Wikipedia

Escocia: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Miguelferig (conversa | contribucións)
242.177 edicións
ligazón
Recuperando 9 fontes e etiquetando 0 como mortas. #IABot (v2.0beta8)
Liña 108:
En 1603, [[Xacobe VI de Escocia e I de Inglaterra|Xacobe VI, Rei dos escoceses]] herdou os tronos do [[Reino de Inglaterra]] e do [[Reino de Irlanda]], converteuse no Rei Xacobe I de Inglaterra e Irlanda, e cambiou [[Edimburgo]] por Londres.<ref>{{cita libro |título=Chronology of Scottish History|editorial=Geddes & Grosset |isbn=1-85534-380-0 |apelido=Ross |nome=David |ano=2002 |páxina=56}}</ref> Agás un curto período coñecido como [[O Protectorado]], Escocia seguiu sendo un estado, mais houbo un conflito considerable entre a coroa e os [[Covenanter]]s sobre a forma de goberno da Igrexa. A [[Revolución Gloriosa]] de 1688–89 supuxo o destronamento do [[Xacobe II de Inglaterra|Rei Xacobe VII de Scotland e II de Inglaterra]] polo parlamento inglés en favor de [[William e Mary]]. A finais dos anos 1690, Escocia experimentou fames, que reduciron a poboación de partes do país nun 20 por cento.<ref>"''[http://books.google.com/books?id=RiLjHZdt-sMC&pg=PA2&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Famine in Scotland: The 'Ill Years' of the 1690s]''". Karen Cullen,Karen J. Cullen (2010). [[Edinburgh University Press]]. p.2. ISBN 0-7486-3887-3</ref>
 
En 1698, os [[pobo escocés|escoceses]] tentaron un ambicioso proxecto para asegurar unha colonia de negociación no [[Istmo de Panamá]]. Practicamente tódolos escoceses con cartos e terras investiron no [[Proxecto Darien]]. O seu fracaso provocou a ruína deses propietarios de terras, pero non a dos burgos. Porén, a ruína dos nobres, xunto coa ameaza da invasión inglesa, xogou un papel determinante no convencemento da elite escocesa de volver unirse con Inglaterra.<ref>{{cita web |url=http://www.scottishaffairs.org/backiss/pdfs/sa52/Sa52_Scott.pdf |título=Why did the Scottish parliament accept the Treaty of Union? |editorial=Scottish Affairs |dataacceso=1 de maio de 2013 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20111003123611/http://www.scottishaffairs.org/backiss/pdfs/sa52/Sa52_Scott.pdf |dataarquivo=03 de outubro de 2011 |urlmorta=si }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.scottishhistorysociety.org/departments/scottishhistorysociety/resources/popularoppositiontotheratificationofthetreatyofanglo-scottishunionin1706-7/backgroundtotheissues/ |título=Popular Opposition to the Ratification of the Treaty of Anglo-Scottish Union in 1706-7 |editorial=University of St Andrews |data-acceso=17 de xaneiro de 2014 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141217185214/http://www.scottishhistorysociety.org/departments/scottishhistorysociety/resources/popularoppositiontotheratificationofthetreatyofanglo-scottishunionin1706-7/backgroundtotheissues/ |dataarquivo=17 de decembro de 2014 |urlmorta=si }}</ref>
 
O 22 de xullo de 1706, o [[Tratado de Unión]] foi acordado entre os representantes do [[Parlamento de Escocia]] e do [[Parlamento de Inglaterra]], e o ano seguinte, as [[Lei de Unión (1707)|Actas de Unión]] foron aprobadas polos dous parlamentos para crear o [[Reino de Gran Bretaña]], con efecto dende o 1 de maio de 1707.<ref name=Mackie/>
Liña 118:
O reclamantes do deposto [[Xacobismo|Xacobita Estuardo]] eran populares nas Highlands e no noroeste, particularmente entre os non-[[Presbiterianismo|presbiterianos]], coma os católicos e os protestantes episcopalianos. Porén, os dous levantamentos xacobitas de 1715 e 1745 non conseguiron desbancar á [[Casa de Hanover]] do trono británico. A ameaza do movemento xacobita e os seu monarcas acabou na [[Batalla de Culloden]], a derradeira [[batalla campal]] de Gran Bretaña. A súa derrota facilitou os traslados masivos das poboacións indíxenas das Highlands e das illas cara a costa, as Lowlands ou América, nun proceso coñecido como [[Highland Clearances]].
 
A [[Ilustración escocesa]] e a [[Revolución Industrial]] fixeron de Escocia unha potencia intelectual, comercial e industrial,<ref>"[http://www.uiowa.edu/%7Ec008224b/scotline2.htm Some Dates in Scottish History from 1745 to 1914] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131031090022/http://www.uiowa.edu/~c008224b/scotline2.htm |date=31 de outubro de 2013 }}", The University of Iowa.</ref> e en palabras de [[Voltaire]] "Miramos cara Escocia para tódalas ideas de civilización."<ref>{{cita web | url =http://www.ltscotland.org.uk/scottishenlightenment/scotland/index.asp| título =Enlightenment Scotland| editorial =Learning and Teaching Scotland}}</ref> Coa desaparición do xacobismo e a chegada da Unión, miles de escoceses, a maioría das Lowlands, asumiron posicións de poder en política, servizo civil, exército, comercio, economía, empresas coloniais e outras áreas do nacente [[Imperio Británico]]. O historiador Neil Davidson describe "despois de 1746 houbo un novo nivel de participación dos escoceses na vida política, particularmente fóra de Escocia." Davidson tamén di "lonxe de ser 'periférica' á economía británica, Escocia – ou sendo máis precisos, as Lowlands – eran parte do seu núcleo."<ref>{{cita libro | título =The Origins of Scottish Nationhood | autor =Neil Davidson(2000)| editorial =Pluto Press| localización =Londres | páxinas =94–95}}</ref>
 
=== Século XIX ===
Liña 127:
 
[[Ficheiro:Sir Walter Scott - Raeburn.jpg|miniatura|esquerda|As obras de [[Walter Scott]] axudaron a definir a identidade escocesa no século XIX.]]
Tradicionalmente considérase que a Ilustración escocesa concluíu a finais do [[século XVIII]],<ref name="Magnusson">{{cita publicación periódica | last=M. Magnusson | title=Review of James Buchan, ''Capital of the Mind: how Edinburgh Changed the World'' | journal=New Statesman | date=10 November 2003 | url = http://www.newstatesman.com/200311100040 | archiveurl =httphttps://www.webcitation.org/5z3JQonlV?url=http://www.newstatesman.com/200311100040 | archivedate =3029 Mayde maio de 2011 | apelidos= | data= | revista= | data-acceso=17 de xaneiro de 2014 | urlmorta=non }}</ref> mais as contribucións escocesas á ciencia e ás letras británicas continuaron por outros 50 anos máis, grazas a figuras como os físicos [[James Clerk Maxwell]] e William Thomson, Barón de Kelvin, e enxeñeiros e inventores como [[James Watt]] e [[William Murdoch]], cuxos traballos foron cruciais para o desenvolvemento tecnolóxico da Revolución Industrial.<ref>E. Wills, ''Scottish Firsts: a Celebration of Innovation and Achievement'' (Edinbugh: Mainstream, 2002).</ref> Na literatura, a figura máis exitosa de mediados do século XIX foi [[Walter Scott]]. O seu primeiro traballo de prosa, [[Waverley (noveala)|Waverley]] (1814), é considerada a primeira novela histórica.<ref>{{cita libro|autor=K. S. Whetter |ano=2008 |título=Understanding Genre and Medieval Romance |páxina=28|publisher=Ashgate }}</ref> Scott tivo unha exitosa carreira, probablemente maior que a de calquera outro, debido á popularidade da cultura escocesa.<ref>{{cita libro|author=N. Davidson |year=2000 |title=The Origins of Scottish Nationhood |page=136 |publisher=Pluto Press }}</ref> A finais do [[século XIX]], gran número de autores escoceses acadaron a reputación internacional, como [[Robert Louis Stevenson]], [[Arthur Conan Doyle]], [[J. M. Barrie]] e [[George MacDonald]].<ref>{{cita publicación periódica |título=Cultural Profile: 19th and early 20th century developments |journal=Visiting Arts: Scotland: Cultural Profile |url=http://www.culturalprofiles.net/scotland/Directories/Scotland_Cultural_Profile/-5402.html |archiveurl=httphttps://www.webcitation.org/62yP6lcz7 ?url=http://www.culturalprofiles.net/scotland/Directories/Scotland_Cultural_Profile/-5402.html |archivedate=505 Novemberde novembro de 2011 |apelidos= |data= |revista= |data-acceso=17 de xaneiro de 2014 |urlmorta=non }}</ref> Escocia tamén tivo un papel destacado no desenvolvemento da arte e da arquitectura. A [[Escola de Glasgow]], que floreceu a comezos do século XX, produciu unha mestura de influencias como o [[Rexurdimento celta]], o [[Arts and Crafts Movement]], e o [[Xaponismo]], que axudaron a definir o estilo da [[Art Nouveau]]. Entre os seus expoñentes está o arquitecto e artista [[Charles Rennie Mackintosh]].<ref>Stephan Tschudi-Madsen, ''The Art Nouveau Style: a Comprehensive Guide'' (Courier Dover, 2002), pp. 283–4.</ref>
 
Este período tamén viu un proceso de rehabilitación da cultura das Highland. Na década de 1820, como parte da corrente [[Romanticismo|romanticista]], o [[tartán]] e o [[kilt]] foron adoptados por membros da elite social, non só en Escocia, senón tamén en Europa,<ref>J. L. Roberts, [http://books.google.com/books?id=WlnNUCS4R_MC&pg=PA193&dq=clans+tartan+laws+jacobite&hl=En&ei=nJoTTry1IMGq8QODnbX8Bw&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=5&ved=0CEgQ6wEwBA#v=onepage&q&f=false ''The Jacobite Wars''], pp. 193–5.</ref><ref name=Sievers2007>M. Sievers, [http://books.google.com/books?id=_U-5sq5MDBQC&pg=PA23&dq=tartan+highland+romantic&hl=En&ei=JqATTq_bD5Gy8QOpk7H8Bw&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=5&sqi=2&ved=0CEIQ6wEwBA#v=onepage&q=tartan%20highland%20romantic&f=false ''The Highland Myth as an Invented Tradition of 18th and 19th century and Its Significance for the Image of Scotland''] (GRIN Verlag, 2007), pp. 22–5.</ref> en parte debido á popularidade do ciclo de [[Ossian]] de Macpherson<ref>P. Morère, ''Scotland and France in the Enlightenment'' (Bucknell University Press, 2004), pp. 75–6.</ref><ref>William Ferguson, [http://books.google.com/books?id=nPpp6ED8c3EC&pg=PA227&dq=ossian+macpherson&hl=En&ei=UaIUTrLIAYGq8APf5tz7Bw&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=6&ved=0CEkQ6wEwBQ#v=onepage&q=ossian%20macpherson&f=false ''The identity of the Scottish Nation: an Historic Quest''] (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1998), p. 227.</ref> e ás novelas Walter Scott.<ref>Divine, ''Scottish Nation'' pp. 292–95.</ref> Porén, as Highlands continuaron a ser unhas terras pobres e tradicionais.<ref>M. Gray, ''The Highland Economy, 1750–1850'' (Greenwood, 1976).</ref> A vontade de mellorar a produtividade na agricultura motivou as [[Highland Clearances]], nas que gran parte da poboación das Highlands sufriu traslados forzosos a terras onde podían dedicarse á cría de ovellas. Estes traslados cambiaron as formas da agricultura en toda Gran Bretaña, e como resultado, producíronse faltas de protección para os propietarios baixo a [[lei escocesa]], a modificación do sistema tradicional de [[clans escoceses|clans]] e desafiuzamentos brutais.<ref>E. Richards, ''The Highland Clearances: People, Landlords and Rural Turmoil'' (2008).</ref> Ademais, produciuse un éxodo continuo do campo ás cidades, así como a Inglaterra, Canadá, América ou Australia.<ref>J. Wormald, ''Scotland: a History'' (2005), p. 229.</ref> A poboación medrou constantemente durante este século, de 1&nbsp;608&nbsp;000 no censo de 1801 a 2&nbsp;889&nbsp;000 en 1851 e 4&nbsp;472&nbsp;000 en 1901.<ref>A. K. Cairncross, ''The Scottish Economy: A Statistical Account of Scottish Life by Members of the Staff of Glasgow University'' (Glasgow: Glasgow University Press, 1953), p. 10.</ref> Mesmo co gran desenvolvemento da industria, non había traballos bos de abondo. Como consecuencia, durante o período 1841–1931, case 2 millóns de escoceses migraron cara Norteamérica e Australia, e outros 750.000 a Inglaterra.<ref name=Huston&Knox2001pxxxii>R. A. Houston and W. W. Knox, eds, ''The New Penguin History of Scotland'' (Penguin, 2001), p. xxxii.</ref>
Liña 156:
A extensión territorial actual de Escocia é moi semellante á establecida no [[Tratado de York]] de [[1237]] entre [[Inglaterra]] e Escocia <ref>{{cita web|url = http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/conquered.htm |título = "Uniting the Kingdoms"|dataacceso = [[25 de abril]] de [[2008]]}}</ref> e no [[Tratado de Perth]] de [[1266]] entre Escocia e [[Noruega]].<ref name=Mackie>Mackie, J.D. (1969) ''A History of Scotland''. Londres. Penguin.</ref> Existen algunhas excepcións: a [[Illa de Man]], que antes era territorio escocés, é agora unha [[Dependencia da Coroa británica]]; as [[Illas Orcadas]] e [[Shetland]] foron adquiridas a Noruega no [[século XV]];<ref name="Whitaker's Almanack 1991"/> mentres que [[Rockall]], un pequeno illote rochoso no [[Atlántico]], foi anexionado ao Reino Unido primeiro e a Escocia despois polo [[Acta da Illa de Rockall]] de [[1972]].<ref>{{cita web|url = http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/21/newsid_4582000/4582327.stm|título = "On this day - 21 September" |autor = BBC }}</ref><ref>{{cita web
|url = http://www.publications.parliament.uk/pa/ld199798/ldhansrd/vo970624/text/70624-02.htm
|título = Actas da Cámara dos Lores|dataacceso = [[25 de abril]] de [[2008]] |autor = Parlamento do Reino Unido |data = [[24 de xuño]] de [[1997]]}}</ref> Con todo, a legalidade desta anexión foi posta en cuestión por [[Irlanda]], [[Dinamarca]] e [[Islandia]], e probablemente non ten efectos no dereito internacional.<ref>{{cita web|url = http://historical-debates.oireachtas.ie/D/0268/D.0268.197311010090.html|título = Debates Parlamentarios|dataacceso = [[25 de abril]] de [[2008]]|añoacceso = |autor = Parlamento de Irlanda |data = [[1 de novembro]] de [[1973]]}}</ref><ref>MacDonald, Fraser (2006) ''The last outpost of Empire: Rockall and the Cold War''. Journal of Historical Geography 32. P627?647.</ref><ref>[{{Cita web |url=http://www.sages.unimelb.edu.au/staff/macdonald.html |título=Available in pdf] |data-acceso=03 de xullo de 2008 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060218210003/http://www.sages.unimelb.edu.au/staff/macdonald.html |dataarquivo=18 de febreiro de 2006 |urlmorta=si }}</ref>
 
=== O medio ===
Liña 177:
Constitucionalmente, o Reino Unido é un estado unitario cun [[Parlamento]] e un [[goberno]] soberanos. Trala devolución de poderes producida en [[1997]], Escocia goza dun auto-goberno limitado: o [[Parlamento do Reino Unido|Parlamento Británico]] segue conservando a capacidade de reformar, cambiar, ampliar ou abolir o sistema de goberno escocés a vontade, polo que pode considerarse que o [[Parlamento escocés]] non é realmente soberano.
 
O [[poder executivo]] do Reino Unido recae no que xuridicamente denomínase ''Queen-in-Council'' ("A raíña e os seus conselleiros"), mentres que o [[poder lexislativo]] osténtao o ''Queen-in Parliament'' ("A raíña e o parlamento"). Na práctica política, o poder executivo osténtao o [[Política do Reino Unido|Goberno do Reino Unido]], co [[Primeiro ministro|Primeiro Ministro]] á cabeza, e o lexislativo, o [[Parlamento do Reino Unido]]. Baixo o réxime da devolución de poderes, certas áreas do lexislativo e do executivo foron transferidas ao [[Goberno de Escocia]]<ref>http://www.scotland.gov.uk/Home Páxina oficial do Goberno de Escocia</ref><ref>http://www.scotland.org/about/fact-file/government/index.html|título Goberno de Escocia</ref> e ao [[Parlamento escocés|Parlamento de Escocia]],<ref>http://www.scottish.parliament.uk/home.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430124424/http://www.scottish.parliament.uk/home.htm |date=30 de abril de 2011 }} Páxina oficial do Parlamento de Escocia</ref> en [[Holyrood]] ([[Edimburgo]]). O Parlamento do Reino Unido, pola súa parte, mantén o seu poder sobre os [[impostos]], [[seguridade social]], [[exército]], [[relacións internacionais]], [[medios de comunicación]] e outras áreas explicitamente indicadas na ''[[Scotland Act]]'' de [[1998]] como "materias reservadas".
 
O Parlamento Escocés ten autoridade lexislativa para todas aquelas áreas relacionadas con Escocia, ata para variar levemente os [[imposto]]s, aínda que nunca exerceu dito poder. Tamén pode remitir asuntos relacionados coas competencias devoltas ao Parlamento Británico, para ser consideradas no conxunto da lexislación do Reino Unido. En determinados asuntos, a lexislación escocesa optou por solucións distintas ás adoptadas no conxunto do estado: por exemplo, a [[educación]] [[universidade|universitaria]] e os coidados para anciáns son de balde para os escoceses, mentres que no resto de Reino Unido débense pagar unhas taxas polos mesmos servizos. Escocia foi tamén o primeiro país do Reino Unido en prohibir o [[tabaco]] en espazos públicos.
Liña 258:
== Dereito ==
[[Ficheiro:Parliament House, Edinburgh.JPG|miniatura|250px|O antigo Parlamento de Escocia, que alberga o Tribunal Supremo de Escocia.]]
As leis escocesas baséanse no [[Dereito romano]],<ref>{{cita web|url = http://www.law.ed.ac.uk/history/chpt4.aspx|título = "Tradition and Environment in a estafe of change"|dataacceso = [[22 de outubro]] de [[2007]]|añoacceso = |autor = J. A. Lillie|último = |primeiro = |ligazónautor = |coautores = |data = |ano = 1970|mes = |formato = |obra = Historia da Facultade de Dereito (Edimburgo)|editorial = Escola de Dereito da Universidade de Edimburgo|páxinas = |idioma = inglés|doi = |urlarchivo = |fechaarchivo = |cita = "As leis escocesas afunden as súas raíces e aseméllanse moito ás leis romanas, ao 'Dereito Civil'"|urlarquivo =https://web.archive.org/web/20071122202314/http://www.law.ed.ac.uk/history/chpt4.aspx|dataarquivo =22 de novembro de 2007|urlmorta =si}}</ref> combinando elementos tanto do [[Dereito civil]] (que pode rastrexarse ata o ''[[Corpus Iuris Civilis]]'' latino), e do [[Dereito anglosaxón]], coa súa orixe na [[Idade Media]]. O [[Acta de Unión (1707)|tratado de unión con Inglaterra]] de [[1707]] garantía a continuidade de dous sistemas legais distintos en Escocia, en Inglaterra e Gales.<ref>''The Articles: legal and miscellaneous'', Parlamento de Reino Unido (2007). "Artigo 19: O sistema legal escocés manteríase intacto":</ref><ref>{{Cita web|title=Acta de Unión de 1707|url=http://www.parliament.uk/actofunion/04_05_legal.html|publisher=Parlamento de Reino Unido|accessdate=[[22 de outubro]] de [[2007]]}}</ref> Antes de [[1611]], existía unha grande diversidade de leis rexionais en Escocia, entre as que destacaba a "Lei Udal", vixente nas [[Illas Orcadas]] e nas [[Illas Shetland]], e que se derivaba do antigo sistema legal [[Noruega|noruegués]]. Outros sistemas legais derivábanse, en cambio, das leis [[celta]]s ou das [[leis de Brehon]], e permaneceron vixentes ata o [[século XIX]].<ref>"Law and institutions, Gaelic" "Law and lawyers" en M. Lynch (ed.), ''The Oxford Companion to Scottish History'', (Oxford, 2001), pp. 381?382 382?386.</ref><ref>{{Cita web |title=A General History of Scots Law (20th Century) |url=http://www.lawscot.org.uk/uploads/Ad-Hoc/AGeneralHistoryofScotsLaw_20thCentury.pdf |publisher=Law Society of Scotland |accessdate=[[20 de setembro]] de [[2007]] |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070925220347/http://www.lawscot.org.uk/uploads/Ad-Hoc/AGeneralHistoryofScotsLaw_20thCentury.pdf |dataarquivo=25 de setembro de 2007 |urlmorta=si }}</ref> O Dereito escocés ten, por outra banda, unha peculiaridade que o fai único, ao incluír un terceiro veredicto posible ademais de "inocente" ou "culpable": o de "non probado".<ref>{{Cita web | title = Servizos Xurídicos en Vitoria, Capítulo 6| work = Este sistema de veredictos é único de Escocia e existiu durante os último–s 300 anos| url = http://www.parliament.vic.gov.au/lawreform/jury/jury4/chap6.html#Heading45 | publisher = Parlamento de Vitoria, Australia|accessdate = [[13 de setembro]] de [[2006]]}}</ref><ref>{{Cita web | title = Inglaterra podería adoptar o veredicto de "non probado"| work = The Journal online | publisher = Law Society of Scotland | url = http://www.journalonline.co.uk/news/1002964.aspx | accessdate = [[13 de setembro]] de [[2006]]}}</ref>
 
A lei escocesa establece tres tipos de [[tribunal|tribunais]] responsables de administrar xustiza: tribunais [[dereito civil|civís]], [[dereito penal|criminais]] e [[heráldica|heráldicos]]. O máximo ámbito de administración de xustiza civil é a ''Court of Session'', aínda que poden realizarse [[apelación]]s civís á [[Cámara dos Lores]] do [[Reino Unido]]. O ''High Court of Justiciary'', pola súa banda, é o máximo tribunal penal. Ambos os dous se atopan situados na [[Parliament House]], antiga localización do [[Parlamento de Escocia]]. A principal instancia civil e penal con todo son os ''[[sheriff court]]s'': hai 49 ''sheriff courts'' activos en Escocia.<ref>[http://www.scotcourts.gov.uk/locations/index.asp "Court Information"] www.scotcourts.gov.uk. Visitado o [[26 de setembro]] de [[2007]].</ref> Os Tribunais de Distrito foron creados en [[1975]] para ofensas menores. Para rematar, o ''Court of the Lord Lyon'' regula o dereito heráldico.
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Escocia»