Gales: Diferenzas entre revisións

País de Gales foi anexionadaanexionado polo acto de [[1535]] do País de Gales, no reinado de [[Henrique VIII de Inglaterra]], o cal era en parte de ascendencia Galésgalesa. A acta de Berwick de [[1746]] establece que todas as leis que se aplicasen a [[Inglaterra]] aplicaríansetamén se aplicarían automaticamente a País de Gales (e a Berwick, unha cidade situada na fronteira Angloanglo-Escocesaescocesa) a menos que a lei o indicaraindicase explicitamente doutra forma.

A comezos do [[século XIX]] industrializáronse varias zonas de País de Gales. As minas de carbón do norte atraeron moita man de obra. A metalurxia instalouse nos vales que se atopan ao sur das montañas Brecon Beacons, particularmente arredor da nova cidade de Merthyr Tydfil, coa produción de ferro separándose máis adiante cara ao oeste dos hínterlandshinterlands de Neath e de Swansea onde xa se extraía carbón de antracita. DaNa década de [[1840]] a explotación de carbón estendeuse aos vales de Aberdare e de Rhondda. Isto levou a un aumento rápido na poboación destas áreas. En [[1801]] sobre 587. 000 persoas vivían no País de Gales; antes de [[1901]], a poboación aumentara a 2 012 000. As subidas máis significativas ocorreron nos condados industriais - Denbigh—Denbigh, Flint, Monmouth e GlamorganGlamorgan—. Este século presenciou a transición dunha sociedade predominantemente rural (arredor do 80% vivía fóra das áreas urbanas en [[1800]]) a unha sociedade industrializada e urbanizada en grande parte (en [[1911]], soamente o 20% vivía en áreas non-urbanas).

No [[século XX]], País de Gales viu un rexurdir da súa conciencia de nación. O Plaid Cymru foi fundado en [[1925]], o cal apoiaba unha maior autonomía ou a independencia do Reino Unido. En [[1955]], oos termotermos Inglaterra e País de Gales chegaron a ser comúns para describir a área ana cal a lei inglesa se aplicaba, e [[Cardiff]] foi proclamada como capital. En [[1962]] creouse Aa Sociedade da Lingua Galesa (Cymdeithas yr Iaith Gymraeg) en resposta aá ameaza de pronta desaparición da lingua. O nacionalismo creceu, particularmente despois doda inundamentoinundación do val de Tryweryn en 1965, afogandoanegando a aldea de Capel Celyn para mandar auga que proveíaprovía a Liverpool. Nas eleccións de 1966 Plaid CymruunCymru obtivo un asento parlamentario por Carmarthen, o seu primeiro asento parlamentario. Unha campaña de terror foi emprendida por un período curto polo Exército Libre de Gales e o Mudiad libreslibre Amddiffyn Cymru (MDF - Movemento de Defensa Galés). Nos anos que levaronposteriores á investidura do príncipe Carlos como Príncipe de País de Gales en [[1969]], estes grupos foron responsables dun número de atentados con bomba que destruían os depósitos de auga, oficinas de recadación e outras maismáis. En [[1967]], foi anulada a acta de Berwick de 1746 para o País de Gales, e a definición legal de País de Gales, e foron marcados os límites con [[Inglaterra]].

Un referendo sobre a creación dunha asemblea para País de Gales en [[1979]] rexeitou a proposta por unha gran maioría. Porén, en [[1997]] unoutro referéndumreferendo aprobouno, aínda que por unha maioría moi estreita. En [[1999]] constitúese (como consecuencia da "Acta de goberno de Gales de [[1998]]") unha asemblea nacional para o País de Gales (Cynulliad Cenedlaethol Cymru), reuníndose no Senedd, en [[1999]], con poderes para emendar a lexislación primaria do parlamento británico. Estas competencias foron ampliadas polo goberno de xeito que a "A acta do goberno do País de Gales de [[2006]]" será aplicada en [[2007]] despois da celebración das eleccións xerais. Crearase un goberno galés, coa capacidade de producir unha certa lexislación primaria (similar, pero nonon de tan de grande alcance como o executivo escocés), a partir da asemblea de Gales.

== Paisaxe e Climaclima ==

O País de Gales é unha nación de moi variadas paisaxes e de climas similares aaos doutros territorios lindeiros co [[Océanoocéano Atlántico]].

A paisaxe do Nortenorte é un mosaico de bosques variados, outeiros, lagoas e vales de ríos que desembocan formando pequenos deltas e baías. Ocupado por uns 650. 000 habitantes situados en pequenas cidades coma [[Wrexham]], o norte galés destaca, amais, polo accidentado dalgúns dos seus cantís e por contar cunha grande illa, a [[Illa de Anglesey]]. A zona central está cuberta por pequenos outeiros ondulantes, vales remotos, portos de montaña, bosques (principalmente soutos e carballeiras) e amplas baías con pequenos pobos mariñeiros. Nela aséntanse 250. 000 habitantes e tradicionalmente non posuíu un centro de poboación ou unha pequena cidade que fose a cabeza clara da rexión, máismais nas últimas décadas a cidade de [[Aberystwyth]] comezou a despuntar na zona central grazas, sobre todo, ao comercio e ás actividades relacionadas coa [[Universidade de Gales]]. O sur de Gales é a zona máis importante do país en todo: é superior ás máis en poboación, extensión, puxanza económica etc... e amais nela atópase a capital do país, [[Cardiff]]. Ocupa o espazo comprendido entre a fronteira con Inglaterra en Bristol até ás praias do condado de Pembrokeshire, pasando polo frondoso val do [[río Wye]] ou pola península [[Gower]]. Conta cunha poboación total que excede os 2 000 000 de habitantes asentada en cidades ou pequenas cidades coma [[Cardiff]] (a capital de Gales), [[Swansea]], [[Newport]], [[Llanelli]], [[Carmarthen]], [[Tenby]] e [[Pembroke]] e todas as pequenas e medianas vilas que as rodean.

O País de Gales eé un país con ricos recursos naturais que as autoridades apostaron por preservar coa creación dunsde 3tres parques nacionais que actualmente ocupan un 20% da superficie total de Gales: O Parque Natural dos [[Brecon Breacons]], o Parque Natural de [[Pembrokeshire Coast Natural Park]] e por último o Parque Natural dos Montes Cambrianos ou [[National Snowdonia Natural Park]]. O primeiro está formado fundamentalmente por espidos outeiros, montes escarpados, mesetas outasaltas, gargantas rochosas e varias fervenzas e lagoas que son famosas en todo o Reino Unido coma a [[Fervenza de Ystradfellte]]. Amais os [[Brecon Breacons]] está salpicado por multidude de castelos e ruínas doutros asentamentos antigos e os seus vales teñen unha ampla tradición literaria. Está considerado polos expertos como o mellor lugar do mundo para a práctica do [[trekking]]. Atópase no suloestesuroeste.

O Parque Natural de [[Pembrokeshire Coast Natural Park]] é un Parque Naturalparque puramente costeiro que cobre 620 km². É moi apreciado por biólogos mariños de todo o mundo xa que é unha importante reserva de aves mariñas e doutras especies animais coma [[focas]]. Amais de posuír unha rica flora, está formado por grandes cantís, illas, tres estuarios e unha grande chaira que ocupa a extensión da [[Comarca da Terra Chá|Terra Chá]] lucense por cinco veces. Nel pódese achar tamén un pobo que posúe o nome do patrón de Gales, S. David, e queten é posuidor dunhaunha catedral do [[século XII]]. Atópase no canto occidental de Gales.

O último Parque Natural de todos é o [[National Snowdonia Natural Park]]. Malia que a súa existencia débesese debe principalmente á altura máis importante de Gales, o [[monte Snowdon]] con 12001 200 m., e ás formacións rochosas de máis de 30003 000 anos de antiguidade que posúe, o certo é que nel tamén se poden atopar praias e deltas formadasformados polo encontro dos numerosos ríos co mar e tamén extensos bosques de árbores caducifolios entre os que abundan, principalmente, os carballos. Fica no norte.

Os principais ríos son o [[río Conway|Conway]] e o [[río Dwyryd|Dwyryd]] no norte, o [[río Dyfi|Dyfi]] na zona central, e o [[río Gwendraeth|Gwendraeth]], o [[río Tâf|Tâf]] e o [[río Tywi|Tywi]] no sur. Estes tres últimos, na súa unionunión, forman a [[Baíabaía de Carmarthen]] (Carmarthen's Bay en inglés).

* A cadea Eryri ou Snowdon, a [[Gwynedd]], a máis alta do país, cos picspicos de Yr Wyddfa (1. 085 m), Carnedd Llywelyn (1. 062 m) e Carned Dafydd (1. 044 m). A zona ocupa o Parque Nacional dos Montes Cambrianos, con 837 millas cadradas.

* Os ''Mynyddoed Cambria'' (Montañas Cambrianos), que atravesan de Nortenorte a Sulsur o país, coas unidades:

** Os outeirosdeouteiros de Morgannwg, onde destacan os Craig-y-Llyn (600 m) i Moel Sych (828 m).

Gales foi un país cuasecase medieval até a década de [[1870]] cando as primeiras industrias mineiras e navais comenzáronsecomezaron a asentarasentarse en zonas próximas á fronteira [[inglesa]]. Gales foi, e segue a ser, un país tradicionalmente agrícola e gandeiro con cultivos das principais [[Agricultura|verduras]] e [[Agricultura|hortalizas]] e coa súa ampla cabana gandeira. O País de Gales está habitado por nove millóns de [[ovella]]s e unha cifra un pouco máis pequena de [[Vaca|gando vacún]], amais cada condado posúe unha raza propia de cordeiros aos que se chaman ''Welsh Blacks''. A pesar de todos estes dadosdatos, as autoridades inglesas recoñeceron a necesidade de diversificar a [[economía]] cara a outros sectores, dodos calcales a [[industria]] foi o máis destacado. Até a década de 1970 a maioría da poboación traballaba en minas de [[carbón]], [[cobre]], [[ferro]] e [[chumbo]], ou en industrias siderúrxicas coma a de [[Port Talbot]], a máis grande do mundo. A industria chegou a ter tanta importancia que o 75% da forza laboral se empregaba neste sector. Hoxe en día as explotacións [[minería|mineiras]] e [[siderurxia|siderúrxicas]] son menos importantes e menos condicionantes para a [[economía]] galesa e a industria céntrase máis no densenvolvemento de produtos relacionados coas novas tecnoloxías coma a [[fibra óptica]], o 10% da cal é producido en Gales. A [[industria electrónica]] está a gañar moito peso e só en [[2002]] 100. 000 persoas xa traballaban neste tipo de factorías. A calidade da man de obra debido ao bo sistema educativo e o atractivo da zona para grandes empresas tecnolóxicas levou a que se chegasen a investir en Gales 24 millóns de [[Dólar EUAestadounidense|dólares]] que axudaron a pór en funcionamento uns 300. 000 postos de traballo en distintos campos da economía. Pese a todo aínda se seguen a rexistrar altas cifras de paro entre a pobaciónpoboación no grupo de idade que abrangue ásas persoas entre os 40 e 50 anos, taxa de paro que sobe en zonas deprimidas do norte.

* CristiánCristiá: 71,9%

* XudeuXudía: 0,08%

* MusulmánMusulmá: 0,75%

Hoxe en día, a influencia da veciña [[Inglaterra]] na vida social é total. Malia os anteriores intentos de colonización e subxugación cultural por parte dos ingleses con medidas tales coma a prohibición da lingua ou a inmigración de colonos ingleses, Gales segue a manter unha gran personalidade que é reflectida a través da súa lingua e da súa cultura. Cunha idiosincrasia e uns costumes diferenciados dos do resto do [[Reino Unido]], a actual sociedade galesa carece de complexos e mantén os seus costumes fronte aos ingleses. Nos diversos pubs que nasdas cidades e, sobre todo, vilas galesas pódense atopar mesas redondas compostas por todo tipo de persoas que manteñen coloquios sobre calquera asunto. Os [[pobo galés|galeses]] son un pobo de poetas, cantantes, actores ou narradores, proba diso son os famosos galeses ou de orixes galesas, moitos dos cales moitosse atópanseatopan acotío na primeira liña de actualidade e son coñecidos polo mundo enteiro. [[Richard Burton]], [[sir Tom Jones]], [[sir Anthony Hopkins]], [[Catherine Zeta-Jones]], [[Tom Cruise]], [[Susan Sarandon]], [[Russell Crowe]] ou [[Kylie Minogue]]; son exemplos de famosos de orixe galesa ou de parentesco relacionado con Gales.

O santo patrón do País de Gales é San David, ou "Dewi Sant", en [[lingua galesa|galés]]. Existe algunha polémica, de cariz nacionalista, sobre o día de San David, o [[1 de marzo]], que, para algúns debería ser festivo público no País de Gales. No mesmo sentido, outros propoñen, tamén para festivo público, o [[16 de setembro]] (día en que comezou a rebelión de [[Owain Glyndŵr]]).

As festas tradicionais do País de Gales son, mentres, a ''Calan Gaeaf'' (Hallowe'en), ''Calan Mai'', e a celebración do solsticio de Veránverán. Cada parroquia celebra, adicionalmente, o ''Gwyl Mabsant'' en honra do seu santo.

A tradición oral e escrita consérvase dos tempos dos [[celtas]] e dos [[druída]]s. Existe unha [[Eisteddfod]] (voz galesa de ''festival'') á que asisten todos os anos as figuras máis representativas da cultura do [[País de Gales]] como escritores e poetisas, como [[Mererid Hopwood]], ou grupos de danza e baile tradicional. Aínda sobreviven, en cada vila e cidade, os [[Male Voice Choir]] (coros de homes) que se desprazan por todo o territorio acudindo a concertos e a se reunir cos integrantes dos coros anfitrións. Os deportes que máis se practican en Gales son os típicos do mundo occidental aos que se lles agregan os propios da tradición [[inglesa]] pola influencia do [[Reino Unido]]. Mais, especialmenteEspecialmente importante é o [[rugby]], no cal a selección galesa é unha potencia mundial que compite ao nivel doutras coma [[Inglaterra]], [[Francia]] ou [[Nova Zelandia]].

O [[lingua galesa|galés]] ('''''Cymraeg''''') é un idioma de orixes celtas que convive cóco [[lingua inglesa|inglés]] en Gales, no [[Reino Unido]]. Aproximadamente 600. 000 persoas (o 20% da poboación de Gales) empregan o [[lingua galesa|galés]] acotío, especialmente no norte e no oeste do país. En Gales é idioma oficial co [[lingua inglesa|inglés]]. O [[lingua galesa|galés]] tamén é falado por moita xente en condados coma [[Gloucestershire]], [[Bristol]], [[Herefordshire]] ou [[Shropshire]] e noutros lugares coma [[Londres]] e os condados onde no pasado había carbón, coma [[Durham, Inglaterra|Durham]]. Tamén hai unha comunidade digna de destacar en [[Chubut]], (Arxentina), na que se fala [[lingua galesa|galés]] e [[lingua castelá|español]], mais non [[lingua inglesa|inglés]].

Hoxe, hai moitas escolas e universidades que aprenden tanto en [[lingua galesa|galés]] como en [[lingua inglesa|inglés]]. O goberno de [[Cardiff]] e tamén todos os servizos públicos son bilingües. Hai varios xornais, revistas, e radioemisoras dispoñibéis en galés e tamén, desde [[1982]], unha canle de tv neste idioma, chamadochamada Sianel Pedwar, Cymraeg ou [[S4/C]].

O [[lingua galesa|galés]] era a lingua principal en todos os lugares de Gales antes de que o rei [[Eduardo I de Inglaterra]] someterasometese aoo país á coroa británica, durante o [[século XIII]]. Embora o [[lingua inglesa|inglés]] é a lingua dominante en Gales na actualidade, o idioma galés aínda é importante, e non presenta risco algúnningún de desaparición a curto prazo exa que as actitudes e connotacións negativas cara á lingua propia de Gales foron mudando entre os xoves e a poboación urbana.

** [[República Popular da China|Chineses]]: 0,40%

** [[India|Indios]]/Indios Británicosbritánicos: 0,28%

** [[Paquistán|Paquistanís]]/PakistanísPaquistanís Británicosbritánicos: 0,29%

** [[Golfo de Bengala|Bengalís]]/Bengalís Británicosbritánicos: 0,19%

* 0-4: 167.903 903

* 5-7: 108.149 149

* 8-9: 77.176 176

* 10-14: 195.976 976

* 15: 37.951 951

* 16-17: 75.234 234

* 20-24: 169.493 493

* 25-29: 166.348 348

* 30-44: 605.962 962

* 45-59: 569.676 676

* 60-64: 152.924 924

* 65-74: 264.191 191

* 75-84: 182.202 202

* 85-89: 38.977 977

=== CondadoCondados históricohistóricos (1889-1974) ===

=== CondadoCondados conservarpreservados de Gales (1974-1996) ===

En 1996, Gales partirdividiuse aen 22 ''unitarioautoridades autoridadeunitarias'' -: 9 condandocondados, 3 cidades (*) &e 10 distritodistritos condadocondais (†).