]]. [[Karl Marx]] postula nunha das súas obras a diferenciación entre «valor de mercado» e «valor de cambio» dunha mercadoría e a definición de [[plusvalía]], sendo estas as súas maiores contribucións á [[economía política]]; non obstante, os economistas modernos non empregan estes conceptos do mesmo modo que o fan os seguidores da escola marxista do pensamento económico, argumentando que a teoría exposta por Marx non contempla a interacción total da ciencia económica e eque se ve parcializada polo [[comunismo]]. Entre os socialistas houbo axiña unha divisón entre marxistas e [[anarquismo|anarquistas]], que eran a esencia máis próxima á ideoloxía marxista. O marxismo como teoría recibiu moitas críticas, e algunhas delas constituíron durante moitas décadas a base ideolóxica da maioría de partidos socialistas. Máis tarde, a raíz da [[Revolución rusa de 1917|Revolución rusa]] e da interpretación que lle deu [[Lenin]], o [[leninismo]] converteuse en foco de admiración dos partidos comunistas, agrupados baixo á III.ª Internacional.

A teoría marxista constrúese conxuntamente co anarquismo. O anarquismo pódese inscribir dentro dos conceptos temperáns do socialismo, que como ideal busca que as persoas decidan sobre as súas vidas libre e independentemente;, a abolición do Estado e de toda autoridade;, exaltando o [[individuo]].

Trala [[segunda guerra mundial]], a tensión militar-ideolóxica entre o bloque socialista, encabezado pola Unión Soviética, e o capitalista, encabezado polos Estados Unidos, desembocou nun enfrontamento político que se coñeceu como [[Guerra Fría]]. Culminou coa disolución política da URSS, tras unha crise agravada pola súa situación económica e política e fortes presións externas, acompañada dunha pronunciada crise nos demais estadosEstados socialistas, principalmente os europeos.