Natureza: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m →Auga na terra: resolvo ligazón morta |
Recuperando 12 fontes e etiquetando 0 como mortas. #IABot (v2.0beta8) |
||
Liña 23:
A Terra evolucionou mediante procesos xeolóxicos e biolóxicos que deixaron vestixios, trazas, que indican como debían de ser as condicións orixinais. A [[codia terrestre]], a superficie externa da terra, atópase fragmentada en varias placas tectónicas que vanse desprazando moi lentamente e de xeito gradual; nalgúns casos excepcionais este desprazamento sucedeu de xeito relativamente rápido. O interior do planeta, o [[manto terrestre]], permanece activo cunha capa grosa de materiais fundidos e un núcleo rico en [[ferro]], que xera un potente [[campo magnético]].
As condicións [[atmosfera terrestre|atmosféricas]] variaron significativamente e son diferentes das condicións orixinais; isto foi causado principalmente pola presenza de formas de [[vida]]<ref>{{Cita web | date = 11 de setembro de 2005 | url = http://www.sciencedaily.com/releases/2005/09/050911103921.htm | title = Calculations favor reducing atmopshere for early Earth | publisher = Science Daily | accessdate = 06-01-2007}}</ref>, que, xerando lixeiras modificacións, crearon un equilibrio ecolóxico que estabiliza as condicións da superficie. A pesar das grandes variacións rexionais do clima, pola [[latitude]] e outros factores xeográficos, o clima global medio, a longo prazo, é bastante estable, e é regulado con bastante precisión durante os [[Glaciación|períodos interglaciais]]<ref>{{Cita web | url = http://www.epa.gov/climatechange/science/pastcc.html | title = Past Climate Change | publisher = U.S. Environmental Protection Agency | accessdate = 07-01-2007 }}</ref>. As variacións de un ou dous graos na [[temperatura]] global media tiveron efectos moi importantes no equilibrio ecolóxico e na [[xeografía]] da Terra<ref>{{Cita web | autor = Hugh Anderson, Bernard Walter | data = 28 de marzo de 1997 | url = http://vathena.arc.nasa.gov/curric/land/global/climchng.html | título = History of Climate Change | editor = NASA | dataacceso = 2007-01-07 | urlarquivo = https://web.archive.org/web/20080123130745/http://vathena.arc.nasa.gov/curric/land/global/climchng.html | dataarquivo = 23 de xaneiro de 2008 | urlmorta = si }}</ref><ref>{{Cita web | last = Weart | first = Spencer | date = xuño de 2006 | url = http://www.aip.org/history/climate/ | title = The Discovery of Global Warming | publisher = American Institute of Physics | accessdate = 7-01-2007}}</ref>.
=== Perspectiva histórica ===
Liña 30:
Os científicos recolleron información polo miúdo sobre o pasado do planeta baseándose nas probas dispoñibles. Crese que a [[Terra]] formouse hai uns 4.550 millóns de anos a partir da [[nebulosa protosolar]], ao mesmo tempo que o [[Sol]] e os outros planetas<ref>{{Cita libro|nome=G. Brent |apelido=Dalrymple |ano=1991 |título=The Age of the Earth |publicación=Stanford University Press |lugar=Stanford |id=ISBN 0-8047-1569-6}}</ref>. A [[Lúa]] formouse relativamente pouco despois, aproximadamente 20 millóns de anos máis tarde, é dicir, hai uns 4.530 millóns de anos, moi probablemente [[Teoría do Gran Choque|a súa creación]] débese a unha colisión entre a Terra e outro planeta da mesma medida ou máis grande que [[Marte]].
Nun comezo a capa exterior do planeta era de material en estado líquido ou rocha fundida, pero paseniñamente foise arrefriando ata constituír unha codia sólida. As emisións de gases e a actividade [[volcán]]ica formaron a [[atmosfera terrestre|atmosfera]] inicial. A condensación do [[vapor de auga]], xunto co xeo dos [[cometa]]s que naquela época impactaban coa Terra, crearon os [[océano]]s<ref>{{Cita publicación periódica |nome=A. |apelido=Morbidelli |autor2=''et al.'' |ano=2000 |url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2000M&PS...35.1309M |título=Source Regions and Time Scales for the Delivery of Water to Earth |revista=Meteoritics & Planetary Science |volume=35 |páxinas=1309-1320}}</ref>. Crese que agora hai uns 4.000 millóns de anos produciuse un intenso proceso químico, nunhas condicións de moita enerxía, que fixo posible a aparición dunha molécula con capacidade de autoduplicarse<ref>{{Cita novas | title=Earth's Oldest Mineral Grains Suggest an Early Start for Life | publisher=NASA Astrobilogy Institute | date=2001-12-24 | url=http://nai.arc.nasa.gov/news_stories/news_detail.cfm?ID=76 | data-acceso=24 de maio de 2006 | urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060928231649/http://nai.arc.nasa.gov/news_stories/news_detail.cfm?ID=76 | dataarquivo=28 de setembro de 2006 | urlmorta=si }}</ref>.
Os continentes formáronse pola dinámica explicada na tectónica de placas, afastáronse e volvéronse a xuntar nun proceso de centenares de millóns de anos; houbo intres de millóns de anos nos que se uniron por dar lugar a un [[supercontinente]]:
* [[Rodínia]]. É o primeiro supercontinente coñecido, comezou a fracturarse fai uns 750 millóns de anos.
* [[Pannotia]]. Máis tarde, os continentes volvéronse a unir formando Pannotia, que se dividiu hai uns 540 millóns de anos.
* [[Panxea]]. O derradeiro supercontinente do que se teñen probas é Panxea, que comezou a separarse fai uns 180 millóns de anos<ref>{{Cita publicación periódica |nome=J.B. |apelido=Murphy |autor2=R.D. Nance |ano=2004 |url=http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/34004;jsessionid=aaa4W2jLnnG9QG |título=How do supercontinents assemble? |revista=American Scientist |volume=92 |doi=10.1511/2004.4.324 |páxinas=324-333 |apelidos= |data= |data-acceso=30 de xaneiro de 2008 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080421100319/http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/34004;jsessionid=aaa4W2jLnnG9QG |dataarquivo=21 de abril de 2008 |urlmorta=si }}</ref>.
[[Ficheiro:ChampiEnForet.jpg|miniatura|dereita|250px|As [[planta]]s e os [[Fungi|fungos]] forman parte da natureza polo menos dende hai 400 millóns de anos. Conseguiron adaptarse conforme os continentes fóronse desprazando ao mesmo tempo que o clima estaba a mudar<ref>{{Cita web |last=Colebrook |first=Michael |title=Chronology of Earth History |work=Cosmology and The Universe Story |url=http://www.greenspirit.org.uk/resources/chronology.htm |data-acceso=21 de setembro de 2006 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20061014082340/http://www.greenspirit.org.uk/resources/chronology.htm |dataarquivo=14 de outubro de 2006 |urlmorta=si }}</ref><ref>{{Cita libro |apelido=Stanley |nome=Steven M. |ano=1999 |título=Earth System History |publicación=W.H. Freeman |lugar=New York |id=ISBN 0-7167-2882-6}}</ref>.]]
Hai uns cantos millóns de anos, unha especie de pequeno [[simio]] [[África|africán]] adquiriu a capacidade de pórse en pé e camiñar ergueito<ref>{{Cita libro |apelido=Margulis |nome=Lynn |autor2=Dorian Sagan |ano=1995 |title=What is Life? |publicación=Simon & Schuster |localización=New York |id=ISBN 0-684-81326-2}}</ref>. A evolución posterior da vida humana e o desenvolvemento da [[agricultura]] e da [[civilización]] permitiron aos humanos actuar sobre a Terra dun xeito moito máis intenso do que calquera forma de vida anterior, nun espazo de tempo relativamente curto. As accións humanas inflúen de xeito drástico na natureza en xeral e, en particular, nas outras formas de vida e no clima global do planeta, se se compara coa duración doutro grande proceso climático, a [[catástrofe do osíxeno]], producida durante o período [[Sideria]] debido á grande proliferación de [[alga]]s, necesitou 300 millóns de anos para chegar ao seu punto álxido.
Liña 71:
[[Ficheiro:Faro de Cabo Fisterra.jpg|miniatura|esquerda|225px|<center>[[Cabo Fisterra]], [[Fisterra]]</center>]]
Os océanos son grandes extensións de [[auga do mar|auga salgada]] que forman principalmente a [[hidrosfera]]. {{Océanos}}Aproximadamente o 71% da superficie da terra (unha área de 361 millóns de km2) está cuberta por océanos, un [[océano mundial|continuo corpo de auga]] que adoita ser divido entre diferentes océanos e [[mar]]es. Máis da metade desta área está a máis de 3.000 metros de profundidade. A [[salinidade]] media está ao redor do 35 [[partes por mil]] (ppt) (ou 3,5%), atopándose a maioría das augas mariñas entre as 30 e 38 ppt. Malia estar recoñecidos diversos océanos "separados", estas augas forma un único corpo interconectado de auga salgada a miúdo referido como [[océano mundial]] ou océano global.<ref>"[http://www.answers.com/Ocean#Encyclopedia Ocean]". ''The Columbia Encyclopedia.'' New York: Columbia University Press. Introducida o 02/01/2011</ref><ref name="UNAoO">"[http://www.oceansatlas.com/unatlas/about/physicalandchemicalproperties/background/seemore1.html Distribution of land and water on the planet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120216030249/http://www.oceansatlas.com/unatlas/about/physicalandchemicalproperties/background/seemore1.html |date=16 de febreiro de 2012 }}". ''[http://www.oceansatlas.com/ UN Atlas of the Oceans] Introducido o 02/01/2011</ref> Este concepto de océano global como corpo de auga continuo cun relativo libre intercambio de auga entre as súas partes é de importancia fundamental para a [[oceanografía]].<ref>Spilhaus, Athelstan F. 1942 (Jul.). "Maps of the whole world ocean." ''Geographical Review'' ([[American Geographical Society]]). Vol. 32 (3): pp. 431-5.</ref>
As principais divisións dos océanos veñen definidas polos [[continente]]s, diversos [[arquipélago]]s, e outros criterios: estas divisións son (en orde descendente de tamaño) o [[océano Pacífico]], o [[océano Atlántico]], o [[océano Índico]], o [[océano Antártico]] e mailo [[océano Ártico]]. As rexións menores dos océanos divídense entre [[mar]]es, [[baía|golfos]], [[baía]]s entre outros nomes. Existen tamén [[lago salgado|lagos salgados]], que son corpos menores de auga salgada que non están interconectados cos océanos. Dous exemplos notables de lagos salgados son o [[mar de Aral]] e mailo [[mar Caspio]].
Liña 103:
Dun xeito máis simple, tamén pode considerarse a vida como o estado característico dos organismos. Aínda así, non todas as definicións que hai sobre a vida consideran esenciais todas estas propiedades; tamén se emprega o termo "vida" no caso de formas análogas creadas polo ser humano, e entón fálase de "[[vida artificial]]". A [[biosfera]] é a parte da capa máis externa da Terra, incluíndo o [[aire]], a terra, as rochas superficiais e a auga. É nesta parte onde se desenvolveu a vida, e onde se realizan e transforman os procesos bióticos. Dende unha visión xeofísica moi ampla, a biosfera é o sistema ecolóxico global que integra a todos os seres vivos e as súas relacións, incluíndo a súa interacción cos elementos da litosfera (rochas), a hidrosfera (auga), e a atmosfera (aire). Na actualidade, estímase que a Terra contén preto de 75.000 millóns de toneladas (uns 6,8 x 1.013 kg) de [[biomasa]], presente en varios ambientes dentro da biosfera .<ref>Vegeu, per ex., {{Cita libro |last=Leckie |first=Stephen |year=1999 |chapter=How Meat-centred Eating Patterns Affect Food Security and the Environment |chapterurl=http://www.idrc.ca/en/ev-30610-201-1-DO_TOPIC.html |title=For hunger-proof cities : sustainable urban food systems |publisher=International Development Research Centre |location=Ottawa |id=ISBN 0-88936-882-1}}, i prenen com a pes mitjà global la xifra de 60 kg, la biomassa humana total és el pes mitjà multiplicat per la població humana actual d'aproximadament 6.5 milions (vegeu, 'per ex., {{Cita web |title=World Population Information |url=http://www.census.gov/ipc/www/world.html |data-acceso=28 de setembro de 2006 |publisher=U.S. Census Bureau}}): La biomassa total de tota classe d'éssers vius s'estima que està per sobre de 6.8 x 10<sup>13</sup> kg (75 billions de tones)</ref>.
Preto de nove décimas partes da biomasa da terra é de orixe vexetal, da cal depende a supervivencia da vida animal.<ref>{{Cita web |first=Peter V. |last=Sengbusch |title=The Flow of Energy in Ecosystems - Productivity, Food Chain, and Trophic Level |work=Botany online |publisher=University of Hamburg Department of Biology |url=http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/e54/54c.htm |data-acceso=23 de setembro de 2006}}</ref>. Ata a data, identificáronse máis de 2 millóns de especies de plantas e animais<ref>{{Cita web |last=Pidwirny |first=Michael |year=2006 |work=Fundamentals of Physical Geography (2nd Edition) |title=Introduction to the Biosphere: Species Diversity and Biodiversity |url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/9h.html |data-acceso=23 de setembro de 2006}}</ref>, as estimacións realizadas sobre a cantidade real de especies existentes varían entre uns poucos millóns e máis de 50 millóns de especies.<ref>{{Cita web |url=http://faculty.plattsburgh.edu/thomas.wolosz/howmanysp.htm |title=How Many Species are There? |work=Extinction Web Page Class Notes |data-acceso=23 de setembro de 2006 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060909194319/http://faculty.plattsburgh.edu/thomas.wolosz/howmanysp.htm |dataarquivo=09 de setembro de 2006 |urlmorta=si }}</ref><ref>"Animal." World Book Encyclopedia. 16 vols. Chicago: World Book, 2003. This source gives an estimate of from 2-50 million.</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.sciencedaily.com/releases/2003/05/030526103731.htm |title=Just How Many Species Are There, Anyway? |publisher=Science Daily |year=2003 |data-acceso=26 de setembro de 2006 }}</ref>
A cantidade de [[especie]]s existentes na Terra oscila constantemente, posto que continuamente están a aparecer unhas novas e outras deixan de existir, nunha dinámica continúa<ref>{{Cita web |last=Withers |first=Mark A. |autor2=et al. |title=Changing Patterns in the Number of Species in North American Floras |work=Land Use History of North America |url=http://biology.usgs.gov/luhna/chap4.html |year=1998 |data-acceso=26 de setembro de 2006 |urlarquivo=https://www.webcitation.org/617A0AY02?url=http://biology.usgs.gov/luhna/chap4.html |dataarquivo=21 de agosto de 2011 |urlmorta=si }} Web basada en els continguts del llibre: {{Cita libro |editor=Sisk, T.D., ed. |year=1998 |title=Perspectives on the land use history of North America: a context for understanding our changing environment |publisher=U.S. Geological Survey, Biological Resources Division |id=USGS/BRD/BSR-1998-0003 |edition=Revisat el setembre de 1999}}</ref><ref>{{Cita web |title=Tropical Scientists Find Fewer Species Than Expected |url=http://www.sciencedaily.com/releases/2002/04/020425072847.htm |year=2002 |publisher=Science Daily |data-acceso=27 de setembro de 2006 }}</ref> Na actualidade, a cantidade total de especies está a experimentar unha rápida baixada.<ref>{{Cita publicación periódica |last=Bunker |first=Daniel E. |autor2=et al. |title=Species Loss and Aboveground Carbon Storage in a Tropical Forest |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/310/5750/1029 |journal=Science |year=2005 |volume=310 |issue=5750 |pages=pp. 1029-31 |id={{Doi|10.1126/science.1117682}} }}</ref><ref>{{Cita publicación periódica |last=Wilcox |first=Bruce A. |title=Amphibian Decline: More Support for Biocomplexity as a Research Paradigm |journal=EcoHealth |year=2006 ç |volume=3 |issue=1 |url=http://www.ecohealth.net/pdfs/Vol3/ECH_Editorial_3_1.pdf |id={{Doi|10.1007/s10393-005-0013-5}} |pages=pp.1-2 |apelidos= |data= |revista= |data-acceso=31 de xaneiro de 2008 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060921234938/http://www.ecohealth.net/pdfs/Vol3/ECH_Editorial_3_1.pdf |dataarquivo=21 de setembro de 2006 |urlmorta=si }}</ref><ref>{{Cita libro |editor=Clarke, Robin, Robert Lamb, Dilys Roe Ward eds. |year=2002 |title= Global environment outlook 3 : past, present and future perspectives |chapter=Decline and loss of species |chapterurl=http://www.grida.no/geo/geo3/english/221.htm |publisher=Nairobi, Kenya : UNEP |location=London; Sterling, VA |id=ISBN 92-807-2087-2}}</ref>.
=== Evolución ===
Liña 126:
{{Artigo principal|Planta}}
[[Ficheiro:Plants.jpg|miniatura|dereita|<center>Selección de [[plantas|especies de plantas]]</center>]]
A diferenza entre a vida animal e a vexetal non é tan taxativa como poida parecer, xa que hai algúns seres vivos que reúnen características de ambas as dúas categorías. [[Aristóteles]] dividiu todos os seres vivos en plantas, que en xeral non se moven, e animais, que si o fan. No sistema de [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], estes dous grandes grupos convertéronse nos reinos ''Vegetabilia'' (máis tarde ''Plantae'') e ''Animalia''. Dende as sementes, viuse que o reino ''Plantae'', tal e como estaba definido orixinalmente, incluía varios grupos sen ningunha relación, e separáronse os fungos e varios grupos de ''[[alga]]s'' trasladándoos a reinos novos; aínda así, continúanse considerando plantas nalgúns contextos. Con respecto ás [[bacteria]]s, inclúense ás veces dentro a [[flora]];<ref>http://biology.usgs.gov/s+t/SNT/noframe/zy198.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070715060359/http://biology.usgs.gov/s+t/SNT/noframe/zy198.htm |date=15 de xullo de 2007 }} Situación e Tendencias dos recursos biolóxicos da nación</ref> tanto é así, que certas clasificacións empregas os termos flora bacteriana e flora vexetal de xeito separada.
Unha dos moitos xeitos de clasificar as plantas é por ''floras rexionais'', que, en función dos obxectivos do estudo, poden incluír tamén á flora [[fósil]], os restos de vida vexetal do pasado. Esta diversidade varía moito debido ás diferenzas de climas e da constitución do [[solo|chan]].
Liña 155:
* '''Ecosistemas de augas interiores'''. Subdivídense en sistemas lénticos, que corresponden aos [[lago]]s e estanques, e os lóticos, que fai referencia aos [[río]]s.
* '''Ecosistemas oceánicos'''. Son os grupos rexionais de plantas e animais moi ben adaptados ás condicións ambientais dunha determinada zona coñécense como [[bioma]]s.
Finalmente, unha organización moi ampla, hoxe baixo estudo e análise, e tamén suxeito a discusións sobre a súa natureza e validez, é a que contempla o conxunto completo da vida existente entendida, facendo unha analoxía, como un grande organismo independente. É unha teoría que se coñece como [[ciencias da Terra]], ou menos formalmente, como a [[hipótese Nesga]]<ref>url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/summary/292/5524/1965 Earth System Science ''en inglés''</ref><ref>http://www.schumachercollege.org.uk/articles/college-articles/stephan/earthsystemscience.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060926233718/http://www.schumachercollege.org.uk/articles/college-articles/stephan/earthsystemscience.html |date=26 de setembro de 2006 }} Earth System Science and Gaian Science ''en inglés''</ref>.
== Interacción co ser humano ==
Liña 161:
[[Ficheiro:Na Pali Coast - Kauai.jpg|miniatura|dereita|250px|<center>
Nos vales illados, ao longo da costa de Na Pali na illa de [[Hawaii]], viven tribos que alteran moi pouco a natureza que os rodea]]
Aínda que os seres humanos actualmente representan, aproximadamente, só un 0,5% da biomasa de vida total da Terra<ref>http://www.wilderness.org/Library/Documents/Beauty_Quotes.cfm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060909220214/http://www.wilderness.org/Library/Documents/Beauty_Quotes.cfm |date=09 de setembro de 2006 }} Na beleza da natureza, A sociedade do ermo ''en inglés''</ref><ref>http://www.emersoncentral.com/beauty.htm Análise de Ralph Waldo Emerson sobre a beleza ''en inglés''</ref>, o efecto da súa actividade sobre a natura é desproporcionadamente grande. Debido ao alcance da influencia humana, os límites entre o que se considera a natureza e o que son os ambientes creados polo ser humano non son claros, agás nos polos. E ata nos polos, a cantidade de ambiente natural que é libre de toda influencia humana está diminuíndo actualmente a un ritmo cada vez máis rápido, ou, segundo algúns, xa desapareceu. De feito, a especie humana é a única que modifica conscientemente a contorna para adapta-la ás súas necesidades, no canto de cambiar para asumir os cambios do ambiente.
O desenvolvemento da [[tecnoloxía]] pola humanidade permitiu unha maior explotación dos [[recursos naturais]] e axudou a paliar parte dos riscos que xeran os [[Risco natural|perigos naturais]]. Malia isto, o destino da civilización humana está determinada polas condicións e cambios nos [[ecosistemas]] e a [[biosfera]]. A explotación humana de recursos destinados á produción de enerxía e tecnoloxía estímase que é elevada e que desde a década dos 1980 a sobreexplotación supera a capacidade de rexeneración dos ecosistemas do planeta.<ref>{{cita publicación periódica | autores = Mathis Wackernagel, Niels B. Schulz, Diana Deumling, Alejandro Callejas Linares, Martin Jenkins, Valerie Kapos, Chad Monfreda, Jonathan Loh, Norman Myers, Richard Norgaard, and Jørgen Randers | título = Tracking the ecological overshoot of the human economy |obra = PNAS | volume = 99 | número = 14 | páxinas = 9266–9271 | url = http://www.pnas.org/content/99/14/9266.short}}</ref><ref>{{cita publicación periódica | autores = W. V. Reid, D. Chen, L. Goldfarb, H. Hackmann, Y. T. Lee, K. Mokhele, E. Ostrom, K. Raivio, J. Rockström, H. J. Schellnhuber and A. Whyte | título = Earth System Science for Global Sustainability: Grand Challenges | obra = Science | data = 12/11/2010 | volume = 330 | edición = 6006 | páxinas = 916-917| doi = 10.1126/science.1196263}}</ref>
Liña 188:
A [[beleza]] da natureza é un tema recorrente na vida moderna e na [[arte]]: os libros que o enxalzan enchen grandes andeis das bibliotecas e librerías. Esta cara da natureza, que a arte ([[fotografía]], [[pintura]], [[poesía]] etc.) retratou e eloxiou en moitas ocasións revela a forza con que moitas persoas asocian a natureza coa beleza. O porqué da existencia desta asociación e debido a que constitúen o campo de estudo da [[estética]], unha rama da [[filosofía]]. Para a [[relixión]], a beleza explícase porque é creación de Deus, e polo tanto perfecta. Moitas culturas teñen unha imaxe da natureza como chea de divindade, ou identificada directamente coa divindade ([[panteísmo]]).
Máis aló de certas características básicas da natureza, na beleza das cales coinciden bastantes filósofos, hai unha gran diversidade de opinións<ref>{{Cita web |url=http://www.wilderness.org/Library/Documents/Beauty_Quotes.cfm |título={title} |data-acceso=17 de marzo de 2008 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060909220214/http://www.wilderness.org/Library/Documents/Beauty_Quotes.cfm |dataarquivo=09 de setembro de 2006 |urlmorta=si }}</ref><ref>http://www.emersoncentral.com/beauty.htm</ref> Moitos científicos, que estudan a natureza de xeito máis específico e organizado, tamén comparten a idea de que a natureza é fermosa.
O [[matemático]] francés [[Henri Poincaré]] (1854-1912) dixo: {{Cita|O científico non estuda a natureza porque é útil, senón porque con ela se deleita, e deléitase porque é fermosa. Se a natureza non fose fermosa, non pagaría a pena coñecela, e se non pagase a pena coñecela, tampouco pagaría a pena vivir. Sen dúbida, non me refiro aquí á beleza que estimula os sentidos, a das calidades e as aparencias; non é que a infravalore, en absoluto, senón que esta non ten nada que facer coa ciencia. Refírome á beleza máis profunda, a que procede da orde harmoniosa das partes e que unha intelixencia pura pode captar}}
| |||