Diferenzas entre o galego e o portugués

As diferenzas entre o galego e o portugués son diversas e atópanse tanto a nivel fonético, como morfo-sintático, ademais, de ortografía e o léxico. Una parte destas é o resultado da castellanización do galego ao longo dos dous séculos en que foi marxinado como lingua culta, os chamados Séculos Escuros. Aínda que ambas teñen unha orixe común, actualmente hai opinións diversas sobre si deben ser consideradas ou non linguas separadas, existindo algúns lingüistas, tantos galegos como portugueses, que consideran que se trata de variedades diferenciadas da mesma lingua, mentres que outros as consideran linguas distintas.

Mapa cronolóxico mostrando o desenvolvemento do galego (galician) e do portugués (portuguese).

As diferenzas

As diferenzas danse basicamente a nivel fonético:

• Inexistencia na maioría das falas galegas de sibilantes sonoras (z e j)(aínda que existen nalgunhas zonas do galego exterior e na fala de Estremadura.
• En galego non hai oposición entre vogais orais e nasais (aínda que están presentes nalgunhas zonas da provincia de León) o galego nasaliza as vogais en contacto con nasal, pero iso non significa diferenciación fonológica.
• O resto de diferenzas, son as mesmas atopadas nos dialectos portugueses setentrionais: pronuncia de ch como "tch", confusión b/v, pronuncia clara dos diptongos oi/ou (con alternancia segundo o patrón: loiro / louro), etc.

O tratamento da nasalidade é variable nas falas galegas, con diferente evolución nos dialectos portugueses; así, as tres terminacións do galego-portugués:

-ão

-am/-ã

-om/-õ

dan lugar en portugués ao ditongo nasal -ão, mentres que en galego sufriron evolucións diversas:

-ão→ -án/-ao irmán 'irmán' (dialectalmente irmao) (= irmão)

-ãa→ -á/-án irmá (dialectalmente irmán) (= irmã)

-am→ -an/-a ra (dialectalmente ran), (= rã)

-om→ -on razón 'razón'

• plurais: -ões→ -óns / -ós / -ois razóns 'razóns', (dialectalmente razós e razois)

Nótese que existe fluctuación entre o mantemento da nasalidad a través de una monoptongación (irmão > irmán, en xeral, na área occidental) ou o mantemento do diptongo mediante a desnasalización (irmão > irmao, en xeral no centro e a área oriental). Con todo, existen pequenas áreas onde aínda existen vocais e diptongos nasais (na área oriental).

Outras diferenzas entre as variantes comúns non son aplicables á totalidade das falas: En galego existe o chamado diptongo indoeuropeo[cita ^{[Cómpre referencia]}, ui ou oi que substituíu á ou tónica latina en portugués luso-brasileiro (subsiste, con todo, dialectalmente en Portugal).

Froito 'froito'

Loitar, loita 'loitar, loita'

Escoitar 'escoitar'

Estes diptongos son de tipo etimológico, fructu > fruito, luctare > luitar, auscultar > ascoltare > escoutar > escoitar > escuitar (análogo a multu > molto > mouto > moito > muito), a súa perda débese a relatinizaciones modernas (séculos XVI-XVII), "luctar, "fructo", cando a "c-" deixouse de pronunciar. Un caso común ao galego e o portugués é "acto", orixinalmente actu > auto (auto-dá-fé), pero foi relatinizada a "acto".

En galego consérvase o pronombre arcaico che que se alterna coa forma che, dependendo de si faise referencia a un obxecto/complemento directo ou indirecto.

Collerche as mans 'collerche as mãos'

Tamén se conserva a forma de plural llelos (< lles+vos), e non a forma común atopada en portugués (lhos). O galego tamén conserva grupos de pronombres enclíticos, debido á existencia dun "pronombre de solidariedade" (gal. non cho teño / por. não to tenho, não tenho isso que queres).

Cambios nas conxugacións verbais.

gal. Eu son / port. Eu sou

gal. Vós sodes / port. Vós sodes

gal. Eles son / port. Eles são

gal. Eles falaron / port. Eles falaram

gal. Eu fun / port. Eu fun o galego nasaliza sistematicamente as primeiras persoas dos antepretéritos g. collin /p. colhi, g. estiven / p. estive, daí, g. fun > fuin > fun)

arcaísmos

A comparativa ca ([do] que), do latín qua > ca, vai seguida do pronombre de dativo e non do pronombre persoal: g. máis alto ca min / p. mais alto que eu.

Castellanismos en galego

• Innumerables, sobre todo no vocabulario técnico ou exótico. Isto débese á situación de diglosia galego/castelán en Galicia.

Castellanismos en portugués

• Certas palabras de orixe castelán foron introducidas ao portugués, mentres que a forma orixinal foi preservada en galego, así en portugués tense penha, repolho, castelhano, menino, fronte ás formas correspondentes ao galego pena, repolo, castelán, meniño.